Nederland heeft het Nationale Museum van Besluiteloosheid, Bestuurlijke Onmacht en Culturele Desinteresse. 

Hartje Boekarest, in een monumentaal historisch pand op het drukke Victoria-plein, huist Het Museum van de Roemeense Boer. Je stelt je daarbij een belegen didactische instelling voor. Een agglomeratie vitrines vol data over stalinistische landbouw en die eeuwige paspoppen in nationale dracht. Niks daarvan. Het museum is een verzameling installaties waarin de folklore als kunst wordt tentoongesteld. Er is geen sprake van chronologie of voorspelbare thematiek; er is gezocht naar een ritmisch spel met de schoonheid van objecten en naar indrukken over de routine van het boerenleven en religieuze rites. Alsof een Ferran Adria van de museologie daar heeft huisgehouden.

Warrige periode

Zoals deze Catalaanse kok spectaculaire moleculaire decomposities van gerechten  verzint, zo springen de Roemeense museografen om met geborduurde blouses, aardewerk, tapijten, iconen, hele houten kerken: ze keren terug in onverwachte combinaties. Auteur van deze wonderlijke transformatie sinds 1990 – daarvoor was het gebouw als Lenin-Stalin museum ingericht – is wijlen Horia Bernea, een beroemde schilder. Hij nam het museum onder handen tijdens de eerste regering Iliescu: een warrige periode waarin demagogen over elkaar buitelden om de ‘nationale eer’ te redden. Wat deed die visionaire Bernea binnen de muren van zijn museum, dat ineens een hotspot was geworden? Hij schiep een sfeer die haaks stond op de politieke kitsch daarbuiten. Als symbool nam hij de bestaande boer Tatomir: een doorsnee grijsaard met geamuseerde ogen onder een bolhoed. Waarom hem? Omdat hij, meldt het museum, niet voor de Roemeense boer, noch voor de Balkanboer, maar voor de universele, ouderwetse Europese boer model stond: ‘We prijzen onszelf gelukkig dat zulke “oude Europeanen” in onze dorpen leven.’ Deze ruimdenkendheid is beloond: het internationaal geprezen museum is als vanzelf een strohalm nationale trots geworden, voor een publiek dat hunkerde naar vernieuwing. Nederland heeft inmiddels het Nationale Museum van Besluiteloosheid, Bestuurlijke Onmacht en Culturele  Desinteresse. Al tien jaar ‘in oprichting’. Een never ending story, nu in het nieuws omdat staatsecretaris Zijlstra de financiering definitief stopt. Het debacle rond dit museum is een postmodern kunstwerk van poldermegalomanie en labbekakkerigheid. Een afschrikwekkend monument van Hollandse politieke kitsch.  

Parkeervergunning

Oorspronkelijk zou het een Nationaal Historisch Museum worden. Er was goodwill en geld. Er werden creatievelingen aangetrokken, optimistische

politici jubelden, prominente historici likkebaardden en gemeentes stonden in de rij voor de huisvesting. En wat gebeurde er toen, zou de argeloze Europeaan kunnen vragen. Waarom ging het niet door: ruzie, schandalen, corruptie, moord? Welnee, er was iets met een parkeervergunning bij Arnhem. Toen zakte de boel in elkaar. Een parkeervergunning – kan het kleingeestiger?  Natuurlijk biedt dit geen antwoord op de pijnlijkste vraag: in wat voor land, politiek en cultureel klimaat leven wij, als al die powertypes die dat museum uitgebroed hebben geen ferme besluiten kunnen nemen? Als ze niet bij machte zijn dat ding gewoon neer te plempen, met een dak erop en een kaartjesloket? Waarom stond het er nog niet, voordat de fanate saneerder Zijlstra ergens wat te zeggen kreeg?Sceptici kunnen inbrengen dat een museum dat gebaseerd is op een obsessie met de nationale identiteit en als opdracht heeft het volk samen te binden, bij voorbaat gedoemd is te mislukken. Mij lijken deze vage voorwaarden ook contraproductief. Voer voor eindeloos gesteggel over wat identiteit en binding is. Voer voor platitudes over goed en fout in de geschiedenis, terwijl zo’n museum juist moet uitnodigen tot eigen gedachten over complexe, niet simpelweg in morele schema’s te dwingen gebeurtenissen. Bovendien kan een museum niet de pretentie hebben zoiets beweeglijks als identiteit op sterk water te kunnen zetten. Wat is er mis met een historisch museum zonder opdracht en voorbedacht nut? Met het vindingrijk tentoonstellen van de vaderlandse geschiedenis (liefst in mondiaal perspectief) opdat men kan kijken naar wat Nederlanders thuis en in de wereld uitgespookt hebben? Niet de boodschap is belangrijk – wie maalt daarom bij een geliefd museum – maar de manier waarop de verbeelding in de tijd reist om de herinnering vorm te geven. Hoe vernederend voor ons allen: deze politieke onmacht om rijke, levende historie een vast adres te geven. We zijn een nationale schande rijker.

Bron: Volkskrant, 2011