Anima Eterna BruggeRossini, Mendelssohn & Schubert

donderdag

15.11.2012 20.00 Concertzaal

19.15 Inleiding door

Piet De Volder

121115_AnimaEternaBrugge.indd 1 6/11/12 10:48

De bezetting en het instrumentarium van Anima Eterna Brugge (BE) worden voor elk project getoetst aan de historische uitvoeringspraktijk. Inmiddels speelt het bruisende orkest van Jos van Immerseel een repertoire van de barok tot ver in de 20e eeuw. Respect voor de partituur wordt daarbij gekoppeld aan artistieke vrijheid. Sinds 2003 is Anima Eterna in residentie bij Concertgebouw Brugge. Inmiddels is de band met Brugge nog hechter geworden: in januari 2010 verhuisde het orkest zijn kantoren naar de Brugse Ezelpoort, wat zich vertaalde in de uitbreiding van de orkestnaam tot Anima Eterna Brugge.

Jos van Immerseel (BE) studeerde piano, orgel, klavecimbel, zang en orkestdirectie. Als autodidact verdiepte hij zich in de organologie, de retoriek en historische pianofortes. In 1987 vormde hij zijn ensemble Anima Eterna, inmiddels herdoopt tot Anima Eterna Brugge. Door de jaren heen bouwde hij een unieke verzameling historische klavieren uit. Binnen de kamermuziek werkt Jos van Immerseel regelmatig samen met musici als Midori Seiler, Claire Chevallier en Thomas Bauer. In 2010 won van Immerseel de prestigieuze MusikfestPreis Bremen.

Midori Seiler (AT) groeide op in Salzburg en studeerde verder in Bazel, Londen en Berlijn bij Helmut Zehetmair, Sandor Végh, Adelina Oprean, David Takeno, Eberhard Feltz en Stephan Mai. Sinds 2000 is ze concertmeester bij Akademie für Alte Musik Berlin en Anima Eterna Brugge en werd ze uitgenodigd bij formaties als Orchestra of the Age of Enlightenment en Deutsche Kammerphilharmonie Bremen. Ze is te horen op tal van cd’s en speelt een hoofdrol op de dvd 4 Elements – 4 Seasons, een voorstelling die ook in Brugge te zien was. Haar meest recente opnames omvatten de complete vioolsonates van Beethoven met Jos van Immerseel, en Bachs partita’s.

Biografieën

121115_AnimaEternaBrugge.indd 2 6/11/12 10:48

Anima Eterna Brugge: orkestJos van Immerseel: dirigentMidori Seiler: viool

—

Gioacchino Rossini (1792-1868)Ouverture uit La Scala di Seta (1812)Ouverture uit Semiramide (1823)Ouverture uit Guillaume Tell (1829)

Felix Mendelssohn-Bartholdy (1809-1847)Vioolconcerto in e (1844)- Allegro molto appassionato- Andante- Allegretto non troppo - Allegro molto vivace

— pauze —

Franz Schubert (1797-1828)Symfonie nr. 6 in C, D589 (1817-18)- Adagio - Allegro- Andante- Scherzo: presto - più lento - presto- Allegro moderato

Uitvoerders en programma

Dit concert wordt opgenomen door Klara en uitgezonden op 2 januari 2013 tijdens 'In de loge'. Bedankt voor het vermijden van storende geluiden, ook tussen de delen.

Uw applaus krijgt kleur dankzij de bloemen van Bloemblad.

FOCUS SCHUBERT

ANIMA ETERNA BRUGGE

ORKESTRAAL

121115_AnimaEternaBrugge.indd 3 6/11/12 10:48

‘De opera’s van Rossini met hun zoete cantilenes en hun sensuele, hartstochtelijke uitdrukking genoten in die tijd in Wenen een uitzonderlijk enthousiaste ontvangst. Schubert frequenteerde het theater meer dan gewoonlijk en het hoeft dan ook geen verbazing te wekken dat de onuitputtelijke liedcomponist zich door de melodische stroom van Rossini’s muziek uitgedaagd voelde (…).’

In zijn biografie van Franz Schubert haalt Heinrich Kreißle von Hellborn niet alleen Schuberts fascinatie voor de weldadige melodische inspiratie van Rossini aan, hij roept ook een levendig beeld op van de Rossini-koorts die Wenen treft en er in de jaren 1816-17 een hoogtepunt bereikt. Geheel in de ban van Rossini componeert Schubert zijn Symfonie nr. 6 in C, D589 en twee ouvertures ‘in Italiaanse stijl’ (de Ouvertures D590 en 591).Een belangrijk onderdeel van de Rossini-hype, die vanaf die tijd niet alleen Wenen maar ook Engeland en Frankrijk in de greep houdt, is het grote succes van de opera-ouvertures. Richard Osborne omschrijft de Rossiniaanse ouverture treffend als ‘een stijlvol vormgegeven, fel en kleurig visitekaartje dat gegarandeerd de aandacht van de luisteraar opeist’.

De ouvertures van ‘Monsieur Crescendo’In de operahuizen van de 18e en 19e eeuw waren sociale omgang en aangenaam tijdverdrijf de belangrijkste drijfveren voor bezoek. Een publiek dat zich op de muziek en de scène concentreerde, was allesbehalve de regel. Gioacchino Rossini vond een probaat middel om de praatzieke, rumoerige bezoeker te doen verstommen: het geleidelijk aanzwellende crescendo dat leidt naar een fenomenale klankuitbarsting. Het leverde hem in Parijs de bijnaam ‘Monsieur Crescendo’ op. De ouverture tot het melodramma tragico, Semiramide (1823), biedt van deze formule

een treffend staaltje. Gedurende meer dan dertig maten wordt één nietige melodische cel obsessief herhaald in een gejaagd perpetuum mobile. Vertrekkend van een fluisterend sotto voce in de lage strijkers sluiten gaandeweg meer en meer instrumenten aan bij dit minimalistische gebaar om in daverende, tutti-akkoorden uit te monden. Pas dan vindt de muziek een adempauze, gevolgd door een lyrische ontboezeming. Een aparte plaats in Rossini’s oeuvre bekleedt de Ouverture tot Guillaume Tell (1829) – de laatste opera van de componist naar Friedrich Schillers toneelstuk Wilhelm Tell. Hier wordt een muziekdramatische band gesuggereerd met het drama dat zal volgen, in tegenstelling tot het eerder vrijblijvende potpourri-karakter van andere ouvertures. Het betreft haast een symfonisch gedicht in vier secties waarin de natuuridylle van het Zwitserse berglandschap door oorlog en patriottische strijd verstoord wordt en een militaire galop, blakend van optimisme, ons een gelukkige afloop van het verhaal belooft. Laatstgenoemde ‘uitsmijter’ is het slachtoffer van zijn eigen succes geworden en kan in handen van tweederangsmusici gemakkelijk in banaliteit ontaarden. Ritmische precisie, lichtheid en een strikt in acht nemen van de dynamische contrasten geven dit montere slot zijn juiste expressieve gewicht.

Een symfonisch blijspel: Schuberts Symfonie nr. 6Rossini was zoveel meer dan een geboren lyricus en een meester in verrassende effecten. In zijn ouvertures bewijst hij ook een briljant orkestrator te zijn die steevast voor de houtblazers schitterende bladzijden reserveert. Die fijne schriftuur voor het hout, met prachtige kleur-combinaties, vinden we precies ook in de Symfonie nr. 6 (1817-18) van Franz Schubert.

Lyriek, komedie en bravoureSymfonische muziek van Rossini, Schubert en Mendelssohn

121115_AnimaEternaBrugge.indd 4 6/11/12 10:48

Jos van Immerseel meldt over de houtblazers in dit werk: ‘(…) ze dartelen, kwetteren, lonken en mijmeren, denken en proesten’ (zie: Schubert zonder bril, Alamire, Peer, 1997).

De componist omschreef zijn levenslustige, goedgeluimde symfonie als ‘grote symfonie in C’. Hij doelde daarbij niet zozeer op de omvang dan wel op een volwaardige orkestbezetting inclusief klarinetten, trompetten en pauken. Omdat zijn laatste wapenfeit in het genre effectief een groots opgezette symfonie is, in dezelfde toonaard – de Symfonie, D944 – is men de Zesde nadien als Schuberts ‘Kleine Symfonie in C’ gaan labellen.De fascinatie voor Rossini’s ouvertures laat zich in deze symfonie duidelijk gelden. Zowel het eerste deel als de finale hebben de losse vormgeving, de bonte muzikale variëteit en de bravoure die eigen zijn aan de Italiaanse opera-ouverture uit die dagen. De symfonie zet ook in met een langzame, plechtige inleiding in theatrale stijl met divers materiaal – een perfecte lever de rideau. De finale heeft dan weer de vorm van een luchtige rondo-ouverture. Het contrast met de sérieux en doortimmerde architectuur van Beethovens symfonieën uit die periode is groot. En toch lijkt Schubert voor zijn scherzo naar het derde deel uit Beethovens Symfonie nr. 1 te hebben gelonkt – ook al een symfonie in C. De hoofdthema’s van de respectievelijke derde delen, een en al ritmische drive, zijn uitermate verwant.

Naturel, innig, speels: het Vioolconcerto van Felix Mendelssohn Verfijnde lyriek, melodische naturel en souplesse en een heldere, evenwichtige vorm maken het Vioolconcerto (voltooid in 1844) van Felix Mendelssohn-Bartholdy tot een van de meest gekoesterde romantische concerti en zeer zeker tot het toppunt van

Mendelssohns realisaties in het genre. Hoe vertrouwd en vanzelfsprekend het concerto ons vandaag ook in de oren klinkt, bij zijn creatie was het zeker vernieuwend. Het begint al met de aanhef van het werk. Geen imposante orkestrale inleiding die de rode loper uitrolt voor de solist maar de solist zelf die na één maat onmiddellijk het melodische hoofdthema introduceert. Niet het orkest dat het materiaal aanreikt maar omgekeerd, de violist die de lijn van het betoog van bij aanvang bepaalt. De onweerstaanbare zangerige en gracieuze melodielijn van de viool wordt door het orkest tutti bevestigd en krijgt daarbij plots gewicht.Er zijn andere opmerkelijke afwijkingen van het traditionele concerto. Zo verschijnt de obligate cadens voor de solist hier middenin het eerste deel en niet naar het einde ervan zoals gebruikelijk. Heel subtiel ook laat Mendelssohn de eerste twee delen in elkaar overlopen door een recitatief-achtige overgang. De spitse, guitige finale van het concerto zet langzaam in met een variante van het hoofdthema van het eerste deel. De drie delen van het werk zijn op die manier naadloos met elkaar verbonden. Het gehele concerto ademt een transparante, kamermuzikale sfeer uit, vol lyrische warmte en tederheid en in de finale knipoogt de componist nog naar het speelse elfengewriemel uit Ein Sommernachtstraum – zijn populaire toneelmuziek bij Shakespeares A Midsummer Night’s Dream.

Piet De Volder

121115_AnimaEternaBrugge.indd 5 6/11/12 10:48

— Stendhal, Vie de Rossini (1824)

‘Ik zou zeggen dat Rossini’s stijl iets heeft van een Fransman in Parijs: eerder ijdel en levendig dan vrolijk; nooit gepassioneerd, altijd geestig; zelden vervelend, bijna nooit subliem.’

121115_AnimaEternaBrugge.indd 6 6/11/12 10:48

Orkestlijst

Anima Eterna Brugge

eerste viool Brian DeanLászló PaulikLaura JohnsonMartin ReimanBalázs BozzaiKarin Dean

tweede viool John Wilson MeyerJoseph TanLidewij van der VoortLiesbeth NijsErik SiegerschmidtBarbara Erdner

altviool Bernadette VerhagenLuc GysbregtsEsther van der EijkManuel VisserMartina Forni

celloSergei IstominInka DöringMark DupereHilary MetzgerDmitri Dichtiar

contrabas James MunroMartin HeinzeElise Christiaens

fluitFrank TheunsAmélie Michel

piccoloOeds van Middelkoop

hoboHans-Peter WestermannElisabeth Schollaert

althobo Stefaan Verdegem

klarinetFrank van den BrinkLisa Klevit-Ziegler

fagotTomasz WesolowskiFlora Padar

hoornUli HübnerMartin MürnerKathrin WillinerJörg Schultess

trompetSebastian SchärrPatrick Dreier

tromboneTim DowlingCas GeversGunter Carlier

paukenJan Huylebroeck

percussieWim De VlaminckBarry JurjusGlenn Liebaut

121115_AnimaEternaBrugge.indd 7 6/11/12 10:48

In de kijker

Anima Eterna Brugge © Alex Vanhee

za 19.01.13 / 20.00 / ConcertzaalAnima Eterna Brugge / Romantische sprookjesBrugges eigen ‘orkest in residentie’ Anima Eterna Brugge pakt uit met sprookjesachtige evergreens als Saint- Saëns’ Carnaval des animaux, Ravels orkestsuite Ma mère l’oye en Mussorgsky’s spannende Schilderijententoonstelling. De hypnotiserende melodie van de Bolero maakt het programma compleet.

Rotterdams Philharmonisch Orkest © Hans van der Woerd

za 12.01.13 / 20.00 / ConcertzaalRotterdams Philharmonisch Orkest / Debussy, Berlioz & BartókHet Concerto voor orkest van Béla Bartók is een van de briljantste orkestwerken van de vorige eeuw. Dirigent Michel Plasson kan het werk dan ook moeiteloos naast de weelderig georkestreerde partituren van Berlioz en Debussy plaatsen. Bij het virtuoze Rotterdams Philharmonisch Orkest zijn deze stukken in meer dan goede handen.

Ontdek het archief van herinnerde geluiden in de installatie Soundtracks van Stijn Demeulenaere, op de overloop Foyer Parterre en Foyer Balkon 1 en laat zelf een geluid uit jouw diepste herinneringen achter in een van de lege bokalen. Nog tot 01.12.2012.

Grensoverschrijdend netwerk voor klassieke en hedendaagsklassieke muziek

InteRPaRkIng onDeR 't zanD:1300 PaRkeeRPlaatsen ‘eeRste Rang’

Coverbeeld: anima eterna Brugge © alex Vanhee / V.U. katrien Van eeckhoutte, ’t zand 34, 8000 Brugge

Concertgebouw ServiesGezellig tafelen voor of na een voorstelling met een verrassing op vertoon van het concertticket.Alle info over de zeventien deelnemende horecazaken op www.concertgebouw.be/servies.

121115_AnimaEternaBrugge.indd 8 6/11/12 10:48