ë Ü Ú ß å à Ü â EÌ ect overdrijven › code › inkijkexemplaar › ... · Kortom: het is...

E ect overdrijven

DOEL Krachtige feedback geven op iemands gedrag.

WANNEER Als je voelt dat iemands gedrag irritatie, angst, boosheid, verdriet,

blijdschap of een andere sterke reactie oproept.

HOE p Voel wat het verhaal van de ander met je doet en zeg daar ja tegen.

p × is de moeite waard. Reageer meteen, durf te proberen.

p Ga niet argumenteren met je eigen gevoel (‘Ik mag niet boos worden.

Dat is niet professioneel!’)

p Vergroot je eigen reactie onmiddellijk uit (dan heb je geen kans

erover na te denken of hij wel ‘mag’).

p Maak grote gebaren, gebruik je stem.

p Drijf de spot met je gevoel. Ondertoon: lachen, uitdagend.

p Signaleer de reactie van de ander: is er emotie? Ga dan door. Is er

geen zichtbare emotie? Test of het aan jou ligt door het e ect nog

groter te maken. Nog steeds niks? Stop en ga door met iets anders.

p Leg de link naar het probleem van de ander: ‘Doe je dat ook zo met

je team? Dan kan ik me voorstellen dat ze voor je wegkruipen.’

LET OP p Breng jezelf in de provocatieve staat zodat je gevoelig bent voor je

eigen gevoel.

p Deze techniek is vaak heel e ectief. Verpest het e ect niet door hem

meteen congruent na te bespreken. De klant zal je daartoe verleiden

door te zeggen: ‘Maar ik wil zo helemaal niet doen!’ Ga daarop in

met: ‘Ja, maar je kunt niet anders. Kijk maar: als die ander zo doet,

dan moet jij wel ...’ Ga dus weer op in het spel.

p Zorg dat je samen lacht, anders voelt de klant zich snel uitgelachen.

Het eff ect van het gedrag van de ander overdrijven is vaak spannender dan het gedrag zelf overdrijven, maar is zeker zo eff ectief. Het startpunt is weer verbazing of ergernis, maar nu over je eigen gevoel. Een klant is bijvoorbeeld heel kritisch en je voelt je steeds onzekerder worden. Je eerste neiging is waarschijnlijk om dat niet te willen voelen: een coach die zich onzeker voelt, dat kan toch niet!

Lachen met lef.indd | Sander Pinkse Boekproductie bv | 31-03-09 / 16:59 | Pag. 143

Maar dat kan dus wel. Het zegt meer over de klant dan over jou, dus het is zinnig om de klant dit als lachspiegel voor te houden. Signaleer daarom je onzekerheid en maak het heel groot zichtbaar.

Bekijk fragment : E ect overdrijven.

Op 1.12 begint Jeroen: ‘Je intentie is een lieve, zachte ...’Ietje onderbreekt: ‘Nee, niet lief en ook niet heel zacht.’Jeroen: ‘Ik ben nu wel een beetje bang dat je dat gaat doen, dat ...’Ietje schiet in de lach.Jeroen: ‘Je gaat niet slaan hè? Dan zeg ik gewoon heel lief bedoeld tegen jou ...’

In de eerste minuut van dit gesprek zie je dat Jeroen zich in de provo-catieve staat brengt door snel op van alles te reageren (zie ook hoofd-stuk 4). Daardoor merkt hij ook op dat Ietje afwijzend reageert (‘Nee, niet lief en ook niet heel zacht’).Als een klant dat doet, is schrik een natuurlijke reactie (‘Ik zeg iets helemaal verkeerd!’) of anders wel ver ontwaardiging (‘Pardon?’). Maar vanuit die gevoelens schiet je meteen in de verdediging of de aanval. Daarom blijft de provocatieve coach stilstaan bij het gevoel zelf en ver-groot dat uit. Hij trekt nog geen conclusies, signaleert alleen het gevoel en vergroot het uit.We horen Jeroen zijn gevoel benoemen: ‘Ik ben nu wel een beetje bang dat ...’ en we zien hem angstig kijken en afwerende gebaren maken met zijn armen. Het heeft meteen eff ect!

WAAROM Gewoon je irritatie benoemen, is al snel pijnlijk voor de klant. ‘De coach vindt me niet oké’, Hij kan zichzelf op de kop gaan slaan of boos worden op de coach. Met de lachspiegel geef je dezelfde boodschap, maar op een veel prettiger manier. De ondertoon is liefdevol, zodat de klant voelt dat hijzelf als persoon oké is en alleen zijn gedrag niet. Doordat je het groter maakt, kan de klant erom lachen — ook weer een manier om de bood-schap gemakkelijker te kunnen verteren.


Het doel is wat verdergaand dan bij gedrag overdrijven. Je wilt de klant niet alleen uit zijn patroon krijgen op dat moment, maar ook dat hij zich een aantal dingen realiseert.

U ‘Zo doe ik dus — nu, maar ook op andere momenten.’U ‘Dit is het eff ect op de coach — maar misschien ook op anderen.’U ‘Laat ik op andere momenten ook eens proberen me iets anders te gedra-

gen; zachter of juist zekerder, serieuzer of juist wat losser.’

WANNEER Je startpunt is je eigen reactie: als jij een sterke reactie voelt, overdrijf je die. Je gaat ervan uit dat jouw reactie iets zegt over het gedrag van de klant en dat het geen toeval is dat je je zo voelt. Jouw klant zal vaker zo doen en anderen zullen vaker dezelfde reactie hebben (ook al zullen ze dat vaak niet laten merken).

Je hoeft vooraf dus niet goed na te denken of het gedrag van de klant inderdaad iets zegt over zijn patroon. In onze ervaring is het eff ect over-drijven meer een kwestie van gewoon doen dan van diep nadenken. Het aardige is dat als je het eff ect overdrijft het vrijwel altijd de spijker op zijn kop is. Mensen vertellen over hun probleem, maar tonen dat probleem tegelijkertijd ook door middel van hun gedrag. Ze tonen het aan de men-sen over wie ze vertellen en ze tonen het ook aan jou.

Normaal gesproken gaan coaches voorzichtiger te werk. Uit Coachen op competentieontwikkeling* halen we de volgende vuistregel.

1 × = toeval, kan gebeuren2 × = opmerkelijk3 × = een patroon!

Deze werkwijze betekent dat je afwacht. Eerst kijk je of het voorval vaker gebeurt zodat je zeker weet dat het iets zegt over de klant. In normale coachingsgesprekken is dat een prima aanpak. Bovendien train je op deze manier je gevoeligheid voor signalen, iets waarvan je als provocatieve coach veel profi jt hebt. Maar het wachten totdat een signaal drie keer

* Marijke Lingsma en Marcel Scholten, H Nelissen, Baarn, .


optreedt, vinden we in provocatieve coaching minder eff ectief. Je brengt jezelf ermee in een observerende staat die het lastig maakt om nog grap-pig en uitvergroot te reageren. Dus doen we het anders:1 × = de moeite waard!

Je reageert dus meteen op je impulsen. De reactie van de klant is de toetssteen.

U Reageert de klant met zichtbare emotie (lach, schrik, afweer, teleurstel-ling — de vier basisemoties) dan zit je raak en ga je door.

U Reageert de klant niet dan kunnen er twee dingen aan de hand zijn. Of je deed het niet krachtig genoeg of je zit mis. Wat er aan de hand is, ontdek je door je reactie te herhalen: vergroot het eff ect nog een keer uit en kijk wat er gebeurt. Reageert je klant, dan heb beet! Reageert hij niet? Helaas, pindakaas, laat maar varen. In deze situatie en op dit moment zegt het de klant niks.

Uitstapje: is het mijn of dijn?Hoe legitiem is je eigen gevoel eigenlijk? We gaan er hier van uit dat jouw gevoel over een ander veel, zo niet alles zegt over de ander. Jij bent daarbij slechts een onbeschreven blad dat terug spiegelt wat de ander erop schrijft. We kunnen ons wel voorstellen dat je daar niet meteen van overtuigd bent. En wij eigenlijk ook niet. Misschien ben je wel zo onzeker dat de klant maar zwak twijfelend hoeft te kijken of jij schiet in oeroude angsten waar de klant niet zoveel mee te maken heeft. Waarom zou je de klant daar dan mee opzadelen?

Maar je kunt ook zeggen: het startpunt is wel degelijk dat de klant twij-felend kijkt. In zijn dagelijkse omgeving zal hij vast meer met mensen te maken hebben die oeroude angsten met zich mee zeulen en ook dan zal hij reacties oproepen met zijn lichte twijfel. Dus het is wel degelijk een reactie die óók iets zegt over de klant. Jouw oeroude angsten zorgen ervoor dat jij er wat gevoeliger op reageert dan iemand zonder deze ang-sten; maar mooi toch: dat maakt je een prachtig instrument om mensen hun twijfel terug te geven.


Kortom: het is allebei waar. Jouw gevoel zegt iets over jou én over de klant.Het is belangrijk dat je als coach jezelf kent en weet wanneer er op je pijnpunten gedrukt worden. Dat geldt niet alleen voor provocatieve coa-ching maar voor elke coaching. Het is geen overbodige luxe om als coach zelf een keer in coaching of therapie te gaan. Niet om al je gevoeligheden eruit te poetsen, maar wel om ze te leren kennen en om te leren ‘schoon’ het gesprek in te gaan. Als je schoon het gesprek in gaat, reageer je op wat zich voordoet en neem je je eigen gevoel serieus.

HOE Stap : Wat voel ik eigenlijk?

De eerste stap is om niet meteen een oordeel te vellen over het gedrag van de ander, maar stil te staan bij je eigen gevoel. Een provocatieve coach is zich daar zeer bewust van. Wat voel je precies als iemand iets doet? Vaak gaat het over de basisemoties: boos, bang, blij, bedroefd.

‘Mijn klant vindt mijn advies stom. Au au au, ik voel me zielig en afgewe-zen!’‘Deze deelnemer heeft niets geleerd. Daar word ik echt boos van!’‘Mijn vriendin belt af. Ik ben bang dat ze me niet belangrijk genoeg vindt.’

Een normale coach slaat deze stap vaak over en focust direct op zijn oor-deel over het gedrag van de klant. Dat wil niet zeggen dat hij z’n oordeel er meteen uitfl apt — daarvoor is hij te professioneel. Maar hij zal vaak wel een interne dialoog opstarten.

‘Mijn klant vindt mijn advies stom, dus het zal wel niet deugen. Zie je wel, ik stel ook niks voor als coach. Joh, dat moet je niet denken, wat heeft dat nou voor zin? Dan heeft de ander helemaal niks meer aan je, concentreer je nu op het gesprek, je kunt het best.’Of: ‘Deze deelnemer heeft niets geleerd. Hij heeft zich ook niet voldoende ingezet. Wat een eikel zeg. Hoe zal ik hem daarmee confronteren?’Of:


‘Mijn vriendin belt af, dus ze vindt me niet belangrijk genoeg. Ik wist het wel. Zodra ze een relatie krijgt, val ik af. Nou ja, ik zal er maar niet over gaan zeuren, anders raak ik haar helemaal kwijt.’

Wat voel je precies?

Zet ’s ochtends de wekker van je mobiele telefoon op momenten. Voor het echte

verrassingse ect kun je ook iemand anders vragen dit voor je te doen. Als de wekker

afgaat, onderbreek je waarmee je bezig bent en sta je even stil bij je gevoel. Wat voel je

precies?

Stap : De oorzaak bij de ander leggen

Zoals gezegd: we gebruiken het gevoel van de coach als spiegel voor de ander. Dus we moeten af van vergoelijkende zinnetjes als ‘Het zegt ook iets over mij.’ Neem je gevoelens serieus en leg de oorzaak volledig bij de ander. Jij krijgt een gevoel en dat komt door de klant! Door zijn gedrag, houding, woorden.

Door jou voel ik me ...

Dit is echt een lekkere oefening! Na de vorige oefening was je je al bewust van je

gevoel. Nu ga je iedereen een dag lang daarvan de schuld geven. Dus ben je op weg

naar huis en word je gesneden door een automobilist: ‘Daar kan ik nou zo razend van

worden! En dat komt door jou!’

Zit je ’s avonds eenzaam thuis voor de buis en gaat de telefoon maar niet over: ‘Door-

dat jullie niet bellen voel ik me eenzaam en verdrietig!’ Voetbalwedstrijd gezien en

euforisch omdat ‘we’ hebben gewonnen? Ga juichend de kamer door, zing ‘Feijenoord

bedankt’.

Let op: ga niet argumenteren, oplossen of verwijten. Dus bij de automobilist: ‘kan je niet

uit je doppen kijken eikel!’ Dan schiet je meteen in de aanval of de verdediging. Het

gaat erom dat je de oorzaak bij de ander legt.


Stap : Je gevoel uitvergroten op een grappige manier

De klant wil natuurlijk geen coach die écht bang is voor haar. En de coach wil ook niet echt wegzakken in kwaadheid of onzekerheid. Stel je voor als Jeroen had gezegd: ‘Ietje, als je zo doet, dan merk ik dat ik een beetje bang voor je word.’ Als hij dat serieus zegt én op dat moment ook echt voelt, ontaardt de coaching in een gesprek waarbij de klant de coach moet helpen. Dat lijkt ons niet de bedoeling.

De crux is dat je je gevoel overdrijft. Daarmee wordt voor de klant meteen duidelijk dat je het niet écht voelt, maar speelt. En het grappige is: zodra je gaat overdrijven, voel je het zelf ook niet meer echt, wordt het voor jezelf ook spel. Misschien heb je het in de oefening hiervoor al gemerkt. Zogenaamd hard huilend naast de telefoon gaan zitten en klagen dat niemand je belt, relativeert enorm. Je ziet jezelf een beetje gek doen eigenlijk. En wie om zichzelf lacht, is al uit zijn gevoel. Dat kan trouwens ook averechts werken, als je juist ín je gevoel wilt zitten. Maar als coach is het erg functioneel niet in je gevoel weg te zinken en het als instrument te gebruiken.

Hoe vergroot je uit? We gebruiken wat we al eerder hebben geleerd over overdrijven en passen het toe op het eff ect.

U Met de inhoud: geef woorden aan het gevoel en maak die groter. Je voelt je niet verdrietig, maar diepbedroefd, je voelt je niet gespannen, maar doodnerveus, je bent niet pissig, maar ongeloofl ijk kwaad. Soms kan juist ook verkleinen ervoor zorgen dat het grappig overkomt. Als je zegt: ‘Ik word een beetje bang voor je. Nou ja, licht gespannen’, en je kijkt er angstig bij is de boodschap ook duidelijk!

U Met mimiek en stem: doe alsof je een kind van twee uitlegt hoe je je voelt. Je mimiek gaat vanzelf mee. Kinderen van twee reageren niet op ‘papa is een beetje boos, schat’ maar wel op fronsende wenkbrauwen en een diepe stem.

U Met beweging: doe je gevoel. Krimp in elkaar als je zenuwachtig bent, glijd van je stoel af als je verveeld bent, ga stampend rondlopen als je boos bent.


U Met twinkelogen: kijk of je je twinkelogen kunt aanzetten. Die ogen zeggen: ‘Ik doe maar alsof hoor, ik meen het eigenlijk niet.’ Heb je daar moeite mee? Stel je voor dat je boos moet spelen voor een meisje van twee.

Vergroot je eigen gevoel uit

We gaan nog even door. Je zet nog een keer de wekker, dit keer op een rustige dag, met

alleen mensen om je heen die je op de hoogte kunt stellen van deze opdracht. Je laat je

weer keer op een dag verrassen door de wekker.

U Signaleer het gevoel.

U Vergroot het gevoel uit.

Stap : De link met de buitenwereld

Pas nadat we dit allemaal hebben gedaan, gaan we nadenken. Bijvoor-beeld over wat het eff ect precies zegt over de klant en diens gedrag in de buitenwereld. Zeer waarschijnlijkheid is die link er. Wat let je om die expliciet te maken en meteen tot de kern te komen? Er is maar één zin-netje voor nodig. ‘Doe je dit altijd zo? Dan kan ik me voorstellen dat ...’ en dan vul je in welk gedrag de ander daarmee in de praktijk zal oproepen.

Let op: in het dagelijks leven is deze stap erg indringend. Stel je voor: je partner heeft net geklaagd over zijn oerdomme collega’s die geen reet snappen van zijn geniale ideeën. Pal daarop legt hij jou een ingewikkeld verhaal voor waarvan je niets snapt. Deze techniek indachtig steun je je hoofd in je handen en zeg je: ‘Ik snap er geen bal van! Doe je dat op je werk ook zo? Dan kan ik me voorstellen dat je collega’s wanhopig wor-den.’ Een erg goede manier om je gesprekspartner op de kast te krijgen, maar in het normale leven niet altijd aan te raden. Vaak hebben men-sen ook recht op begrip, medeleven en het geloof in hun eigen perfecte gedrag.


Absurde verklaringen

DOEL De klant laten stoppen met almaar vruchteloos zoeken naar oorzaken.

Zorgen dat hij wil overstappen naar oplossingen.

WANNEER p Als de klant te lang stil blijft staan bij oorzaken van zijn probleem

zonder in beweging te willen komen richting oplossingen.

p Als de klant vindt dat jij, als deskundige, een oorzaak moet geven

voor zijn probleem. De klant denkt niet zelf na, maar wacht jouw

analyse af.

HOE p Trek de aandacht van de klant door te zeggen dat je de verklaring

weet.

p Geef vol verve je absurde verklaring: het ligt aan je sterrenbeeld,

maand van het jaar, het weer ...

p Je krijgt waarschijnlijk tegengas van de klant: ‘Dat is toch onzin!’

Houd vol: nee hoor, het is echt zo! Wist je dat niet? Het is algemeen

bekend, laatst stond nog in de krant dat ...

p Je kunt de absurde verklaring absurd uitleggen. Dus als

een Boogschutter een sollicitatiebrief schrijft komen er

boogschuttervibes op het briefpapier terecht en dat gaat dan ...

p Als de klant geïrriteerd raakt, voeg dan wat warmte toe door ‘begrip’

te tonen: ja, je vindt het ook echt vervelend dat het zo is, maar ... en

dan ga je weer door met je verklaring.

LET OP Laat je niet verleiden om je absurde verklaring echt logisch uit te leggen,

want:

a. het lukt je niet;

b. je gaat er zelf nog echt in geloven ook. Dan gaat het luchtige ervan af

en loop je het risico dat het een wedstijd wordt die je wilt winnen.

Je kunt er niets aan doen. En de coach weet waarom: het ligt aan je genen, het weer, je haarkleur, de naam van je hond enzovoort. De verklaring slaat helemaal nergens op en beide partijen weten dat. Maar doordat je hem als coach serieus volhoudt, is deze techniek vrolijk, bizar en ontregelend en zorgt hij ervoor dat de klant ophoudt met zichzelf (en jou!) dwars te zitten met het zoeken naar verklaringen.


WAAROM Het doel van deze techniek is om de klant verantwoordelijkheid te laten nemen voor zijn eigen gedrag en te laten ophouden met zinloos gegraaf in het waarom van zijn gedrag. Je voldoet aan de wens van de klant om een verklaring te geven, maar het is wel een absurde verklaring. Daarmee geef je de klant de boodschap dat het geen zin heeft om verder te zoeken naar verklaringen. Jij doet daar in elk geval niet aan mee.

WANNEER Voor veel problemen is het handig om te onderzoeken ‘hoe het komt’. Hoe komt het toch dat ik elke keer dingen uitstel of ruzie krijg met mijn collega? Maar sommige klanten bijten zich vast in analyse en als coach krijg je het gevoel dat ze daarmee juist verder af komen te staan van een oplossing. Als ze hun energie steken in analyseren, kan het probleem des te vaster komen te zitten (‘mijn moeder deed het ook al zo en daardoor ...’).

Een variant op het voorgaande voorbeeld zijn klanten die jou maar blijven vragen hoe het komt en daarna elke analyse verwerpen. En maar door blijven zoeken. Kenmerk van beide typen (eindeloos blijven zoeken, van jou het juiste antwoord willen horen) is dat ze hun probleem niet aanpakken.

Wat zijn absurde verklaringen?Stel je voor dat een klant aan je vraagt ‘Waarom kan ik toch geen keuzes maken?’Dan zijn absurde verklaringen bijvoorbeeld:

U Dat komt door het soort stoel waarop je zit.U Dat komt door je bloedgroep.U Dat komt door je merk tandpasta.U Dat komt door de aardstralen.U Dat komt door de temperatuurstijging van de aarde.U Dat komt door de aanbiedingen in de supermarkt.

Al deze verklaringen hebben niets te maken met het probleem. Dat maakt de verklaring ook absurd. Je kunt ze zoeken in allerlei hoeken.


U Uit wat de ander wel of niet eet of drinkt. Eet je geen drop? Nou dat ver-klaart het wel.

U Uit waar de ander woont. ‘Oh, woon je in Hoorn? Had dat gelijk gezegd!’U Uit de stand van de sterren. ‘Tja, je hebt de stand van de sterren ook niet

mee’. (Lees dan wel even van tevoren de horoscoop, dan kun je het wat overtuigend brengen.)

U Uit de aardstralen. ‘95% van de tegenwoordige problemen wordt veroor-zaakt door foute aardstralen. En in jouw geval kunnen we daar 100% van maken!’

U Uit het vervoermiddel dat iemand heeft (auto, fi ets, brommer, trein).U Et cetera.

Absurde verklaringen verzinnen

Een klant komt binnen en vraagt ‘Waarom kan ik er niet mee ophouden om thuis aan

mijn werk te denken?’ Verzin acht verschillende absurde verklaringen.

U ...

U ...

U ...

U ...

U ...

U ...

U ...

U ...

Kijk voor voorbeelden van absurde verklaringen in de antwoordenbijlage.

HOE U Stel vast of de klant een appel op je doet om een verklaring te geven. Hij vraag bijvoorbeeld ‘Hoe zou dat nou komen?’ of houdt lange betogen over hoe het van vroeger komt. Je merkt dat je afhaakt, niet geboeid bent: dit brengt jullie niets verder.

U Laat een absurde verklaring opkomen. Of kies een absurde verklaring uit de verklaringen die je voor het coachingsgesprek al bedacht hebt.


U Maak de klant nieuwsgierig. ‘Je bent echt benieuwd hoe het komt hè? Ik heb wel een idee, maar ik weet niet zeker of je het wilt weten.’

U Als je de aandacht van de klant hebt, geef je de absurde verklaring met volle overtuiging.

U Als de klant twijfelend gaat kijken en vraagt hoe dat dan werkt, verzin je er een verhaal omheen waarin je allerlei onwaarschijnlijke linken legt. Zorg dat ook de linken absurd blijven, bijvoorbeeld: ‘Die aardstralen werken in op moleculair niveau, waardoor je DNA van structuur gaat veranderen. Dat heeft weer invloed op je vermogen tot keuzes maken en daardoor lukt je dat dus niet.’ Of je kunt ook in het midden laten hoe het zit en alleen aangeven dát het zo zit. ‘Ja, het is nog onduidelijk hoe die aardstralen werken, maar je hoort er echt heel veel over.’

U De klant kan op drie manieren reageren.– Gaan lachen en de boodschap helder krijgen. ‘Het gaat niet om de

oorzaak, ik moet er wat aan gaan doen!’– Geïrriteerd raken. ‘Dat is natuurlijk onzin, waar slaat dit op?’ Zet al je

warmte en humor in. Toon begrip — ‘Ja, ik begrijp dat dit een harde waarheid is’ — en ga door met je betoog. Vaak, als je iets langer door-zet, schiet de klant alsnog in de lach.

– Een kern van waarheid ontdekken. Ongeloofl ijk, maar zo werkt de menselijke geest. Zet twee dingen naast elkaar die niets met elkaar te maken hebben en de hersenen vinden een verband. ‘Oké, dat van die aardstralen is onzin, maar het is wel zo dat we tegenwoordig alles moeten willen. Dat maakt het inderdaad lastig om keuzes te maken.’ Niks mis mee als de klant dat doet: dan heeft hij een oorzaak te pak-ken en kan hij alsnog door naar de oplossing.


De niet-zo-absurde verklaring

DOEL De klant op een bijzondere wijze feedback geven over zijn

probleem.

WANNEER Als de klant zijn eigen probleem veroorzaakt, maar een

serieuze analyse afhoudt.

HOE p Let op je gevoel als de klant een verklaring zoekt en die

van jou wil horen.

p Laat uit dat gevoel een gedachte en een beeld opkomen.

p Het beeld en de gedachte gebruik je om een niet-zo-

absurde verklaring te verzinnen.

p Sluit als het even kan ook aan bij wat de klant al als

mogelijke oorzaak noemt.

p Nu heb je de verklaring: trek de aandacht van de klant

door te zeggen dat je de verklaring weet.

p Geef vol verve je niet-zo-absurde verklaring.

p Vergeet niet het met warmte en humor te doen.

LET OP Laat je niet verleiden om je niet-zo-absurde verklaring

congruent uit te leggen. (‘Wat ik eigenlijk wilde zeggen ...’)

Als je de absurde verklaring een paar keer hebt geprobeerd, kun je het wat ingewikkelder maken voor jezelf. We kunnen namelijk absurde verkla-ringen geven die niets te maken hebben met het gedrag en het probleem, maar we kunnen ook absurde verklaringen geven die wel iets te maken hebben met het gedrag en probleem. We noemen dat niet-zo-absurde verklaringen.

Bekijk fragment : Niet-zo-absurde verklaring.

Na wat heen en weer gepraat over de situatie en het probleem komt Jan met een verklaring.

De reactie van John na afl oop van de sessie met Jan. ‘Ik ben nog nooit gecoacht dus dit was de eerste keer. Ik ben er heel open ingegaan. Ik heb de opmerkingen van Jan over moederskindje en zo niet als provoce-


rend ervaren. Ik had niet de neiging te zeggen: nee ik ben geen moeders-kindje. Maar ik vond het wel een opmerking waarmee ik wat kan. Zo had ik er nog nooit naar gekeken. Ik vond het een leuk gesprek en ook heel nuttig.’

Uit de reactie van John kun je opmaken dat Jan, om het echt provocatief te maken, nog wel wat absurder en overdrevener had mogen zijn. Erg leuk is het als Jan ‘Mama’ roept en met zijn ogen rolt. Dan schiet ook John in de lach. Maar John heeft dan al de absurde verklaring een eerlijke kans gegeven en overweegt het serieus.

WAAROM Een gewone analyse (‘Het komt door je dominante gedrag, de scheiding van je ouders, je opvoeding.’) is niet altijd makkelijk te slikken. Zie ook onze opmerking over psychologiseren in hoofdstuk 5. Door er een absurd verhaal van te maken, maak je de boodschap gemakkelijker te slikken. Dit is vooral handig als klanten steeds naar verklaringen blijven zoeken, maar niet willen horen wat jij er over te zeggen hebt. Nog verder analyse-ren heeft dan geen zin. Met de niet-zo-absurde verklaring kan het twee kanten opgaan. Of door de absurdheid houdt de klant op met analyseren en stapt naar de oplossing over. Of hij pakt de kern van waarheid (einde-lijk!) op.

WANNEER Behalve klanten die jou smeken om een zinnige analyse, heb je ook klan-ten die je wel iets duidelijk zou willen maken, maar die over het algemeen niet gediend zijn van serieuze refl ectie. Dit zijn de klanten die bij al je goedbedoelde opmerkingen ‘ja, maar’ zeggen. Wat je ook doet, de klant weigert naar zichzelf te kijken. En toch zou je hem wel wat zelfi nzicht willen geven. In dat geval is de niet-zo-absurde verklaring een goede tech-niek.

‘Ik begrijp niet zo goed waarom ik steeds maar weer ruzie krijg op mijn werk.’‘Tja, even denken. Ah, ik denk dat ik het wel weet!’‘Wat dan?’‘Het zit in je bewegingsritme!’‘Hè?’


‘Ja. Je bent een heel actieve, beweeglijke, veelpratende man en dat doet wat met het adrenalinepeil bij andere mensen. Dat gaat daardoor omhoog. Het is ook wetenschappelijk bewezen dat mensen adrenaline aanmaken als ze omgaan met mensen die heel veel bewegen en hard praten. En ja, die adrena-line moet er ook weer uit hè? Dus krijg je ruzie. Goed dat ik er net weer aan denk! Het is dus gewoon een biologische kwestie.’

Absurd? Ja, want natuurlijk is het geen biologische kwestie. En toch ... Omdat je er als coach iets van zijn gedrag bij betrekt wat wel waar is, wordt het een stukje minder absurd. Dus nu is het een niet-zo-absurde verklaring geworden. Absurd, met een kern van waarheid.

HOE Het startpunt voor de niet-zo-absurde verklaring ligt dit keer dus wel degelijk bij het gedrag van de klant. Hoe denk je dat hij zijn eigen pro-bleem veroorzaakt? Welke verklaring ligt er, vanuit zijn jeugd, omstan-digheden, karakter? Dat is het startpunt van je verklaring, en vervolgens maak je het absurder.Wat is de ‘echte’ verklaring?Laten we maar eens beginnen met hoe je tot ‘de kern van waarheid’ komt. Daarvoor moet je refl ecteren op de klant. Hoe kun je in een provocatieve staat (actief, betrokken, humorvol, uitdagend) toch refl ecteren? Niet door een redenatie in je hoofd op te zetten, zoveel is duidelijk. Daar heb je de tijd niet voor en het past niet bij de provocatieve staat.We refl ecteren met ons lichaam, met onze intuïtie. Wat we doen (en dat kan wel als je provocatief bezig bent) is registreren wat er bij je gebeurt. Je vraagt je af: wat doet de ander bij mij? Wat voel ik? Net zoals je gedaan hebt bij de techniek eff ect overdrijven in dit hoofdstuk 10. We gaan ervan uit dat wat jij voelt te maken heeft met het probleem.

Zo coachte Anneke een klant die niet snapte wat hem tegenhield de volgende stap in zijn loopbaan te zetten. Hij had wel een plan van aanpak gemaakt, maar voerde het niet uit. Zouden er toch trauma’s uit zijn jeugd actief zijn? Dominante moeder, afwezige vader? Wat dacht Anneke ervan? Niet veel eerlijk gezegd. Ze had tijdens het treurig gebrachte verhaal meegevoeld met de klant. Zodra hij begon over de jeugdtrauma’s voelde ze een enorme opluchting!


Ondertussen zat de klant nog steeds somber en gefrustreerd te kijken.(wordt vervolgd)

Neem je gevoel serieus, en houd het luchtig

Zodra je naar een analyse gaat, ligt het serieuze, congruente gesprek op de loer. ‘Ik merk dat ik opgelucht raak, herken je dat?’ Of: ‘Het lijkt wel of je het fi jn vindt dat je het aan een jeugdtrauma kunt wijten.’ Dan ga je psychologiseren. Maar de crux was nou juist dat de serieuze analyse niet binnenkwam of de klant niet verder hielp, dus houd het luchtige gevoel vast — maar neem je gevoel wél serieus. Je krijgt het niet voor niets. Het helpt als je er ‘ha ha ha’ voor denkt. ‘Ha ha ha, wat een opluchting!’ (in het voorbeeld van Anneke).

Zet je gevoel om in een beeld of een gedachte

Maak het gevoel nu groter: door er een beeld bij te bedenken of een ‘gro-ter verhaal’ op te laten komen. Je vertrouwt op je intuïtie. Er kan bijvoor-beeld een beeld van een juichend jongetje bij je naar boven komen: ‘Ik hoef niet! ik hoef niet!’ Of de gedachte: ‘Hé, lekker als je een jeugdtrauma hebt, dan kun je schuldeloos stagneren in je loopbaan.’

Anneke voelde dus die opluchting en gelijk was daar de juichtoon in haar: Ik hoef niet! Ik hoef niet! Het beeld van een juichend jongetje kwam naar boven. Verheugd keek ze de klant aan.(wordt vervolgd)

Zet het beeld, de gedachte om in een niet-zo-absurde verklaring

Het is tijd de klant uit te leggen (zij het behoorlijk absurd) waarom de klant het probleem heeft. Stel dat je rationele verklaring op basis van je beeld en gedachte zou zijn: de klant wil eigenlijk helemaal geen stap maken, maar moet het van zichzelf (of van de dominante moeder in hem!), hoe kun je dan de verklaring absurd maken?Volg het volgende recept: koppel het beeld en de gedachte die je hebt aan iets wat de klant zelf al aangegeven heeft als mogelijke oorzaak.


Probleem van de klant

Gevoel van de coach

Oorzaak volgens de coach in beeld of verhaal

Niet-zo-absurde verklaring

Ik maak geen volgende stap in mijn loopbaan, komt het door mijn jeugd?

Opluchting Ik hoef niet!Juichend jongetje.Oorzaak volgens de coach: je wilt het niet, maar je moet van jezelf.

Je hebt als jongetje te vaak aan wed-strijden mee moeten doen en nu is dit jongetje zó blij dat hij niet meer hoeft! Een overdosis competitie zogezegd!Of draai het om:Je hebt te weinig aan wedstrijden mee gedaan.

Breng je verklaring met verve in het gesprek

De manier waarop je deze verklaring inbrengt is dezelfde als bij de echt absurde verklaring. Dus:

U Trek eerst de aandacht van de klant door te zeggen dat je de verklaring weet, hiermee maak je hem nieuwsgierig.

U Licht je verklaring uitgebreid toe vol overtuiging!U Blijf in contact.

Let op dat je het grappig houdt, anders wordt het een serieuze verklaring. Dus overdrijven in de inhoud, grijns op je gezicht, stemmetjes opzetten, het uitspelen.

‘Oh,’ zei Anneke: ‘ik begrijp het! Je mist het winnaarsinstinct! Hebben je ouders daar vroeger wel op gelet! Heb je wel genoeg wedstrijden gewonnen? Nee hè. Ik dacht het al, nou dat verklaart het wel. Als je echt vooruit wilt in het leven moet je anderen weten te verslaan. Zo is het toch? Jij bent heus niet de enige die een andere baan wil. Vechten, strijden moet je! Maar ja, dat zit er dus niet in. Maar goed, dan weten we in ieder geval waar het aan ligt: te weinig wedstrijden gewonnen in je jeugd.’ De klant kijkt verward. ‘Maar ik kan toch gewoon mijn plan volgen?’‘Ja, als je wat meer wedstrijden gewonnen had vroeger wel, maar nu mis je het instinct. Het instinct dat je aanzet tot handelen en winnen.’


Verzin een niet-zo-absurde verklaring op basis van de volgende omschrijvingen

Probleem van de klant Gevoel van

de coach

Oorzaak volgens de coach in beeld

of verhaal

Ik wil meer hardlopen maar ik

doe het niet, waarom toch niet?

Het moet toch lukken mezelf

in beweging te krijgen. Maar ik

vind het zo moeilijk ‘s avonds in

het donker.

Wanhopig

en moe

Beeld: een dikke man van kilo

uitgevloerd op de bank

Gedachte: ik kan het niet!

Oorzaak volgens de coach: hij is

gewoon erg moe.

Ik blijf maar piekeren, ik kan er

niet mee stoppen. Hoe komt dat

toch? Andere mensen doen dat

toch ook niet zo erg als ik?

Woede Beeld: een Hulk die arme kleine,

niet-piekerende mensen verscheurt.

Gedachte: waarom doen die andere

mensen dat ook niet! Dan was ik niet

zo eenzaam.

Oorzaak volgens de coach: eigen

boosheid voorkomt dat de klant het

probleem weet te relativeren.

Voorbeelden van niet-zo-absurde verklaringen zie je in de antwoordenbijlage.

Je hoeft trouwens niet precies het beeld en de gedachte terug te brengen in de verklaring. Het is voor jezelf een hulpmiddel en inspiratiebron.

Je kunt de absurditeit nog kleiner maken door dingen te zeggen die bijna altijd waar zijn (maar geen directe relatie hebben met het probleem of gedrag). Zoals: het komt door je ouders, het komt door je opvoeding, het komt door je karakter. Je hebt in het gesprek van Jan en John kunnen zien wat het eff ect is. Dus maak je de absurde verklaring kleiner; zorg dan wel dat je non-verbaal duidelijk maakt dat je het niet echt meent.


ë Ü Ú ß å à Ü â EÌ ect overdrijven › code › inkijkexemplaar › ... · Kortom: het is...

Documents

Transcript of ë Ü Ú ß å à Ü â EÌ ect overdrijven › code › inkijkexemplaar › ... · Kortom: het is...