.1108

W E E (VAN D E R ) (Antoon ) , Miss ionar i s van A f r i k a , W i t t e P a t e r (Kaa t sheuve l , 19.1. 1871 - K i t ega , 16.9.1943). Zoon v a n W i l l e m en van V esters, H e n d r i k a .

A. V a n d e r W e e deed z i j n eers te s tudies in h e t I n s t i t u u t de r B r o e d e r s te O u d e n b o s c h . O p v i j f t i e n j a r i g e l e e f t i j d ging h i j n a a r d e b e k e n d e L a t i j n s e school , te Gemer t . H i j begaf z ich n a a r he t novic iaa t van de W i t t è Pa te r s , te Maison-Car ré , e inde s e p t e m b e r 1890. O p 2 o k t o b e r ont-v ing h i j er h e t h a b i j t en w e r d p r i e s t e r gewi jd

t e K a r t h a g o , op 2 j u l i 1895. T e Marse i l l e scheep-te h i j i n op 12 augus tus met M g r H i r t h , P a t e r s Laane , V a n de r Biesen, enz. Z i j n b e s t e m m i n g was he t p rov ika r i aa t U n y a n y e m b e , waa r h i j een p a a r m a a n d e n la ter a a n k w a m . Z i j n eers te mis-siepost was N d a l a , van dewe lke h i j we ld ra h e t b e s t u u r i n h a n d e n n a m .

D e eers te pog ing o m zich in B u r u n d i (da t dee l u i t m a a k t e van he t p r o v i k a r i a a t Unyanyem-be) i n te p l a n t e n was mis luk t . E .P . G e r b o i n , de provikar i8 , die de grote gaven P . V a n de r W e e n a a r w a a r d e h a d l e r en schat ten e n h e m een o n b e p e r k t v e r t r o u w e n schonk , r i e p h e m n a a r z i j n r e s iden t i e te U s h i r o m b o te rug . M e t h u n twee r i ch t t en z i j h u n s t appen n a a r he t berg-land ten Wes ten van U s h i r o m b o . O p 13 novem-b e r 1896 w a a d d e n z i j h e t m o e r a s door , da t de grens u i t m a a k t e tussen B u r u n d i en B u h a en p lan t t en h u n tent op de Misugi -heuvel . Z o n d e r d r a l e n w e r d e n de eers te b e h u i z i n g e n o p g e t r o k k e n : kape l , l okaa l v o o r de onder r ich-t i ngen en w o o n h u i s . O p een k l e ine verheven-he id werd een g roo t k ru i s opger ich t , h e t eers te i n B u r u n d i gep lan t — dat e r n a zovele j a r e n n o g s teeds r ech t staat. Lange t i j d h e e f t P . Van d e r W e e gehoop t aan de voet van d i t k r u i s z i j n graf te m o g e n h e b b e n . De miss iepos t we rd on-de r de h o e d e gesteld van he t Al le rhe i l igs te H a r t . D i t was de wi l van een v r i j gev ige pas-too r u i t A m e r i k a , d ie a l de kos ten van d i e eers te miss ie op zich n a m . ' t I s te Misugi dat E .P . G e r b o i n de t i j d i n g on tv ing dat h i j to t b i s schop van U n y a n y e m b e aanges te ld was.

T o e n de w e r k z a a m h e d e n te Misugi ve r ge-noeg gevorde rd waren , k e e r d e Mgr G e r b o i n n a a r U s h i r o m b o t e rug en l ie t zich ve rvangen door P a t e r V a n de r Bom. D o c h Misugi lag te d ich t b i j de grens van B u r u n d i . Op a a n d r i n g e n van P . V a n de r W e e n a m M g r G e r b o i n v r e d e me t he t p l a n o m de miss ie m e e r n a a r h e t cen-t r u m van he t l and en van de b e v o l k i n g te ver-p laa tsen . D e heuve l van Muyaga , op 16 k m v a n Misug i w e r d u i t gekozen en op 23 m e i 1898 was de verp laa t s ing een gedane zaak. W e e r m o e s t e r g e b o u w d w o r d e n . D o c h de Ba tu t s i te Muyaga h a d d e n daa r een b r o e r t j e aan d o o d ! Z o goed en zo kwaad he t k o n , m e t we rkwi l l i gen u i t Misug i m e e g e n o m e n , w e r d e n enige armt ie-r ige hu t t en g e b o u w d . O p 14 augus tus n a m e n d e P a t e r s er h u n i n t r ek en b e r e i d d e n al les o m zo godvruch t ig m o g e l i j k h e t feest v a n 15 augus-tus te v ie ren . M a a r z i j h a d d e n g e r e k e n d z o n d e r d e k w a d e wi l van de Batu t s i . De P a t e r s z o u d e n he t a v o n d m a a l gaan n e m e n , toen eensk laps a l a r m k r e t e n w e e r k l o n k e n : „ B r a n d ! B r a n d ! " D e miss ionar issen h a d d e n n a u w e l i j k s de t i j d een p a a r k i s t en b u i t e n te s lepen en ve rga ten h i e r b i j de m i s w i j n en he t a l t a a r b r o o d . A l h u n h e b b e n en h o u d e n , o m zo te zeggen, ging in de v lam-m e n op. D o c h P . Van de r W e e ver l ies t de m o e d n ie t . „ G o d h e e f t gegeven ; God h e e f t genomen , zegt h i j m e t m a n Job . D e Voorz i en ighe id zal

ons n i e u w gerief ve r scha f fen . I n a f w a c h t i n g laat ons he t b e r e i d e m a a l tot ons n e m e n . " E n tot gro te ve rbaz ing van z i j n m e d e b r o e d e r s , laat h i j z ich de overgeb leven sp i j zen goed sma-ken . Z e l f b e h e e r s i n g en b l i j d e o n d e r w e r p i n g aan Gods wi l z i j n t r e k k e n van P a t e r V a n de r Wee ' s ka rak t e r . Z i j n overs ten zu l len d i k w i j l s b e r o e p d o e n op z i j n k a l m e bes l i s the id en h e m m o e i l i j k e t aken toeve r t rouwen , d ie h i j mees ta l to t een goed e inde zal b r engen . Di t ve rk l aa r t w a a r o m h i j g e d u r e n d e z i j n miss ie leven v a n 48 j a a r , 38 maa l van miss iepos t v e r a n d e r d e .

D ie r a m p o n t m o e d i g d e de miss ionar i s sen niet . Z i j v roegen o m een n i euwe b e v o o r r a d i n g b i j h u n b i s schop en togen w e d e r o m aan h e t werk .

Na twee, d r i e m a a n d e n wa ren ze k l aa r m e t h u n n i e u w e insta l la t ie , d i t m a a l u i t so l ied ma-ter iaa l o p g e t i m m e r d . P . V a n d e r W e e m o c h t er n ie t lang van gen ie t en ; wan t in f e b r u a r i 1899 ver laa t h i j Muyaga en gaat m e t P P . De-soignies en V a n d e r B u r g t een tweede missie-post s t ichten, n a m e l i j k te M u g e r a . T w e e maan-den la ter , n i e u w e r a m p te M u y a g a : nogmaa l s s t eken de i n b o o r l i n g e n de miss ie in b r a n d . Ont-m o e d i g d door he t geniepig gedoen van Muzaz i , de negerche f , ver la ten de miss ionar i s sen voor een t i j d de Muyaga-heuve l en t r e k k e n zich t e rug in he t n a b u r i g B u h a . D o c h n a u w e l i j k s h e e f t M g r G e r b o i n di t v e r n o m e n of h i j r oep t P . V a n d e r W e e u i t Muge ra en gelast h e m Muyaga t e r u g te bezet ten . Di t gesch ied t d a n ook op 4 m e i 1899. Een t i j d j e la ter k w a m lui te-n a n t von Grawer t me t z i jn so lda ten Muyaga v o o r b i j . H e t z ien van de v e r s c h r i k k e l i j k e t i k i t i k i (mi t ra i l leuse) en he t standije dat de o f f i c ie r h e m b e z o r g d e b r a c h t Muzaz i wi j s b e r a a d : h i j zag voor t aan van he t p l a n af de bikoko (wi lde d i e r en , zoals h i j de B l a n k e n n o e m d e ) u i t z i j n s t reek weg te k r i j g e n . De miss ionar i ssen wreek-t e n zich op e d e l m o e d i g e w i j z e toen ze l a t e r aan K i r a r a n g a n y a , de zoon van Muzaz i h e t doopse l t o e d i e n d e n .

D e s t ich t ing van Mugera , in he t h a r t j e van B u r u n d i zelf ging me t al evenveel , zoniet nog m e e r m o e i l i j k h e d e n gepaard . N a u w e l i j k s had-den de miss ionar i s sen daar h u n tent neergeze t of Mwezi K i s a b o , de k o n i n g van B u r u n d i zelf , zend t h e n he t bevel he t l a n d te ver la ten : M u g e r a is i m m e r s een he i l ige beng, zoals al de res t e i g e n d o m van de kon ing . D e miss ionar i s sen gaan onve r s too rd me t h u n w e r k z a a m h e d e n door . E e n tweede v e r m a n i n g had al even wein ig k a n s op slagen. D o c h op zeke re v o o r m i d d a g b e k l i m m e n h o n d e r d e n en nog h o n d e r d e n Zwar t en , gewa-p e n d me t boog, p i j l en lans de Mugera -berg , om die ve rwens t e v r e e m d e l i n g e n als *t m o e t me t geweld te ve rd r i j ven . God waak t over z i j n mi s s iona r i s sen : h e t onweer d r i j f t af e n P . V a n de r W e e me t z i jn m e d e b r o e d e r s k u n n e n h u n w e r k tot een goed e i n d e b r e n g e n .

H e t vo lgende j a a r we rd P . Van de r W e e n a a r U s h i r o m b o geroepen , om daa r zeke re moe i l i j k -h e d e n te h e l p e n u i t de weg te r u i m e n . Beg in 1908 echter is h i j in B u r u n d i t e r u g als s t ich ter van de miss iepos t R u g a r i , t en vol le in de op-roe r ige s t reek B w e r u , De Dui t se ove rhe id zelf h a d deze s t ich t ing b i j M g r G e r b o i n aangevraagd , ten e inde de v rede gestoord d o o r ICilima, d ie tegen K i s a b o in n a a r de k o n i n k l i j k e t r oon van B u r u n d i dong, te he lpen hers te l len .

E e n n i e u w e s t ich t ing w e r d in 1912 aan P . Van de r W e e toeve r t rouwd n a m e l i j k te B u h o r o . O o k deze s t icht ing ging m e t vele t egenkan t in -gen gepaard en ' t was enke l d o o r de tussen-koms t van d e Dui t se ove rhe id van Ki tega dat de P a t e r s aan w e r k l i e d e n geraak ten , v o o r he t o p r i c h t e n van en ige a r m t i e r i g e gebouwt j e s . H e t e i g e n l i j k e miss i ewerk was s t i laan op dreef ge-k o m e n toen de oor log u i t b r a k . D e F r a n s e en I t a l i aanse Pa t e r s w e r d e n d o o r de Dui t se r s te T a b o r a s a m e n g e b r a c h t en daar vas tgehouden , me t als gevolg dat d e miss iepos t B u h o n g a zon-de r p r i es te r s viel . N u moés t P . Van der W e e d a a r h e e n o m d e k e r k e l i j k e d iens t waa r te n e m e n en als overs te te f u n g e r e n . Dien tenge-volge werd B u h o r o , de laats tgest ichte missie-post , t i j d e l i j k opgeheven . I n m a a r t 1915 werd a l he t m a t e r i a a l n a a r M u g e r a overgebrach t , tot de t i jd da t he t w e r k wee r zou k u n n e n he rva t w o r d e n .

T o e n de Be lgen R u a n d a - U r u n d i ove rmees t e rd h a d d e n , was h e t de b e u r t aan de H o l l a n d s e en Dui t se P a t e r s om in ba l l ingschap tc gaan. Okto-b e r 1916 w e r d P . V a n de r W e e u i t B u h o n g a n a a r B o u d e w i j n s t a d overgeplaa ts t . U i t een br ief u i t B o u d e w i j n s t a d , 18 n o v e m b e r 1916, v e r n e m e n w i j da t h i j daa r n ie t on led ig b leef , m a a r te voet , o f w e l p e r r i j w i e l de k r i s t e n e n op d e nevenpos t en ging bezoeken , o n d a n k s de vele l eeuwen die de s t reek onvei l ig m a a k t e n . La t e r n a m h i j de f u n c t i e van pas too r waa r te Ka la en te Misemibe ( b i j M. J o u b e r t ) en s t icht te de schoo lkape l Sin t -Antonius , te K i n y o l o (november 1917). M e n zal de v r eugde v a n P . V a n de r W e e b e g r i j p e n toen h i j m e t P a s e n 1918 wee r v r i j k w a m en n a a r z i j n gel iefd B u r u n d i m o c h t teru gkeren ,

H i j b leef en ige t i j d te M u g e r a en ging dan over n a a r Muyaga , waa r m e n l u i s t e r l i j k z i jn 25 j a r ig p r i e s t e r j u b i l e u m v i e r d e ( ju l i 192Ö), waa rna de b rave P a t e r n a a r h e t vade r l and te-rugging voor enige m a a n d e n rus t ( d e c e m b e r 1920). D i e m a a n d e n w e r d e n d r i e j aa r . T o e n k o n P . Van de r W e e naa r B u r u n d i t e rug (19 j u n i 1924). H i j k o m t d a a r ju i s t van pas aan om me t P . Dufays , Pa t e r s Canon ica en H u y s k e n s te Busiga te gaan vervangen . Van u i t Bus iga zendt M g r G o r j u h e m de s t reek v a n M u r a m v y a ver-k e n n e n , w a a r een n i e u w e miss ie m o e t k o m e n . D a a r m a a k t P . V a n de r W e e k e n n i s m e t ko-n i n g M w a m b u t s a en M. B o n j e a n , p r e c e p t o r van d e kon ing . Met genoegen werd P . V a n de r W e e d o o r k o n i n g M w a m b u t s a on thaa ld , d i e h e m aans tonds u i t e igen bez i t een h e u v e l

a a n b o o d o m er de missie te b o u w e n . O o k te Ka ta r a , B u s i n d i en M u h a n g a spee lde de i j v e r van P . Van d e r W e e he t k laa r , d a n k z i j de h u l p van grootchef N d u m w u m w e , nevenpos t en te s t i ch ten (mei 1925).

I n de j a r e n 1925-1926 werd de h e l e s t reek gete is terd d o o r h o n g e r s n o o d . De P a t e r s d e d e n wa t z i j k o n d e n . T e K any inya w e r d e lke dag voedse l ve r s t r ek t aan 600 à 700 pe r sonen .

I n de m a a n d o k t o b e r 1925 werd P , Van de r W e e n a a r Mugera ge roepen o m a ldaa r d e be-d i en ing van v ika r i aa l ekonoom u i t te oe fenen . D o c h b u i t e n z i j n dage l i j k se b e c i j f e r i n g van i n k o m s t e n en u i tgaven , n a m P . Van de r W e e f l i n k z i j n dee l aan de p r i e s t e r l i j k e b e d i e n i n g van de miss iepos t met z i j n 10 000 k r i s t e n e n en bezoch t r ege lmat ig de nevenpos t M u h a n g a , al-h o e w e l h i j daa r toe t e lkens een weg van negen u u r te voe t moest a f leggen . E i n d e 1928 werd d i t e k o n o m a a t ove rgebrach t naur B u h o n g a . Bui-ten z i j n w e r k als e k o n o o m en p r o k u r a t o r , we rd P . Van der W e e n u gelast m e t de gees te l i jke ve rzorg ing van U s u m b u r a , een s tad in vol le w o r d i n g . D i e toes tand d u u r d e tot 4 n o v e m b e r 1931, dag w a a r o p een miss ie gesticht werd te U s u m b u r a zelf. Die stad t e lde d a n 706 zwar te k r i s t enen en 234 B lanken . Als p r o k u r a t o r was v o o r P . V a n d e r W e e de havens tad U s u m b u r a d e a a n g e d u i d e plaats , w a a r h e e n h i j d a n ook z i jn w e r k z a a m h e d e n ver legde .

P . V a n de r W e e bleef t e U s u m b u r a tot 7 me i 1936. T o e n ging h i j me t een a n d e r e k o n f r a t e r een h o o f d p o s t m a k e n van R u s h u b i , d ie tot d a n toe nevenpos t geweest was, doch in de vo lgende m a a n d j un i reeds ongeveer 6 500 kris-tenen te lde , Z i j n ve rb l i j f te R u s h u b i was ech-te r van k o r t e d u u r want in 1939 is h i j t e rug te Muyaga , z i jn eers te miss iepos t . In 1943 w o r d t h i j naa r R u s e n g o gezonden w a a r h i j beg in s e p t e m b e r ziek valt m e t dysen te r ie . H i j w o r d t n a a r Ki t ega ove rgebrach t , waar d o k t e r ICreyn h e m me t ganse t o e w i j d i n g verzorgt , Doch te vergeefs . H i j verzwakte z i enderogen en ontving de laa ts te H . S a k r a m e n t e n ui t de h a n d e n van z i j n b i sschop , o m r i n g d van een t i en ta l k o n f r a -ters en gaf k o r t daa rna zach t jes de geest.

Z i j n zachte en s e r ene dood , sins j a r en voor-b e r e i d in k a l m t e en vrede , was een s t ich t ing v o o r a l len . Z i j n v o l m a a k t e naleving van de rege l , z i jn dage l i j k se ge t rouwe p l i ch tve rvu l l ing , z i j n v reugd ige gehoo rzaamhe id , z i j n gro te i j ve r en bes t end ige o p g e r u i m d h e i d waren d e voor-naams te deugden welke he t apos to l i sch leven ve r s i e rden v a n h e m d ie een i ede r g e m o e d e l i j k O o m e T o o n n o e m d e . H i j h a d het e r e t e k e n van de K r o o n o r d e on tvangen .

Publcaties: Brieven van P. Van der Wee in Annalen der Witte Paters. Bokstel, 1895-96, blz. 280: Voorvallen op reis, uit Ndala; 1896-97, blz. 215; 1901-02, blz, 26, 107; 1904-05, blz. 61. Brieven uit Burundi: 1897-98,

blz. 301 ; 1909-10, blz. 126, vervolgens telken jare meerdere brieven over alerlei onderwerpen.

3 a p r i l 1957. [ W . R . ] P .M. Vannes t e ( t )