Het begin van een Mooie carrière

tieNde JAARGANG – LOSSe VeRKOOPPRiJS € 16,-

0513

iMaintain Nr. 05 - 2013

www.imaintain.info

001_2_67_68_omslag_72p-mainovation_HU_Bilfinger.indd 4 22-05-13 14:50

0513

iMaintain

WHAT’S NEXT26

‘Het opschalen van windturbines tot een vermogen van minstens

tien megawatt is met conventionele techniek haast onmogelijk’,

stelt Susana Apiñániz van het Spaanse r&d-bedrijf Tecnalia. Ze is

projectleider van Suprapower, een nieuw Europees onderzoekspro-

gramma dat de ontwikkeling van een tien megawatt-windturbine

met supergeleidingstechnologie beoogt.

Windturbine op supergeleiding Turbines met een permanente magneet als generator zouden zo groot en zwaar worden, dat de kosten de pan uit rijzen. Suprapower wil gewicht, omvang en kosten van offshore wind-turbines omlaag brengen door een supergeleidende generator te gebruiken. Apiñániz: ‘We gaan voor een rendement van meer dan 95 procent. En door gewicht en omvang omlaag te brengen, besparen we onder andere op transport- en funderingskosten. We schatten die kostenreductie op zo’n 30 procent.’Een belangrijk onderdeel voor deze nieuwe generatie turbines is een draaiende cryostaat die supergeleidende spoelen afkoelt tot -253 graden Celsius, waardoor opgewekte elektriciteit geen weerstand ondervindt. Het project zal hiervoor magnesiumdibo-

Een nieuw Europees onderzoeksprogramma wil een tien megawatt-

windturbine met supergeleidende spoelen ontwikkelen. De spoelen

worden afgekoeld met behulp van helium in plaats van cryogene

vloeistoffen, wat het onderhoud vergemakkelijkt.

ride (MgB2) als supergeleidend materiaal gebruiken. ‘Dit is goed-koper dan hogetemperatuur supergeleiders (HTS, red.), maar heeft nog steeds uitstekende prestaties’, aldus Apiñániz. Om het gebruik van cryogene vloeistoffen te voorkomen – dit ver-gemakkelijkt het onderhoud – moeten de spoelen worden afge-koeld met behulp van helium. ‘Door zogenaamde rotary joints te gebruiken, houden we een heliumcompressor op zijn plek, terwijl de cryostaat en spoelen tegelijkertijd kunnen draaien met de rotor van de turbine. We moeten nog onderzoeken hoe dit alle-maal in de behuizing past.’ Het onderzoeksprogramma duurt tot november 2016. De EU financiert 3,9 miljoen euro van het totale budget van 5,4 miljoen.

026_27_28_29_P_whatsNEXT.indd 26 22-05-13 14:46

WHAT’S NEXT 27

iMaintain 0513

MArkT WAArdEErT rijkSWATErSTAAT ovEr 2012 MET cijfEr 6,7Rijkswaterstaat vraagt jaarlijks aan zijn opdrachtnemers welke waardering zij geven aan het opdrachtgeverschap van Rijkswaterstaat. In 2012 is Rijkswaterstaat door de opdrachtne-mers, over het geheel genomen, met een 6,7 gewaardeerd. Deze waardering gebruikt Rijkswaterstaat om zichzelf blijvend te verbeteren en van daaruit de samenwerking met externe marktrelaties positief te beïnvloeden. De enquête is uitgezet onder circa negenhonderd bedrijven. De uiteindelijke respons bedraagt 29 procent, dit is lager dan voorgaande jaren (2011: 44 procent en 2010: 36 procent). Directies van opdrachtnemers zijn geïnterviewd om uitkomsten van de enquête nader te duiden. Conclusies van de enquête zijn vervolgens besproken met belangenverenigingen. De 6,7 is te vergelijken met de cijfers van voorgaande jaren (2011: 6,8 en 2010: 6,8). Uit de enquête blijkt dat Rijkswaterstaat wordt gewaardeerd als een betrouwbaar en integer opdrachtgever. Zorgen rond-om deskundigheid bij Rijkswaterstaat blijven, maar opdracht-nemers zien een duidelijke verbetering op dit punt. Andere positieve ontwikkelingen zijn er op het vlak van functioneel specificeren, aandacht voor kwaliteit (EMVI en BVP) en het optimaliseren van contracten (standaardisering, passende con-tractvormen en optimale bundeling van werkzaamheden). Uniformiteit in handelen blijft het laagst scorende thema in de enquête. Het implementeren van de eigen werkwijze kan in de gehele Rijkswaterstaat-organisatie beter. Marktpartijen gaan steeds kritischer om met zaken die niet rechtstreeks aan werk te relateren zijn. Als gevolg van de economische crisis zal Rijkswaterstaat daarom eerst zichzelf verbeteren, beter com-municeren en afgesproken acties (bijvoorbeeld na marktdagen) sneller moeten opvolgen Voorbereiding van aanbestedingen en de verkenning van marktsegmenten worden marktbreed slechter gewaardeerd. De grootste winst lijkt te behalen door over de opbrengsten van consultaties beter te communiceren en te motiveren waarom zaken wel of niet worden overgenomen.

‘SofT SkillS STEEdS bElANgrijk iN civiElE TEcHNiEk’

Jelmer, aanbieder van een multicompany traineeship in de civiele techniek, heeft de monitor ‘De arbeidsmarkt in de civiele techniek’ gepresenteerd. Jelmer voerde het onderzoek voor de tweede keer uit en concludeert dat soft skills als communicatie-, projectmanagement- en procesmanagementvaardigheden steeds belangrijker worden voor civiel ingenieurs. Daarnaast blijkt uit de monitor dat de vergrijzing in de sector verder toeneemt, dat de instroom van jonge ingenieurs te laag is en dat opleidingen hun studenten nog beter klaar kunnen stomen voor de toekomst. Uiteraard is een gedegen technische achtergrond de basis voor iedere civiel ingenieur, maar uit het onderzoek komt duidelijk naar voren dat soft skills ook onmisbaar zijn. Projectmanagement- en communicatievaardigheden zijn met afstand de belangrijkste competenties waarover de civiel ingeni-eur van de toekomst volgens de respondenten moet beschikken. Daarnaast zijn procesmanagementvaardigheden en kennis over ketenintegratie, systems engineering en BIM van belang. In 2010, toen de arbeidsmarkmonitor voor het eerst werd uitgevoerd, kwam ‘constructief ontwerpen’ nog als belangrijk-ste competentie naar voren. De genoemde kwaliteiten volgen logischerwijs uit de functies waarin de meeste civiel ingenieurs anno 2013 terechtkomen; projectmanager of procesmanager. Doordat er naar verhouding weinig junior civiel ingenieurs werkzaam zijn, is de vraag naar goed opgeleide jongeren in het vakgebied nog steeds groot. Starters doen er wel iets langer over dan in 2010 om een passende baan te vinden, maar nog steeds kan ruim 60 procent binnen vier maanden binnen het vakgebied aan de slag en heeft 93 procent binnen een jaar een werkplek gevonden. Hoewel civieltechnische opleidingen volgens het onderzoek een betere beoordeling ontvangen dan twee jaar geleden, kunnen ze studenten nog beter klaarstomen voor het werkveld van de toekomst. Volgens sommige respon-denten kan dit het beste door meer aandacht te besteden aan soft skills terwijl andere respondenten juist vinden dat de tech-nische basis beter moet. Opvallend is dat universitaire opleidin-gen van veel respondenten een betere beoordeling krijgen dan hbo-opleidingen.

De civiele ingenieurs van de toekomst moeten over voldoende soft

skills beschikken, zoals communicatie-, projectmanagement- en

procesmanagementvaardigheden. Dat blijkt uit onderzoek.

Rijkswaterstaat krijgt van zijn opdrachtnemers een 6,7. Zo’n

negenhonderd bedrijven hebben hun mening gegeven over het

presteren over 2012. Met de commentaren wil Rijkswaterstaat

zichzelf en zijn relaties met opdrachtnemers verbeteren.

026_27_28_29_P_whatsNEXT.indd 27 22-05-13 14:47

0513

iMaintain

WHAT’S NEXT28

oNdErHoud WiNdMolENS goEdkopEr door kliMMENdE roboTOnderhoud aan windmolens kan goedkoper, dankzij een nieuw ontwikkelde robot. Hierdoor kunnen de prijzen van windenergie lager worden. Het Amerikaanse bedrijf Helical Robotics ontwikkelde een robot, de HR-MP20, die inspectie- en onderhoudstaken kan doen bij zowel windmolens op land als op zee. Omdat monteurs niet meer omhoog hoeven te klimmen, wordt onderhoud dankzij de robot efficiënter, gemakkelijker en dus goedkoper. De robot ziet eruit als een koffer op wielen en is een knap stukje techniek. Met behulp van magneten kan hij namelijk verticaal langs de toren van een windmolen omhoog klim-men. Daarbij kan negen kilogram aan instrumenten mee omhoog worden genomen, terwijl de robot zelf maar negen-tien kilogram weegt. Volgens Bruce Schlee, directeur van Helical Robotics, is de robot een belangrijke stap in de transitie naar duurzame energievoorziening. ‘Het succes van windenergie en andere hernieuwbare energiebronnen hangt af van dit soort nieuwe technologieën. Onze robot verlaagt de kosten van onder-houd en inspectie aan windmolens, waardoor windenergie een betere concurrentiepositie krijgt.’ Momenteel is er voor het onderhoud van windmolens inge-wikkelde apparatuur en goed opgeleid personeel nodig. Ook zijn de taken vaak nogal omslachtig. Een voorbeeld is de inspectie van de bladen. Dat kan gedaan worden vanaf de grond, maar dan heeft de inspecteur een sterke tele-scoop nodig. Het kan ook gedaan worden in de toren zelf, maar dan moeten de inspecteurs als bergbeklimmers langs de buitenkant van de toren klimmen. Recent is de HR-MP20 getest in een windmolenpark in de Amerikaanse staat Minnesota. Daar bleek dat de robot inderdaad handiger was dan conventionele onderhoudsme-thodes, onder andere omdat de robot beter bestand is tegen wind en slecht weer.

liMburg Wil SpoorlijNEN iN EigEN bEHEEr NEMENLimburg wil onderzoeken of het enkele regionale spoorlijnen in eigen beheer kan nemen. De provincie hoopt dat na de NS ook ProRail van het regionale spoor verdwijnt. Op dit moment beheert ProRail vrijwel de volledige railinfrastructuur in Nederland. ProRail zou te veel naar de landelijke belangen kij-ken, waardoor de regionale lijnen minder aandacht krijgen. Gedeputeerde Patrick van der Broeck wil onderzoeken of Limburg meer zeggenschap kan krijgen over het spoor, zo schrijft De Limburger. ‘Voor het wegennet vinden we het logisch om onderscheid te maken tussen rijkswegen en provinciale wegen. Het zou niet gek zijn om dat ook voor intercitylijnen en regionaal spoor te doen’, zo stelt de gedeputeerde. Dit zou betekenen dat Limburg verantwoordelijk wordt voor de infrastructuur van de spoorlijnen tussen Maastricht en Kerkrade (Heuvellandlijn) en de lijn tussen Roermond en Nijmegen (Maaslijn). Ook zouden de nog te realiseren Avantislijn tussen Kerkrade en Aachen en de tramlijn tussen Maastricht en Hasselt onder het beheer van de provincie moeten komen.

Eerder al verdween de NS van de Limburgse spoorlijnen. Nu wil de provincie

ook het beheer zelf gaan doen en ProRail overbodig maken.

AMErikAANS kENNiScENTruM opENT iN dE HAArlEMMErMEEr Arizona State University (ASU) heeft in de Haarlemmermeer een kenniscentrum geopend voor toegepast onderzoek op het gebied van duurzaamheid. Het Global Sustainability Solutions Center geeft de ruim dui-zend ASU-studenten die een duurzaamheidsopleiding volgen de gelegenheid om praktijkervaring op te doen. Dit jaar nog wil het centrum tenminste twee projecten lanceren waar-bij het bijdraagt aan duurzaamheidsoplossingen voor de regio. ‘We hopen van Haarlemmermeer een silicon valley van innovatie en duurzaamheid in Europa te maken’, aldus John Nedersigt, wethouder duurzaamheid Haarlemmermeer. Naast Haarlemmermeer zal ASU nieuwe onderzoekscentra openen in Hong Kong en Zuid-Amerika.

Een nieuw ontwikkelde robot maakt onderhoud aan windmolens

goedkoper. Monteurs hoeven niet meer omhoog te klimmen voor

inspectie omdat de robot dit voor ze doet.

026_27_28_29_P_whatsNEXT.indd 28 22-05-13 14:47

WHAT’S NEXT 29

iMaintain 0513

TEgENdrAAdSE SupErgEl STijfT op bij WArMTEHij wordt stijf bij verwarming en houdt honderd keer beter vocht vast dan andere gelerende stoffen. Scheikundigen van de Radboud Universiteit Nijmegen maakten een kunststof opge-bouwd uit spiraalvormige moleculen. De moleculen draaien als een nanotouw in elkaar en vormen uit die touwtjes sterke, stijve netwerken. Bijzonder is dat een oplossing van de stof in koude toestand vloeibaar is en bij warm worden geleert, precies tegengesteld aan bijvoorbeeld gelatine. Het wetenschappelijke tijdschrift Nature publiceert een studie die laat zien hoe de supergel werkt en wat de eigenschappen zijn. De onderzoekers zijn, samen met het bedrijfsleven, ook bezig om allerhande biomedische toepassingen voor deze bij-zondere gel te ontwikkelen. De Nijmeegse scheikundigen prof. Alan Rowan en dr. Paul Kouwer lieten zich inspireren door de eiwitten die zorgen voor

de stevigheid van onze lichaamscellen. Elke cel bevat duizen-den van deze zeer dunne, maar stijve draden. De in elkaar gedraaide structuur van deze eiwitten wisten ze na te maken met een synthetisch polymeer: poly-isocyanide (PIC). Kouwer: ‘De kopie is bijna één op één met het natuurlijke origineel. Dat is absoluut ongekend. Niet alleen lijkt ons materiaal in structuur sprekend op de eiwitten in de cel, ook de sterkte en gevoelig-heid van de twee materialen is zo goed als identiek, zelfs als je er ineens heel hard aan trekt.’ De structuur zorgt ervoor dat het polymeer over de bijzondere geleerkracht beschikt - voor een emmer water hoeft minder dan één gram (zoutzakje) vaste stof toegevoegd te worden voor een stevige gel. Daarmee geleert de stof honderd keer beter dan de veelgebruikte supergeleerders die bijvoorbeeld in luiers gebruikt worden.

fouTEN iN icT-SySTEMEN voorSpEllENStel je eens voor dat we nooit meer computerproblemen hebben. Geen gedoe bij seinstoringen op het spoor, geen ongelukken meer, altijd veilig internetbankieren of alle medische apparatuur op orde. Dat zou een droomwereld zijn. Want bij computersystemen horen nu eenmaal fouten en we kunnen toch wel een keertje iets over het hoofd zien? Vanaf nu zouden we niets meer over het hoofd moeten zien volgens Universiteit Twente-promovendus Eduardo Zambon van het CTIT Instituut voor Telematica en Informatietechnologie. Want met modelchecken halen we de fouten uit de systemen en dan zijn de systemen dus gegarandeerd foutvrij. Modelchecken is iets anders dan het testen van computersystemen. Bij testen kunnen wel fouten getraceerd worden in de systemen, maar het is nooit afdoende om alle mogelijke foutcombinaties vooraf te voorzien. Met modelchecken, een geavanceerde wiskun-dige manier van computersystemen checken, lukt dat wel. Op de Universiteit Twente doet men daar sinds tien jaar onderzoek naar. ‘We willen de wereld graag vertellen dat we hier heel ver mee zijn en dat het bedrijfsleven, maar ook de overheid, op termijn

kan profiteren van ons onderzoek’, vertelt Arend Rensink, profes-sor Software Modelling, Transformation and Verification en bege-leider van Eduardo Zambon. ‘We helpen de programmeur op weg, zodat hij straks de betrouwbaarheid van zijn software kan garanderen. Je moet je voorstellen dat er bij computersystemen oneindig veel geanaly-seerd kan worden, het aantal mogelijke scenario’s is niet te over-zien. Er kan van alles misgaan op manieren waaraan je vooraf niet denkt. Als we nu van alles wat mis kan gaan ook altijd van tevoren een waarschuwing krijgen, dan kunnen we als het ware de toekomst voorspellen. Dat klinkt misschien heel groots, maar met ons onderzoek kan dat bereikt worden. We hebben dan eigenlijk al de oplossing voordat het probleem ontstaat en dat is wezenlijk voor betrouwbare software! Heel concreet, in een aan-tal voorbeelden, kunnen we dus de NS helpen bij het tegengaan van seinstoringen en zelfs met het voorkomen van ongelukken op het spoor. Of kijk naar de huidige problemen met de Fyra. Dat hadden we kunnen traceren, want het testen van enkel de bestu-ringssystemen is niet voldoende, dat blijkt.’

Onderzoekers van de Universiteit Twente kunnen met hun strategie

‘modelchecken’ computers foutvrij maken. Met behulp van complexe wiskunde

zeggen zij de toekomst te kunnen voorspellen. Onder meer seinstoringen op

het spoor zouden hiermee tot het verleden kunnen gaan behoren.

026_27_28_29_P_whatsNEXT.indd 29 22-05-13 14:47