2

1. Probleemstelling

- ………………………………………………………………………………………… - …………………………………………………………………………………………

We maken tijdens de lessen techniek een bureauset.

Uit wat bestaat zo’n bureauset allemaal?

1. ………………………………………………………….

2. ………………………………………………………….

Meestal liggen de pennen en papieren op een

bureau nogal slordig.

Hoe kan je daar orde in scheppen?

kijk maar eens naar het bureau

van je leerkracht.

3

2.Technische tekening

1. Pennenbakje

4

2. Brievenhouder

1

5

3. Materiaal

Onze bureauset is vervaardigd uit metaal, noem enkele andere

materialen waaruit we ons werkstuk kunnen vervaardigen.

a. ……………………………………………….

b. ……………………………………………….

Materiaal a: ………………………………………………..

Voordeel: …………………………………………………………………………………

Nadeel: …………………………………………………………………………………….

Materiaal b: ………………………………………………..

Voordeel: …………………………………………………………………………………

Nadeel: …………………………………………………………………………………….

www.hout.be

www.plastic.be

Metalen

a. Herkennen van metalen

Op basis van welke kenmerken zie je dat een voorwerp van

metaal is?

1. ……………………………………………………………………………………………..

2. ……………………………………………………………………………………………..

3. ……………………………………………………………………………………………..

Vergelijk deze materialen met metaal en geef zelf enkele voor- en nadelen.

Op de tafel liggen enkele voorwerpen uit

verschillende materialen, haal de voorwerpen uit

metaal er eens uit.

6

In de reeks metalen voorwerpen die we selecteerden kunnen we

nog een onderscheid maken.

Er zijn gebruiksklare voorwerpen, anderen moeten nog een bijkomende omvorming ondergaan om gebruiksklaar te worden. Aan deze twee vormen wordt een duidelijke benaming gegeven. 4. Halffabrikaten

Dit zijn grondstoffen die reeds een bewerking hebben

ondergaan, zodat ze geschikt zijn om verder verwerkt te

worden tot werktuigen of gebruiksvoorwerpen.

5. Gebruiksvoorwerpen

Dit zijn voorwerpen of werktuigen klaar voor gebruik.

7

- …………………………………………….. - …………………………………………….. - ……………………………………………..

b. Algemene eigenschappen van metalen

Om eigenschappen van metalen vast te stellen gaan we enkele

proefjes doen.

Proef 1

We gaan na of metalen de warmte beter geleiden dan andere

materialen.

Opdracht: In een glazen beker, gevuld met heet water plaatsen

we de volgende voorwerpen :

spijker – metalen lepel – kunststoffen lepel – houten latje

- glazen plaatje

Na twee minuten voelen we aan de verschillende

voorwerpen en noteren we onze ervaringen in de tabel.

Waarneming (zet een kruisje)

Voorwerpen Geen verandering Voelt warm aan

spijker

metalen lepel

houten latje

kunststoffen lepel

glazen plaatje

Welke voorwerpen voelen het warmst aan?

……………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………

Uit welk materiaal bestaan die?

……………………………………………………………………………………………………………………

Vaststelling ……………………………………………………………………………………………………………………

Som eens enkele metalen op waarvan je denkt

dat ze het meest voorkomen in je omgeving.

8

Proef 2

We gaan na of metalen elektriciteit beter geleiden dan andere

materialen.

Opdracht: Neem een plaatje ijzer, een plaatje koper, een plaatje

aluminium, een plaatje zink, een plaatje plastic, een

stukje glas, een stukje hout en een stukje textiel.

Gebruik een batterij van 6v, snoertjes met klemmen en

een lampje.

Maak de volgende opstelling:

Waarneming (zet een kruisje)

Materiaal Lampje brandt Lampje brandt niet

ijzer

koper

aluminium

zink

plastic

hout

glas

textiel

Bij welke voorwerpen gaat het lampje branden?

………………………………………………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………………………………………….

Vaststelling

Welk soort materiaal is geleidend voor een elektrische stroom ?

………………………………………………………………………………………………………………………….

9

Internetoefening

Metalen zijn ook herkenbaar aan hun kleur.

Ken je de kenmerkende kleur van de volgende metalen ?

ijzer: ………………. goud: ……………… koper: ………………. messing: ………………. c. Hoe worden metalen gewonnen?

Metalen halen we uit ertsen die in de aardbodem worden

teruggevonden.

Het gekke is dat de meeste ertsen er helemaal niet uitzien als een

metaal, in vele gevallen zou je denken dat het maar gewoon een

gesteente is.

Het beste voorbeeld vinden we in Aarschot en de omliggende dorpen

zelf terug.

Opdracht: Welke kleur hebben de meeste kerktorens en

middeleeuwse gebouwen in de omgeving ?

- ………………………………………….

Verklaring: De torens bestaan uit ijzerzandsteen en de bruine kleur

is eigenlijk de roestkleur van het ijzererts.

Zoek op het internet via de zoekmachine een afbeelding van

een voorwerp uit de verschillende materialen en kleef ze op

een A4 blad, voeg daarna toe in je mapje.

10

Enkele uitzonderingen toch: Goud, zilver en koper worden wel eens in

zuivere toestand gevonden, men noemt het dan “gedegen”.

Zoek op: Gedegen: .……………………………………………………………………………………….

…………………………………………………………………………………………

1. Winning

Zoals je ziet zijn deze mijnen enorm groot.

Het nadeel is echter dat er soms grote delen vruchtbaar land moeten

verdwijnen. Bossen moeten gekapt worden.

Grondwater wordt weggepompt en dat heeft negatieve gevolgen voor de

watervoorraden.

Mijnen geraken uitgeput, men moet dan op zoek naar nieuwe

vindplaatsen.

Eens zal de voorraad grondstoffen op aarde uitgeput zijn. We moeten

dus zuinig omspringen met grondstoffen.

2. Transport

In veel gevallen wordt het erts niet ter plaatse verwerkt, het wordt

naar een plaats gevoerd waar het een eerste verwerking ondergaat.

Een voorbeeld hiervan is de staalproductie. In Europa wordt er nog

maar weinig ijzererts gevonden. De ertsen komen dan ook uit andere

werelddelen en worden hier verwerkt tot halfproduct en eindproduct.

11

Welke transportmiddelen worden er voor het vervoer van ijzererts zoal

gebruikt ?

................................ ................................... ..................................... .....................................

Plaats onder elke foto de juiste benaming.

12

4. Onderzoek naar de specifieke eigenschappen van metalen

1. Hardheid

Proefje: Neem een plaatje ijzer, koper, aluminium, zink en messing.

Achtereenvolgens testen we welk plaatje op een ander plaatje

een kras veroorzaakt.

Als een kras ontstaat, is het metaal dat de kras maakt het

hardst.

Waarneming

Met het metaal uit de eerste kolom krassen we op het metaal uit de tweede kolom

Kras

Ja Neen

ijzer

- koper - aluminium - zink - messing

koper - ijzer - aluminium - zink - messing

aluminium - ijzer - koper - zink - messing

zink - ijzer - koper - aluminium - messing

messing - ijzer - koper - aluminium - zink

Nu gaan we enkele specifieke eigenschappen van

metaal onderzoeken

13

Vaststelling

Rangschik nu op basis van je vaststellingen de metalen volgens hardheid.

1. ……………………………………………….

2. ……………………………………………….

3. ……………………………………………….

4. ……………………………………………….

5. ……………………………………………….

Maar … bij die metalen was er ook messing, een legering van twee

andere metalen die ook in de proef zaten: koper en zink.

Welke van die drie was nu het hardst: koper, zink of messing ?

………………………….

2. Brosheid

Voor deze eigenschap metalen vergelijken is moeilijk.

Wat brosheid is kunnen we wel aantonen met een voorbeeld.

Proefje: Neem een stukje tegel, een metalen plaatje en een hamer.

Wat gebeurt er als je met de hamer op de tegel en op de

plaat slaat ?

Vaststelling:

…………………………………………………………………………………………………………..

Een gekend voorbeeld van een bros metaal is gietijzer.

Voorbeelden: kachel, oude lantaarnpalen, “Amsterdammertjes”, …

Kleef hieronder enkele afbeeldingen van

voorwerpen uit gietijzer.

14

3. Treksterkte

We gaan de sterkte van twee metalen vergelijken.

Proef: Neem twee even dunne draden (vb 0,5 mm), één uit ijzer en een

ander uit koper.

Maak de volgende opstelling:

We kleven een bandje millimeterpapier (of een stukje van een kapotte

meetlat) langs de draad en maak hierop een duidelijke aanduiding (dit

kan met een stukje kleefband) die we laten overeenkomen met het

nulpunt op het papier.

Dan hangen we de emmer aan de draad we voegen er telkens 1 kg zand

(of 1 liter water) bij. We noteren iedere verlenging tot de draad

breekt. (je kunt de meting verfijnen door ipv 1 kg 0,5 kg bij te voegen)

Waarneming

massa koperdraad ijzerdraad

in kg verlenging in mm verlenging in mm

15

Vaststelling

De massa waarbij de draad breekt, is niet voor elke draad hetzelfde.

Welke draad breekt het eerst?

…………………………………………………………………………………………………………………………….

Is de verlenging van de draad bij dezelfde massa voor elke draad

hetzelfde?

…………………………………………………………………………………………………………………………….

Bij welke is ze het grootst?

…………………………………………………………………………………………………………………………….

5. Realisatie

1. Materiaal

Om ons pennenbakje en brievenhouder te maken moeten we een

aantal bewerkingen uitvoeren met een aantal gereedschappen.

Maar eerst maken we een keuze van het te gebruiken materiaal.

Metalen platen zijn verkrijgbaar in verschillende diktes

(van 0,5 tot 10 mm), welke dikte zou jij kiezen ?

- Dunne plaat (vb 0,5 of 1 mm): O ja

O neen

Waarom : ………………………………………………………………………………………

- Dikkere plaat (2 of 3 mm): O ja

O neen

Waarom : ………………………………………………………………………………………

2. Werkgang

Vervolledig de werkgang en maak een keuze uit de onderstaande

bewerkingen en gereedschappen.

Bewerkingen: tekenen – knippen – vijlen – plooien

Gereedschappen: vijl – hamer – krasnaald – meetlat – plaatschaar –

handplooibank – hoekmeter

16

Pennenbakje

Werkvolgorde Bewerking Gereedschap Maten overbrengen op

de plaat

Werkstuk knippen

Hoeken afronden

Ontbramen

Hoeken plooien

Steun en voetplaat

verbinden

Brievenhouder

Werkvolgorde Bewerking Gereedschap Maten overbrengen op

de plaat

Werkstuk knippen

Hoeken afschuinen

Ontbramen

Hoeken plooien

Steun en voetplaat

verbinden

17

3. Gereedschappen

Om ons werkstuk te kunnen vervaardigen maken we gebruik van

gereedschappen en machines.

gereedschap : ..……………………………………………………………………………………………..

Machine : ………………………………………………………………………………………………………..

Benoem de onderstaande gereedschappen

1. ……………………………….

2. ……………………………….

3. ……………………………….

…………………………….. …………………………….. …………………………….. Kies uit: krasnaald – kraspasser – puntslag – vijl – meetlat - hamer

1

3

2

Wat is het verschil tussen een gereedschap en

een machine?

18

Hier zie je een afbeelding van de door ons gebruikte grote

gereedschappen, plaats er telkens de juiste benaming onder.

Kies uit : plaatschaar – plooibank – hefboom plaatschaar

…………………………………..

………………………….. …………………………

Wat merk je als je de hendel zo ver mogelijk van het draaipunt

vastneemt? (doorstreep wat niet past)

De bewerking gaat: gemakkelijker / moeilijker

Als we een heel lange hendel zouden gebruiken moeten we zelfs

helemaal geen moeite meer doen, welke kracht doet dan het werk

voor ons?

…………………………………………………………………………………………………………………………

We gebruiken ook nog de puntlasmachine, die maakt de verbinding

tussen de twee metalen delen van onze werkstukjes.

De verbinding komt tot stand omdat de puntlasmachine de twee

plaatjes zo hard verhit tot ze samensmelten.

…………………………………………………

Wat is de smelttemperatuur

van ijzer?

19

6. Veiligheid

Bij het puntlassen moeten we wel aan onze veiligheid denken en

persoonlijke beschermingsmiddelen gebruiken.

Welke?

1. ………………………………… risico: ……………………………………………………….

2. ………………………………… risico: ……………………………………………………….

www.hsg.be/workwear

7. Brandwonden

Opdracht

Welke soorten brandwonden ken je?

Geef ook een kenmerk.

a. ………………………… kenmerk:

…………………………………………………………….…………………………………………

b. …………………………. kenmerk:

…………………………………………………………………………………………………………

c. …………………………. kenmerk:

……………………………………………………………………………………………………….

Bij brandwonden: EERST WATER DE REST KOMT LATER

www.redcross.be

1

2

Aan metaal kan je moeilijk zien dat het nog zeer warm

is, opgepast dus voor brandwonden.

20

8. Bescherming van metalen

Als we metaal niet behandelen, wat gebeurd er dan ?

Tip: Denk eens aan een fiets die altijd buiten staat.

………………………………………………………………………………………………………………..

1. Roesten

Het heel vervelend, het is niet mooi en het kan gevaarlijk zijn.

Wat is roest nu eigenlijk?

Hiervoor moeten we eerst een nieuw woord verklaren: CORROSIE

a. Corrosie is de verwering, de aantasting van het metaal door

bijvoorbeeld zuurstof in de lucht (voor ijzer gebruiken we dan het

woord roesten, de algemene benaming is echter corrosie) en

vochtigheid.

Een scheepswrak in metaal zal dus langzaam wegroesten door het

water met zout en de zuurstof in het water.

Een schip dat heel diep op de zeebodem ligt zal dus langzamer

roesten omdat het water daar minder zuurstof bevat dan in

ondiep water.

21

…………………………………………………………………………………………………………………… Tip: Zoek op het internet en kleef een foto van het schip op de zeebodem op een A4 blad en voeg in je mapje toe.

www.clubid.nl/clubs.php?clubid=3592

b. Atmosferische corrosie door zuurstof heeft nog een speciale

naam namelijk : oxideren.

Hiervan kunnen we zeggen dat het een langzame verbranding is.

Proefje: We gaan deze verbranding nu eens spectaculair versnellen

en wel … met ijzer.

Benodigdheden: schoteltje uit onbrandbaar materiaal, een propje

fijne staalwol, vuurtje (lucifer of aansteker)

Waarneming: …………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………

Vaststelling:

…………………………………………………………………………………………………….

Op welke diepte ligt het wrak van

de Titanic ?

22

c. We komen ook nog een andere soort corrosie tegen, twee

verschillende metalen in een geleidende vloeistof zorgen ervoor

dat er een soort batterij ontstaat.

Proefje: Om aan te tonen wat hiervan het gevolg is hebben we wat

meer tijd nodig. We maken vandaag de opstelling en

bekijken volgende week het resultaat.

Benodigdheden: twee zuiver gemaakte spijkers, een stukje zink,

twee bekers met water

We plooien het stukje zink

rond één spijker en doen

die in de eerste beker.

In de andere beker doen we

de tweede spijker.

Vaststelling:

Wat stel je vast na een week?

…………………………………………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………………

2. Bescherming van metalen

Aan de hand van waarnemingen in onze omgeving en op basis van

de proeven hebben we kunnen vaststellen dat het beschermen van

metalen tegen corrosie een noodzaak is.

a. beschermen met een verflaag

De eenvoudigste techniek is het metaal te beschermen met een laag verf. Auto’s en fietsen worden gelakt. De lakverf wordt na het aanbrengen verwarmd, de laag wordt dan harder.

23

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Vul de onderstaande tabel verder aan met een aantal toepassingen

die je kent. (lakken of verven)

Toepassing Bescherming Reden ijfeltoren

metalen brug

auto

b. bescherming met een ander metaal

Een techniek is het bedekken met een laagje gesmolten metaal.

Proefje

Neem een zuiver geschuurd plaatje uit koper, messing of ijzer,

een soldeerbout en tinsoldeer.

Verwarm het plaatje met de soldeerbout en breng soldeer aan.

Als het soldeer openvloeit, veeg je het overtollig soldeer weg

met een doekje.

Vaststelling

……………………………………………………………………………………………………………………

……………………………………………………………………………………………………………………

Geef het verschil tussen lakken en verven?

24

Dit procédé wordt industrieel op grote schaal toegepast.

Weliswaar niet met tin, maar met zink. Metalen voorwerpen

worden in gesmolten zink gedompeld of met zeer heet

zinkpoeder bespoten.

De naam van dit procédé is galvaniseren.

Noem enkele gegalvaniseerde voorwerpen uit je omgeving.

- ……………………………………………………………………………

- ……………………………………………………………………………

- ……………………………………………………………………………

9. Spuiten

We kennen nu verschillende manieren om onze werkstukjes te

beschermen tegen roest.

Welke methode zouden we zelf kunnen toepassen in de klas ?

………………………………………………………………………………………………………………………………….

Verf aanbrengen kunnen wij op twee manieren :

1. met een verfborstel

2. met een spuitbus

Wij gaan onze stukjes spuiten, dat geeft een goed en egaal resultaat.

1 ………………………………

2 ……….……………………

3 ….…………………………

4 ….…………………………

5 ……………………………

1

2

3

5

4

Benoem de onderdelen van onderstaande

spuitbus.

25

Vraagje: Waarvoor dienen de knikkers in de spuitbus?

…………………………………………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………………………………………..

Hoe ga je tewerk?

Stel zelf een spuitmethode samen door de richtlijnen op de spuitbus

te lezen.

1. ……………………………………………………………………………………………………………………

2. ……………………………………………………………………………………………………………………

3. ……………………………………………………………………………………………………………………

4. ……………………………………………………………………………………………………………………

5. ……………………………………………………………………………………………………………………

OPGEPAST: Koop liefst geen spuitbussen met CFK’s in de drijfgassen,

dit is zeer schadelijk voor het milieu.

Bij het spuiten vernevelen we de verf dus op het werkstuk, een nadeel

daarbij is dat een gedeelte van de verf in de omgevingslucht rondvliegt.

Welke maatregelen moeten we dus in acht nemen?

……………………………………………….. ………………………………..

26

10. Bespreking

Bekijk en controleer je bureauset eens goed, ben je tevreden? ………………….

Wat zou je eventueel volgende keer anders aanpakken?

………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………

Welke verbeteringen zou je nog kunnen aanbrengen?

………………………………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………………………………

11. Beroepen & studierichtingen

Geef enkele beroepen die te maken hebben met het bewerken en/of

behandelen van metaal. (groepswerk)

1. …………………………………………………………………………

2. …………………………………………………………………………

3. …………………………………………………………………………

4. …………………………………………………………………………

Welke studierichtingen moet je op school volgen om

bovenstaande beroepen te kunnen uitoefenen?

…………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………..

…………………………………………………………………………………..

Kleef op een A4 blad enkele prentjes van beroepen die

met het bewerken of behandelen van metaal te maken

hebben.

27

12. Extra oefening : notaklem

Onderdelen: 1. Voetgewichtje

2. Metaalkabel

3. Klem

Werkgang

Werkvolgorde Bewerking Gereedschap Middelpunt voetplaatje aftekenen

Aftekenen Krasnaald en meetlat

Middelpunt afpunten

Punten Puntslag

Gaatje boren

Boren Kolomboormachine

Ontbramen

Vijlen Zoete vijl

Staalkabel op maat (80 mm)

knippen

Knippen Kniptang

Klem aanbrengen

Knijpen Universele tang

Staalkabel monteren

Lijmen Lijm

Voetgewicht spuiten

Spuiten Spuitbus

1

2

3

28

13. Woordzoeker

In dit projectje hebben we een aantal nieuwe woorden leren kennen, zoek ze

eens op in onderstaande woordzoeker.

halffabrikaat, ijzer, zink, koper, plastic, gedegen, aluminium, gietijzer, krasnaald, puntslag, puntlas, roest, corrosie, oxideren

u o x i d e r e n c r l n t w q j s q f

d i e x x c o i p e t u r o m u t b q c

f y j l j p u n t l a s z r r f w h w v

x t j z p j h a m k r a s n a a l d n z

s r j y e f a l x p k p l p r g f s m x

x j z o n r l u b v n o r b n l e t b y

x s e n w v f m k y c o r r o s i e s e

k x q m i r f i v g e d e g e n q o y y

o m t f r p a n o i m k w x j e b m k f

p z w p p l b i p e k h a j n p d x c d

e g i u k a r u e t e x d c y d n a d t

r h u n g s i m d i x g m k j q c a x w

j c j t k t k i h j h y w k r v b o j l

v z j s j i a b c z d r c d g w j t a y

b h s l p c a f l e l w o l x l p e k y

v p v a o q t f b r b f b e r c j o v a

k i k g k l e h d s q d e z s m c b b q

e r s h z v e g v f l t u c f t c s a k

s t f u t p b y o o j q v r h d h n d x

t v p y r e e a r l g y s s b s z p e h

Zoek de volgende woorden horizontaal, verticaal en

diagonaal.

29

14. Evaluatie

Hieronder vind je een evaluatiefiche, geef jezelf een beoordeling en zet een

kruisje onder een gezichtje.

Ik ken er alles van en kan zo de leerkracht zijn plaats

innemen.

Ik weet er veel van, mits een beetje oefenen gaat het

zeker nog beter.

Ik weet voldoende om me uit de slag te kunnen trekken,

veel oefenen is de boodschap.

Het kan veel beter, ik deed mijn best niet of moet

eens met de leerkracht praten over een extra oefening.

Ik kan een eenvoudige technische

tekening lezen.

Ik kan metaal herkennen.

Ik kan de eigenschappen van

metaal met eenvoudige proefjes

onderzoeken.

Ik kan zelfstandig een eenvoudige

werkgang volgen.

Ik kan

metaalbewerkingsgereedschappen

op een veilige manier gebruiken.

Ik kan enkele beroepen die met

metaal te maken hebben opnoemen.

Opmerkingen leerkracht:

30

Moeilijk woordje

Woordverklaring

15. Moeilijke woorden

Moeilijke woordjes die je niet begrijpt schrijf je in de

eerste kolom. Daarna zoek je met de ganse groep in een

woordenboek of op het internet naar een verklaring, je

bevindingen schrijf je in een groene kleur in de

verklaringskolom. Woordjes die dan nog niet gevonden

zijn leggen we voor aan de ganse klas en verduidelijken

we in een zwarte kleur.