ДЕВИЗНИОТ ПАЗАР ВО РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА И

УЛОГАТА НА НБРМ

УКИМ - Економски факултет Скопје

септември 2017 година

Маја Кадиевска Војновиќ

Вицегувернер

Сектор за операции на финансиски пазари и платни системи

Народна банка на Република Македонија

Избрана е монетарна стратегија на таргетирање на номиналниот девизен курс на денарот во однос на еврото – посредна цел за остварување на крајната цел

Монетарни инструмент

и

Оперативна цел –

каматни стапки и

ликвидност

Посредна цел –

девизен курс

Крајна цел – стабилност на

цени

Операции на отворениот

пазар

Задолжителна резерва

Расположливи депозити

Расположлив кредит преку

ноќ

Интрадневен кредит

Аукции на благајнички

записи

Аукции на репо -

трансакции

Дефинитивни трансакции

СПРОВЕДУВАЊЕ НА МОНЕТАРНАТА ПОЛИТИКА МОНЕТАРНА СТРАТЕГИЈА

СПРОВЕДУВАЊЕ НА МОНЕТАРНАТА ПОЛИТИКА МОНЕТАРНА СТРАТЕГИЈА

Зошто таргетирање на девизниот курс, зошто стабилен курс? Мала и отворена економија – увозна зависност од енергенси (притисок врз домашни цени) и увозна зависност на извозот Висок степен на финансиска евроизација Транспарентен и предвидлив пристап за формирање на инфлациски очекувања Воведена е од 1995 година, по што има стабилизација на инфлацијата

-2,0

0,0

2,0

4,0

6,0

8,0

10,0

12,0

14,0

16,0

18,0

0,0

50,0

100,0

150,0

200,0

250,0

300,0

350,0

400,0

1993

1995

1997

1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

2013

2015

2017

Просечна инфлација, годишни промени, во %

Хиперинф

лација

45,0

50,0

55,0

60,0

65,0

70,0

75,0

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

1993

1995

1997

1999

2001

2003

2005

2007

2009

2011

2013

2015

2017

Просечен девизен курс

денар/ германска марка денар/евро (десна скала)

депреција

ција

Одржување на стабилноста на девизниот курс Девизен пазар и формирање на девизен курс –по сегменти

НБРМ и банки поддржувачи (интервенции)

Континуирано котирање на куповен/продажен курс на банки поддржувачи

Интервенции на НБРМ по интервентни курсеви

Меѓубанкарски девизен пазар (сите банки)

Задоволување на побарувачка за девизи/откуп на вишок на девизи и формирање на меѓубанкарски

курс

Девизен пазар на банки со клиенти (фирми, физички лица, менувачници, нерезиденти)

Врз основа на понуда и побарувачка за девизи во тековен ден, креирање на куповни и продажни курсеви на банки

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

80,0

90,0

100,0

0

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

6.000

7.000

8.000

9.000

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

Промет од интервенции Меѓубанкарски пазар Банки-клиенти Учество во % од БДП (д.с.)

Промет по сегменти (во мил. евра) и учество во БДП на девизниот пазар

ДЕВИЗЕН ПАЗАР ПО СЕГМЕНТИ (БАНКИ-КЛИЕНТИ, МЕЃУБАНКАРСКИ И ИНТЕРВЕНЦИИ НА НБРМ)

0

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

6.000

7.000

8.000

9.000

I-VII

I.2016

I-VII

I.2017

ДЕВИЗЕН ПАЗАР - БАНКИ СО КЛИЕНТИ (ФИРМИ, ФИЗИЧКИ

ЛИЦА, МЕНУВАЧНИЦИ, НЕРЕЗИДЕНТИ)

На нето основа: Фирмите –купуваат девизи од банките (-) Менувачниците – продаваат девизи на банките (+); Физичките лица – генерално продаваат девизи на банките, но, во одредени периоди може да купуваат

девизи од банките, (+, -) Нерезидентите – зависно од одлуките (+, -)

-406

-397

-909 -6

87 -4

35

-315

-213

-299

-309

-368

-276

-2.000

-1.500

-1.000

-500

0

500

1.000

1.500

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

Нето продажба/откуп по клиeнти (во мил. евра)

нерезиденти физички лица менувачи фирми нето

-248

-296

-1.200

-1.000

-800

-600

-400

-200

0

200

400

600

800

I-VII

I.2016

I-VII

I.2017

Во последните неколку години -понудата бележи раст заради зголемената понуда на девизи од фирми и менувачници...

...на страната на побарувачката, стапките на годишен раст се пониски (исклучок 2017)

- Раст заради побарувачката на фирмите и физичките лица (2017 - и нерезиденти).

13,9

26,0

5,5

-4,4

4,3

2,0

5,6 7,0

-10,0

-5,0

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

I-VII

I.2017

Придонеси во годишна промена на откуп од клиенти (во п.п)

нерезиденти физички лица менувачи

фирми Вкупно откуп (%)

1,3

17,6

1,9

-1,6

4,2 3,6

2,4

8,3

-5,0

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

I-VII

I.2017

Придонеси во годишна промена на продажба за клиенти

(во п.п)

нерезиденти физички лица менувачи

фирми нето

ДЕВИЗЕН ПАЗАР - БАНКИ СО КЛИЕНТИ (ФИРМИ, ФИЗИЧКИ

ЛИЦА, МЕНУВАЧНИЦИ, НЕРЕЗИДЕНТИ)

Кои ФИРМИ ја формираат ПОНУДАТА НА ДЕВИЗИ?

Во последните неколку години има промени во структурата

Расте улогата на НПК (нови производни капацитети) и на фирмите од градежништвото и ИТ секторот

Намалена е улогата на фирмите од металната индустрија

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

Понуда од фирми кои чинат над 73% од вк. понуда Производство и трговија со компјутери и давање информатички услуги Транспортни услуги

Производство на моторни возила и опрема за моторни возила Производство на цемент и градежни материјали

Трговија, производство и преработка на храна, пијалоци и тутун Трговија со облека и други текстилни производи

Трговија и дистрибуција на електрична енергија

Останати деловни и помошни услужни дејности

Трговија на големо

Финансиско - услужни дејности

Градежништво

Игри на среќа

Екологија

Телекомуникации и инженерство

Производство на обоени метали, челик, железо и сл.

Производство на облека и други текстилни производи

*податоците за 2017 година се однесуваат на периодот I-VIII.2017 година

ДЕВИЗЕН ПАЗАР – ТРАНСАКЦИИ НА БАНКИ СО ФИРМИ

Кои ФИРМИ ја формираат ПОБАРУВАЧКАТА НА ДЕВИЗИ?

Подиверзифицирана структура

Континуирано висока застапеност на побарувачка од фирми за трг. и произв. на храна и од дејноста трговија на големо

Во просек 1/3 од побарувачката е на фирми за увоз на енергија (нафта, ел. енергија)

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

Побарувачка од фирми во дејности кои чинат 77% од вк. побарувачка Произв. трговија со нафта

Производство на ел. енергија

Трг. дистрибуција на електрична енергија

Трг. обоени метали, челик, железо и сл.

Произв. обоени метали, челик, железо и сл.

Трговија и произв. храна, пијалоци и тутун

Трговија со компјутери

Трговија со ел. апарати за домаќинство

Трговија со хемиски производи

Трговија со автомобили

Трговија со фармацевтски производи

Друга трговија на мало

Игри на среќа

Градежништво

Останати дел. помош.услужни дејности

Трговија на големо

Телекомуникации и инженерство

Транспортни услуги

ФУД

Произв.моторни возила и опрема

Произв. цемент и градежни материјали

*податоците за 2017 година се однесуваат на периодот I-VIII.2017 година

ДЕВИЗЕН ПАЗАР – ТРАНСАКЦИИ НА БАНКИ СО ФИРМИ

Банките откупуваат девизи од менувачниците

Во валутната структура доминираат CHF и EUR

Но, во последните години умерено повисока застапеност имаат и останати валути (главно AUD, а раст има и на DKK, CAD, NOK)

Валутна структура на понуда

41,25 45,24 36,92 34,64 37,55 38,68

43,68 46,00 43,71 43,78 43,60

47,28 41,02

43,61 41,95

40,95 35,75 33,65 27,64 30,41 28,51 29,93

6,42 9,28 13,28

15,68 14,31 18,19 15,86 17,76 16,63 15,96 12,33

5,04 4,46 6,19 7,73 7,19 7,38 6,81 8,60 9,25 11,75 14,14

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

I.-V

III.

2017

Останати USD EUR CHF

ДЕВИЗЕН ПАЗАР – ТРАНСАКЦИИ НА БАНКИ СО МЕНУВАЧНИЦИ

Генерално, банките откупуваат повеќе девизи од физичките лица

Но, во услови на шок (2009г., 2016г.) кога побарувачката на физички лица расте, банките продаваат девизи (денарите се конвертираат во девизи)

Покрај ДЕВИЗНИОТ ПАЗАР, банките имаат и МЕНУВАЧКИ ПАЗАР со физичките лица – на којшто се согледуваат истите реакции од физичките лица

33,6

23,4

-50,0

-30,0

-10,0

10,0

30,0

50,0

70,0

01.0

9

01.1

0

01.1

1

01.1

2

01.1

3

01.1

4

01.1

5

01.1

6

01.1

7

Девизен пазар , банки - физички лица

(во мил. евра)

нето

откуп од физички лица

продажба на физички лица

48,1

25,3

-30,0

-20,0

-10,0

0,0

10,0

20,0

30,0

40,0

50,0

60,0

70,0

01.0

9

01.1

0

01.1

1

01.1

2

01.1

3

01.1

4

01.1

5

01.1

6

01.1

7

Менувачки пазар , банки - физички лица

(во мил. евра)

нето

откуп од физички лица

продажба на физички лица

ДЕВИЗЕН ПАЗАР – ТРАНСАКЦИИ НА БАНКИ СО ФИЗИЧКИ ЛИЦА

На девизниот пазар – последните две години во услови на позначаен раст на побарувачката има намалување на нето-откупот со физичките лица...

...а на менувачки пазар на банките, понудата на физичките лица има континуиран тренд на намалување и придонесува за понизок нето-откуп на банките

25

120

149 160

104 111

71

22

0

50

100

150

200

250

300

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

Кумулативен нето откуп банки и физички лица, девизен пазар

(во мил. евра)

нето

продажба на физички лица

откуп од физички лица

194

305 299 288

205

176 152

94

0,0

100,0

200,0

300,0

400,0

500,0

600,0

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

Кумулативен нето откуп банки и физички лица, менувачки пазар

(во мил. евра)

нето

продажба на физички лица

откуп од физички лица

ДЕВИЗЕН ПАЗАР – ТРАНСАКЦИИ НА БАНКИ СО ФИЗИЧКИ ЛИЦА

Во однос на валутите со кои тргуваат физичките лица, доминантна валута е еврото што важи и за побарувачката и за понудата на девизи

Присутно тргување и со американски долари, швајцарски франци и останати валути

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

01.1

6

02.1

6

03.1

6

04.1

6

05.1

6

06.1

6

07.1

6

08.1

6

09.1

6

10.1

6

11.1

6

12.1

6

01.1

7

02.1

7

03.1

7

04.1

7

05.1

7

06.1

7

07.1

7

08.1

7

Останати CHF USD EUR

Валутна структура на понуда на физички лица

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

01/1

6

02/1

6

03/1

6

04/1

6

05/1

6

06/1

6

07/1

6

08/1

6

09/1

6

10/1

6

11/1

6

12/1

6

01/1

7

02/1

7

03/1

7

04/1

7

05/1

7

06/1

7

07/1

7

08/1

7

Останати CHF USD EUR

Валутна структура на побарувачка на физички лица

ДЕВИЗЕН ПАЗАР – ТРАНСАКЦИИ НА БАНКИ СО ФИЗИЧКИ ЛИЦА

ДЕВИЗЕН ПАЗАР - МЕЃУБАНКАРСКИ ДЕВИЗЕН ПАЗАР И ДЕВИЗЕН КУРС

Одржување на висок промет на меѓубанкарскиот пазар втора година по ред...

...и на овој пазарен сегмент, најзастапено е еврото, со околу 95%, а повремено се тргува и во долари и други валути.

0

100

200

300

400

500

600

700

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

Промет на меѓубанкарски девизен пазар (во мил. евра)

0

100

200

300

400

500

600

I-VII

I.2016

I-VII

I.2017

84%

86%

88%

90%

92%

94%

96%

98%

100%

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

останати GBP CHF USD EUR

Валутна структура на меѓубанкарски пазар

Меѓубанкарскиот девизен курс генерално следи сезонска динамика

61,30

61,35

61,40

61,45

61,50

61,55

61,60

61,65

61,70

61,75

јан февр март април мај јуни јули авг сеп окт ноем декем

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

Меѓубанкарски девизен курс

ДЕВИЗЕН ПАЗАР - МЕЃУБАНКАРСКИ ДЕВИЗЕН ПАЗАР И ДЕВИЗЕН КУРС

Меѓубанкарскиот девизен курс е просечен курс од остварени трансакции на меѓубанкарскиот девизен пазар

Повеќе го следи продажниот курс на банките на клиентите

Се движи во интервалот на интервентните курсеви на Народната банка...

...при што средниот курс на Народната банка е одраз на пазарните движења, особено со промената на методологијата во 2010 година.

61,000

61,100

61,200

61,300

61,400

61,500

61,600

61,700

61,800

01.0

6

01.0

7

01.0

8

01.0

9

01.1

0

01.1

1

01.1

2

01.1

3

01.1

4

01.1

5

01.1

6

01.1

7

Просечен курс на меѓубанкарски девизен пазар

Куповен курс на банки-клиенти

Продажен курс на банки-клиенти

60,800

60,900

61,000

61,100

61,200

61,300

61,400

61,500

61,600

61,700

61,800

01.0

6

08.0

6

03.0

7

10.0

7

05.0

8

12.0

8

07.0

9

02.1

0

09.1

0

04.1

1

11.1

1

06.1

2

01.1

3

08.1

3

03.1

4

10.1

4

05.1

5

12.1

5

07.1

6

02.1

7

09.1

7

Просечен курс на меѓубанкарски девизен пазар

Просечен среден курс на НБРМ

ДЕВИЗЕН ПАЗАР - МЕЃУБАНКАРСКИ ДЕВИЗЕН ПАЗАР И ДЕВИЗЕН КУРС

Одржување на стабилноста на девизниот курс НБРМ и банки поддржувачи (интервенции)

НБРМ ја одржува стабилноста на девизниот курс преку интервенции (во двете насоки), секогаш кога постои нерамнотежа помеѓу понудата и побарувачката на девизи Кога има недостаток – продава девизи од девизните резерви Кога има вишок – ги откупува од банките

Критериуми за избор

• мин. 5% учество во промет со клиенти на девизен пазар

• мин. 5% учество во промет на меѓубанкарски девизен пазар

• мин. 5% учество во девизни обврски на ниво на систем

Активности на

поддржувачите

• Секојдневни котации, за трансакции од 0,35 мил. евра

• максимален распон од 0,05 денари/евро помеѓу куповен и продажен курс

Купопродажбите на девизи од страна на НБРМ се вршат со банки-поддржувачи на девизниот пазар на РМ (6 банки)

Трансакциите се остваруваат преку електронска платформа за тргување на меѓубанкарскиот пазар

Одржување на стабилноста на девизниот курс Меѓубанкарски девизен пазар и интервенции

Банките ПОДДРЖУВАЧИ имаа растечка услога во вкупниот меѓубанкарски промет – ги задоволуваат потребите на другите банки ...

...што придонесува за намалување на интервенциите од страна на НБРМ

-400

-300

-200

-100

0

100

200

300

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

продажба на девизи на банки поддржувачи (во мил. евра)

откуп на девизи од банки поддржувачи (во мил. евра)

Број на трансакции

-400

-300

-200

-100

0

100

200

300

I-VII

I.2016

I-VII

I.2017

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

I.VII

I.2017

промет помеѓу поддржувачи

промет поддржувачи и останати банки

ИНТЕРВЕНЦИИ НА НАРОДНАТА БАНКА

НБРМ интервенира само ако вишокот/недостатокот на девизи не го апсорбира/надополнува пазарот...

Тука, значајна е Отворената Девизната Позиција (ОДП) на банките:

Ако ОДП е ниска, а има побарувачка за девизи на ниво на цел банкарски систем – НБРМ интервенира со продажба на девизи од девизните резерви

Ако ОДП е висока, а има понуда на девизи на ниво на цел банкарски систем – НБРМ интервенира со купување на девизи и ги надополнува девизните резерви

-190

-160

-130

-100

-70

-40

-10

20

50

80

110

140

01.1

5

01.1

6

01.1

7

Движење на ОДП и интервенциите на НБРМ (во мил. евра)

Девизна позиција во евра

Кумулативни интервенции на НБРМ на девизен пазар

Девизниот курс на денарот во однос на еврото, којшто го објавува НБРМ на својата веб страна се пресметува:

секој работен ден

како средна вредност

од котации до 16 часот

на куповни и продажни курсеви за евро во денари

од банките поддржувачи на девизниот пазар

Пресметаниот среден курс на денарот во однос на еврото од претходниот ден (пример среда) важи од 00:00 часот наредниот ден (четврток)

Служи за книговодствено искажување на побарувања и обврски изразени во девизи (банки, останат корпоративен сектор и др. субјекти)

Девизниот курс на денарот во однос на другите валути (долари, фунти, јени...) се пресметува од референтните курсеви на еврото со овие валути (извор e курсната листа на ЕЦБ)

Одржување на стабилноста на девизниот курс Формирање на девизниот курс

ВИ БЛАГОДАРАМ ЗА ВНИМАНИЕТО!

http://www.nbrm.mk

: https://www.facebook.com/nbrmkd

https://twitter.com/narodna_banka