11

Sturing door de overheid

Wmo werkplaats Groningen-Drenthe

Ferry Wester

22

Programma

1.1. Opening en kennismakingOpening en kennismaking

2.2. Wmo en WNSWmo en WNS

3.3. Typen van sturingTypen van sturing

4.4. De gemeentelijke beleidscyclusDe gemeentelijke beleidscyclus

5.5. GovernancemodellenGovernancemodellen

6.6. CasusCasus

Doel Wmo

• Maatschappelijke doelenMaatschappelijke doelen

• Bestuurlijke doelenBestuurlijke doelen

33

44

Maatschappelijke doelen Wmo

• Redzaamheid en zelfstandig Redzaamheid en zelfstandig functionerenfunctioneren

• ParticipatieParticipatie– passieve participatie: deelnemen aan sociale passieve participatie: deelnemen aan sociale

activiteiten en maatschappelijk verkeer:activiteiten en maatschappelijk verkeer:meedoenmeedoen

– actieve participatie: actief burgerschap, zelf doen, actieve participatie: actief burgerschap, zelf doen, meehelpen en meedenkenmeehelpen en meedenken

• Sociale samenhang/cohesieSociale samenhang/cohesie

Paradigmawisseling

• Niét meer zórgen voor mensen, maar Niét meer zórgen voor mensen, maar uitgaan van eigen krachtuitgaan van eigen kracht

• Niet meer de overheid Niet meer de overheid verantwoordelijk, maar de burger zelf!verantwoordelijk, maar de burger zelf!

• Andere manier van kijken en handelenAndere manier van kijken en handelen

552424

De Kanteling in de WmoNieuwe vertrekpunten in gemeentelijk beleid

VanVan– verplicht zorgen vóór verplicht zorgen vóór

naarnaar– compensatieplicht: gemeenten moeten beperkingen compensatieplicht: gemeenten moeten beperkingen

compenseren zodat burgers kunnen participerencompenseren zodat burgers kunnen participeren

VanVan– claimgericht en aanbodgericht denken (voorzieningen en claimgericht en aanbodgericht denken (voorzieningen en

hulpmiddelen)hulpmiddelen)

naarnaar– vraaggericht en resultaatgericht werken (zelfredzaamheid vraaggericht en resultaatgericht werken (zelfredzaamheid

en participatie, maatwerk i.p.v. standaardvoorzieningen)en participatie, maatwerk i.p.v. standaardvoorzieningen)

662424

Redeneerketen Wmo

7777

88

Bestuurlijke doelen Wmo

• Betere afstemming en samenhang in Betere afstemming en samenhang in het beleid en de uitvoering het beleid en de uitvoering integraal beleid en samenwerkingintegraal beleid en samenwerking

• Grotere doelmatigheid en Grotere doelmatigheid en doeltreffendheid doeltreffendheid concurrentie concurrentie

• Meer invloed voor de burgers:Meer invloed voor de burgers:horizontale verantwoordinghorizontale verantwoording

99

WNS: stimulerings programma van VWS,

VNG en MOgroep• Verbeteren relatie gemeente – Verbeteren relatie gemeente –

welzijnsorganisatiewelzijnsorganisatie-- gemeenschappelijke visiegemeenschappelijke visie-- lokale maatsch. agendalokale maatsch. agenda-- concrete doelen concrete doelen

• Verbeteren kwaliteit en professionaliteit Verbeteren kwaliteit en professionaliteit welzijnswerkwelzijnswerk -- gericht op zelfredzaamheid en eigen kracht gericht op zelfredzaamheid en eigen kracht burgerburger -- meer inzetten op maatschappelijkemeer inzetten op maatschappelijke

ondersteuning, met name collectieveondersteuning, met name collectievearrangementenarrangementen

• Meer aandacht voor kwetsbare groepenMeer aandacht voor kwetsbare groepen

1010

Resultante Wmo en WNS

• Nieuwe vertrekpunten in gemeentelijk beleid én Nieuwe vertrekpunten in gemeentelijk beleid én voor de uitvoerende instellingen (compensatieplicht, voor de uitvoerende instellingen (compensatieplicht, eigen kracht, vraaggericht en resultaatgericht)eigen kracht, vraaggericht en resultaatgericht)

• Meer samenwerking, maar ook concurrentieMeer samenwerking, maar ook concurrentie

• Welzijn en zorg dichter bij elkaarWelzijn en zorg dichter bij elkaar

• Meer aandacht voor kwetsbare groepenMeer aandacht voor kwetsbare groepen

• Meer aandacht voor de manier waarop gemeenten Meer aandacht voor de manier waarop gemeenten hun beleid opzettenhun beleid opzetten

• Meer aandacht voor manier waarop gemeenten Meer aandacht voor manier waarop gemeenten sturensturen

De De praktijk

• Hoe is de relatie van jouw organisatie Hoe is de relatie van jouw organisatie met de gemeente?met de gemeente?– Trefwoorden aan gemeentekant:Trefwoorden aan gemeentekant:

gemeente is ‘de baas’, dirigent, regisseur, gemeente is ‘de baas’, dirigent, regisseur, onderhandelaar, gelijkwaardige partner, onderhandelaar, gelijkwaardige partner, opdrachtgeveropdrachtgever

– Trefwoorden instellingskant: Trefwoorden instellingskant: instelling is adviseur, uitvoerder, afhankelijk, instelling is adviseur, uitvoerder, afhankelijk, expert, vertegenwoordiger van de expert, vertegenwoordiger van de burgers/cliënten, opdrachtnemerburgers/cliënten, opdrachtnemer

1111

1212

Typen van sturing

• klassieke overheidssturing = klassieke overheidssturing = governmentgovernment

• New Public ManagementNew Public Management

• governancegovernance

Government Government Governance Governance

1313

Klassieke overheidssturing

• overheid is de baasoverheid is de baas

• hiërarchische relatie met uitvoerende hiërarchische relatie met uitvoerende partijenpartijen

• regels/wetten worden regels/wetten worden voorgeschrevenvoorgeschreven

1414

New Public Management (NPM)

• sturingstechnieken uit het bedrijfslevensturingstechnieken uit het bedrijfsleven

• burgers en (maatschappelijke) burgers en (maatschappelijke) organisaties zijn klantenorganisaties zijn klanten

• overheid is bedrijf dat producten en overheid is bedrijf dat producten en diensten levertdiensten levert

• concurrentieconcurrentie

• sturing o.g.v. contracten met in principe sturing o.g.v. contracten met in principe gelijkwaardige partijen … máár …gelijkwaardige partijen … máár …

• (tóch) een verticale relatie(tóch) een verticale relatie

1515

Governance• gaat uit van wederzijdse afhankelijkheid van gaat uit van wederzijdse afhankelijkheid van

partijenpartijen

• benut de kennis van alle partijenbenut de kennis van alle partijen

• sterk gericht op samenwerkingsterk gericht op samenwerking

• horizontale relatie overheid – andere partijenhorizontale relatie overheid – andere partijen

Definitie: Definitie:

governance is de organisatie van een opgovernance is de organisatie van een op

samenwerking gericht model van sturing.samenwerking gericht model van sturing.

NPM en governance

• NPM:NPM:partijen zijn het eens over aard van het probleem partijen zijn het eens over aard van het probleem en de gekozen oplossingsrichtingen de gekozen oplossingsrichting

• Governance:Governance:er zijn onzekerheden over de precieze aard van er zijn onzekerheden over de precieze aard van het probleem, de oplossingsrichting, normatieve het probleem, de oplossingsrichting, normatieve maatstaven en in te brengen kennis maatstaven en in te brengen kennis samenwerking nodig samenwerking nodig

161616

Bevindingen onderzoek onderzoek Wmo werkplaats

• Nauwelijks klassieke overheidssturing op Nauwelijks klassieke overheidssturing op Wmo terreinWmo terrein

• 2 projecten NPM, 3 projecten vooral 2 projecten NPM, 3 projecten vooral governancegovernance

• fase beleidscyclus meebepalend: fase beleidscyclus meebepalend: in ontwikkelingsfase sterker governance in ontwikkelingsfase sterker governance kenmerken, in uitvoeringsfase NPM, kenmerken, in uitvoeringsfase NPM, d.w.z. kleine NPM cyclus herkenbaard.w.z. kleine NPM cyclus herkenbaar

17172424

1818

De Wmo wil governance!

• betrekken maatsch. organisaties en betrekken maatsch. organisaties en burgers bij beleidburgers bij beleid

• niet alleen passief maar ook actiefniet alleen passief maar ook actief

• horizontale sturinghorizontale sturing

• eigen verantwoordelijkheid burgereigen verantwoordelijkheid burger

== governancegovernance

1818

De praktijk nogmaals

• Hoe is de relatie van jouw organisatie Hoe is de relatie van jouw organisatie met de gemeente?met de gemeente?– Trefwoorden:Trefwoorden:

gemeente is ‘de baas’, dirigent, regisseur, gemeente is ‘de baas’, dirigent, regisseur, onderhandelaar, partner, opdrachtgeveronderhandelaar, partner, opdrachtgever

– Trefwoorden instellingskant: Trefwoorden instellingskant: instelling is adviseur, uitvoerder, afhankelijk, instelling is adviseur, uitvoerder, afhankelijk, expert, vertegenwoordiger van de expert, vertegenwoordiger van de burgers/cliëntenburgers/cliënten

• Type relatie?Type relatie?– Government, NPM of governance?Government, NPM of governance?

19191919

Pauze

20202020

21

Beleidscyclus

doelbepalingverlenen opdrachten

contractuele afsprakenmbt uitvoeringopdrachtgever

NPM

evaluatie van de werkwijzeis probleem opgelost?

wat was het effect?regisseur, adviseur

governance

agendavorming,maatsch. verkenning

koersbepalingregisseur, adviseur

governance

uitvoering van opdrachtmonitoring en verantwoording

als nodig bijstellingopdrachtnemer

NPM

2121

2222

Rollen

• Regisseur Regisseur (gemeente)(gemeente) adviseur/partneradviseur/partner (instelling), (instelling), vaak in samenwerking met andere instellingenvaak in samenwerking met andere instellingen fase van verkenning en beleidsvormingfase van verkenning en beleidsvorming

evaluatiefaseevaluatiefase

• Opdrachtgever Opdrachtgever opdrachtnemeropdrachtnemer, , soms in soms in samenwerking met, soms in concurrentie met…samenwerking met, soms in concurrentie met…

bij de uitvoering van het beleid, projectenbij de uitvoering van het beleid, projecten

• Grote cyclus Grote cyclus kleine cyclus kleine cyclus

2323

RegisseurRegisseur adviseur/partneradviseur/partnerOpdrachtgever Opdrachtgever opdrachtnemer opdrachtnemer

• Herken je deze rollen?Herken je deze rollen?

• Welke rol zie je bij jouw organisatie?Welke rol zie je bij jouw organisatie?

• Welke rol zie je bij de gemeenteWelke rol zie je bij de gemeente

• Speelt je altijd dezelfde rol of Speelt je altijd dezelfde rol of verschillende rollen?verschillende rollen?

• Verschillende rollen in verschillende Verschillende rollen in verschillende fasen: leidt dit tot verwarring?fasen: leidt dit tot verwarring?

Governancemodellen

Onderscheidende kenmerken:• scenario bij Wmo beleid: zwaartepunt bij

gemeente, individu of burger/maatsch.org.

• rol overheid: de baas, regelaar, dirigent, regisseur, onderhandelaar, bemiddelaar

• kennisbron: ambtenaren, burgers, professionals, experts/marktpartijen

• mate van burgerparticipatie

2424

2525

Governancemodellen (1)

Gov. Gov. modelmodel

ScenarioScenario Rol Rol overheidoverheid

Kennis Kennis bronbron

burgerpaburgerpar r ticipatieticipatie

Integrale Integrale beleids beleids sturingsturing

gemeente gemeente verantw.verantw.

regelaarregelaar ambtenareambtenarenn

adviserenadviseren

Keten Keten sturingsturing

gemeente gemeente verantw.verantw.

regisseurregisseur professionaprofessionalsls

raadplegeraadplegenn

2626

Governancemodellen (2) (2)

Gov. Gov. modelmodel

ScenarioScenario Rol Rol overheioverheidd

Kennis Kennis bronbron

burgerpar burgerpar ticipatieticipatie

VraagVraag

sturingsturingindividuele individuele burger burger verantw.verantw.

bemidde bemidde laarlaar

burgersburgers zelfbestuurzelfbestuur

Frontlijn Frontlijn sturingsturing

burgers en burgers en professionaprofessionals verantw. ls verantw.

onderhaonderhan delaarn delaar

burgers en burgers en professionalprofessionalss

meebeslis meebeslis sen/ sen/ coproducticoproductiee

Expert-, Expert-, markt markt sturingsturing

gemeente, gemeente, maar maar delegeert delegeert naar naar expertsexperts

regelaarregelaar,,

markt markt meestermeester

experts,experts,

marktpartijemarktpartijenn

informereninformeren

2727

Sturingsmodellen

Scenario Rol overheid Kennisbron Burgerparticipatie

klassieke overheids-sturing

gemeente verant-woordelijk

dirigent ambtenaren informeren of geen

NPM, expert/markt sturing

gemeente aan het roer, maar legt verantwoorde-lijkheid bij experts, uitvoerende organisaties

regelaar, opdrachtgever, marktmeester

experts,uitvoerende marktpartijen

informeren

integrale beleidsturing

gemeente verant-woordelijk

regelaar ambtenaren, onderlinge samenwerking

adviseren

ketensturing gem. Verantwoordelijk

regisseur professionals raadplegen

vraagsturing indiv. burger verantwoordelijk

bemiddelaar burgers zelfbestuur

Frontlijn sturing

burger en professionals verantwoordelijk

onderhandelaar

burgers en professionals

coproductie/ meebeslissen

Governancemodellen

Welk governancemodel heeft Welk governancemodel heeft voorkeur?voorkeur?

• integrale beleidssturingintegrale beleidssturing

• ketensturingketensturing

• vraagsturingvraagsturing

• frontlijnsturingfrontlijnsturing

• expertsturingexpertsturing

Waarom?Waarom?

Wat betekent het voor instellingen en burgers?Wat betekent het voor instellingen en burgers?

En voor de gemeente?En voor de gemeente?

28282424

Voorwaarden voor een goede Voorwaarden voor een goede sturingsturing

• Gezamenlijke visie op welzijnGezamenlijke visie op welzijn

• Overeenstemming over aanpak op langere termijn: Overeenstemming over aanpak op langere termijn: maatschappelijke agendamaatschappelijke agenda

• Duidelijke definiëring van rollenDuidelijke definiëring van rollen

• Streef naar een heldere invulling van de beleidscyclusStreef naar een heldere invulling van de beleidscyclus-- fase van verkenning en beleidsvormingfase van verkenning en beleidsvorming

-- fase van concrete doelbepaling en voorbereiden fase van concrete doelbepaling en voorbereiden van de uitvoering, opdrachtverleningvan de uitvoering, opdrachtverlening

-- uitvoeringsfase, monitoring, verantwoordinguitvoeringsfase, monitoring, verantwoording

-- evaluatiefaseevaluatiefase

• Belangrijke WNS bakens: integraal werken, resultaatgericht Belangrijke WNS bakens: integraal werken, resultaatgericht en ruimte voor de professionalen ruimte voor de professional

2929

CasusCasus

Gemeente wil dat mensen met een Gemeente wil dat mensen met een psychische en verstandelijke beperking psychische en verstandelijke beperking die zelfstandig in de wijk wonen, worden die zelfstandig in de wijk wonen, worden gestimuleerd om meer te participeren in gestimuleerd om meer te participeren in hun wijk (bijv. in het wijkcentrum, hun wijk (bijv. in het wijkcentrum, vrijwilligerswerk e.d.)vrijwilligerswerk e.d.)

Een of meer organisatie(s) voor zorg en Een of meer organisatie(s) voor zorg en welzijn gaat/gaan met deze vraag aan de welzijn gaat/gaan met deze vraag aan de slag.slag.

3030

3131

Vragen (1)Vragen (1)

• Hoe komt het project tot stand i.g.v.?Hoe komt het project tot stand i.g.v.?

-- Klassieke overheidsturing?Klassieke overheidsturing?

-- NPMNPM

-- GovernanceGovernance

• Welke type sturing heeft voorkeur?Welke type sturing heeft voorkeur?

Waarom?Waarom?

Vragen (2)Vragen (2)

• Hoe werkt de projectontwikkeling Hoe werkt de projectontwikkeling i.g.v.i.g.v.-- ketensturingketensturing-- frontlijnsturingfrontlijnsturing-- expertsturingexpertsturing

• Heeft één van deze governancetypen Heeft één van deze governancetypen voorkeur?voorkeur?

3232

Vragen (3)Vragen (3)

• In welke netwerken wordt bij In welke netwerken wordt bij voorkeur rond het project/activiteit voorkeur rond het project/activiteit samengewerkt? samengewerkt? -- voornamelijk ambtenaren voornamelijk ambtenaren -- ambtenaren en professionalsambtenaren en professionals-- voornamelijk professionalsvoornamelijk professionals-- professional en burgersprofessional en burgers-- ambtenaren, professionals en burgersambtenaren, professionals en burgers

• Wat is de inbreng van de burgers?Wat is de inbreng van de burgers?

3333

Relevante websites

• www.invoeringwmo.nl www.invoeringwmo.nl (heel veel over de Wmo) (heel veel over de Wmo)

• www.vng.nl/dekantelingwww.vng.nl/dekanteling

• www.movisie.nl www.movisie.nl (kennisinstituut voor welzijn en zorg) (kennisinstituut voor welzijn en zorg)

• www.wmowerkplaatsen.nlwww.wmowerkplaatsen.nl (website Wmo Werkplaatsen) (website Wmo Werkplaatsen)

• www.cg-raad.nl/wij_werken_aan/wmo/ kanteling/index.phpwww.cg-raad.nl/wij_werken_aan/wmo/ kanteling/index.php

• www.zorgwelzijn.nlwww.zorgwelzijn.nl

• http://www.movisie.nl/138965/def/home/nieuws/nieuws/http://www.movisie.nl/138965/def/home/nieuws/nieuws/databank_effectieve_sociale_interventies_stand_van_zaken/ databank_effectieve_sociale_interventies_stand_van_zaken/ (IRB) (IRB)

• Google Google nieuwsbrief Wmo nieuwsbrief Wmo je krijgt een wereld aan nieuwsbrieven van je krijgt een wereld aan nieuwsbrieven van allerlei gemeenten en instellingen over de Wmo.allerlei gemeenten en instellingen over de Wmo.

34342424

Evaluatie

•Wat heb je aan deze workshop?

•Wat wist je al en wat gebruikte al in je werk? Wat wist je nog niet?

•Kun je hier iets mee in je werk? Wat?

•Kun je het concreet toepassen? Hoe?

•Ga je iets anders doen?

35352424