1

Duurzaam bodemgebruik in de

landbouween beoordeling van het huidige

agrarische bodemgebruik in Nederland

Ministerie van LNV, VROM en SenterNovem/Bodem+

i.o.v. Stuurgroep Bodem

2

Inhoud

•Aanleiding en doelstelling•Afbakening en werkwijze•Uitwerking concept•Toelichting op de thema’s•Conclusies•Aanbevelingen rol overheid; Actieprogramma 2006

3

Aanleiding en doelstelling

•Beleidsbrief Bodem•Europese Bodemstrategie

“concretiseren van het begrip duurzaam bodemgebruik in de landbouw en het doen van een voorstel voor de rol van de overheid om duurzaam bodemgebruik in de landbouw te bevorderen”

4

Afbakening

• Bodemgebruik door agrariërs in Nederland

• Bestaande (beleids)kaders• EU bodemthema’s:

• Organische stof• Bodembiodiversiteit• Bodemstructuur• Verontreinigingen• Erosie

5

Werkwijze

• People, planet, profit• Huidige beschikbare informatie• TCB Advies duurzamer bodemgebruik in de landbouw

• PPO Advies uit de praktijk• Expert judgement, klankbord

Inventarisatie (niet)duurzaam bodemgebruik Beoordeling huidige situatie; PPP-aspecten Signalering rol overheid

6

People Planet Profit

Voldoende en veilig voedsel huidige en toekomstige generaties

X X X

Plicht om bodem zorgvuldig te gebruiken en rekening te houden met belangen derden

X X X

Geen onherstelbare schade, bodem geschikt houden voor i.i.g. huidige functie

X X

Op optimale wijze gebruik maken van fysische, chemische en biologische eigenschappen; voorkomen verspilling energie en stoffen

X X

Ruimte voor ondernemerschap X X

Uitwerking concept

Criteria voor beoordeling duurzaam bodemgebruik

7

Thema’s (1)

Organische stof: Voorkomen dat het organische stof daalt tot onder kritisch minimum

Bodembiodiversiteit: Behoud, herstel en bevorderen van het benutten van bodembiodiversiteit

Bodemstructuur: Voorkomen van bodemverdichting zowel in als onder de teeltlaag

Erosie: Voorkomen bodemerosie

8

Thema’s (2)

Verontreinigingen

•Nutriënten: bereiken van een goede ecologische toestand, zo min mogelijk lekverliezen, balans input en output.

•Gewasbeschermingsmiddelen: afname van de milieubelasting in 2010 met tenminste 95% t.o.v. 1998 door geïntegreerde gewasbescherming

•Zware metalen: voorkomen verliezen naar omgeving en streven naar balans input en output

9

Voorbeeld afweging PPP: bodemverdichting

Machinegebruik (zware machines, nat land)•Huidige situatie•People:

kans op droogte- en wateroverlast en oppervlakkige afstroming•Planet:

verslechtering porositeit voor water en lucht en doordringbaarheid van wortels, m.a.g. afwijkende bodembiodiversiteit

•Profit: opbrengstvermindering, meerkosten ziektebestrijding, kosten herstel. Economisch belang om toch te oogsten

•Beoordeling duurzaamheid•Signalering rol overheid

10

Conclusies (1)

Op basis van de uitgangspunten en uitkomsten van de inventarisaties in dit project gebruiken agrariërs de bodem redelijk

duurzaam

11

Conclusies (2)

Niet duurzaam bodemgebruik:- Omzanden als sanitaire maatregel- Bodemtechnische ingrepen die leiden onacceptabel

verlies van archeologische/aardkundige wateren- Diepe ontwatering veengebieden- Accumulatie zware metalen, m.n. lozen van kopersulfaat

in mestput

Bodemgebruik dat duurzamer kan dan de huidige praktijk:- Grondontsmetting- Toevoer fosfaat (naar evenwicht)- Toevoer zware metalen door meststoffen

12

Conclusies (3)

Bodemgebruik waarover kennis ontbreekt:- Verdichting ondergrond - ‘Vergeten’ verontreinigingen- Effecten nauwe vruchtwisseling/mogelijkheden

verruimen vruchtwisseling- Inzet bodembiodiversiteit- Reductie zware metalen in veevoer- Aanpassingen peilbeheer veenweide

13

Voorstel Actieprogramma 2006

1. Kennisontwikkeling- Aanpak kennisleemten- Voortzetten huidige kennisopbouw- Vervolgonderzoek duurzaam bodemgebruik:

grotere schaal (tijd, ruimte, actoren)

2. Kennisverspreiding / communicatiestrategie- Voordelen duurzaam bodemgebruik- Alternatieven voor niet-duurzaam

bodemgebruik

14

Voorstel Actieprogramma 2006

3. Belonen maatschappelijke bodemdiensten- Testen in 2006

4. Aanpak niet-duurzame landbouwpraktijken i.s.m bedrijfsleven.

Indien onvoldoende eigen verantwoordelijkheid:- (Aanpassen) regelgeving, handhaving- Operationaliseren zorgplicht Wbb- Cross compliance