1

SIER-spelSIER-spel

Doelen:Doelen:

1.1. Leren hoe in een Leren hoe in een markteconomie de verbanden markteconomie de verbanden kunnen liggen tussen een kunnen liggen tussen een aantal kern-concepten uit de aantal kern-concepten uit de algemene economie;algemene economie;

2.2. Leren dat het moeilijk is een Leren dat het moeilijk is een goed economisch beleid te goed economisch beleid te voeren.voeren.

2

StappenStappen

1.1. SpelverloopSpelverloop

2.2. Welvaart: wat maakt kiezers Welvaart: wat maakt kiezers gelukkig?gelukkig?

3.3. De structuur van de economie.De structuur van de economie.Consumenten, bedrijven en Consumenten, bedrijven en overheid (= teams)overheid (= teams)

4.4. Wat bepaalt het gedrag van Wat bepaalt het gedrag van bedrijven?bedrijven?Wat bepaalt het gedrag van Wat bepaalt het gedrag van consumenten?consumenten?

5.5. Welke instrumenten hebben de Welke instrumenten hebben de spelers?spelers?

6.6. Voorbeelden: hoe beïnvloeden Voorbeelden: hoe beïnvloeden instrumenten de economie en instrumenten de economie en daarmee de welvaart?daarmee de welvaart?

3

1. Het Spelverloop1. Het Spelverloop Een wereld met 4 onafhankelijke landenEen wereld met 4 onafhankelijke landen Groepen van 3 of 4 leerlingen zijn de overheidGroepen van 3 of 4 leerlingen zijn de overheid In periode 0 zijn alle landen gelijkIn periode 0 zijn alle landen gelijk De landen hebben economische banden.De landen hebben economische banden.

Periode 1:Periode 1: Alle overheden voeren beleidAlle overheden voeren beleid

invullen op periodeformulierinvullen op periodeformulier Als ze allemaal hun beleid hebben ingetyptAls ze allemaal hun beleid hebben ingetypt

- klassikale bespreking- klassikale bespreking- computer berekent de effecten van dit beleid - computer berekent de effecten van dit beleid op de economie en daarmee op welvaartop de economie en daarmee op welvaart= resultaten van periode 1= resultaten van periode 1= start-niveau voor periode 2.= start-niveau voor periode 2.

Alle overheden bepalen beleid voor Alle overheden bepalen beleid voor periode 2periode 2, , enz.enz.

Laatste ronde = verkiezingstijdLaatste ronde = verkiezingstijd: : land met hoogste welvaart wint, als die land met hoogste welvaart wint, als die welvaart tenminste > 100.00 (startniveau) ligt.welvaart tenminste > 100.00 (startniveau) ligt.

4

2.2. Welvaart: wat Welvaart: wat maakt kiezers maakt kiezers

gelukkig?gelukkig? Welvaart start op 100.00 en stijgt bijWelvaart start op 100.00 en stijgt bij::

1.1. Meer reële private cons.van goederen + Meer reële private cons.van goederen + dienstendiensten(iedere ambtenaar produceert 1 dienst (iedere ambtenaar produceert 1 dienst per periode)per periode)

2.2. Werkloosheid < 3%Werkloosheid < 3% ideaal: 0ideaal: 0

3.3. Prijsniveau verandert niet sterker dan Prijsniveau verandert niet sterker dan 1%1% ideaal: geen inflatie of deflatieideaal: geen inflatie of deflatie

4.4. Saldo overheidsrekening < 1% van Saldo overheidsrekening < 1% van nat.inkomennat.inkomen ideaal: geen overschot, geen tekortideaal: geen overschot, geen tekortNB: saldo overheid = NB: saldo overheid = belastinginkomsten - overheidsuitgavenbelastinginkomsten - overheidsuitgaven

5.5. Overschot betalingsbalans tussen 2 en 4Overschot betalingsbalans tussen 2 en 4 ideaal: + 3ideaal: + 3

NB: overschot betalingsbalans is (hier):NB: overschot betalingsbalans is (hier):export – import.export – import.

Als niemand beleid voert Als niemand beleid voert welvaart constantwelvaart constant (100.00). (100.00).

5

3. De structuur 3. De structuur van de economie van de economie

Bedrijven> produceren producten

m.b.v. kapitaal en arbeid> doel: winstmaximalisatie

winsten gaan naar bedrijvenhelft van de winsten worden geïnvesteerd

Sociale premies Winstbelasting

Overheid> neemt ambtenaren aan

die gratis diensten leveren> betaalt sociale uitkeringen uit

aan mensen zonder inkomen> Koopt producten in het eigen land

Inkomstenbelasting Importtarieven BTW

Huishoudens> werken bij de overheid of bij bedrijven> economisch inactieven ontvangen een

uitkering> geven hun netto inkomen volledig uit

(zowel in thuisland als in het buitenland)

6

4. Wat bepaalt 4. Wat bepaalt gedrag van gedrag van bedrijven?bedrijven?Aannames:Aannames:

De bedrijven werken onder volledige De bedrijven werken onder volledige mededingingmededinging

Alle bedrijven in een land maken hetzelfde Alle bedrijven in een land maken hetzelfde productproduct

Dat product concurreert met de buitenlandse Dat product concurreert met de buitenlandse productenproducten

Bedrijven huren arbeid en machines inBedrijven huren arbeid en machines in Hoeveel Hoeveel investereninvesteren zij? zij?

Als netto winst Als netto winst 1 jaar later: investeringen 1 jaar later: investeringen 2 jaar later: 2 jaar later:

- meer operationele machines- meer operationele machines- productie - productie

Hoeveel goederen Hoeveel goederen bieden zij aanbieden zij aan??Hangt af van:Hangt af van:- - winstmarge per product (prijs – winstmarge per product (prijs – arbeidskosten)arbeidskosten)

NB arbeidskosten = loon + sociale NB arbeidskosten = loon + sociale premiespremies- - technisch maximale productie.technisch maximale productie.

De aanbodcurveDe aanbodcurve..NB: wanneer verschuift deze naar rechts?NB: wanneer verschuift deze naar rechts?

7

Wat bepaalt het Wat bepaalt het gedrag van gedrag van

consumenten?consumenten?Aannames:Aannames: Gezinnen sparen nietGezinnen sparen niet

Alleen gezinnen importeren goederen Alleen gezinnen importeren goederen

(Overheid koopt alleen in eigen land)(Overheid koopt alleen in eigen land)

Als netto inkomen stijgt met 1%Als netto inkomen stijgt met 1%

consumenten kopen 1% extra van elk consumenten kopen 1% extra van elk product.product.

Als de prijs van een product stijgt met 2%Als de prijs van een product stijgt met 2%

consumenten kopen 3% minder van dit consumenten kopen 3% minder van dit productproduct

en meer van de andere goederen.en meer van de andere goederen.

De vraagcurveDe vraagcurve

NB: wanneer verschuift deze curve naar rechts?NB: wanneer verschuift deze curve naar rechts?

8

De marktDe markt

S1

Hoeveelheid

aanbod

vraag

Prijs excl. BTW

100GeenWerkloosheid

9

5. De 5. De instrumenteninstrumenten

Instrumenten Instrumenten economie verandert economie verandert welvaart verandert.welvaart verandert.

Beschikbare instrumenten:Beschikbare instrumenten: BTWBTW InkomstenbelastingInkomstenbelasting WinstbelastingWinstbelasting Sociale premiesSociale premies Importtarieven (Importtarieven ( handelsblokken) handelsblokken) OverheidsaankopenOverheidsaankopen Aantal ambtenarenAantal ambtenaren Loon in bedrijvenLoon in bedrijven Loon ambtenarenLoon ambtenaren Hoogte uitkeringenHoogte uitkeringen DevaluatieDevaluatieWelke instrumenten Welke instrumenten verschuiven vraagcurve?verschuiven vraagcurve?Welke instrumenten Welke instrumenten verschuiven verschuiven

aanbodcurve?aanbodcurve?

10

S’S

1

Hoeveelheid

aanbod

vraag

Prijs excl. BTW

6. Hoe beïnvloeden 6. Hoe beïnvloeden instru-menten de instru-menten de

economie? economie?

100

Geen werkloosheid

Voorbeeld 1: Overheid koopt Voorbeeld 1: Overheid koopt meer.meer.

Effect op welvaart?Effect op welvaart?

11

S’

S1

Hoeveelheid

aanbod

vraag

Prijs excl. BTW

Voorbeeld 2: hogere lonen in Voorbeeld 2: hogere lonen in bedrijven.bedrijven.

Effect op welvaart?Effect op welvaart?

100Geen Werkloosheid

12

Nog vragen?Nog vragen?