SEKSUEEL MISBRUIK BIJ KINDEREN

Feiten en cijfers

INHOUDSTAFEL

1. Wat is seksueel misbruik?

2. Omvang van het probleem

3. Kinderporno

4. Seksueel misbruik in de sport

5. Lastig gevallen op school

6. Jonge daders

7. Een dalende trend?

8. Vorm en ernst van seksueel misbruik

9. Gevolgen van seksueel misbruik

10. Seksueel misbruik en de wet

11. Preventie van seksueel misbruik

12. Weerbaarheid en seksuele vorming

13. Programma’s voor jonge plegers

14. Een beleid in voorzieningen op school

15. Een preventiebeleid ontwikkelen

16. Bronnen

1 . WAT IS SEKSUEEL MISBRUIK VAN KINDEREN?

Wanneer kinderen of jongeren in seksuele activiteiten worden betrokken

die ze niet tenvolle begrijpen

Wanneer feiten vrij tot zeer ernstig zijn

Wanneer het gedrag door het slachtoffer als misbruik ervaren werd, ook

als het niet de bedoeling van de dader was het slachtoffer te misbruiken

Wanneer het gedrag als misbruik was bedoeld als een zekere mate van

dwang of macht wordt uitgeoefend, of het slachtoffer niet kan weigeren.

Bestaat uit: verkrachting, aanranding van de eerbaarheid, ontucht, …

2. OMVANG VAN HET PROBLEEM

Gebaseerd op: Vertrouwenscentra

Kindermishandeling, politie,

comités Bijzondere Jeugdzorg en Centra Algemeen

Welzijnswerk

3. KINDERPORNO

Kinderen worden ingezet bij de productie van

pornografie

Valt onder de noemer van kinderprostitutie

Voornamelijk recent geëmigreerde meisjes of jonge

alleenstaande asielzoekers

4 . SEKSUEEL MISBRUIK IN DE SPORT

28% van de topsporters = een of meer keer last

van seksuele intimidatie

9% = voor hun 16 gedwongen seksuele

gemeenschap met iemand binnen de sportwereld

Risicofactoren= autoritaire sportcultuur, isolement

van de sporter, macht van de trainer, de

vertrouwensband met de trainer, gelegenheden, …

5 . LASTIG GEVALLEN OP SCHOOL

Vooral verbaal gedrag

Vindt vaak plaats in openbare ruimtes

Plegers = vaak leeftijdsgenoten

Plegers: 1/4 = schoolpersoneel

Plegers = voornamelijk jongens en mannen

6. JONGE DADERS

Meer dan de helft van de plegers = onder de 20

jaar

30% - 50 % van de daders heeft zelf seksueel

misbruik meegemaakt

Men ziet dit niet als experimenteergedrag maar

eerder als een mogelijk begin van een

‘misbruikcarrière’

7. EEN DALENDE TREND?

Aantal meldingen seksueel misbruik = gedaald in

Vlaanderen

Verschillende mogelijke oorzaken

Grootste daling is te merken bij biologische vaders

in intacte gezinnen

8 . VORM EN ERNST VAN SEKSUEEL MISBRUIK

Onderzoek van het Limburgs Universitair Centrum

Zij rangschikten uitingsvormen van seksueel

geweld op vrouwen naar de ernst van de gepleegde

feiten

J. Frenken hanteert een andere indeling in ernst,

waarin hij vorm, frequentie, de betrokkenen en

vooral de ernst van de psychische gevolgen voor het

slachtoffer verwerkt

Frenken komt tot volgende categorieën:

Slachtoffer jonger is dan 12 jaar

De pleger een familielid is

Het kind zich moeilijk kon onttrekken aan de seksuele contacten

Het seksueel contact vaak plaatsvond

Het misbruik lang aanhield

Dwang, chantage of geweld werd gebruikt

De duur van de geheimhouding

Er sprake was van penetratie

Gevolgen, volgens Frenken, zijn ook erger wanneer:

9 . GEVOLGEN VAN SEKSUEEL MISBRUIK

Verstoorde seksuele ontwikkeling Later: kunnen last hebben van o.a.

stoornissen bij de seksuele opwinding, orgasmestoornissen, vermijden van

seksuele intimiteit, …

Stigmatisering: schaamte-en schuldgevoelens worden opgedrongen waardoor

een negatief zelfbeeld ontstaat kan later aanleiding geven tot drang naar

isolatie, drug-alcoholgebruik, suicidegevoelens, etc.

Verraad Wantrouwen, woede, vijandigheid, verdriet en depressie kunnen

mogelijke reacties zijn

Machteloosheid: de angst die het slachtoffer heeft meegemaakt kan zich uiten

in allerlei somatische klachten, nachtmerries, depressies, school- of

werkproblemen, agressief gedrag, …

10 . SEKSUEEL MISBRUIK EN DE WET

Seksuele handelingen = strafbaar als 1 van de partijen er

niet mee heeft ingestemd of niet kon mee instemmen

vanwege leeftijd, bevattingsvermogen, overmacht of dwang

Strafbare seksuele handelingen worden onderverdeeld in

seksuele handelingen met en zonder penetratie

Indien penetratie = verkrachting

Indien geen penetratie = aanranding van de eerbaarheid

Als 1 van de partijen 15 is of jonger, dan veronderstelt de wetgever altijd dwang, ook al heeft de minderjarige ingestemd met de seksuele omgang

Seksueel contact tussen minderjarige en een

bloedverwant in opgaande lijn = incest = strafbaar

De leeftijdsgrens = tot 18 jaar, en het feit of er dwang

bij te kijken kwam speelt geen rol: er is steeds sprake van

een misdrijf

Let op: ook personen die (occasioneel) met de

minderjarige samenwonen en over hem of haar gezag

heeft, valt onder deze wetgeving

11 . PREVENTIE VAN SEKSUEEL MISBRUIK

Signaleren

Leerkrachten, CLB, opvoeders, … krijgen speciale opleiding om

typische gedragingen op te kunnen merken

Moeten dan advies vragen aan hulpverleners

Gesprek met het kind

1e gesprek: héél belangrijk!

Moet correct en voldoende professioneel zijn

Kinderen zwijgen en schamen zich om wat is gebeurd, maar kunnen wel

betrouwbaar vertellen wat er gebeurd is als ze de juiste vragen krijgen

Techniek voor ondervragen = opgesteld door de politie

Tips voor hulpverlening

Verplaats u in de positie van het kind

Luister actief

Neem de jongen of het meisje ernstig

Laat het kind rustig, in eigen tempo praten

Respecteer het als het kind iets niet wil of kan vertellen

Vermijd indringend, langdurig oogcontact: dat kan bedreigend zijn

Vermijd paniek

Vermijd een heftige schrikreactie van uw kant

Oefen geen dwang uit

Dring niet aan op een gedetailleerd verhaal

Tips voor hulpverleners

Verwacht geen direct vertrouwen van een slachtoffer

Raak het kind niet onverwachts of onnodig aan

Vermijd irritatie bij uzelf bijvoorbeeld als het kind onduidelijk

of ambivalent is

Verhoog niet de risico’s voor het slachtoffer door overhaast het

gezin in te schakelen

Vraag nooit waarom: dit kan zeer beschuldigend overkomen

Uit geen beschuldigingen aan het adres van de dader

Ondersteuning

Vertel het kind dat seksueel misbruik vaker voorkomt

Stel open vragen en vermijd vragen die met ja of nee te beantwoorden zijn

Laat merken dat u het kind serieus neemt

Uit waardering als het kind dingen vertelt

Maak duidelijk wat het kind van u kan verwachten

Wees eerlijk

Vertel het kind dat het zich niet schuldig moet voelen

Vertel over mogelijkheden van hulp en begeleiding

Garandeer geen vertrouwelijkheid, maar neem geen stappen zonder het kind

daarin te kennen.

Aandachtspunten

Oordeel niet over de waarheid van het verhaal

Vermijd uitspraken of non-verbaal gedrag waaruit veroordeling van de persoon blijkt

Presenteer het verhaal van het slachtoffer als “feiten”, en geef de verdachte zo weinig

mogelijk gelegenheid de feiten te ontkennen.

Geef de verdachte niet het gevoel dat je zijn of haar verhaal gelooft

Hou het bij het concrete gedrag, doe geen uitspraken over de persoon

Toon begrip voor het feit dat het moeilijk is om over de gebeurtenissen te praten

Neem geen genoegen met vage antwoorden, vraag naar concretisering, details,

nauwkeurige beschrijvingen

Benadruk wat de verdachte te winnen heeft met open kaart te spelen (geen geheim en

angst)

Ga in op de gevoelens van de verdachte bij het “beschuldigd worden” van feiten

12 . WEERBAARHEID EN SEKSUELE VORMING

Preventieprogramma’s of programma’s i.v.m. seksuele opvoeding

Zij besteden aandacht aan:

Herkennen van seksueel misbruik door kinderen het verschil tussen

passende en niet-passende aanrakingen te leren

Het verschil tussen passende en niet-passende geheimen

Het recht om “nee” te zeggen

Een volwassen persoon vertellen over het plaatsgevonden misbruik

De schuld ligt nooit bij het kind

Daders zijn meestal bekenden.

Onderzoek heeft uitgewezen dat deze programma’s:

Kinderen = in staat kennis en vaardigheden te verwerven over seksueel

misbruik

Kinderen = kunnen het geleerde in praktijk brengen in risicovolle situaties

Na programma: kinderen zijn minder vaak slachtoffer van seksueel misbruik

Programma = positieve invloed op het doorbreken van het stilzwijgen

omtrent seksueel misbruik

Vb’en van preventieprogramma’s in Vlaanderen: ‘Vuil Spel’, ‘Krachtige

Kinderen’ en ‘Marietje Kessels project’

13 . PROGRAMMA’S VOOR JONGE PLEGERS

Er wordt gewerkt met gele, rode en zwarte vlag gedragingen

Gele vlag, bvb: pornografie, seksueel getinte opmerkingen, …

Rode vlag, bvb: veelvuldig masturberen, geslachtsdelen laten

aanraken, seksuele dreigementen, …

Zwarte vlag, bvb: exhibitionistisch gedrag, seksuele dwang,

verkrachting , …

Behandeling van jonge plegers = momenteel project binnen het

Algemeen welzijnswerk

14. EEN BELEID IN VOORZIENINGEN EN OP SCHOOL

Schoolbeleid of instellingsbeleid kan helpen seksueel misbruik van en

door kinderen voorkomen

Preventief beleid bevat verschillende elementen:

Zorg: welke zorg en opvang moeten wij voorzien t.a.v. wie?

Educatie: welke vorming en opleiding moeten wij voorzien t.a.v. wie?

Preventieve maatregelen: welke maatregelen zijn nodig om de veiligheid

te garanderen van alle betrokkenen?

Een protocol en klachtenprocedure: wat kunnen betrokkenen doen indien

er feiten zijn gebeurd?

Beleid inclusief informatiebeleid: hoe wordt dit beleid gecommuniceerd en

verder opgevolgd?

15 . EEN PREVENTIEBELEID ONTWIKKELEN

Is een dynamisch proces waarin men met verschillende

factoren en situaties moet rekening houden

Men bereidt zich voor op de mogelijkheid dat men met

één van de volgende situaties kan geconfronteerd worden

Vanuit dit perspectief: eigen werking en beleid kritisch

bekijken en de nodige maatregelen nemen

Je kan personeel bijscholen en ouders informeren

16. BRONNEN

Sensoa (2004). Seksueel misbruik bij jongeren:

feiten en cijfers. Rapport (PDF-document).

Geraadpleegd op 29 november 2010, op

http://www.sensoa.be/pdf/feiten_en_cijfers/feiten_c

ijfers_seksueel_misbruik_kinderen_en

%20_jongeren_2004.pdf

Bronnen van de afbeeldingen in de powerpoint:

“Daling vacatureaanbod”. (22 april 2009). Daling totale vacatureaanbod

afgeremd; 9 sectoren stijgen. Geraadpleegd op 1 december 2010, op

http://www.kv.nl/over-ons/nieuws/nieuwsdisplay.aspx?nr=1525

Delfos, M. (16 juni 2008). Opvoeding – communiceren met kinderen.

Geraadpleegd op 30 november 2010, op http://www.oudernet.be/?

action=artikel_detail&artikel=365

“De wet van Breyne”. (zd). De wet Breyne met commentaar. Geraadpleegd

op 2 december 2010, op http://www.immoweb.be/nl/pages/page.cfm?

page=Construction_breyne.htm

Schavemaker, M. (30 juni 2010). Meetbaarheid van preventie.

Geraadpleegd op 30 november 2010, op

http://www.bgmagazine.nl/alle+artikelen+.aspx?

articleType=ArticleView&articleId=1687

Visser, M. (2 december 2010). Teeven wil 75 extra

politieagenten tegen kinderporno. Geraadpleegd op 4 decmber

2010, op

http://www.elsevier.nl/web/Nieuws/Nederland/282926/Teeven-

wil-75-extra-politieagenten-tegen-kinderporno.htm?rss=true