2be // TRANSPARANT

TOEZICHT MET INHOUD

Met de nieuwe woningwet reageert de politiek op de uitglijders in de

sector. Tegelijkertijd vragen financiële en maatschappelijke volatiliteit om ‘all hands on deck’ in de governance van

woningcorporaties. Hoe tillen we bestuur en toezicht naar een hoger plan?

12

TEKST: BEN WOUTERS & BAS MAASSEN // ILLUSTRATIES: BART MAASSEN

Met de invoering van de nieuwe wo-ningwet is good governance bij wo-ningcorporaties niet langer onderwerp

van alleen zelfregulering. De wet stelt concrete eisen aan de kwaliteit en de aanspreekbaarheid van toezichthouders en bestuurders. Zo wordt een ‘fit & proper’ test geïntroduceerd voor nieuwe en te herbenoemen toezichthouders en bestuurders. Er is een algemene lijst met onverenigbaarheden opgenomen. En benoe-mingstermijnen zijn wettelijk vastgelegd (en vallen daarmee niet langer onder het ‘pas toe of leg uit’ regime).

Minst besproken, maar misschien wel het meest spraakmakend, is het feit dat de nieuwe wo-ningwet niet langer een decharge van toezicht-houders toestaat. Daarmee is elke nog reste-rende vrijblijvendheid voor toezichthouders komen te vervallen. Voeg daaraan toe dat niet langer de bestuurder van de woningcorporatie de jaarstukken vaststelt, maar dat deze verant-woordelijkheid wettelijk aan de toezichthou-ders toekomt en het plaatje is compleet.

BRENG NIEUWE REGELS ACTIEF BINNENWij pleiten ervoor om de nieuwe woning-

//

De schrijvers van dit artikel zijn in een ver verleden gezamenlijk werkzaam geweest bij het NCIV, rechtsvoorganger van Aedes. Na een lange loopbaan in de volkshuisvesting als organisatiedeskun-dige, (interim)bestuurder en toezichthouder hebben Ben Wouters en Bas Maassen elkaar hervonden in hun uitleg en uitwerking van de mogelijkheden die de nieuwe woningwet en de Governancecode 2015 bieden. Dit artikel en het essay ‘Toezicht met inhoud: de creatie van publieke waarde’, is daar-van een weerslag.

WWW.2BE.NU/TOEZICHTMETINHOUD

Toezichtskader

Zelfvaluatie

Visie op toezicht

2be // TRANSPARANT 43wet ‘actief naar binnen te brengen’. Natuurlijk beseffen wij ons terdege dat de wet bedoeld is om de sector aan banden te leggen. Niet alle gedachtegoed is even zinnig noch zinvol. Des-alniettemin bepleiten wij een actieve houding ten opzichte van de wet. Niet alleen vanuit een algemene compliance gedachte, maar bovenal vanuit de maatschappelijke roep om een solide en integere sector. Een sector die de klant cen-traal stelt, die risicomijdend is en die in control is.

De nieuwe woningwet en de Governancecode 2015 bevatten zeker ook positieve impulsen tot verdere ontwikkeling van de kwaliteit van de governance bij woningcorporaties. Het naar binnen brengen van deze impulsen leidt naar onze overtuiging wel degelijk tot een hoog-waardiger toezicht en daarmee tot een verbe-tering van de performance van uw organisatie.

INHOUDSVOL TOEZICHTDit vraagt om een actieve en zoekende hou-ding naar verdere professionalisering van be-stuur en toezicht. Behalve ‘toezicht naar eer en geweten’ óók ‘toezicht op basis van een expli-ciete visie en een doelgericht toezichtskader’.

En met toezichtsvisie en toezichtskader hebben we het niet over beleidsregeltjes of ‘vinklijst-jes’. Het gaat echt over het inhoud geven aan uw organisatie- en toezichtsfilosofie. Inhoud waarmee de RvC een stevige countervailing power kan zijn voor het bestuur van uw orga-nisatie. Inhoud ook waardoor de RvC integraal onderdeel uitmaakt van en daarmee kwaliteit toevoegt aan de board van uw woningcorpora-tie. Inhoud met andere woorden waardoor de RvC méé kan bouwen aan de performance van uw organisatie.

DYNAMISCHE KIJK OP UW TOEZICHTDe Governancecode 2015 schrijft voor dat u een visie op besturen en toezicht formuleert, waarin wordt ingegaan op “de verantwoorde-lijkheid voor het realiseren van de doelstellin-gen, de strategie, het beleid, de financiering en de onderlinge wisselwerking in rollen.” De RvC beschrijft hierin zijn rollen (werkgever, toezicht-houder, klankbord en netwerker) en taakuitoe-fening als intern toezichthouder. Een vrij stati-sche interpretatie van de toezichtvisie.

In een dynamische interpretatie van de Gover-nancecode koppelt u uw toezichtsvisie aan de

nu geldende strategische en maatschappelijke opgaven. De visie op uw toezicht be-schrijft dan de kenmerkende filosofie waarmee uw corpo-ratie invulling geeft aan haar opvatting over hoe toezicht kan bijdragen aan de perfor-mance van uw organsiatie.

VAN VISIE NAAR KADERIn een toezichtskader con-cretiseert u vervolgens de toezichtsvisie. Het kader gaat concreet over het toe-zicht op de strategische, maatschappelijke en be-drijfsdoelstellingen die gere-

aliseerd moeten worden. Het vormt voor de RvC het kader om goed toezicht te kunnen uitoefenen. Het vormt voor het bestuur de leidraad om goed toezicht te kunnen fa-ciliteren. Het toezichtska-der biedt zicht op de

Bestuurders van woningcorporaties nemen betekenisvolle besluiten die een wezenlijke impact hebben op de interne en externe omgeving. Het afbreukrisico is dus ook hoog. Het bestuur van elke organisatie heeft daarom ‘countervailing power’ nodig.

Woningcorporaties zijn vaak niet groot genoeg om die tegenkracht in de werkorganisatie te verankeren. De RvC is in dat kader een waarde-volle ‘uitwijkmogelijkheid’. Hij kan

dankzij zijn positie als het ware ‘om de bestuurder heen gaan staan’ en zo het bestuur completer maken.

Met behulp van een toezichtsvisie, een analyse van de bestuurlijke krach-ten en de benodigde tegenkrachten in uw organisatie, en een uitwerking hiervan in de vorm van een toezichts-kader, kunt u uw RvC betekenisvol inrichten en adequaat positioneren ten opzichte van het bestuur. Zo draagt inhoudsvol toezicht bij aan de performance van uw organisatie.

COUNTERVAILING POWER

De inhoud van de toezichtsvisie wordt bepaald door de ‘foto’ van de eigen organisatie, het stadium van ontwik-keling, de wisselwerking tussen RvC en het bestuur en de actuele accenten in de bedrijfsvoering, structuur en/of cultuur van uw organisatie.

Deze organisatiespecifieke invulling wordt ondersteund door een aantal be-langrijke teamspecifieke bouwstenen. Zo geeft de visie invulling aan de taken als toezichthouder, klankbord, werk-gever en netwerker. Daarnaast zijn de toezichtsstijl en de individuele teamrol-len zeer bepalend.

Het benoemen van een gezamenlijk doel op basis van die actuele ‘foto’. Het hieromheen vormgeven van het toe-zicht. Het onderkennen van individuele verantwoordelijkheid en het belang van wederzijdse verantwoording. De toe-zichtsvisie geeft focus aan het toezicht. Toezicht vindt dan niet langer plaats ‘zoals de pet staat’ of op basis van min of meer toevallige interesses of deskun-digheden van individuele toezichthou-ders. Toezicht vindt plaats met op maat gesneden toezichtsaandacht, verankerd in een toezichtsvisie.

TOEZICHTSVISIEVAN TOEVALSVISIE NAAR

Toezichtskader

2be // TRANSPARANT5

SMART doelstellingen van de organi-satie en het schetst de verwachtingen over tijd, informatie en communicatie. Het geeft aan op welke wijze de RvC de stukken geagendeerd wil hebben. Hoe de belanghouders erbij betrokken moeten zijn. Welke afwegingen plaats dienen te hebben gevonden. En welke rendementseisen worden verwacht.

SPIEGELKUNSTENAARMet de ontwikkeling van een toezichts-visie en toezichtskader brengt u zich-zelf in de positie om vooraf en expliciet de toezichtsthema’s voor de komende periode te benoemen. Daarop de be-stuurder aan te sturen. En uzelf erop ‘in te richten’. De jaarlijkse evaluatie kijkt terug en beoordeelt de mate waarin het daad-werkelijk uitgeoefende toezicht heeft voldaan aan de vooraf gestelde eisen. De hulp van een deskundige buiten-

staander houdt u daarbij de spiegel voor, tenminste als deze op zijn of haar ‘spiegelkunsten’ is geselecteerd.

Bovendien kunt u de kunsten van de spiegelaar gebruiken om de transpa-rantie met betrekking tot het gevoer-de toezicht en de (maatschappelijke) verantwoording dienaangaande te ver-beteren. Wat let u om van de externe deskundige te vragen de resultaten van de (zelf)evaluatie in een rapport vast te leggen, te voorzien van gerich-te adviezen en om, last but not least, dit rapportje, voorzien van uw eigen actieplan, te publiceren op de website van uw corporatie?

De nieuwe woningwet verplicht elke RvC om ten minste eenmaal per twee jaar zijn eigen functioneren te evalueren met ondersteu-ning van een onafhankelijke en deskundige buitenstaander.

De (zelf)evaluatie van de RvC is een middel om de publieke (meer)waarde van de RvC te expliciteren en effectief te maken. We betogen dan ook dat in de evaluatie zowel de ‘hard controls’ (wetgeving, eigen regel-geving en de planning en control cyclus) als de ‘soft controls’ (gedrag van bestuur en

commissarissen) besproken worden in het licht van, of liever, getoetst worden aan de toezichtsvisie en het toezichtskader.

De blik van een buiten-staander kan helpen om tunnelvisie te voorkomen of eenzijdigheid in het

toezicht bloot te leggen. Ook biedt de blik van een buitenstaander u de mogelijkheid om de transparantie in uw toezicht en de (maatschappelijke) verantwoording daarover te verbeteren of te vergroten.

DE VRIJBLIJVENDHEID VOORBIJZELFEVALUATIE VAN EN DOOR DE RAAD VAN COMMISSARISSEN

Zelfevaluatie als medicijn tegen tunnelvisie