G r o e n i n g aJAA R GA N G 2 9D E C E M B E R 2 0 1 4N U M M E R 7 9

VR I E N D E N B U L L E T I N

ST I C H T I N G VR I E N D E N VA N D E STA D GR O N I N G E N

Colofon

Redactie:Drs. P. J. E. BootsmaDr. T. van der MeulenIr. T. H. J. SleyferDrs. M. J. A. Vooijs

Lay-outC. Weis, Groningen

Druk:K. Woning, Groningen

Redactieadres:Haddingestraat 24,9711 KD Groningen,050 - 318 16 45

Afbeelding omslag:Eerste prijsFotowedstrijd:Sfeerbeeld Groningen1:OosterkadeFOTOGRAAF ERIC VETH

Kopijdatumnummer 80: 1 februari 2015

Kopij aanleveren in Word, foto’s als JPEG,Tiff of EPS.

ISSN 1384-8607

C O LO F O N

G r o e n i n g a

Inhoudsopgave:

Thomas SleyferVan de voorzitter 1

Poster Lustrumdebat 2

Tom van der MeulenVerslag debatavond 27 november 2014 3

Jury fotowedstrijdJuryrapport 5

Foto’s Fotowedstrijd 7 t/m 10

Thomas Sleyfer30 jaar vrienden 11

Pieter Bootsma Een avondje Ruimte en Wonen 13

Activiteiten 16

Groningana 17

17G R O N I N GA N A

B O E K H A N D E L G O D E R T W A L T E Roude ebbingestraat 53 - 9712 hc groningen - 050-312 25 23 - info@godertwalter.nl - www. g o d e r t w a l t e r. n l

Dicht bij huis - Het Groningen van CornelisJetsesBob Verschoor €19,95De Groningse illustrator Cornelis Jetses (1873-1955) is bij de meeste Nederlanders bekend als deartistieke vader van het leesplankje ‘aap, noot,Mies’ en de kleuters ‘Ot en Sien’. Jetses is op 12-jarige leeftijd naar de kunstacademie Minervagegaan om in de avonduren zijn artistieke talentente ontwikkelen. In een onlangs opgedoken schrift-je beschrijft hij zijn jeugdherinneringen in deGrote Leliestraat, in die tijd een straat in een vande armere wijken van Groningen. Dit biedt ookeen uniek kijkje in de leefwereld van de Stadjerseind negentiende eeuw. De stad is dan volop ino n t w i k keling, de wallen worden geslecht enGroningen is aan het veranderen in een moderneindustriestad. Veel oude zaken zoals de ‘water- envuurhandel’ en de ‘porder’ verdwijnen uit hetstraatbeeld. In dit boek uiteraard ook veel schitte-rende illustraties van de hand van Jetses zelf.

De Nieuwe Kerk 1664-2014 – Opvattingen ver-anderen, kennis vermeerdertDiverse auteurs €25,00In 2014 is het 350 jaar geleden dat de Nieuwe Kerkin Groningen in gebruik genomen werd, na eenbouwtijd van vier jaar. Het kerkgebouw was hetmeest kloeke gebouw dat in de stad Groningen inde zeventiende eeuw verrees. In dit jubileumboekonder meer aandacht voor de uitbreiding van destad in de zeventiende eeuw en de bouw van deNieuwe Kerk, de ontwikkelingen rond het NieuweKerkhof, een groot aantal ‘interieurschatten’ als depreekstoel, het raadsgestoelte, de glas-in-loodra-men, het avondmaalgerei en doopvont en de ver-schillende orgels die in de Nieuwe Kerk geklonkenhebben.

Hervonden stad 2014diverse auteurs €13,50Het jaarlijkse overzicht van archeologisch enbouwhistorisch onderzoek en restauraties in hetvoorgaande jaar in de gemeente Groningen. Metinteressante art i kelen over o.a Middeleeuwsestadspoorten, het Prinsenhof, het Noorderplant-soen en de vondsten bij het Forum.

Groningen van boven – Groningen from the skyKoos Boertjens – fotografie €18,98Een prachtig uitgevoerd boek met mooie luchtfo-to’s van de stad en provincie Groningen, met teksten in het Nederlands en in het Engels. Deindeling van het boek is thematisch, natuur,wonen, werk en ontspanning komen aan de orde.Ook is er aandacht voor problemen en uitdagingenwaar de provincie voor staat, zoals krimp enaardbevingsschade. Een ideaal cadeau- en kijk-boek over de provincie, stad en ommelanden.

Rurale MetropoolMeindert Schroor € 20,00Een historische studie vanuit een geografischeinvalshoek naar de ontwikkeling van het inwoner-tal van de stad Groningen gedurende de zeventien-de en achttiende eeuw. Onderzocht is het aantalhuwelijken, geboorten en de sterfte, en het verloopvan de migratie naar de stad Groningen. Ook naar de beroepenstructuur van Groningen aande hand van belastingkohieren, burgerboeken engilderollen is gekeken en de samenhang tussenbepaalde beroepscategorieën en herkomstgebie-den. Tenslotte geeft deze studie een analyse van definanciële huishouding van het stadsbestuur.

Werkman – Leven & WerkAnneke de Vries, Jikke Spek, Doeke Sijens,Marietta Jansen €29,95Drukker en schilder, zakenman en dichter, vaderen bohemien, Groninger en ava n t - gardist –Hendrik Nicolaas Werkman (1882-1945) is hetallemaal. In 1908 richt hij een drukkerij op in destad Groningen. Pas nadat zijn bedrijf begin jaren 20 bijna failliet isgegaan ontwikkelt hij zijn kunstenaarstalent, gesti-muleerd door Kunstkring De Ploeg. In dit boek wordt het werk van Hendrik NicolaasWerkman voor het eerst volledig in de context vanzijn roerige leven geplaatst, met behulp va nprachtige illustraties en veel biografisch materiaal.

D O N AT E U R W O R D E N

B E S T U U R S S A M E N S T E L L I N G

DE DOELSTELLINGEN

G r o e n i n g a

18

Bestuurssamenstelling

Drs. P. J. E. BootsmaM. L. HintzbergenMr. drs. J. van der Laan

(penningmeester)Drs. E. M. MeisnerDr. T. van der MeulenIr. T. H. J. Sleyfer

(voorzitter)Mr. C. SlothouberDrs. M. J. A. VooijsDrs. D.-A. WalsmaC. J. A. Wessels,

(secretaris)

Hoe wordt u donateur?

U kunt u als donateur van de Vrienden van de Stad Groningen opgeven bij onderstaand correspondentieadres

Postbus 2969700 AG Groningen

of via de website:www.vriendenstadgroningen.nl

Bank: NL06 INGB 0000 4473 73

Minimum donatie€ 15,00 per jaar

De Stichting Vrienden van de Stad Groningen,De stichting is opgericht in 1984 en komt op voor de ruimtelijke kwaliteit vande stad Groningen.

De doelstellingen zijn kort samengevat:- Wij zetten ons in voor een goede ruimtelijke kwaliteit. Dat betekent dat

zowel gebruikswaarde, belevingswaarde als de toekomstwaarde gewaarborgd worden.

- Rekening houdend met hedendaagse en zo mogelijk toekomstige ontwikkelingen zetten we in op het respectvol benaderen van de historisch gegroeide architectonische en stedenbouwkundige inrichting van de ruimte.

- Onze aandacht gaat vooral uit naar de binnenstad (gebied binnen de voormalige stadswallen). Het handhaven en verbeteren van de ruimte-lijke kwaliteit is daar een extra lastige opgave, terwijl dit gebied wel bepalend is voor de identiteit van de stad als geheel.

Hoe willen we dat bereiken?- Door bij te dragen aan de meningsvorming over architectuur en open

bare ruimte d.m.v. het organiseren van lezingen, debatten en excursies- Door het volgen van en reageren op ontwikkelingen.

1

Het lustrum zit erop. Ik geloof dat ikmag zeggen dat we er met een goedgevoel op kunnen terugkijken. Ik wildaarbij nadrukkelijk mijn dank uitspre-ken voor de organisaties die dit medevoor ons hebben mogelijk gemaakt: Huisvan de Groninger Cultuur en fotozaakSipkes.We hadden drie onderdelen: het lustrum-boek, de fotowedstrijd en de debatavond.Ons lustrumboek ‘Plekgebonden bouwenaan de binnenstad van Groningen’, isgeschreven door Jan Giezen. Een kleinmaar mooi uitgevoerd en zeer lezens-waardig boek waarin in heldere taal enmet mooie voorbeelden duidelijk wordtgemaakt hoe in de historische binnen-stad de afgelopen dertig jaar is gebouwden hoe dat naar onze mening zou moe-ten. Het is dan ook vooral een inhoude-lijk interessant boek. Wat het boek extrainteressant maakt is de ingevoegde DVDwaarop de ontstaansgeschiedenis van destad wordt verbeeld. Het boek is ook doorde pers opgemerkt; er heeft een uitge-breid artikel gestaan in het Dagblad vanhet Noorden en we zijn er ook mee opRadio Noord geweest.Bij de fotowedstrijd waren er jammergenoeg minder inzendingen dan bij devorige lustra, maar de kwaliteit was uit-stekend. De debatavond is naar mijn mening ookprima verlopen. De inleidingen gavenheel wat stof waar we als bestuur zekernog over zullen nadenken. Op de debatavond kregen de aanwezigenna de inleidingen gelegenheid om te rea-geren. Uit die reacties bleek hoe burgerslangzamerhand steeds meer problemenhebben met ontwikkelingen waar ze geengreep op hebben, maar die hun wel direct

treft: het bijna ongebreideld bouwenbovenop bestaand panden (‘optoppen’)en volbouwen van achter-terreinen tenbehoeve van studenten. Het wordt nietalleen gevoeld als een fysieke aantastingvan de omgeving, maar ook als een aan-tasting van het leefmilieu. Studentenhebben nu eenmaal een heel ander leef-patroon dan ‘normale burgers’. Gelukkigonderkent de gemeente dit probleem. Denieuwe bestemmingsplannen geven - o.a.op aandrang van ons - dan ook minderruimte voor dergelijke ontwikkelingen.Zelfs hebben we afgelopen dagen in dekrant kunnen lezen dat de gemeente veelstrenger wil zijn en minder vergunningenvoor dit soort plannen wil afgeven.Wethouder Roeland van der Schaaf gafdat ook al aan op onze lustrumavond.We starten nu de volgende vijf jaar. Datzal gebeuren onder leiding van Tom vander Meulen. Hij zal mij per 1 januari a.s.opvolgen als voorzitter en met nieuwelan ons bestuur leiden. Deze ‘van devoorzitter’ is dus de laatste van mijnhand. Ik heb met veel plezier zes jaar hetvoorzitterschap gedaan. Ik hoop dat uons met even veel plezier hebt gevolgd bijonze activiteiten. Ik wens u het beste inuw persoonlijk leven en met kerst ennieuwjaar voor de deur goede feestdagenen een voorspoedig 2015. Te n s l o t t espreek ik de wens uit dat u ons werk blijftsteunen, en dat u zoveel mogelijk vrien-den en kennissen donateur maakt. Onzemooie stad kan een positief-kritischehouding niet ontberen is mijn overtui-ging.

Ik hoop dat u weer met veel plezier ditnummer leest, waarin veel aandacht voorde viering van het zesde lustrum.

TH O M AS SL E Y F E R

Van de voorzitter

2

Leegstand? Festivalterrein?

Onbewoonbaar?

Komt het wel goed met de binnenstad?

De Vrienden van de stad Groningen organiseren ter

gelegenheid van hun 6e lustrum een debat over de toekomst van

de Groninger binnenstad.

Sprekers:

Ed. F. Nozeman, hoogleraar vastgoedontwikkeling FRW, RUG

Roeland van der Schaaf, wethouder,

Dolf Stelpstra, Groningen City Club

Mark Sekuur, Groningen Talent Group

Na de pauze discussie

27 november, 20.00 uur Doopsgezinde Kerk,

Oude Boteringestraat 33. Toegang vrij.

Vanaf 19.15 uur inloop in de kerk

19.30 uur: uitslag fotowedstrijd.

3 TO M VA N D E R ME U L E N

Verslag debatavond 27 november 2014

Ter gelegenheid van het 30-jarig bestaanorganiseerden de Stichting Vrienden vande Stad op 27 november 2014 een debat-avond over De toekomst van de Binnen-stad. Prof Ed. F. Nozeman, hoogleraarvastgoedontwikkeling aan de RUG, leid-de dit thema in. Daarna reageerden Roeland van derSchaaf, wethouder ruimtelijke ordening,Dolf Stelpstra, bestuurslid van deGroningen City Club en portefeuillehou-der Ru i m t e l i j ke Ordening en MarkSekuur, sociaal geograaf en lid van deGroningen Talent Group. De leiding vande avond was in handen van NickHartstra van “de Voorzitters”.

Hier volgt een korte samenvatting vanhun verhalen.

Bijdrage Ed NozemanHoewel volgens onderzoek van LocatusGroningen achterblijft in de ontwikke-ling van het aantal passanten bij verge-lijkbare Nederlandse (binnen)steden(tussen 2003 en 2014 is de afname lan-delijk 4%, voor Groningen is dat percen-tage 40 %) vertaalt dit achterblijven zichniet in een relatief grote leegstand in debinnenstad. Voor alle duidelijkheid: pas-santen zijn alle individuen die eenbepaald meetpunt in een binnenstadveelal het drukste punt passeren onge-acht leeftijd of andere persoonskenmer-ken, en ook ongeacht motief: koopmo-tief, op weg naar huis of werk etc.

Structurele ontwikkelingen, waarmee debinnenstad te maken zal krijgen, zijn toete delen aan demografische, economi-sche, dan wel maatschappelijke transi-ties:

Demografische transitie: verdere groeivan de stad Groningen verwacht tot228.000 inwoners in 2025. Hoewel dezeg roei ten dele wordt afgezwakt doorkrimp in de regio betekent het per saldowel versterking van het draagvlak voorvoorzieningen in de binnenstad. Het aan-tal huishoudens zal nog sterker groeien,het aantal ouderen blijft in verhoudingklein. Dit betekent een gunstig perspec-tief voor de afzet van goederen en dien-sten gericht op jonge huishoudens.Economische transitie: de kennisecono-mie zal zich verder ontwikkelen, op dearbeidsmarkt ontstaat een tweedelingvan goed verdienenden en een gro t egroep laagbetaalde flexwerkers.Naarmate Groningen in staat blijkt debeter betaalde werkgelegenheid te be-houden/uit te breiden en kenniswerkersaan de stad te binden is dat een extrasteun voor de binnenstad.M a a t s c h a p p e l i j ke transitie: wijzigingenin waardering van bezit. Men is uit op‘kwaliteitsevents’, bijzondere ervaringen.Meer tijd zal worden doorgebracht voortv en met internetgebruik. Het winkelge-drag zal gedifferentieerder worden, mul-ticultureler, zo men wil. Andere aspectenvan het vrijetijdsgedrag veranderen even-zeer (belangstelling voor concerten, voorsport in verenigingsverband, voor uit-gaan zoals stedentrips) wat een functievan een stadscentrum als ‘belevingscen-trum’ in de kaart speelt.Het winkelapparaat in binnensteden zali n d i k ken, aanloopstraten zullen leeg-stand gaan vertonen, (in Groningen nu alzichtbaar in Nieuwe Ebbinge-, Steentil-en Gelkingestraat), tenzij effectief kanworden opgetreden via tijdelijke invul-ling (pop-up stores) of omzetting naarEd Nozeman

4 andere functies. Evenzogoed: Groningenkent niet een significant grotere leeg-stand dan vergelijkbare steden inNederland met tenminste 400 winkels inhet centrumgebied. Bijgaande tabel geeft een overzicht.

Qua beleid zijn twee strategieën denk-baar:‘go with the flow’, zien wat er van komt.Reactief en hooguit faciliterend over-heidsbeleid, geen inspirerende visie,geen vermogen om partijen te binden,weinig daadkracht om complexe proble-men op te lossen. Beleid is gericht opkorte termijn oplossingen (brandjesblussen, pappen en nathouden), looptachter de feiten aan, men is niet bereidtot experimenten of:met ambitie interveniëren, een proactiefoverheidsbeleid. Vereist precies het te-genovergestelde van ‘go with the flow’.

De lokale overheid ontwikkelt een inspi-rerende visie op de gehele binnenstadgebaseerd op een gedegen analyse, weetbetrokken partijen om de tafel te krijgenen tot gezamenlijke actie te brengen, zetpassende instrumenten in, gunt anderepartijen ook de credits van succes. Ditlaatste zal koorddansen worden geziende tegengestelde belangen. Het betekentook een duidelijke zonering, waar eenbepaalde functie prioriteit geniet. (Geletop de discussie met de zaal ervaren des c h i l w i j ken duidelijk nadelen van denabijheid tot de binnenstad. Daar zal bijhet opstellen van nieuwe bestemmings-plannen rekening mee moeten wordengehouden.)

Bijdrage Roeland van der SchaafDe toekomst is onzeker, maar de ge-meente zal een actief beleid gaan voeren(en doet dat nu ook al). De gemeentekiest niet alleen voor de markt waarbij alles op zijn beloop wordt gelaten maar

wil samen met betrokkenen (bewoners, ondernemers) tot beleid met draagvlakkomen. De gemeente zet in op drie the-ma’s:

1. Toenemende druk op de ruimte.Dit vraagt een nieuwe formulering vanbeleid; na het Ve r ke e r s c i rc u - l a t i e p l a n(VCP) in de jaren zeventig, Bin-nenstadBeter in de jaren negentig (met de gelesteentjes) is nu een nieuwe ‘beleids-kapstok’ in voorbereiding/ontwikkeling.Urgentie daarvan wordt ingegeven doordruk op de binnenstad: bezoekers, stu-denten, bewoning (optopping), fietsen,bussen en dergelijke. Ideeën worden on-der meer via Letsgro ontwikkeld.

2. Programmering. Binnenstadsbeleving wordt niet alleen‘gedragen’ door het organiseren van eve-nementen. Er wordt breder ingezet: kwa-liteit, diversiteit, en multifunctionaliteitzijn de trefwoorden.

3. Kamerbewoning: de grenzen vanbewoning door studenten zijn bijnabereikt, deels al overschreden. Hier moetnieuw beleid worden ontwikkeld. Tot sloteen opmerking over het A-kwartier: deprostitutie zal uit deze wijk verdwijnen,het wordt een woongebied met eengemengd karakter.Roeland van der Schaaf

5 Bijdrage Dolf StelpstraDe vraag is of Groningen alleen moetinzetten op zijn functie als koopcentrumof, ruimer, zich moet gaan ontwikkelenals belevingscentrum. Dat laatste procesis al gaande en dat moet ook wel om deconcurrentie van internet, tv en huise-lijke genoeglijkheid aan te kunnen. Jegaat naar de stad voor de beleving enniet meer om dat ene product te kopen.Dat laatste kan via internet gemakkelij-ker en wordt ook nog gratis afgeleverd.Groningen is centrumstad van het noor-den, de concurrenten zijn niet Leeuwar-den of Assen, maar eerder Zwolle. GCC isactief in het aantrekkelijk maken vanG roningen: bloemetjesmarkt, feestver-lichting, evenementen als SwingingGroningen, Citybus, Marketing Gronin-genfonds FOG (Fonds ondernemendGroningen) en dergelijke komen uit deko ker van de ondernemersclub. Via laatstgenoemd fonds is onlangs € 550.000 verdeeld over 42 projectenvoor 2015 met een totale begroting van€ 2,8 miljoen. Beoogd wordt hiermeeondernemers te stimuleren in hungebied te investeren.

Er is sprake van een veranderend winkel-bestand: verdringing van winkels op deduurste plekken omdat internationaleretailketens de beste plekken op A1-loka-ties willen. De huurprijzen van die plek-ken zijn dan ook niet gezakt maar blijvenstationair, soms zelfs is er een lichte stij-ging. In de Randstad doet dit fenomeenveel sterker van zich spreken. AlsGroningen nog beter op de kaart wordtgezet, bijvoorbeeld door de Fly over(kabelbaan) dan zal dat een enorme sti-mulans zijn om de stad te bezoeken, ookvan ver: “gewoon een dagje Groningen”.Meer consumenten naar Gro n i n g e nspeelt die internationale ketens in dekaart en dat wil de GCC bevorderen.Niets doen is geen optie. De huren gaan op dit moment vooral opB2 en C-winkelstand omlaag (gevolg van

de crisis en het opkomen van internet-winkelen). De leegstand leidt niet alleentot flexibilisering van het ruimtegebruik,pop-up stores, maar ook zijn er nieuweinitiatieven. Het afgelopen jaar (vanafjanuari 2014) is veel leegstand weeringevuld. De grote vraag is hoe de binnenstad aan-trekkelijk voor ouderen (babyboomersmet vaak grote koopkracht) blijft. Degemeente wil de bussen de binnenstaduit, wat de GCC toejuicht. Dan moet erwel aandacht zijn om de minder kwiekemensen in de binnenstad te vervoeren:rollende trottoirs, segways, golfkarretjes. Van belang is in te zetten op groei.Parkeren moet uiteindelijk naar het 0-tarief; er moet naar een alternatiefexploitatie- en financieringsmodelgezocht worden. De kabelbaan moet over5 à 6 jaar operationeel zijn. Zo wordtGroningen nog aantrekkelijker voor eeng roter publiek: het Amsterdam vanNoord Nederland!

Bijdrage Mark Sekuur G roningen moet inzetten vanuit zijnidentiteit, niet de vergelijking met ande-re steden is bepalend maar wat je zelfbent: doe wat in je zit, ‘volg je dna’. In debinnenstad vraagt de druk op de ruimteom het wonen boven winkels te bevorde-ren, bijvoorbeeld door studenten.Bedenk dat een binnenstad een multi-functioneel complex is, met als kern-functie: ontmoeting. Wat dat betreft isde tribune op de markt een icoon. Zetniet in op lange termijnvisies, die wordentoch achterhaald door ontwikkelingen,maar experimenteer, denk niet in groot-schalige projecten en blauwdrukke nmaar volg ontwikkelingen die je probeertmet experimenten een ‘twist’ te geven.Wees flexibel, creatief en experimenteel!

Na de pauze werd er met de sprekersgedebatteerd.

De jury spreekt haar waardering uit datde Vrienden van de Stad Groningen bijhaar zesde lustrum opnieuw een foto-wedstrijd hebben georganiseerd. Onzemooie, oude en zich steeds vernieuwende

Juryrapport Fotowedstrijd 2014 Ruimte in de Stad

stad verdient het om met creatieve ogenbezien te worden. Dat 14 fotografen heb-ben nagedacht om het thema Ruimte inde Stad in allerlei facetten te verbeelden,is verheugend.

Mark Sekuur

Dolf Stelpstra

6 Eerste prijs

Sfeerbeeld Groningen: Oosterkadefotograaf: Eric VethEen prachtig, sfeerrijk en afwisselendbeeld van de Oosterkade. Het beeld isfraai gecomponeerd: de zware keien opde voorgrond tussen perspectivisch ster-ke lijnen, het zonlicht dat gefilterd wordtdoor het prille groen van de bomen, defrêle toren van de Sint Jozefkathedraal.De beide fietsers brengen beweging inhet overigens statische beeld. De ruimtein het beeld wordt gevuld.

Tweede prijs

Openbaar toilet Reitemakersrijgefotograaf: Henk Faber BulthuisAandacht voor een bekende ruimte in deStad, op ongebruikelijke wijze vastge-legd. Een mooie ruimte scheppendecompositie met het toilet op de voor-grond links, en rechts daarvan een openruimte die een doorkijk biedt naar de Aa-brug. Niet alleen op de wanden van hettoilet vindt allerlei actie plaats, heelkomisch: de eigenaar van de fiets lijktzijn fiets mee naar binnen te willennemen. Mooi detail: op de achtergrond rechtsstaat een mobiel toilet van een bouwbe-drijf.

Derde prijs

Kermis Grote Marktfotograaf: Jascha HosteDe kermis nodigt altijd uit tot feeste-l i j ke, kleurrijke opnames. Hier vallenvooral de cirkelvormen op, niet alleenvan het draaiende reuzenrad, maar zekerook van de ruimte die in één beeld gevan-gen is met alle gebouwen die van de lin-kerbovenhoek onderlangs helemaal door-gaan tot aan de rechterbovenhoek. DeMartinitoren staat er als eeuwenoudrustpunt bij. De ruimte wordt gebruiktom met veel beweging en vrolijke ver-lichting feest te vieren.

Eervolle vermeldingen

Suikeruniefotograaf: Willemien MensingaDe kale lege ruimte van het immenseS u i kerunieterrein. Een half geslooptefabriekshal, een losstaande schoorsteen.Het is een terrein waar in het verledenkenmerkende bedrijvigheid van Gronin-gen plaatsvond, en dat nu wacht op eennieuwe invulling. Op de achterg ro n dstaan onnadrukkelijk, achter de relingvan de ringweg, drie horizonbepalendegebouwen van de Stad: de Martinitoren,de Aa-toren en de Zwarte Doos.

Tango in Stadfotograaf: Elly ReuterHet Waagplein als dansvloer! Een creatiefgebruik van de ruimte in de binnenstad.Een fraai contrast tussen de fantasierijkebeweging van de tango en het statischelijnenspel in de tegels van het Waagpleinen de gevel van het stadhuis. Van eenafstand kijken Stadjers onbewogen toe.

Sporenfotograaf: Jacco van der ZwanHet Stadsbalkon, vaak verguisd, maar opdeze manier fraai in het licht gezet. Eenopen ruimte, bekend bij zowelGroningers als iedereen die per trein ofbus van elders arriveert, ’s nachts, zon-der bezoekers. De aanwezigheid van veelmenselijke activiteit komt tot uitdruk-king door de lichtstrepen van auto’s. Dealtijd aanwezige fietsen zijn net nog tezien in de stalling.

Sfeerbeeld Groningen: Oosterhavenfotograaf: Eric VethEen stralende foto van een rij gebouwenaan de Oosterhaven. Fraaie compositie,waarbij het torentje rechts wordt gespie-geld door de punt van het Rabo-gebouwlinks. Mooi is ook de blauwe omlijstingvan de foto. De lucht die weerspiegelt inhet water. Ook het oranje van het bank-gebouw komt weer terug in de oranjebaksteen van sommige woningen. Deruimte zit vooral in de Oosterhaven dieeen aanzicht geeft op deze rij woningen.

Paul Nieuwenhuis, voorzitterPiet Spijk, Dirk Nijdam, Algemeen direc-teur van het Groninger Forum, BenRadema, beheerder kunstcollectie van degemeente Groningen, Chris Wessels

Onze dank aan Bert Kadijk, onze sponsor van Foto Sipkes,Poelestraat 19. Hij heeft de zeven foto’s die de juryheeft uitgekozen vergroot.

Eerste prijs Sfeerbeeld Groningen Oosterkade Eric Veth

Tweede prijs Openbaar toilet Reitemakersrijge Henk Faber Bulthuis

7

Derde prijs Kermis Grote Markt Jascha Hoste

Eervolle vermelding Suikerfabriek Willemien Mensinga

8

Eervolle vermelding Tango in Stad Elly Reuter

Eervolle vermelding Sporen Jacco van der Zwan

9

Eervolle vermelding Sfeerbeeld Groningen: Oosterhaven Eric Veth

10

Nu we dertig jaar bestaan is het een goedmoment even stil te staan bij het nut vanonze stichting (verder genoemd ‘Vrienden’).Hoe bepaal je dat? Het meest eenvoudigezou zijn simpel de successen op te tellen.Maar zo eenvoudig ligt dat niet. Er zijn altijdwel wat voorbeelden aan te geven waarvanwe kunnen zeggen dat ze zijn uitgepaktzoals wij graag willen. Maar vaak is dat medete danken aan inzet van anderen, anderenwaar we zo nodig mee samenwerken om ietste bereiken.Maar wat is dan het nut van de Vrienden? Laat ik daarvoor beginnen bij de start vande Vrienden. Het begin van de jaren tachtigwerd gekenmerkt door een stadsbestuur datgericht was op een snelle groei en ontwik-keling. Alle ruimte geven aan de economiespeelde daarbij de hoofdrol. Vo o rz i c h t i gomgaan met de omgeving, in ons gevalbetreft dat de historische binnenstad, werdgevoeld als belemmerend voor ontwikkeling.Het was de tijd van ingrijpende plannen, zoingrijpend dat architect Pieter de Vrieze(die net de Martinikerk had gerestaureerd)zich daaraan ergerde. Hij zag dat belangrij-ke historische waarden werden bedreigd ennam het initiatief om de Stichting Vriendenvan de Stad Groningen op te richten. Diemoest tegendruk aan de gemeente gevenom ontwikkelingen goed te laten passen inde historische omgeving. Een belangrijkwapenfeit van de Vrienden in die tijd was hetbehoud van het Zuiderpark. De gemeentewilde dit park transformeren in een gebiedvol moderne kantoren. Maar het Zuiderparkis een fraai stukje stad met statige gebou-wen en veel groen, gelegen aan de rand vanwat door Alva ooit was bedoeld als ‘Citadelvan Groningen’. De gemeente heeft na veelp rotest de plannen niet doorgezet. HetZuiderpark is nu nog het enige stukje stadlangs de zuidkant van het Verbindingskanaaldat niet is veranderd.Zit het nut in dergelijke successen? Zo’n

succes is mooi maar is zeker niet bepalendvoor het nut van de Vrienden. We zijn eenstichting met een bijzondere opdracht, telezen in onze doelstellingen. De aanzet: ‘wekomen op voor de ruimtelijke kwaliteit vande stad Groningen’ geeft al aan dat we genu-anceerd te werk gaan.Wij kunnen en mogenniet zwart-wit denken. Dus kan onze werk-wijze meestal niet die zijn van bijvoorbeeldeen actiegroep die slechts één beperkt doelnastreeft. Het gaat ons om de stad als ge-heel. Die moet zijn historische herkenbaar-heid en waarden behouden en tegelijkertijdzal de stad zich moeten kunnen ontwikke-len. Groningen is een levende stad waar veelgebeurt. Dat is prachtig, maar maakt hetextra nodig om zorgvuldig met onzewaarden om te gaan. Daar letten we dus op.Hoe doen wij dat? Dat is voor een buiten-staander niet altijd even helder. Wij voerenlang niet altijd bezwarenprocedures en zoe-ken niet altijd nadrukkelijk de pers op.Vandaar dat ik hier eens wat dieper inga oponze manier van werken.Als wij weten dat er plannen zijn die eenzodanige ingreep in de historische stad zijndat er strijd is met onze doelstelling dan ver-diepen we ons eerst in die plannen. Somsvragen we RO/EZ om eens over dergelijkplan te praten. In zo’n gesprek geven we alaan waar ons probleem zit. Tegelijkertijdhoren we meer over de achtergronden vaneen plan. Dat betekent dat we inhoudelijkover een plan kunnen discussiëren.Daardoor ontstaat in ieder geval begrip vooronze bezwaren. Dat betekent niet automa-tisch dat het ook al wordt aangepast.Uiteindelijk bepaalt het gemeentebestuurwat er met plannen gebeurt. Als de plannenons te gortig zijn, gaan we wel de officiëleprocedure in; we schrijven een zienswijze,praten met raadsleden en spreken veelalook mondeling in op inspraakbijeenkom-sten en bij commissievergaderingen.Belangrijk is dat we daarbij goede argumen-

11 TH O M AS SL E Y F E R

Dertig jaar Vrienden van de Stad,wat doen we en wat bereiken we?

12 ten gebruiken en niet ‘zo maar wat roepen’.Dat is nodig om geloofwaardig te zijn en res-pect op te bouwen en te behouden. Ik moeteerlijk zijn, we krijgen lang niet altijd gelijk,maar het komt wel veel voor dat een deelvan onze bezwaren worden ingewilligd.Belangrijk is overigens dat ook andere orga-nisaties of burgers een vergelijkbaar be-zwaar hebben. Dat geeft meer gewicht aanonze mening. We zoeken daarom in bepaal-de gevallen medestanders om samen op tetreden richting gemeente. Dat is succesvol.Recent is dat gebleken bij de bestemmings-plannen voor de binnenstad. We werkendaar samen met de bewonersorg a n i s a t i eBinnenstad Oost, de buurtvereniging A-Kwartier, alsmede met de erfgoedverenigingBond Heemschut onder de koepel ‘Platformcultureel erfgoed Groningen’. We hebbengezamenlijk bezwaren ingediend en hebbenbijvoorbeeld bereikt dat in de straten nietongenuanceerd alle gebouwen mogen wor-den opgehoogd. Ook hebben we gepleit voorhet vrijhouden van achter-terreinen vanhoge bebouwing. Dat is nu in de binnenstadgeregeld.Dergelijke voorbeelden hebben we meer.Het voordeel van onze stichting is in diegevallen dat wij voor de hele binnenstad eenvisie hebben. Veel organisaties bestrijkeneen beperkt gebied en hebben een beperktedoelstelling. Hun aanpak is daardoor veelalenigszins beperkt. Wij zijn dan de onder-steunende pijler doordat we de problema-tiek op een hoger plan kunnen tillen, toe-pasbaar voor de hele binnenstad.Maar het maken van bezwaren richtinggemeente is maar een deel van wat we doen.Over belangrijke onderwerpen organiseren

we ook debatten of lezingen. Zo hebben wedestijds een debat over de nieuwe Oostwandvan de Grote Markt georganiseerd, waar hef-tig werd gediscussieerd. Ons recentelustrumdebat is ook een voorbeeld. Het gingover de toekomst van de binnenstad nu ersprake is van grote veranderingen in hetkoopgedrag van het publiek en van negatie-ve gevolgen van de crisis. Zo’n debat is voorhet publiek interessant maar ook voor onsals bestuur van de Vrienden. Je hoort idee-ën en gedachten over de toekomst van destad: je krijgt informatie over nieuwe plan-nen en achtergronden. Kortom: deze acti-viteiten zijn goed voor het bevorderen vanbelangstelling voor de stad. Ook onze excur-sies spelen hierbij een rol. Het bezichtigenvan nieuwe stadsontwikkelingen of gebou-wen laat aan den lijve beleven wat ergebeurt. Maar ook het bezoeken van histori-sche gebouwen, eventueel met nieuwe func-ties erin, biedt de mogelijkheid om debelangstelling voor de stad levendig te hou-den. We vinden dus ook dat we een informa-tiefunctie hebben. Alweer heel wat jarengeleden (in 1991) hebben we daar zelfs eenspecifiek en geslaagd project voor opgezet:het plaatsen van informatieborden op 44monumenten in de stad. Deze borden zijn ernog steeds en we horen vaak dat ze echtw o rden gelezen door bezoekers van debinnenstad. Ik wil afsluiten met het nieuwste naar mijnmening nu al geslaagde voorbeeld: onslustrumboek ‘Plekgebonden bouwen aan debinnenstad van Groningen’. Dat geeft eengoed beeld van wat we de afgelopen dertigjaar zoal hebben gezegd over inpassing vangebouwen in de binnenstad. Het gaat in dit

boek dus niet over het helebrede terrein waar we onsmee bezig houden, maargeeft wel een goed beeldvan onze inzet op hetb e l a n g r i j ke terrein vanbouwen in de binnenstad.In het boek is een DVD op-genomen waarop de ge-schiedenis van de stad isuitgebeeld. Ik beveel hetboekje dan ook van harteaan. Het is voor 15 Euro(excl. verz e n d kosten) tebestellen op onze website:w w w. v r i e n d e n s t a d g ro n i n-gen.nl

Om u een indruk te gevenhiernaast een afbeeldingvan het boek.

13

Een avondje Ruimte en Wonen

PI E T E R BO O T S M A

TI N E K E VO O I J S

‘s Middags op 3 december viel bij mij eenpamflet op de mat. Verzet tegen de Flat,een noodkreet uit de noord w e s t e l i j keschilwijken rondom het stadscentrum.Vastgoedondernemers (Veldboom, Bulten,Roggen etc.) kopen in onze buurten allev o o rmalige niet-woningen op (cafeetjes,garages, bedrijfspandjes, maatschappelijkefuncties. biljarts etc.) en bouwen deze uittot flinke kamertorens” staat in het pamflette lezen. Een mooie opmaat - zoals zoublijken - voor een bezoek ’s avonds aan devergadering van de commissie Ruimte enWonen van de gemeenteraad.

De nieuwe stadsbouwmeester en dewelstandWe zitten op de publieke tribune omnamens het Platform Cultureel ErfgoedGroningen in te spreken over de benoe-ming van de nieuwe stadsbouwmeester dietot taak krijgt uitvoering te geven aan hetGroningse welstandsbeleid. Tineke Vooijs,sprekend namens het Platform, wijst decommissie erop dat de benoeming van eenm e d e w e r ker van het ook in de stadgevestigde architectenbureau de ZwarteHond nu niet bepaald bijdraagt aan hetbeeld van het onafhankelijke oordeel bij dewelstandsbeoordeling. De strijd is echterbeslist. De benoeming is al een feit en watkan ik dan nog, zegt het raadslid Dijk (SP)dat zich in een vorige vergadering methand en tand verzette tegen het afschaffenvan de welstandscommissie, hartewens vande VVD. Het is merkwaardig dat de ge-meenteraad zich niet schijnt te realiserendat de afspraak die met de nieuwe stads-bouwmeester gemaakt is dat hij terzijdezal treden wanneer er projecten aan deorde komen waarbij de Zwarte Hond isbetrokken, ertoe leidt dat men in dat gevalniets aan de stadsbouwmeester heeft. Dat

zal dus bijvoorbeeld het geval zijn bij deopstelling van het stedenbouwku n d i g eplan voor het stationsgebied door deZwarte Hond, misschien wel het belang-rijkste project van de komende jaren inGroningen. Waar Tineke Vooijs meer suc-ces mee heeft bij verschillende raadsledenis met haar kritiek op de ontoegankelijk-heid van de welstandsprocedure. Wanneerweet je wanneer een welstandsbeoorde-ling, een beoordeling die in de openbaar-heid dient plaats te vinden - art. 12b lid 2van de woningwet - aan de orde is? Ze vindtop de website van de gemeente slechtsmededeling van zaken die de afgelopenweek in behandeling zijn genomen. Hetwelstandsoordeel kan dan al gegeven zijn. Gemeenteraadsleden vragen om ophelde-ring, de wethouder geeft toe dat de snel-heid die men wil betrachten er toe kan lei-den dat pas achteraf mededeling gedaankan worden van de welstandstoetsing.Maar het is altijd mogelijk dat men achter-af het advies krijgt toegelicht. En ach, bijde welstandscommissie werd dan wel vante voren het toetsingsmoment aangekon-digd, maar mee- of inspreken mocht jetoch niet. Dat bleef uitsluitend voorbehou-den aan de vertegenwoordiger van degenedie het plan ingediend had. Al met al wordt wel duidelijk dat de trans-parantie van het proces beter gewaarborgdwas bij de welstandscommissie. Nu degemeenteambtenaren een veel faciliteren-der rol spelen bij het verwerven van eenpositief welstandsadvies zal het pro c e svoor de buitenstaander als bijvoorbeeld deoverbuurman, die het uitzicht krijgt ophet resultaat van de bouw of verbouwing,minder goed zijn te volgen.

Het terras van het HampshirehotelTot welke moeilijkheden een dergelijke

14 situatie voor de wethouder kan leidenblijkt uit de terras-en paviljoenplannenvan het Hampshirehotel aan het Hoorn-semeer. De al sinds jaren bestaande plan-nen die in overleg tussen hotel en gemeen-te zijn aangepast liggen gevoelig bij debewoners uit de buurt als men op deinsprekers afgaat. Ze vrezen voor hun rust,voor het groen, voor parkerende auto’s envoor de aantasting van de Hoornse dijk.Zal het voorziene paviljoen niet een twee-de Noordkaap worden dat gaandeweg isu i t g e g roeid tot een lawaaiig oord? Zehekelen het feit dat ze buiten de plannenzijn gehouden. Vervolgens gaan de raads-leden Ubbens (CDA) en Dijk (SP) er vol inen roepen de wethouder ter verantwoor-ding. Van der Schaaf, als door een horzelgestoken, reageert verbolgen: er zijn twee“inloopbijeenkomsten” voor de buurtbe-woners geweest en hij heeft pas nog metbewoners gespro ken. Het vooro n t w e r pbestemmingsplan is net gepubliceerd endan begint eerst de officiële inspraakfase. Steen des aanstoots schijnt een beslotenbijeenkomst te zijn waar de projectontwik-kelaar de raadsleden wel voor uitnodigdemaar de buurtbewoners werden gewei-gerd. Het leidt makkelijk tot het gevoeldat er iets wordt bekokstoofd tussen ge-meente en projectontwikkelaar achter derug van de bewoners om. Zeker, de wethouder heeft formeel volko-men gelijk met zijn verwijzing naar deinspraakprocedure bij het bestemmings-plan. Maar de indruk heeft postgevat datde gemeente de hotelonderneming teveelfaciliteert en het plan ook zijn plan isgeworden. Hoe vrij is de gemeente nog inzijn rol als de instantie die bij de vaststel-ling van het bestemmingsplan de belangenvan alle betrokkenen meeweegt. De verga-dering komt er deze avond niet uit hoe eendergelijke situatie aan te pakken. In iedergeval verzekert de wethouder dat er naarde burgers goed geluisterd zal worden hoe-wel dat natuurlijk niet wil zeggen dat eraltijd aan hun verlangens zal worden vol-daan. Hoe lastig het wordt voor de wet-houder indien het gemeentebestuur tweeheren dient zoals nu bij de welstandgebeurt, namelijk die van inhoudelijkebegeleider van de aanvrager van de omge-vingsvergunning en die van afweger vanuithet algemeen belang, moge uit de optre-dende verwarring bij het terras- en pavil-joenplan aan het Hoornsemeer duidelijkzijn.

De actualisatie van de woonvisieWaar willen we met het wonen in

Groningen naar toe is de vraag die moetworden beantwoord nu de oude woonvisiemet name door de crisis is achterhaald.Het college probeert de gemeenteraad bijdie vraag zoveel mogelijk te betrekkendoor te vragen naar de wensen en beden-kingen van het gezelschap. Behalve eengemeentelijke notitie waarin de dilemma’sw o rden opgesomd die in de woonvisiemoeten worden opgelost wordt de discus-sie ook gestimuleerd door enkele in-spreeksters uit de Korrewegbuurt c.a. enhet A-kwartier. De Korrewegbuurt wordtgeteisterd door uit de grond schietendegrote/hoge torenflats in de achtertuinen,binnentuinen etc. zoals te lezen staat in hetpamflet uit de noordwestelijke schilwijken.De inspreekster: “De balans raakt zoek. Iser voor de bewoners nog wel plek? De pro-blemen zijn dringend, zorg voor een tus-sentijdse oplossing. De inspreekster uithet A-kwartier heeft het over projectont-wikkelaars die bewust en brutaal grenzenoverschrijden. Hun problemen zijn echterin de eerste plaats de consequentie van denog geldende bestemmingsplannen eneventueel van tekortschietende handha-ving. Bulten, Roggen, Veldhoen en hoe dieprojectontwikkelaars mogen heten wordtweinig in de weg gelegd om hun bouwselste realiseren. “De stad moet niet op slot”was de kreet van RO/EZ vroeger en degemeenteraad bleef lang ziende blind enhorende doof toen het steeds duidelijkerwerd welke kant het met de stad op ging.Pas het allerlaatste, onlangs door de raadaangenomen bestemmingsplan van debinnenstad binnen de diepenring, heeft debouwhoogtenormen aangescherpt. Dei n s p r e kers bepalen de raadscommissieweer eens bij het onderwerp van de stu-dentenhuisvesting. Een belangrijk dilem-ma uit de woonvisie-notitie is de 15%norm, het maximaal toegestane percenta-ge aan studentenwoningen in een straat.De regel geldt alleen niet in de binnen-stad. Moet de norm afgeschaft, moet degenerieke norm worden gehandhaafd, zijhet verbeterd en ook toegepast op debinnenstad of moet maatwerk word e ngeleverd waarbij, afhankelijk van allerleibestaande condities in de buurten ver-schillende taakstellingen gelden inzake destudentenhuisvestlng? De stellingnameskristalliseren zich uit langs gekende lij-nen. Het raadslid Klein Schaarsberg (Student en Stad) wil de norm loslaten:studenten moeten zich kunnen vestigenwaar ze willen. De oppositie (SP en CDA)wil doorgaan met een overal geldendegenerieke regel. De coalitiepartijen met

Toren achter Hoendiep 53FOTO: TOM VAN DER MEULEN

15 D66 en Groen Links voorop hunkeren naarmaatwerk. Meer concreet, dat houdt indat in een woonbuurt de diverse belang-hebbenden met elkaar in gesprek gaan omvast te stellen aan welke behoefte aan stu-dentenhuisvesting de buurt zal voldoen enzo de spanningen op te lossen. Een idyl-lisch perspectief! De oppositie (met nameSP en CDA) heeft meer oog voor het men-selijk tekort, reageert uiterst kritisch enblijft het als een verantwoordelijkheid vande gemeentelijke overheid zien om gene-rieke regels uit te vaardigen.Maatwerk is in de politiek tegenwoordigeen zeer populaire oplossing. Het lijkt metname van stal te worden gehaald als depoliticus in kwestie het ook niet meerweet. Al met al zal het de inspreeksters wel zijngaan dagen dat deze avond de commissieRuimte en Wonen hun geen uitkomst kanbieden. Tenslotte spreekt de wethouder wijzewoorden: als hij de woonvisie voor debinnenstad zal schrijven zal hij de doel-groepen voor wie de binnenstad bestemdzal zijn onderscheiden met de conditiesdie zij bij het wonen in de binnenstadbehoeven. En daarmee sluit hij aan bij eensuggestie die een van de deelnemers aanhet debat deed dat plaats vond op onzelustrumavond. Een debat waar het samen-wonen van mensen met een verschillendewoon en levensstijl uitvoerig aan de ordekwam met inbegrip van de woonproble-men zoals in de Korrewegwijk.

De lege stadDe klok neigt al naar middernacht als debijeenkomst van de commissie Ruimte enWonen van de gemeenteraad is afgelopen.Verschillende raadsleden vertrekken naareen uitspanning om bij het genot van eendrankje bij te komen van de klappen diemen in het debat heeft opgelopen. Devoorzitter van de avond ontspant zich ophet bordes van het stadhuis door eensigaartje op te steken. Wij dalen de trap-pen af naar de verlaten Grote Markt. Nietsherinnert aan het beeld dat het commis-sielid Ruddijs (PvdA) tijdens de vergade-ring schetste van Groningen als een grotestad, een bruisende metropool. Er staateen koude wind en bruisende adolescen-ten laten zich niet zien. Wij kunnen wan-delend naar onze haardsteden met volleteugen van de rust genieten die onzegoede stad uitstraalt.

Groen in de BinnenstadDe raadscommissie van Ruimte en Wonenbehandelde het nieuwe BestemmingplanBinnenstad op 18 november. Het gaat hierom de van oorsprong middeleeuwse binnen-stad binnen de diepenring. Over dit bestem-mingsplan is uitgebreid en in goede sfeeroverleg gepleegd tussen ambtenaren van degemeente met verschillende partijen in destad, ook met de Vrienden.We zijn tevreden over het resultaat. Het nieu-we bestemmingsplan is conserverend doorbij de bouwhoogte uit te gaan van de be-staande situatie, maar het geeft ook moge-lijkheden voor ontwikkeling, zoals aan dezuidzijde van het Zuiderdiep. Er kan nietmeer op binnenplaatsen tot vier bouwlagenhoog gebouwd worden en optoppingen zoalsin de Herestraat bij het Koude Gat zijn nuniet meer mogelijk. Er is groen beschermd: de Singels, de Prin-sentuin, het Martinikerkhof, de tuinen aande singels, de tuinen bij de gasthuizen enhier en daar nog een tuin. Het uitgangspuntdaarbij waren de ecologische, cultuurhistori-sche, stedenbouwkundige waarden en/of deaanwezigheid van een monumentale boom. Niet beschermd groen in de binnenstaddreigt te verdwijnen doordat volgens hetbestemmingplan alle niet bebouwde binnen-gebieden voor 100% tot 4 m hoog bebouwdkunnen worden. Dit leidt tot verdere verste-ning van het centrum waar al zo veel binnen-ruimtes achter huizen zijn volgebouwd. Een totaal versteende binnenstad is als woon-gebied onaantrekkelijk voor bewoners diezich daar voor langere tijd willen vestigen engraag uitzien op groen vanuit hun achter-raam. Gezinnen met kinderen willen graageen tuintje. De binnenstad ontwikkelt zichnu steeds meer tot een studentencampus. Het Platform stelde voor om alle groene tui-nen in de binnenstad te beschermen, ookniet beschermde tuinen hebben ecologischew a a rden, bevorderen het welzijn van debinnenstadsbewoners en zorgen voor water-opvang. Dit voorstel is uitgebreid besprokenin de vergadering van de raadscommissie vanRuimte en Wonen. Uiteindelijk is ons voor-stel niet overgenomen door de raad omdathet de invoering van het bestemmingsplanzou vertragen. Het bestemmingplan zouopnieuw in de inspraak moeten komen metalle gevolgen van dien: weer nieuwe kansenvoor projectontwikkelaars om studentento-rens op binnenterreinen te gaan bouwen. In plaats van bescherming van alle binnen-tuinen gaat de gemeente actief adviserenover het aanleggen van daktuinen als com-pensatie voor verlies van groen bij het dicht-bouwen van een tuin. Maar de aanleg van eendaktuin en het onderhoud worden niet ver-plicht.Tineke Vooijs

16 ActiviteitenHet bestuur van de Stichting Vrienden van de stad Groningen nodigt u uit tot het bijwonen van drie lezingen.

Middeleeuwse waterpoortenOp 16 januari houdt Bert Tuin, archeoloog en historicus,een lezing over Middeleeuwse waterpoorten in de stad Groningen.Bij de hoog en droog op de Hondsrug gelegen stad Groningen in de Middeleeuwendenkt men niet direct aan waterpoorten. In de Middeleeuwen werden verschillende´diepen´ naar de stad gegraven, Boterdiep, Damsterdiep, Hoendiep, Schuitendiep,maar deze drongen nergens door de stadsmuren en wallen. Toen het Schuitendiep rond 1470 door het graven van het Lopende Diep met hetReitdiep werd verbonden bleef het water nog steeds buiten de stad. Ook de Drentse A,die via het Reitdiep Groningen met de zee verbond, raakte weliswaar in de 15de eeuwaan de stad maar drong er niet binnen. Die situatie veranderde toen de stad zich uit-breidde. Toch had de stad Groningen ook in de Middeleeuwen al waterpoorten waar-van er twee bekend zijn.

Datum: vrijdag 16 januari 2015Tijd: 20.00 uurPlaats: Het HeerenHuis aan de Spilsluizen 9

Herstel van aardbevingsschade en schadepreventieOp 4 maart houdtKor Holstein, restauratiearchitect te Groningen,een lezing over aardgaswinning in Groningen en rijksmonumenten. Hij behandelt het ontstaan van de gaswinning en de gevolgen daarvan: de aardbevin-gen, de oorzaak van schade aan gebouwen in het aardbevingsgebied, herstel van detrillingsschade, de preventieve versteviging van gebouwen en verduurzaming.Wat is precies schade door aardgaswinning en hoe kunnen gebouwen verstevigd wor-den? Aan de hand van voorbeelden wordt het een en ander duidelijk gemaakt. KorHolstein is professioneel betrokken bij schadeherstel en preventieve versteviging inGroningen

Datum: woensdag 4 maartTijd: 20.00 uurPlaats: Het HeerenHuis aan de Spilsluizen

Ontstaan van de plattegrond van de binnenstadOp 21 april houdt de stadsarcheoloog Gert Kortekaas een lezingover het ontstaan van de plattegrond van de binnenstad, het onderwerp waarop hijbinnen enige tijd hoopt te promoveren. Hij gaat in op de resultaten van het onderzoek aan de Grote Markt oostzijde en voor-al ook ouder onderzoek. Alles heeft een oorzaak en reden, ook de vorm van de binnen-stad.

Datum: dinsdag 21 aprilTijd: 20.00 uurPlaats: Het HeerenHuis aan de Spilsluizen 9