1

Α.Τ.Ε.Ι. ΚΑΒΑΛΑΣ ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ ΤΜΗΜΑ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ

ΣΧΟΛΗ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΩΝ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΠΡΟΝΟΙΑΣ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

«Παθητικό κάπνισμα και παιδιά με άσθμα»

ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ: ΣΑΛΗ ΟΓΛΟΥ ΙΣΜΑΗΛ

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ:ΚΟΥΡΤΟΥΜΑ ΜΑΡΙΑ

ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟ 2013

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Πρόλογος…………………………………………………………………σελ.4

Abstract…………………………………………………………………..σελ.5

Εισαγωγή………………………………………………………………..σελ.6

Κεφάλαιο 1-Ανατομία και φυσιολογία του αναπνευστικού συστήματος

1.1.Όργανα της αναπνοής………………………………………………..σελ.7

1.2.Η λειτουργία της αναπνοής……………………………………….....σελ.7

1.3.Μεταφορά οξυγόνου και διοξειδίου του άνθρακα………………….σελ.8

1.4.Ρυθμιστικοί μηχανισμοί της αναπνοής……………………………..σελ.9

2.Κυτταρολογία Αναπνευστικού συστήματος…………………………σελ.10

3.Φυσιολογία αναπνευστικού συστήματος…………………………….σελ.11

3.1.1.Αερισμός…………………………………………………………...σελ.11

3.1.2.Ανταλλαγή αερίων………………………………………………...σελ.11

3.2.1.Ρύθμιση της αναπνοής…………………………………………….σελ.15

3.2.2.Ομοιοστασία αναπνοής……………………………………………σελ.15

Κεφάλαιο 2-Στατιστικά στοιχεία του καπνίσματος

4.1.1.Η ιστορία του καπνίσματος………………………………………σελ.18

4.1.2.Στατιστικά στοιχεία………………………………………………σελ.19

4.1.3. Η Επιδημιολογία του καπνίσματος……………………………...σελ.20

4.1.4.Κάπνισμα και εθισμός…………………………………………… σελ.22

4.2.Αιτία καπνίσματος…………………………………………………. σελ.24

4.3.1.Άσκηση και κάπνισμα…………………………………………... σελ.28

4.3.2.Άσκηση και περιορισμός του καπνίσματος……………………..σελ.29

Κεφάλαιο 3-Παθητικό Κάπνισμα

5.1.1.Παθητικό Κάπνισμα………………………………………………σελ.33

5.1.2.Στατιστικά στοιχεία για το παθητικό κάπνισμα………………..σελ.35

5.1.3.Επιπτώσεις του παθητικού καπνίσματος στην υγεία………….σελ.36

5.1.4.Επιπτώσεις στην υγεία των παιδιών…………………………….σελ.38

5.2.Παθητικό κάπνισμα στα παιδιά……………………………………σελ.39

5.2.1.Εμβρυική ζωή…………………………………………………….σελ.39

5.2.2.Βρέφη……………………………………………………………...σελ.39

5.2.3.Νήπια………………………………………………………………σελ.40

5.2.4.Το τριτογενές κάπνισμα…………………………………………..σελ.41

3

5.2.5.Στρατηγικές μείωσης της έκθεσης των παιδιών

στο παθητικό κάπνισμα………………………………………………..σελ.41

Κεφάλαιο 4-Άσθμα

6.1.1.Άσθμα……………………………………………………………...σελ.43

6.1.2.Τι προκαλεί το άσθμα…………………………………………….σελ.44

6.1.3.Τι προκαλεί τα συμπτώματα και τις κρίσεις άσθματος………..σελ.44

6.1.4.Ποιος διατρέχει κίνδυνο…………………………………………..σελ.45

6.1.5.Επιδημιολογία άσθματος…………………………………………σελ.46

6.1.6.Ποια είναι τα σημάδια και τα συμπτώματα του άσθματος……..σελ.46

6.1.7.Διάγνωση περιστατικού με άσθμα……………………………..σελ.47

6.2.1.Παιδικό άσθμα…………………………………………………….σελ.49

6.2.2.Τι είναι το άσθμα και πού οφείλεται………………………………σελ.49

6.2.3.Τα συμπτώματα του άσθματος…………………………………….σελ.50

6.2.4.Τα συμπτώματα που θα πρέπει να προσέξουν οι γονείς………….σελ.51

6.2.5.Πρόληψη του άσθματος……………………………………………..σελ51

6.2.6.Αντιμετώπιση και θεραπεία………………………………………..σελ.53

Κεφάλαιο 5-Νοσηλευτικές Διεργασίες

7.1.Πώς αντιμετωπίζεται το άσθμα……………………………………….σελ54

7.2.Φάρμακα για το άσθμα………………………………………………..σελ.55

7.3.Γενικότερα……………………………………………………………...σελ.55

7.4.Θεραπεία του μετά από άσκηση άσθματος…………………………..σελ.58

7.5.Ζώντας με το άσθμα…………………………………………………....σελ.58

7.6.Πρέπει να ξέρετε τι σας προκαλεί τα συμπτώματα άσθματος……....σελ.59

Συμπεράσματα……………………………………………………………...σελ.61

Βιβλιογραφία……………………………………………………………….σελ.64

4

Πρόλογος

Το κάπνισμα αποτελεί μια από τις μάστιγες του σύγχρονου ανθρώπου με σημαντικές

επιπτώσεις στην υγεία του. Η παθητική έκθεση των παιδιών στο κάπνισμα είναι μια

σημαντική πτυχή του προβλήματος. Το πρόβλημα γίνεται ακόμα μεγαλύτερο όταν τα

παιδιά πάσχουν από χρόνια νοσήματα όπως είναι το άσθμα.

Η σημαντικότερη πηγή παθητικής έκθεσης του παιδιού στο κάπνισμα είναι το

σπίτι του και το αυτοκίνητο της οικογένειας. Το σπίτι όμως αποτελεί χώρο που είναι

αδύνατο να ελεγχθεί και να περιοριστεί νομοθετικά η παθητική έκθεση των παιδιών

στο κάπνισμα. Κρίνεται επομένως σκόπιμη και επιτακτική ανάγκη η

ενημέρωση/εκπαίδευση των γονιών στις διάφορες πτυχές του παθητικού

καπνίσματος.

Στην βιβλιογραφική έρευνα αυτή διερευνώνται και διαπιστώνονται οι

επιπτώσεις του παθητικού καπνίσματος στα παιδιά με άσθμα μέσα από μια

επισταμένη ανασκόπηση της διεθνούς βιβλιογραφίας. Μέσα από τη βιβλιογραφία

διερευνάται και εντοπίζεται η σχέση ανάμεσα στο παθητικό κάπνισμα και τη

σοβαρότητα του άσθματος όπως και ο ρόλος των γονέων και η επίγνωση των

συνεπειών από την έκθεση του παιδιού στο παθητικό κάπνισμα.

Επί μέρους θέματα που θα διερευνηθούν και αποτυπωθούν στα σχετικά

ευρήματα είναι το παθητικό κάπνισμα και η λειτουργικότητα των πνευμόνων και η

σχέση του παθητικού καπνίσματος και αλλεργιών.

5

Abstract

Smoking is one of the scourges of modern people with significant health

effects. Passive exposure of children to tobacco smoke is an important aspect of

problem. The problem becomes even greater when children suffer from chronic

diseases such as asthma.

The major source of passive exposure to smoking is child's house and the

family car. But the house is a place that is impossible to control and limit legislative

passive exposure of children to tobacco. It is therefore appropriate and imperative to

inform / educate parents on various aspects of passive smoking.

In this literature survey investigated and found the effects of passive smoking

on children with asthma through a thorough review of the literature. Through the

literature investigated and found the relationship between passive smoking and

asthma severity as and the role of parents and the awareness of the consequences of

the child's exposure to secondhand smoke.

Specific topics to be explored and reflected the findings of passive smoking

and lung function and relationship of passive smoking and allergies.

6

Εισαγωγή

Η έκθεση των μη καπνιστών σε προϊόντα καύσης του καπνού σε κλειστό

χώρο ορίζεται ως παθητικό κάπνισμα. Αποτελεί ένα από τα σοβαρότερα προβλήματα

δημόσιας υγείας για τα παιδιά.

Ο καπνός του τσιγάρου περιλαμβάνει περίπου 4.000 χημικές ουσίες, βαρέα

μέταλλα και ραδιενεργά στοιχεία, 40 από τις οποίες αποτελούν γνωστά καρκινογόνα

για τον άνθρωπο. Ο καπνός προέρχεται από δύο πηγές, από το τσιγάρο που καίγεται –

σ’ αυτόν οφείλεται το μεγαλύτερο μέρος του καπνού μέσα στο σπίτι – και από την

εκπνοή καπνού από τον καπνιστή. Ο καπνός του τσιγάρου που καίγεται περιέχει 2−3

φορές περισσότερο επιβλαβείς χημικές ουσίες από τον καπνό της εκπνοής του

καπνιστή λόγω του γεγονότος ότι δεν φιλτράρεται από το φίλτρο του τσιγάρου.

Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (ΠΟΥ), τα μισά

παιδιά του κόσμου αναπνέουν αέρα ρυπογόνο από καπνό τσιγάρου κυρίως μέσα στα

σπίτια τους. Το 80% των παιδιών δηλώνει ότι ζουν σε σπίτι όπου ο ένας από τους δύο

γονείς καπνίζει. Το παιδί γίνεται παθητικός καπνιστής από το κάπνισμα των γονέων,

των συγγενών ή των φίλων του. Η παραμονή του παιδιού σε χώρο με καπνιστές για

μία ώρα έχει ως αποτέλεσμα την εισπνοή τόσων επιβλαβών χημικών ουσιών όσων θα

εισέπνεε αν κάπνιζε 10 ή περισσότερα τσιγάρα.

7

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΚΑΙ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑΠΝΕΥΣΤΙΚΟΥ

ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ

Το αναπνευστικό σύστημα είναι το σύστημα εκείνων των οργάνων που

χρησιμεύουν στην πρόσληψη του ατμοσφαιρικού αέρα από το περιβάλλον, την

εισαγωγή του στους πνεύμονες, την παραλαβή του οξυγόνου από αυτόν και την

απόδοση σε αυτόν του διοξειδίου του άνθρακα. Όλη αυτή η διαδικασία που

τροφοδοτεί τον οργανισμό με το απαραίτητο στη ζωή οξυγόνο είναι η αναπνοή.

1.1.Όργανα της αναπνοής

Τα όργανα που σχηματίζουν το αναπνευστικό σύστημα του ανθρώπου είναι:

- η μύτη (ή ρίνα, από το αρχαίο ρις-ρινός),

- ο ρινοφάρυγγας,

- ο λάρυγγας,

- η τραχεία,

- οι βρόγχοι και οι πνεύμονες.

Τα όργανα του αναπνευστικού υπάρχουν στο κεφάλι, στο λαιμό και στο θώρακα. Οι

ανατομικοί αυτοί σχηματισμοί συμμετέχουν επίσης στη λειτουργία του

αναπνευστικού συστήματος.

Η μύτη, ο ρινοφάρυγγας και ο λάρυγγας αποτελούν την ανώτερη

αναπνευστική οδό ή ανώτερο αναπνευστικό σύστημα, ενώ η τραχεία και οι βρόγχοι

την κατώτερη αναπνευστική οδό. Οι πνεύμονες είναι το κατ' εξοχήν όργανο της

ανταλλαγής των αερίων, όπου ο αέρας έρχεται σε άμεση επαφή με το αίμα, ενώ τα

υπόλοιπα όργανα απαρτίζουν τους αεραγωγούς.

1.2.Η λειτουργία της αναπνοής

8

Η λειτουργία της αναπνοής διακρίνεται σε δύο φάσεις, την εισπνοή και την

εκπνοή. Κατά την εισπνοή ο αέρας περνά από τη μύτη στο ρινοφάρυγγα, θερμαίνεται

και καθαρίζεται, στη συνέχεια περνά από τη σχισμή του λάρυγγα στην τραχεία, από

εκεί στους βρόγχους που διακλαδιζόμενοι (εξ ου και βρογχικό δένδρο) καταλήγουν

στα αεροθυλάκια, τα οποία φέρουν σταφυλοειδείς προσεκβολές, τις αναπνευστικές

κυψελίδες, όπου καταλήγει ο εισπνεόμενος αέρας. Οι κυψελίδες αποτελούνται από

ένα λεπτό τοίχωμα, που σχηματίζει την αναπνευστική μεμβράνη και γύρω από αυτές

υπάρχει ένα δίκτυο μικρών αγγείων, των πνευμονικών τριχοειδών, στα οποία

κυκλοφορεί αίμα που επιστρέφει από τους ιστούς, μεταφερόμενο με την κυκλοφορία.

Έτσι, ανάμεσα στον αέρα και το αίμα μεσολαβούν δύο πολύ λεπτές

μεμβράνες, το τοίχωμα της κυψελίδας και το τοίχωμα του πνευμονικού τριχοειδούς,

οι οποίες μαζί αποτελούν την προαναφερθείσα αναπνευστική μεμβράνη.

Εικόνα 1. Αναπνευστικό σύστημα, πηγή: http://el.wikipedia.org/

1.3.Μεταφορά οξυγόνου και διοξειδίου του άνθρακα

Στις κυψελίδες ο φρέσκος εισπνεόμενος αέρας είναι πλούσιος σε οξυγόνο και

το αίμα που επιστρέφει από τους ιστούς, έχει δώσει το οξυγόνο στα κύτταρα και έχει

πάρει από αυτά το διοξείδιο του άνθρακα. Το αέριο οξυγόνο έχει την ιδιότητα να

9

προσκολλάται στα ερυθρά αιμοσφαίρια που υπάρχουν στο αίμα, ενώ το αέριο

διοξείδιο του άνθρακα αποβάλλεται από αυτά και περνά στον αέρα των κυψελίδων. Η

σύσταση του αέρα έχει πλέον μεταβληθεί. Είναι πτωχός σε οξυγόνο και πλούσιος σε

διοξείδιο του άνθρακα, είναι δηλαδή έτοιμος για αποβολή, που γίνεται με την εκπνοή.

Ο πλούσιος σε διοξείδιο του άνθρακα αέρας οδηγείται μέσω της αεροφόρου οδού στη

μύτη και αποβάλλεται. Ακολουθεί νέα εισπνοή, που θα φέρει νέο καθαρό αέρα στις

κυψελίδες.

Αυτός ο αναπνευστικός κύκλος, που επαναλαμβάνεται διαρκώς,

επιτυγχάνεται με τις αναπνευστικές κινήσεις του θώρακα που ρυθμίζονται από ένα

ειδικό κέντρο στον εγκέφαλο, το αναπνευστικό κέντρο του εγκεφάλου και τη βοήθεια

των μυών (αναπνευστικοί μύες, κυριότερος των οποίων είναι το διάφραγμα).

Έτσι, το όλο σύστημα είναι ένα μικρό εργαστήριο που μετρά συνεχώς την

πυκνότητα του διοξειδίου του άνθρακα στο αίμα και, όποτε χρειάζεται, αυξομειώνει

τον αριθμό των αναπνευστικών κινήσεων, ανάλογα με τις ανάγκες του οργανισμού. Ο

συνήθης αριθμός αναπνευστικών κινήσεων σε κατάσταση ηρεμίας είναι περίπου 24

κινήσεις ανά λεπτό.

Ο αριθμός αυτός, όμως, δεν είναι σταθερός, γιατί πρώτον, η αναπνοή δεν

είναι απόλυτα αυτόματη λειτουργία (μπορούμε δηλαδή να την ελέγξουμε ως ένα

βαθμό με τη θέλησή μας), δεύτερον, η όποια προσπάθεια αυξάνει τις ανάγκες σε

οξυγόνο και έτσι αυξάνονται και οι αναπνευστικές κινήσεις (λαχάνιασμα και

"κοντανάσα"), και τρίτον, ορισμένες λειτουργίες του σώματος, οι ποικίλες

δραστηριότητες αλλά και ορισμένες ψυχικές καταστάσεις (η πέψη, η μυϊκή άσκηση,

η αγωνία) αυξάνουν τον αναπνευστικό ρυθμό.

1.4.Ρυθμιστικοί μηχανισμοί της αναπνοής

Η αναπνοή, όπως αναφέρθηκε, δεν είναι μία απόλυτα αυτόματη λειτουργία,

όπως η λειτουργία της καρδιάς. Επειδή οι αναπνευστικοί μύες είναι σκελετικοί, η

σύσπαση τους εξαρτάται από κινητικούς νευρώνες. Η αναπνοή αρχίζει αυτόματα από

νευρικά κύτταρα του προμήκους μυελού, τα οποία όμως ελέγχονται και

τροποποιούνται από κινητικούς νευρώνες. Οι κινητικοί νευρώνες των αναπνευστικών

μυών βρίσκονται κάτω από συνειδητό έλεγχο, γι' αυτό υπάρχει η δυνατότητα να

μεταβάλλουμε ή να αναστείλουμε προσωρινά τον ρυθμό της αναπνοής, όπως για

10

παράδειγμα κατά την διάρκεια μίας ομιλίας ή κατά την διάρκεια μιας βουτιάς στην

θάλασσα. (Fox S.I, 1999)

2.Κυτταρολογία Αναπνευστικού συστήματος

Το αναπνευστικό σύστημα μπορεί να διαχωριστεί σε ανώτερο και κατώτερο.

Το ανώτερο τμήμα του αναπνευστικού συστήματος εκτείνεται από τις ρινικές

κοιλότητες έως τον λάρυγγα. Το κατώτερο τμήμα εκτείνεται από την τραχεία έως

τους πνεύμονες και αυτό είναι το τμήμα που αφορά κυρίως την κυτταρολογία.

Κύτταρα από την ανώτερη αναπνευστική οδό παρατηρούνται μερικές φορές σε

παρασκευάσματα από το κατώτερο αναπνευστικό σύστημα.

Η τραχεία και οι βρόγχοι καλύπτονται από κυλινδρικό κροσσωτό επιθήλιο. Τα

κυλινδρικά κύτταρα έχουν πυρήνα τοποθετημένο στην βάση του κυττάρου, με

λεπτοκοκκώδη χρωματίνη και κροσσούς στην επιφάνεια. Τα καλυκοειδή

(λαγηνοειδή) κύτταρα είναι παρόντα στο επιθήλιο σε αναλογία ένα προς έξι

κυλινδρικά κύτταρα, με κυτταρόπλασμα άφθονο που περιέχει βλέννη. Τα βασικά

κύτταρα είναι μικρά και αδιαφοροποίητα, βρίσκονται σε επαφή με την βασική

μεμβράνη και από αυτά προέρχονται τα κυλινδρικά και τα καλυκοειδή κύτταρα.

Υπάρχουν επίσης νευροενδοκρινή κύτταρα (κύτταρα Kultchitsky) με κοκκώδες

κυτταρόπλασμα, τα οποία όμως δεν αναγνωρίζονται με τις συνηθισμένες χρώσεις.

Τα βρογχιόλια καλύπτονται από τα κύτταρα Clara, τα οποία δεν έχουν

κροσσούς, είναι κυβοειδή προς κυλινδρικά στο σχήμα, και συνήθως δεν

αναγνωρίζονται στα κυτταρολογικά παρασκευάσματα. Τα πνευμονοκύτταρα τύπου Ι

είναι επίπεδα κύτταρα και καλύπτουν την επιφάνεια των κυψελίδων στο τμήμα όπου

γίνεται η ανταλλαγή των αερίων. Τα πνευμονοκύτταρα τύπου ΙΙ καλύπτουν και αυτά

την επιφάνεια των κυψελίδων, και είναι πιο ογκώδη, κυβοειδή κύτταρα. Εκκρίνουν

την επιφανειοδραστική ουσία. Στα κυτταρολογικά παρασκευάσματα τα

πνευμονοκύτταρα τύπου ΙΙ έχουν στρογγυλό φυσαλιδώδες κυτταρόπλασμα. Ίσως η

διάκρισή τους από τα μακροφάγα να είναι δύσκολη.

Τα κυψελιδικά μακροφάγα έχουν στρογγυλό προς οβάλ πυρήνα και

δαντελωτό, αφρώδες κυτταρόπλασμα, συχνά με φαγοκυτταρωμένο

κυτταροπλαματικό υλικό (όπως σωματίδια άνθρακα). Τα κυψελιδικά μακροφάγα

πρέπει να υπάρχουν σε υλικό από πτύελα ώστε αυτό να χαρακτηρίζεται επαρκές.

11

Λίγα λευκά αιμοσφαίρια (ουδετερόφιλα πολυμορφοπύρηνα και

λεμφοκύτταρα) μπορεί να υπάρχουν ως φυσιολογικό συστατικό των κυψελίδων.

Αυξημένος αριθμός λευκών αιμοσφαιρίων αποτελεί ένδειξη φλεγμονώδους

εξεργασίας.

(http://www.eurocytology.eu/static/eurocytology/gre/respiratory/LP2ContentAcontA.

html, 2011)

3.Φυσιολογία αναπνευστικού συστήματος

3.1.1.Αερισμός

Ο αερισμός, που είναι η διεργασία κίνησης αέρα μέσα και έξω από τους

πνεύμονες, γίνεται με την ενέργεια των μεσοπλεύριων μυών, των πλευρών και του

διαφράγματος. Το διάφραγμα είναι υπεύθυνο για το 60% της αναπνευστικής

προσπάθειας. Στη θέση κατάκλισης το διάφραγμα πιέζεται από τα σπλάχνα, ενώ,

αντίθετα, στην καθιστή θέση η βαρύτητα και οι χαλαροί κοιλιακοί μύες το

ελευθερώνουν από την πίεση. Γι’ αυτό, η καθιστή θέση κάνει την αναπνοή των

δυσπνοϊκών αρρώστων πιο εύκολη. Οι σκαληνοί, οι στερνοκλειδομαστοειδείς, οι

τραπεζοειδείς και θωρακικοί μύες είναι επικουρικοί, γιατί -ενώ δεν ενεργούν στην

ήρεμη αναπνοή- μπορούν να χρησιμοποιηθούν, όταν είναι απαραίτητη η βαθιά

αναπνοή, όπως στην άσκηση ή στην αναπνευστική δυσχέρεια. Οι κοιλιακοί μύες

βοηθούν στην ώθηση του διαφράγματος με ανύψωση των κοιλιακών σπλάχνων.

Όταν η χωρητικότητα της θωρακικής κοιλότητας αυξηθεί, με κίνηση των

πλευρών προς τα πάνω, του δε διαφράγματος προς τα κάτω, οι πνεύμονες

ακολουθούν την αύξηση. Η ενδοκυψελιδική πίεση μειώνεται, γίνεται ελαφρά

αρνητική (1-3 mmHg) και αέρας κινείται από την ατμόσφαιρα μέσα στις αεροφόρους

οδούς. Η εκπνοή γίνεται παθητικά με την ελαστική επάνοδο των μυών και του

πνευμονικού παρεγχύματος στην πρώτη τους θέση.

3.1.2.Ανταλλαγή αερίων

Ο σκοπός της αναπνευστικής λειτουργίας είναι η εξασφάλιση οξυγόνου για

της κυτταρικές οξειδώσεις και η απομάκρυνση του παραγόμενου από αυτές

12

διοξειδίου του άνθρακα. Για να γίνει αυτό, είναι απαραίτητη τόσο η εσωτερική όσο

και η εξωτερική αναπνοή. Εσωτερική αναπνοή είναι η ανταλλαγή αερίων ανάμεσα σε

αίμα και ιστούς. Εξωτερική αναπνοή είναι η ανταλλαγή αερίων ανάμεσα σε αίμα και

περιβάλλον.

Τα αέρια αποτελούνται από μόρια που βρίσκονται σε συνεχή κίνηση, γι’ αυτό

με διάχυση των μορίων τους γεμίζουν κάθε χώρο που τους παρέχεται ή περνούν μέσα

από τους πόρους της μεμβράνης, αρκεί η πίεση στις δύο πλευρές της μεμβράνης να

είναι διαφορετική.

Το οξυγόνο, επομένως και το διοξείδιο του άνθρακα, μπορούν να περάσουν

μέσα από τους πόρους της αναπνευστικής μεμβράνης. Ο ρυθμός διάχυσης τους

εξαρτάται: (α) από το πάχος της μεμβράνης (β) από το εμβαδόν της επιφάνειάς της

(γ) από τη διαλυτότητα του αερίου στο υγρό της μεμβράνης. Το διοξείδιο του

άνθρακα, είναι 20 φορές πιο διαλυτό από το οξυγόνο. Έτσι, σε περίπτωση

πνευμονικού οιδήματος η διάχυση του διοξειδίου του άνθρακα δεν παραβλάπτεται,

ενώ, αντίθετα, επιβραδύνεται η διάχυση του οξυγόνου (δ) από τη διαφορά πίεσης στις

δυο πλευρές της μεμβράνης. Όσο μεγαλύτερη η διαφορά πίεσης τόσο ταχύτερος ο

ρυθμός διάχυσης. Η ποσότητα αερίου, το οποίο είναι συστατικό μίγματος, πρέπει να

εκφράζεται ως μερική πίεση, προκειμένου να δίνει πληροφορίες για τη διαχυτική του

ικανότητα. Κατά την είσοδο του στις αεροφόρους οδούς, ο αέρας εφυγραίνεται. Σε

μια κανονική ημέρα, η μερική πίεση των υδρατμών του ατμοσφαιρικού αέρα είναι 3,7

mmHg. Στις κυψελίδες ο αέρας είναι κορεσμένος με υδρατμό, η μερική πίεση του

οποίου είναι 47 mmHg.

Η σύσταση του εκπνεόμενου αέρα είναι περίπου ο μέσος όρος της σύστασης

του εισπνεόμενου και του κυψελιδικού αέρα, επειδή: (α) η διάχυση γίνεται συνεχώς,

έτσι το μεν οξυγόνο διαχέεται στο αίμα, το δε διοξείδιο του άνθρακα συσσωρεύεται

στις κυψελίδες, (β) οι πνεύμονες ούτε γεμίζουν ούτε αδειάζουν τελείως σε κάθε

αναπνοή, (γ) σε κάθε αναπνοή ανταλλάσσεται το 1/8 της ζωτικής χωρητικότητας και

(δ) ο αέρας που αναπνέουμε αναμιγνύεται με αυτών που παραμένει στους πνεύμονες,

ενώ ο εκπνεόμενος αναμιγνύεται με τον αέρα των άνω αεροφόρων οδών, που περιέχει

περισσότερο οξυγόνο.

Το φλεβικό αίμα των πνευμονικών τριχοειδών έχει pO2 40mmHg, ενώ η pO2

του κυψελιδικού αέρα είναι 104 mmHg. Η διαφορά αυτή ευνοεί τη διάχυση του

οξυγόνου προς το τριχοειδές. Η pCO2 του κυψελιδικού αέρα είναι 40 mmHg, ενώ

13

του πνευμονικού τριχοειδούς 46 mmHg. Η διαφορά αυτή ευνοεί τη διάχυση του

διοξειδίου του άνθρακα προς τις κυψελίδες.

Μετά τη διάχυση του οξυγόνου στο αίμα, αυτό μεταφέρεται στους ιστούς. Η

μεταφορά γίνεται με δύο τρόπους. Μια πολύ μικρή ποσότητα διαλύεται στο πλάσμα,

ενώ το 97,5 % ενώνεται με την αιμοσφαιρίνη.

Εικόνα 2. Αιμοσφαιρίνη, πηγή: http://el.wikipedia.org

Στο φυσιολογικό άτομο, κάθε γραμμάριο αιμοσφαιρίνης μπορεί να ενωθεί με

1,34 ml οξυγόνου. Η ένωση αυτή είναι χαλαρή και αναστρέψιμη. Η περιεκτικότητα

του φυσιολογικού αίματος σε αιμοσφαιρίνη κυμαίνεται γύρω στα 15g/100 ml. Στα

100 ml αίματος επομένως, περιέχουν 20,1 ml οξυγόνου (1,34 * 15) συνδεδεμένο με

την αιμοσφαιρίνη, εφόσον βέβαια ο κορεσμός της είναι 100%. Η αιμοσφαιρίνη, μετά

τη διάχυση του οξυγόνου, στα πνευμονικά τριχοειδή έχει κορεσμό Ο2 97,5 %, στο

αρτηριακό αίμα 97% και στο φλεβικό αίμα 75%. Έτσι, οι ιστοί κατά την ηρεμία

προσλαμβάνουν γύρω στα 4,6 ml Ο2 από τα 100 ml αίματος.

Ο όρος κορεσμός αναφέρεται στο βαθμό με τον οποίο τα μόρια του οξυγόνου

έχουν ενωθεί με όλη τη διαθέσιμη αιμοσφαιρίνη. Η αιμοσφαιρίνη που έχει κορεσμό

98% έχει προσλάβει όλη τη δυνατή ποσότητα οξυγόνου, ενώ εκείνη με κορεσμό 50%,

έχει προσλάβει τη μισή ποσότητα. Η αιμοσφαιρίνη που είναι οξυγονωμένη

ονομάζεται οξυαιμοσφαιρίνη, ενώ εκείνη που απελευθερώθηκε από το οξυγόνο,

αναχθείσα αιμοσφαιρίνη.

Η καμπύλη αποσύνδεσης Ο2-αιμοσφαιρίνης δείχνει το βαθμό στον οποίο ο

κορεσμός της αιμοσφαιρίνης επηρεάζεται από την pO2 στο αίμα. Η σχέση δείχνει

καμπύλη σχήματος S, που δείχνει ότι η αιμοσφαιρίνη μπορεί να επιτύχει κορεσμό

μέχρι 80% για pO2 μέχρι 60 mmHg. Κάτω όμως από αυτή την τιμή, η καμπύλη

14

μετακινείται προς τα αριστερά και ο κορεσμός μειώνεται απότομα. Η σχέση αυτή

ευνοεί την απελευθέρωση του οξυγόνου στους ιστούς. Άλλοι παράγοντες που

επηρεάζουν την καμπύλη αποσύνδεσης είναι το pH, η pCO2 και η θερμοκρασία. Το

χαμηλό pH, η υψηλή pCO2 και η υψηλή θερμοκρασία αυξάνουν την αποσύνδεση ή

μειώνουν τον κορεσμό για ορισμένη τιμή της pO2. Αυτό αποτελεί ευεργετικό

προσαρμοστικό μηχανισμό.

Σε καταστάσεις αυξημένου μεταβολισμού (άσκηση, πυρετός), όπου

αυξάνονται οι ανάγκες σε οξυγόνο στους ιστούς, ανεβαίνει η θερμοκρασία του

σώματος και πέφτει το pH, με αποτέλεσμα την απελευθέρωση περισσότερου

οξυγόνου για κάλυψη των αναγκών. Το αποτέλεσμα της υψηλής pCO2 στην αύξηση

απελευθέρωσης οξυγόνου από την αιμοσφαιρίνη ονομάζεται φαινόμενο Bohr.

Η καμπύλη αποσύνδεσης Ο2-αιμοσφαιρίνης είναι επίσης χρήσιμη στην

κατανομή των επιπτώσεων της αναιμίας. Στον αναιμικό άρρωστο που δεν έχει

πνευμονικά προβλήματα, η διαθέσιμη αιμοσφαιρίνη θα είναι τελείως κορεσμένη

(98%). Ωστόσο, οι ιστοί προσλαμβάνουν μειωμένη ποσότητα. Η χορήγηση οξυγόνου

δεν ωφελεί, γιατί η διαθέσιμη αιμοσφαιρίνη είναι ήδη κορεσμένη. Αντισταθμιστικοί

μηχανισμοί για κάλυψη των αναγκών σε οξυγόνο είναι η ταχυκαρδία και η διέγερση

του μυελού των οστών για παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων.

Η μεταφορά διοξειδίου του άνθρακα από τους ιστούς στους πνεύμονες γίνεται

με διάφορους τρόπους. Μια μικρή ποσότητα διαλύεται στο πλάσμα. Μια μικρή

επίσης ποσότητα συνδέεται χαλαρά με την αιμοσφαιρίνη και μεταφέρεται ως

καρβοξυλαιμοσφαιρίνη. Το μεγαλύτερο μέρος του διοξειδίου του άνθρακα, ωστόσο,

ενώνεται με το νερό, με τη βοήθεια της καρβονικής ανυδράσης, μέσα στο ερυθρό

αιμοσφαίριο. Το ανθρακικό οξύ που σχηματίζεται διίσταται σε H+ και HCO3. Το

HCO3 βγαίνει από το ερυθρό. Το H+ που δεν μπορεί να περάσει από την κυτταρική

μεμβράνη, ενώνεται με την αιμοσφαιρίνη. Για διατήρηση ισοϊοντίας, Cl- εισέρχεται

στο ερυθρό αιμοσφαίριο. Μέρος του διοξειδίου του άνθρακα αντιδρά μέσα στο

ερυθροκύτταρο με αμινικές ομάδες λευκώματος, κυρίως αιμοσφαιρίνης, για να

σχηματίσει καρβαμινικές ενώσεις. Στη χαμηλή pO2 που υπάρχει στους ιστούς

ευνοείται η σύνδεση διοξειδίου του άνθρακα με αιμοσφαιρίνη. Αντίθετα, στην υψηλή

pO2 που υπάρχει στους πνεύμονες ευνοείται η απελευθέρωση του διοξειδίου του

άνθρακα από την αιμοσφαιρίνη (φαινόμενο Haldane).

15

3.2.1.Ρύθμιση της αναπνοής

Η αναπνευστική λειτουργία είναι μια πολύπλοκη διαδικασία, που

περιλαμβάνει διάφορους ξεχωριστούς μηχανισμούς. Η λειτουργία αυτή κατευθύνεται

από το αναπνευστικό κέντρο, που εδράζεται στον προμήκη μυελό και διακρίνεται σε

εισπνευστικό και εκπνευστικό. Τα δυο αυτά κέντρα βρίσκονται μεταξύ τους σε σχέση

αλληλένδετης νεύρωσης, δηλαδή όταν αυξάνεται ο τόνος του ενός, ελαττώνεται ο

τόνος του άλλου και αντίθετα.

Το εισπνευστικό κέντρο έχει αυτοματισμό, δηλαδή οι νευρώνες του

παρουσιάζουν αυτόματα περιόδους δραστηριότητας με συχνότητα 16 φορές περίπου

το λεπτό. Κατά την περίοδο δραστηριοποίησης, ώσεις από το εισπνευστικό κέντρο

μεταβιβάζονται στο διάφραγμα μέσω του φρενικού νεύρου (3η, 4η, 5η αυχενική ρίζα)

και στους μεσοπλεύριους και κοιλιακούς μύες μέσω νευρικών ριζών από τη

θωρακική και οσφυϊκή μοίρα του νωτιαίου μυελού και προκαλείται εισπνοή. Το

εκπνευστικό κέντρο δεν εμφανίζει αυτοματισμό. Ενεργοποιείται από ώσεις που

φέρονται με κεντρομόλα νεύρα προς το αναπνευστικό κέντρο. Ρυθμική,

συντονισμένη αναπνοή εξασφαλίζεται ακόμα με τη δράση του αναπνευστικού και

πνευμονοταξικού κέντρου, που βρίσκονται στη γέφυρα.

Ο εισπνευστικός-εκπνευστικός κύκλος υποβοηθείται από έναν

ανατροφοδοτικό μηχανισμό. Το πνευμονοταξικό κέντρο διεγείρεται από ώσεις που

προέρχονται από το εισπνευστικό κέντρο και στέλνει ώσεις προς αυτό για να

διακόψει τη λειτουργία του, ώστε ν’ αρχίσει η εκπνοή. Οι υποδοχείς διάτασης, που

υπάρχουν στους βρόγχους, τα βρογχιόλια και το διάφραγμα, διεγείρονται κατά την

εισπνοή και αποστέλλουν αναχαιτιστικές ώσεις με το πνευμονογαστρικό, μέσω του

εγκεφαλικού στελέχους, στο αναπνευστικό κέντρο, το οποίο, μέσω των νευρώνων

του, αποστέλλει ώσεις στο εισπνευστικό κέντρο, το οποίο αναστέλλει τη λειτουργία

του, για ν’ αρχίσει η εκπνοή (αντανακλαστικό Hering-Breuer).

3.2.2.Ομοιοστασία αναπνοής

Το μέγεθος της αναπνοής προσαρμόζεται πάντοτε προς της αναπνευστικές του

οργανισμού. Η προσαρμογή αυτή αφορά στη διατήρηση της pO2 και της pCO2 του

αίματος σε φυσιολογικά επίπεδα. Η προσαρμογή του μεγέθους της αναπνοής γίνεται

16

με επίδραση διαφόρων ερεθισμάτων στο αναπνευστικό κέντρο. Η φυσιολογική

pCO2, 40 mmHg, του φυσικά διαλυμένου διοξειδίου του άνθρακα στο πλάσμα

αποτελεί ερέθισμα για το αναπνευστικό κέντρο, με αποτέλεσμα την εύπνοια. Εύπνοια

είναι η κατάσταση κατά την οποία το άτομο εκτελεί αναπνευστικές κινήσεις

κανονικού εύρους και συχνότητας, το δε μέγεθος της αναπνοής του είναι 7-8 L.

Οι κεντρικοί χημειοϋποδοχείς, στην πλάγια ραχιαία επιφάνεια του προμήκους,

είναι αποκριτικοί σε μεταβολές της pCO2 και του pH του εγκεφαλονωτιαίου υγρού,

το οποίο περιβρέχει τον προμήκη μυελό. Η pCO2 του εγκεφαλονωτιαίου υγρού

περίπου προσεγγίζει εκείνη του αρτηριακού αίματος. Όταν αυτή αυξηθεί,

διεγείρονται οι χημειοϋποδοχείς του κέντρου, που αυξάνουν τόσο το ρυθμό όσο και

τον όγκο της αναπνοής.

Ο αυξημένος κυψελιδικός αερισμός έχει ως αποτέλεσμα την αποβολή

περίσσειας διοξειδίου του άνθρακα από τους πνεύμονες, την επάνοδο του επιπέδου

της pCO2 του εγκεφαλονωτιαίου υγρού στη φυσιολογική τιμή και την παύση,

επομένως, της αυξημένης αναπνευστικής λειτουργίας. Αν το επίπεδο της pCO2

συνεχίζει να αυξάνεται παρά τους αντισταθμιστικούς μηχανισμούς, η επίδραση της

στο αναπνευστικό κέντρο γίνεται κατασταλτική. Ωστόσο, αν η pCO2 αυξηθεί

προοδευτικά και παραμείνει σε ψηλά επίπεδα, όπως σε ορισμένες καταστάσεις

χρόνιων αναπνευστικών νόσων, οι κεντρικοί χημειοϋποδοχείς γίνονται ανερέθιστοι

και δεν αποκρίνονται πλέον στην υπερκαπνία.

Στην περίπτωση αυτή, η αναπνευστική ενόρμηση εξαρτάται από τους

περιφερικούς χημειοϋποδοχείς των καρωτιδικών και αορτικών σωματίων, που

βρίσκονται στη διακλάδωση των κοινών καρωτίδων και στο αορτικό τόξο,

αντίστοιχα. Τα σωμάτια αυτά, που έχουν εξαιρετικά πλούσια αιμάτωση, είναι

ευαίσθητα κύρια στα επίπεδα της PO2 στο αρτηριακό αίμα και σε μικρότερο βαθμό

στο επίπεδο της pCO2 σ’ αυτό. Όταν η pO2 στο αρτηριακό αίμα ελαττωθεί, το

αναπνευστικό κέντρο διεγείρεται μέσω του πνευμονογαστρικού από αορτικούς

χημειοϋποδοχείς και μέσω του γλωσσοφαρυγγικού νεύρου από καρωτιδικούς

χημειοϋποδοχείς και αυξάνει το ρυθμό και τον όγκο της αναπνοής. Άτομα με χρόνια

ψηλή pCO2 λειτουργούν με αυτή “την ενόρμηση οξυγόνου”. Η χαμηλή pO2 επιδρά

κατασταλτικά, όταν δρα άμεσα στο αναπνευστικό κέντρο.

Η σημαντικότητα της κατανόησης αυτών των μηχανισμών έγκειται στην

εφαρμογή τους στην κλινική πράξη. Πρώτο, γνώση του τρόπου με τον οποίο ψηλά

επίπεδα της pCO2 καταστέλλουν την αναπνοή, βοηθά στην αναγνώριση επικείμενης

17

αναπνευστικής ανεπάρκειας, ανεξάρτητα του τι επίπεδα pO2 επιτυγχάνονται.

Δεύτερον, κατανόηση της εξάρτησης αρρώστου με χρόνια υπερκαπνία από τα

χαμηλά επίπεδα pO2 για διέγερση της αναπνοής και υπογράμμιση του κινδύνου

χορήγησης οξυγόνου χωρίς στενή παρακολούθηση των αερίων του αρτηριακού

αίματος.

Η ελάττωση του pH του αρτηριακού αίματος, όπως συμβαίνει σε μεταβολική

οξέωση, έχει ως αποτέλεσμα αύξηση του μεγέθους της αναπνοής (αναπνοή

Kussmaul).

(Πλέσσας Σ., Κανελλός Ε., http://nefeli.lib.teicrete.gr/browse2/seyp/nos/2008)

18

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΚΑΠΝΙΣΜΑΤΟΣ

4.1.1.Η ιστορία του καπνίσματος

Εικόνα 3. Η ιστορία του καπνίσματος, πηγή: http://www.sansimera.gr

Οι πρώτοι που ανακάλυψαν τις χαλαρωτικές ιδιότητες του καπνού ήταν οι

Ινδιάνοι. Συνήθιζαν να καπνίζουν πίπα ή πούρο. Με την άφιξη των πρώτων

ευρωπαίων στην αμερικανική ήπειρο τον 15ο αιώνα, η συνήθεια αυτή πέρασε στην

Ευρώπη και κατόπιν εξαπλώθηκε βαθμιαία σ' όλο τον κόσμο.

Από τότε ακόμα υπήρξαν και οι πρώτες αντιδράσεις. Το 1604 ο βασιλιάς της

Αγγλίας Ιάκωβος Α' κατήγγειλε τη χρήση του καπνού ως απαίσια για τα μάτια,

μισητή για τη μύτη, καταστροφική για το μυαλό κι επικίνδυνη για τα πνευμόνια.

Το πέρασμα από το κάπνισμα ακατέργαστου καπνού στο τσιγάρο έγινε μόλις

τον 20ο αιώνα, όταν με την πρόοδο της μηχανικής έγινε δυνατό να παραχθεί σε

μεγάλες ποσότητες. Τότε δημιουργήθηκαν και οι πρώτες καπνοβιομηχανίες, που

σημείωσαν μεγάλη άνοδο στην παραγωγή τους κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου

Πολέμου, όταν κάτω από το στρες της μάχης, οι στρατιώτες κάπνιζαν όλο και πιο

πολύ, με συνέπεια να εθιστούν στη νικοτίνη.

Μετά τον πόλεμο και κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του '20 το τσιγάρο

πέρασε στο χώρο της διαφήμισης κι έγινε το σύμβολο μιας λαμπρής ανέμελης ζωής.

19

Αυτή η εικόνα συνεχίστηκε ως τη δεκαετία του '60, όταν η ιατρική κοινότητα και οι

κυβερνήσεις, με προεξάρχουσες τις ΗΠΑ, άρχισαν να συνειδητοποιούν τις βλαβερές

συνέπειες του καπνού και να επιβάλουν σταδιακά απαγορεύσεις και μέτρα για τη

δημόσια υγεία. Η πρώτη επιστημονική έρευνα επί του θέματος παρουσιάστηκε το

1962, από τον ιατρικό σύλλογο της Μ. Βρετανίας. Δύο χρόνια αργότερα, στις 31

Ιανουαρίου 1964, αμερικανική κυβερνητική έκθεση με τίτλο «Καπνός και Υγεία»

συνέδεσε για πρώτη φορά το κάπνισμα με τον καρκίνο των πνευμόνων και τη χρόνια

βρογχίτιδα. Τότε άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους και οι πρώτες

αντικαπνιστικές καμπάνιες, που οδήγησαν το 1965 σε νόμο, ο οποίος προέβλεπε -

μεταξύ άλλων- την αναγραφή σε όλα τα πακέτα των τσιγάρων ότι «το κάπνισμα

βλάπτει σοβαρά την υγεία». Στις 6 Φεβρουαρίου 1987 τέθηκαν σε εφαρμογή τα

πρώτα μέτρα κατά του καπνίσματος στις αμερικανικές δημόσιες υπηρεσίες.

Στην Ελλάδα, το κάπνισμα απαγορεύτηκε στους κλειστούς δημόσιους χώρους

και τους χώρους εργασίας από την 1η Σεπτεμβρίου 2010. Αντίστοιχος νόμος είχε

τεθεί σε εφαρμογή και στην Κύπρο από την 1η Ιανουαρίου

2010.(http://www.sansimera.gr/articles/62, 2012)

4.1.2.Στατιστικά στοιχεία

Το κάπνισμα προκαλεί:

- Το θάνατο 3,5 εκατομμυρίων ανθρώπων στον κόσμο κάθε χρόνο

- Το 25% των θανάτων από καρδιοπάθεια.

- Το 83% των θανάτων από χρόνια βρογχίτιδα και εμφύσημα

- Το 90% των περιφερειακών νόσων, που συχνά οδηγούν σε ακρωτηριασμό Το

82% των θανάτων από καρκίνο του πνεύμονα

Οικονομική «αιμορραγία» 200 δισεκατομμυρίων δολαρίων κάθε χρόνο στους

πάσχοντες από νόσους που σχετίζονται με το κάπνισμα, σύμφωνα με στοιχεία της

Παγκόσμιας Τράπεζας.

Σύμφωνα με στοιχεία της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας

20

Οι καπνιστές στη χώρα μας αυξήθηκαν κατά 10% από το 1996, πράγμα που

συμβαίνει και με τους θανάτους από καρκίνο του πνεύμονα, που ξεπερνούν πλέον

τους 6.000 ετησίως.

Οι Έλληνες δοκιμάζουν το τσιγάρο ακόμη και από την ηλικία των 10 ετών,

μέχρι τα 14 οι μισοί έφηβοι το έχουν δοκιμάσει, ενώ στα 18 ένας στους δύο μαθητές

καπνίζει συστηματικά.

Μόλις το 3% των μαθητών του Γυμνασίου και το 11% των μαθητών του

Λυκείου καταφέρνει να σταματήσει το κάπνισμα μετά από συστηματική χρήση.

Αυξάνονται όλο και περισσότερο οι νέες γυναίκες καπνίστριες, αλλά και

εκείνες που δε συμμορφώνονται σε ευαίσθητες περιόδους, όπως εκείνη της

εγκυμοσύνης. Δεν είναι τυχαίο, σύμφωνα με τους επιστήμονες, ότι η πιθανότητα για

έμφραγμα του μυοκαρδίου, αυξήθηκε κατά 50% τα τελευταία χρόνια για τις γυναίκες

σε σχέση με τους άνδρες.

(http://www.pame.gr/diafora/kosmos/kapnisma-istoria.html, 2012)

4.1.3. Η Επιδημιολογία του Καπνίσματος

Το κάπνισμα αποτελεί σήμερα την πιο σημαντική προλήψιμη αιτία θανάτου.

Προκαλεί 1 στους 10 θανάτους παγκοσμίως, δηλαδή πάνω από 5 εκατομμύρια

θανάτους κάθε χρόνο, περισσότερους από ότι η φυματίωση, το AIDS και η ελονοσία

μαζί, ενώ σχετίζεται αιτιολογικά με τις έξι από τις οκτώ πρώτες αιτίες θνησιμότητας.

Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 100 εκατομμύρια

θάνατοι οφείλονταν στο κάπνισμα. Το αντίστοιχο νούμερο για τον 21ο αιώνα,

σύμφωνα με τις συνθήκες που διαμορφώνονται σήμερα, υπολογίζεται ότι μπορεί να

ξεπεράσει το 1 δισεκατομμύριο. Έχει υπολογιστεί, ότι κάθε τσιγάρο που καπνίζεται

αφαιρεί κατά μέσο όρο πέντε λεπτά από τη ζωή του καπνιστή. Έχει επίσης

υπολογιστεί, ότι κάθε 10 δευτερόλεπτα ένας άνθρωπος πεθαίνει εξ’ αιτίας του

τσιγάρου.

Παρά το γεγονός ότι ο αριθμός των καπνιστών μειώνεται στις ανεπτυγμένες

χώρες, η μεγάλη αύξηση, που παρατηρείται στις αναπτυσσόμενες χώρες, ιδίως στις

γυναίκες, έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του παγκόσμιου αριθμού των καπνιστών.

Ο αριθμός των καπνιστών ξεπερνά το 1 δισεκατομμύριο, το 80% των οποίων

κατοικούν σε χώρες χαμηλού οικονομικού. Στην Ευρώπη, ο Παγκόσμιος Οργανισμός

21

Υγείας εκτιμά ότι το 12,3% των Χρόνων Ζωής Απαλλαγμένων από Ανικανότητα

(DALYs) που χάνονται κάθε χρόνο οφείλονται στο κάπνισμα, ενώ 100.000.000

άνθρωποι πεθαίνουν 20 χρόνια νωρίτερα από τον μέσο όρο ζωής, εξ’ αιτίας του

καπνίσματος.

Στην Ελλάδα, το ποσοστό των καπνιστών είναι από τα υψηλότερα στην

Ευρώπη και ολόκληρο τον κόσμο. Το 40% των Ελλήνων είναι καπνιστές και,

συγκεκριμένα, το 49,9% των ενήλικων ανδρών και το 30,8% των ενήλικων γυναικών

καπνίζουν καθημερινά (Πίνακας 1), ενώ τέσσερις στους δέκα καπνιστές καπνίζουν

πάνω από 20 τσιγάρα ημερησίως, ποσοστά που φέρνουν την Ελλάδα στις πρώτες

θέσεις παγκοσμίως. Η μέση ετήσια κατανάλωση τσιγάρων ανέρχεται στα 3199,76,

ενώ ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι, στις νεότερες ηλικίες, τα ποσοστά

των καπνιστών παραμένουν υψηλά. Συγκεκριμένα το 44,3% των νέων ηλικίας 18-34

ετών καπνίζουν καθημερινά. Το αντίστοιχο ποσοστό στους μαθητές ηλικίας 14-17

ετών είναι 24,6%. Σε σύγκριση με το 1987, όπου το 61% των ανδρών και το 25% των

γυναικών καταγράφονταν ως καπνιστές, παρατηρείται μείωση του ποσοστού στους

άνδρες και αύξηση στις γυναίκες.

Όσον αφορά τη γεωγραφική εξάπλωση της καπνιστικής συμπεριφοράς στην

Ελλάδα, μεγαλύτερο ποσοστό καθημερινών καπνιστών παρατηρείται στα αστικά

κέντρα (42,5%) σε σύγκριση με τα αγροτικά κέντρα (32,5%). Όσον αφορά την

οικογενειακή κατάσταση των καθημερινών καπνιστών το 38,2% είναι έγγαμοι και το

50,8% άγαμοι.

Πίνακας 1. Ποσοστά καπνιστών στην Ελλάδα, κατά φύλο και ηλικία

(2006)

22

Πίνακας 1. Πηγή: http://el.wikipedia.org/

Όσον αφορά τη γεωγραφική εξάπλωση της καπνιστικής συμπεριφοράς στην

Ελλάδα, μεγαλύτερο ποσοστό καθημερινών καπνιστών παρατηρείται στα αστικά

κέντρα (42,5%) σε σύγκριση με τα αγροτικά κέντρα (32,5%). Όσον αφορά την

οικογενειακή κατάσταση των καθημερινών καπνιστών το 38,2% είναι έγγαμοι και το

50,8% άγαμοι.

Σύμφωνα με στοιχεία που αφορούν την ημερήσια κατανάλωση καπνού των

Ελλήνων, το 21,1% των καθημερινών καπνιστών καταναλώνει έως 10 τσιγάρα την

ημέρα, το 38,6% καταναλώνει 10-20 τσιγάρα την ημέρα, ενώ το 40% καταναλώνει

πάνω από 20 τσιγάρα ημερησίως (περίπου το 16% του πληθυσμού).

Η διερεύνηση της στάσης απέναντι στο ενδεχόμενο της διακοπής, φανερώνει

πως δύο στους 3 καθημερινούς καπνιστές (64,5) σκοπεύουν ή σκέπτονται να κόψουν

το κάπνισμα. Από αυτούς το μεγαλύτερο ποσοστό παρατηρείται στις ηλικίες 18-24

(70,9%) και στις ηλικίες 45-54 (69,5%) ενώ μικρές είναι οι διαφορές που

παρουσιάζονται για τις υπόλοιπες ηλικιακές ομάδες, με το μικρότερο ποσοστό να

εμφανίζεται σε ηλικία από 65 έτη+ (50%). (http://www.neaygeia.gr/page.asp?p=430)

4.1.4.Κάπνισμα και εθισμός

Είναι, ασφαλώς, βλαβερή συνήθεια το κάπνισμα. Ο καπνός του περιέχει 19

γνωστές καρκινογόνες ουσίες, περισσότερες από 2.000 χημικές ουσίες και νικοτίνη

(C10H14N2). Η νικοτίνη είναι η ουσία που συνδέεται άμεσα με την εξάρτηση.

23

Σύμφωνα με ερευνητές του πανεπιστημίου της Μασαχουσέτης, ο εθισμός στη

νικοτίνη επέρχεται ραγδαία, έπειτα από λίγες μόνο ημέρες καπνίσματος ακόμα και

μικρού αριθμού τσιγάρου. Σύμφωνα με την έρευνα, τα συμπτώματα εξάρτησης από

τη νικοτίνη παρουσιάζονται σε πολλούς καπνιστές πριν αυτοί ξεκινήσουν το

καθημερινό κάπνισμα. Από 700 παιδιά ηλικίας 12 και 13 ετών, τα περισσότερα

εθίστηκαν στη νικοτίνη σχεδόν αμέσως, ”με την πρώτη ματιά”.

Βρετανοί ερευνητές αναφέρουν ότι η νικοτίνη είναι μια ουσία εξίσου

εξαρτησιογόνος με την ηρωίνη και την κοκαΐνη, τα τσιγάρα είναι προϊόντα που

προωθούν τη νικοτίνη ενώ ο πρόεδρος του Royal College of Physician ανέφερε ότι

”είναι καιρός η νικοτίνη να αποτελέσει υψηλή προτεραιότητα υγείας για τη

Βρετανία”.

Είναι αναμφισβήτητη αλήθεια πια ότι η νικοτίνη (το τσιγάρο) προκαλεί

ταχύτατα εθισμό. Δύο στους τρεις καπνιστές δηλώνουν ότι θέλουν να σταματήσουν

το κάπνισμα αλλά λίγοι είναι αυτοί που το καταφέρνουν χωρίς βοήθεια, καθώς η

εξάρτηση που προκαλεί είναι ισχυρή.

Με ιατρικούς όρους, θα περιγράφαμε τη σωματική εξάρτηση που προκαλεί το

τσιγάρο σαν μία κατάσταση προσαρμογής του νευρικού συστήματος στη χρήση

νικοτίνης και είναι ένα αναμενόμενο αποτέλεσμα που εμφανίζεται πολύ σύντομα,

σχεδόν από την αρχή της χρήσης.

Η νικοτίνη είναι μια χημική ουσία, ένα αλκαλοειδές που προκαλεί ποικίλες

αντιδράσεις στον ανθρώπινο οργανισμό (έχει τοξική δράση). Όταν την εισπνέουμε,

εισέρχεται στο αίμα και πολύ γρήγορα διαχέεται σε όλο το σώμα, στο δέρμα, στους

μύες, στο περιφερικό νευρικό σύστημα και στον εγκέφαλο.

Ο εγκέφαλος του καπνιστή «μαθαίνει» να ζει και να δραστηριοποιείται με μία

ορισμένη δόση νικοτίνης την ημέρα. Μαζί με τη σωματική εμφανίζεται και η ψυχική

εξάρτηση. Η ψυχική εξάρτηση (εθισμός) είναι ένα σύνδρομο συμπεριφοράς που

χαρακτηρίζεται από τη ψυχαναγκαστική χρήση του τσιγάρου, παρά τη γνώση για την

προκαλούμενη βλάβη.

Ανάβουμε για παράδειγμα τσιγάρο ενώ πονάει ο λαιμός, έχουμε πυρετό ή

πονοκέφαλο και γνωρίζουμε εκ των προτέρων ότι θα μας βλάψει. Επίσης το τσιγάρο

προκαλεί ανοχή. Αυτό σημαίνει ότι με την πάροδο του χρόνου ελαττώνεται η δράση

της νικοτίνης. Ο καπνιστής χρειάζεται όλο και περισσότερη νικοτίνη για να έχει την

ίδια ”ποσότητα ευχαρίστησης”.

24

Η σωματική και η ψυχική εξάρτηση που αναφέραμε δύσκολα διαχωρίζεται

και ο διαχωρισμός τους είναι περισσότερο θεωρητικός παρά πρακτικός. Από μελέτες

του τμήματος ψυχονευροανοσολογίας του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ έχει δειχθεί

ότι υπάρχει σωματική, νοητική και ψυχική εξάρτηση σε ισόποσες δόσεις σε κάθε

καπνιστή ενώ παράλληλα κάθε καπνιστής εξαρτάται με διαφορετικό τρόπο και

διαφορετική ένταση από το τσιγάρο και τη νικοτίνη.

Πάντως, ο κίνδυνος και ο εθισμός αυξάνονται ανάλογα με τον αριθμό των

τσιγάρων, τη διάρκεια του καπνίσματος, και κάποιους ενδογενείς παράγοντες.

Το να καπνίζει κανείς 5 - 6 τσιγάρα την ημέρα, σε ώρες περισυλλογής ή έστω

σε ορισμένες ώρες και χώρους, δεν βλάπτει ιδιαίτερα. Δεν απειλείται και τόσο η

υγεία. Δυστυχώς, μόλις το 2% των καπνιστών μπορούν να ελέγχουν τη συμπεριφορά

τους απέναντι στο τσιγάρο.

Αυτοί οι λίγοι, καπνίζουν ελεγχόμενα, σαν να έχουν ”ανοσία” στη νικοτίνη,

σε αραιά χρονικά διαστήματα, συνδέουν το κάπνισμα με τη διασκέδαση ενώ μπορούν

να μην καπνίσουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα (εβδομάδες ή μήνες) χωρίς να το

ζητήσουν καθόλου. Το υπόλοιπο 98%, δηλαδή η μεγάλη πλειοψηφία των καπνιστών,

είναι καταδικασμένο σε ανεξέλεγκτο, μακροχρόνιο, συνεχόμενο και υπερβολικό

κάπνισμα.

Τα τελευταία χρόνια, γίνεται μια τεράστια προσπάθεια, σε παγκόσμια

κλίμακα για να προβληθούν οι δυσμενείς συνέπειες του καπνίσματος στην υγεία.

Συνιστάται με κάθε τρόπο, με κάθε μέσο, ο περιορισμός της βλαβερής αυτής

συνήθειας. (Καράβης Μ., 2008)

4.2.Αιτία καπνίσματος

Εικόνα 4. Πηγή: http://pharmateam.blogspot.gr

25

Κάπνισμα και διαφήμιση

Παρ’ όλο που η διαφήμιση προϊόντων τα οποία παράγονται σε διάφορες

περιοχές της χώρας μας χρονολογείται από την αρχαιότητα εν τούτης μέχρι και τον

προηγούμενο αιώνα δεν υπάρχει κανένα γνωστό διαφημιστικό μήνυμα για τον καπνό

και τα προϊόντα του.

Έτσι, οι πρώτες διαφημίσεις τσιγάρων και καπνού διεθνώς αλλά και στον

ελλαδικό χώρο όπως θα ανάμενε κανείς να εκθείαζαν τα καλά του καπνίσματος και

τις ευεργετικές επιδράσεις του στα διάφορα συστήματα του ανθρώπινου οργανισμού .

Χαρακτηριστικό είναι το παρακάτω απόσπασμα για «τα καλά του

καπνίσματος» που περιέρχεται στο εικονογραφημένο Πανθεσσαλικό ημερολογιακό

λεύκωμα , το οποίο δημοσιεύτηκε στο Βόλο το 1927 «Σκοτώνει την ανιόν ή την

καθιστά λιγότερο οδυνηράν . Κατευνάζει τους καρδιακούς και ηθικούς πόνους.

Αναζωογονεί παροδικός το πνεύμα. Ευνοεί την περισταλτικήν κίνηση των εντέρων.

Καθιστά ολιγότερο κατεπείγουσα την ανάγκη τροφής. Φέρει κάποια γαληνή εις τον

σπασμωδικό ερεθισμό όλων των κατοικούντων εις τας πόλεις».

Με το πέρασμα των χρόνων οι διαφημίσεις έχουν εκσυγχρονιστεί. Πλέον το

κάπνισμα έχει συσχετιστεί με την ζωντάνια και την ζωηράδα, τα πλούτη και τη

διασκέδαση, την επιτυχία και την εξυπνάδα και τέλος με ότι άλλο πιο ανακριβές

επιστημονικά προτάσσοντας παραπλανητικές ιδιότητες και δυνατότητες όπως έχει

άλλωστε αποδειχθεί από την συνεχή και υπεύθυνη επιστημονική τεκμηρίωση μέχρι

σήμερα, αποδεκτή από κυβερνήσεις κρατών, διεθνείς οργανισμούς.

Σήμερα με αδιάψευστα επιστημονικά στοιχείς οι ωραιοποιημένες ιδιότητες

του καπνίσματος καταρρίπτονται, ενώ νέες βλαπτικές επιδράσεις διαπιστώνονται

συνεχώς. Όπως είναι γνωστό το κάπνισμα είναι υπεύθυνο για πολλά είδη καρκίνων

και κατ’ εξοχήν των 80% των περιπτώσεων του πνεύμονα ετησίως παγκόσμια,

σχετίζεται δε επιπλέον και με την δημιουργία και τον επιπολασμό αγγειακών,

καρδιακών και εγκεφαλικών επεισοδίων στους ανθρώπους.

Στην χώρα μας για παράδειγμα από τους 50.000 ετήσιους θανάτους που

οφείλονται σε παθολογικά αίτια και όχι στην φυσιολογική γήρανση,15.000

αποδίδονται στο κάπνισμα. Στην Αμερική, χώρα απολύτως ακριβή στατιστικά

26

στοιχεία, το κάπνισμα σκοτώνει κάθε χρόνο περισσότερα άτομα απ’ όσους θανάτους

προκαλούνται από ατυχήματα, ναρκωτικά όλων των ειδών, αλκοολισμό,AIDS.

ΟΙ ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΙΣ ΚΑΠΝΙΚΩΝ ΠΡΟΙΟΝΤΩΝ, Η ΚΥΡΙΑ ΑΙΤΙΑ

ΜΥΗΣΗΣ ΤΩΝ ΝΕΑΡΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΣΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ

Στο λεξικό το ρήμα «διαφημίζω» δίδεται ως συνώνυμο του διαδίδω,

διασπείρω τη φήμη για κάποιο, επαινώ δημόσια πρόσωπο ή πράγμα, ρεκλαμάρω,

εξαιρώ τις ιδιότητες, τις ωφέλειες κάποιου αντικειμένου για να ελκύσω αγοραστές.

Εξάλλου, όλα τα εγχειρίδια που πραγματεύονται το θέμα των διαφημίσεων

αναφέρουν ότι η διαφήμιση είναι η τέχνη να πουλάς και εξασφαλίζεται επί πληρωμή

από ένα οίκο, μια επιχείρηση ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων με συγκεκριμένο σκοπό

και στόχο. Η διαφήμιση, μέσα από τα μηνύματα της επιδιώκει να πληροφορήσει και

να πείσει. Τα μηνύματα που μεταδίδονται είναι πάντοτε επηρεασμένα (όχι

αντικειμενικά) και δεν παρουσιάζουν ισορροπημένη άποψη. Η διαφήμιση είναι

πάντοτε υποκειμενική.

Μ’ αυτά τα λίγα αλλά και από τις εμπειρίες που ο καθένας μας έχει από την

καθημερινή ζωή δεν είναι πολύ δύσκολο να εξηγήσουμε τον καταιγισμό των

διαφημίσεων που μας κατακλύζουν 24 ώρες το εικοσιτετράωρο.

Συνοπτικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι όσοι διαφημίζουν το κάνουν γιατί

τους συμφέρει. Διαφημίζοντας κερδίζουν.

Σε ό, τι αφορά ειδικά τις καπνοβιομηχανίες αυτές:

- γνωρίζουν και πιστεύουν ότι τα οφέλη που προκύπτουν μακροχρόνια από

διαφημιστικές ενέργειες ξεπερνούν κατά πολύ τα έξοδα τους

- γνωρίζουν και πιστεύουν ότι διαφημίζοντας επηρεάζουν τους ανθρώπους να

χρησιμοποιούν τα προϊόντα ή τις υπηρεσίες που διαφημίζουν ο ισχυρισμός

επομένως των καπνοβιομηχανιών ότι οι διαφημίσεις και οι άλλες προωθητικές

προσπάθειές τους αποσκοπούν μόνο στην προβολή των διαφόρων ειδών των

προϊόντων τους ούτε από τη θεωρία ούτε από την πράξη δικαιολογείται ή

δικαιώνεται.

Είναι λοιπόν εύκολο και στον πιο απλό άνθρωπο που διαθέτει τον «κοινό

νου» να απαντήσει στο ερώτημα « Γιατί διαφημίζουν οι καπνοβιομηχανίες».

27

Διαφημίζουν γιατί θέλουν να επηρεάσουν ομάδες ανθρώπων και μ’ αυτό τον

τρόπο να αυξήσουν τις πωλήσεις τους.

Διαφημίζουν λοιπόν για:

1. να επηρεάσουν τους μη καπνιστές να αρχίσουν το κάπνισμα.

2. να επηρεάσουν τους καπνιστές να καπνίζουν πιο πολύ.

3. να επηρεάσουν τους καπνιστές να αναβάλουν την απόφαση τους να

σταματήσουν το κάπνισμα.

4. να επηρεάσουν τους καπνιστές στην επιλογή του είδους των τσιγάρων

που θα καπνίσουν.

Η επιστημονική έρευνα μας πληροφορεί ότι η μύηση στο κάπνισμα αρχίζει

από την παιδική ηλικία. Τα στοιχεία και δεδομένα είναι συντριπτικά:

- 60% των καπνιστών αρχίζουν πριν τα 13 τους χρόνια.

- 90% των καπνιστών αρχίζουν πριν τα 20 τους χρόνια.

Σωρεία μελετών και ερευνών προσφέρουν αδιάσειστα στοιχεία και δεδομένα που

έχοντάς τα υπόψη οι φορείς υγείας και παιδείας σ’ όλες ανεξαίρετα τις αναπτυγμένες

χώρες προωθούν και ψηφίζουν όλο και πιο αυστηρές νομοθεσίες σε ότι αφορά τη

διαφήμιση καπνικών προϊόντων.

Ας δούμε μερικά από αυτά τα δεδομένα:

1. τα παιδιά κατανοούν τις διαφημίσεις καπνικών προϊόντων, ιδίως τσιγάρων.

2. όσα από τα παιδιά εγκρίνουν τις διαφημίσεις έχουν διπλάσιες πιθανότητες να

γίνουν καπνιστές παρά τα παιδιά που δεν τις εγκρίνουν.

3. οι διαφημίσεις όχι μόνο προδιαθέτουν τα παιδιά στο κάπνισμα αλλά και

ενισχύουν τη συνήθεια τους στο κάπνισμα.

4. τα παιδιά επηρεάζονται από τις διαφημίσεις σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από

όσο οι ενήλικες.

5. πολλά παιδιά είναι σε θέση να διακρίνουν, κρυπτογραφικές ή

διαφοροποιημένες διαφημίσεις για καπνικά προϊόντα που ούτε καν

επιδεικνύουν τη μάρκα ή τ’ όνομα των τσιγάρων. Μπορούν, επίσης, να

διακρίνουν μάρκες τσιγάρων σε άλλα είδη προϊόντων.

Έρευνες, έχουν επίσης, επιβεβαιώσει ότι ανήλικοι καπνιστές:

1. δίδουν μεγαλύτερη προσοχή στις διαφημίσεις παρά οι ενήλικες.

2. δείχνουν «ευαρέσκεια» στις «ιδέες» που προβάλλουν οι διαφημίσεις

καπνικών προϊόντων.

28

3. έχουν ισχυρότερες προτιμήσεις σε συγκεκριμένες διαφημίσεις παρά οι μη

καπνιστές.

Ας δούμε όμως μερικές από τις μελέτες αυτές από πιο κοντά για να αντιληφθούμε

καλύτερα το όλο πρόβλημα που προκύπτει από τις διαφημίσεις καπνικών προϊόντων:

1. δυο πρόσφατες μελέτες από τον Aitken και τους συνεργάτες του

αποδεικνύουν ότι: 22% από τα παιδιά ηλικίας 6-10 χρόνων και 91% των

παιδιών 12-16 χρόνων ήταν σε θέση να διακρίνουν αν μια διαφήμιση ήταν για

τσιγάρα παρόλο ότι σ’ αυτή δεν περιέχονταν σημάδια καπνίσματος.

2. μια άλλη μελέτη από τους Rombouts και Founconnier αποκαλύπτει ότι: οι

διαφημίσεις πρωταρχικά, φτάνουν στα παιδιά. Μόνο 18% τω εφήβων δεν

πρόσεξαν τις σχετικές διαφημίσεις σε σύγκριση με το 45% των ενηλίκων που

δήλωσαν ότι δεν τις πρόσεξαν.

3. μια δανέζικη μελέτη έχει καταδείξει ότι νεαρά άτομα των 10-14 χρόνων έχουν

υψηλότερο ποσοστό αναγνώρισης των ονομάτων και λογοτύπων των

τσιγάρων σε σύγκριση με τους ενήλικες.

Συνοπτικά

Για τα παιδιά που μεγαλώνουν σε μια κοινωνία όπου οι διαφημίσεις καπνικών

προϊόντων επιτρέπονται, το κάπνισμα δεν μπορεί παρά:

- να κυριαρχεί παντού και σ’ οποιαδήποτε ώρα.

- να θεωρείται θετική συμπεριφορά.

- να γίνεται αποδεκτό από το ευρύτερο κοινό.

Παρόλα αυτά οι καπνοβιομηχανίες συνεχίζουν να επιμένουν ότι οι διαφημίσεις

τους απευθύνονται και επηρεάζουν αποκλειστικά και μόνο τους καπνιστές, για να

τους επηρεάσουν να αλλάξουν τη μάρκα των τσιγάρων που καπνίζουν.

Δημόσια, αρνούνται ότι η διαφήμιση προάγει το κάπνισμα, ενώ όλοι είδαμε και

γνωρίζουμε ότι εξ΄ ορισμού η διαφήμιση επιδιώκει τη μεγιστοποίηση των πωλήσεων

κάθε διαφημιζόμενου προϊόντος.(http://www.asda.gr,2006-2007)

4.3.1.Άσκηση και κάπνισμα

29

Οι μηχανισμοί των κινήτρων που οδηγούν τα άτομα στο κάπνισμα είναι οι

παρακάτω:

- Λόγω της επιρροής από κοινωνικούς παράγοντες (φίλοι, γονείς, διαφήμιση),

αλλά και λόγω χαρακτηριστικών της προσωπικότητάς τους, όπως είναι η

επιθυμία να βελτιώσουν το κοινωνικό τους προφίλ. Γιατί τους αρέσει η

κίνηση του καπνίσματος, η μυρωδιά και η γεύση του τσιγάρου.

- Γιατί καπνίζοντας, ο οργανισμός εκκρίνει ουσίες (ντοπαμίνη, νορεπινεφρίνη,

βήτα-ενδορφίνη) και αυτό τους προκαλεί αισθήματα ευεξίας. Για να μειώσουν

την κακή διάθεση ή την κατάθλιψη μέσα από ουσίες που εκκρίνονται από τη

χρήση νικοτίνης (βήτα-ενδορφίνες, σεροτονίνη).

- Κάποια άτομα (με χαρακτηριστικά προσωπικότητας τύπου Α ή καταθλιπτικά)

καπνίζουν, για να διαχειριστούν τα επίπεδα διέγερσής τους, έτσι ώστε να

βελτιώσουν την επεξεργασία πληροφοριών και την προσοχή τους.

Η χαμηλή αυτό-αποτελεσματικότητα αποτελεί έναν από τους παράγοντες

προσωπικότητας που οδηγούν στο αυτόματο κάπνισμα. Η διαδικασία του

καπνίσματος γίνεται αυτόματα και ασυνείδητα. Ένας άλλος λόγος που βασίζεται

κυρίως σε κοινωνικά και ψυχολογικά αίτια, είναι και η ανησυχία των ατόμων για το

σωματικό τους βάρος και την εικόνα τους προς τους άλλους. Όταν τα άτομα ξεκινούν

το κάπνισμα χάνουν βάρος, και το αντίθετο συμβαίνει όταν το κόψουν. Έτσι κάποια

άτομα ισχυρίζονται ότι καπνίζουν, με σκοπό να διατηρούν το βάρος τους στα ίδια

επίπεδα.

Αυτός είναι και ένας σημαντικός λόγος που πολλοί αρνούνται να κόψουν το

τσιγάρο, από το φόβο μήπως πάρουν κιλά και χειροτερέψουν τη σωματική τους

εικόνα. Δεν αναλογίζονται βέβαια, ότι οι κίνδυνοι από το τσιγάρο, είναι πολύ

περισσότεροι απ’ ότι λίγα κιλά παραπάνω στο βάρος τους.

4.3.2.Άσκηση και περιορισμός του καπνίσματος

Το μεγαλύτερο ποσοστό των αθλητών δεν καπνίζει. Σε μια έρευνα με άτομα

που έτρεχαν, μόνο το 2.0% ανέφερε ότι κάπνιζε 20 ή περισσότερα τσιγάρα την

ημέρα. Υπήρξε επίσης, αρνητική συσχέτιση μεταξύ της χρήσης τσιγάρου και της

εβδομαδιαίας προπόνησης σε χιλιομετρικές αποστάσεις. Το 70% των καπνιστών,

όταν άρχισε να ασχολείται με το τζόκινγκ ή γενικά με το τρέξιμο, σταμάτησε να

30

καπνίζει. Σε άλλες έρευνες, η άσκηση έδειξε να έχει θετική επίδραση στην αποχή από

το κάπνισμα για μεγάλο χρονικό διάστημα ή τα άτομα που αύξησαν το ποσοστό

ενασχόλησης τους με την άσκηση κάπνιζαν λιγότερο από αυτούς που δεν

γυμνάζονταν. Παρόμοια αποτελέσματα εντοπίζονται και σε άλλη μελέτη, στην οποία

φαίνεται ότι τα άτομα που είναι αθλητές ή απλά ασχολούνται με τα σπορ

παρουσιάζουν χαμηλότερο ποσοστό καπνίσματος.

Σχετική έρευνα σε ελληνικό πληθυσμό, έδειξε ότι όσο αυξάνεται η ηλικία των

ατόμων, τόσο μειώνεται η ενασχόλησή τους με την άσκηση, ενώ αντίθετα αυξάνεται

ο αριθμός των τσιγάρων που καπνίζουν. Επίσης όσο αυξάνονται τα χρόνια της

ενασχόλησης με την άσκηση, τόσο μειώνεται ο αριθμός των τσιγάρων που καπνίζουν.

Επιπλέον όσοι είναι εν ενεργεία αθλητές καπνίζουν λιγότερο, εν συγκρίσει με αυτούς

που δεν είναι αθλητές, αλλά και όσοι ήταν παλαιότερα ασκούμενοι καπνίζουν

λιγότερο, σε σύγκριση με αυτούς που δεν είχαν ποτέ καμία ενασχόληση με την

άσκηση. (Θεοδωράκης Γ., 2010)

Επίσης, άλλες ανασκοπήσεις έδειξαν ότι σε αρκετές περιπτώσεις, η άσκηση

βοήθησε στην ελάττωση του καπνίσματος, ενώ σε γενικές γραμμές όσο πιο πολύ

ασκούνται τα άτομα, τόσο πιο λίγο καπνίζουν. Φαίνεται ότι η άσκηση αποτρέπει τα

άτομα από τη συνήθεια του καπνίσματος ή ενισχύει την προσπάθεια των καπνιστών

να περιορίσουν ή να διακόψουν το κάπνισμα. Βέβαια η άσκηση δεν προτείνεται

άμεσα ως μέσο μείωσης του εθισμού, αλλά ως εναλλακτική τεχνική απασχόλησης, ή

απόσπασης ή μετατόπισης της προσοχής από τις τυπικές συνήθειες των καπνιστών.

Σαν μια διαδικασία συναισθηματικής κάλυψης, με τη συνδρομή μιας ευχάριστης

ενασχόλησης και ως διαδικασία που εισάγει στον υγιεινό τρόπο ζωής γενικά.

Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει, η βοήθεια που προσφέρει η άσκηση στην

ελάττωση του καπνίσματος σε άτομα με καρδιοπάθεια. Μια έρευνα έδειξε ότι ένα

μεγάλο ποσοστό καρδιοπαθών 32.5% εξακολουθεί να καπνίζει και μετά από

καρδιακό επεισόδιο. Αυτή η κατηγορία ασθενών χαρακτηρίζεται ως δύσκολη, γιατί

δείχνει αρνητικές συμπεριφορές σε ότι αφορά την υγεία της, δεν παίρνει συστηματικά

τα φάρμακα, δεν ασκείται και δεν κάνει ιδιαίτερη προσπάθεια να κόψει το κάπνισμα.

Οι έρευνες έδειξαν ότι η άσκηση επιδρά θετικά στην προσπάθεια

καρδιοπαθών να περιορίσουν το κάπνισμα. Ο συνδυασμός άσκησης και αγωγής

υγείας πάνω στο κάπνισμα, τη διατροφή και τον έλεγχο του στρες, βοήθησε τους

ασθενείς να υιοθετήσουν πιο υγιεινές συμπεριφορές, όπως μείωση ή και διακοπή του

καπνίσματος, καλή διατροφή και συχνή άσκηση. Επιπρόσθετα, δύο ανασκοπήσεις

31

παρεμβατικών μελετών, με εξέταση της αποτελεσματικότητας της άσκησης ως μέσου

αποκατάστασης καρδιοπαθών διαπίστωσαν ότι, η άσκηση παίζει έναν πολύ

σημαντικό ρόλο στις παρεμβατικές διαδικασίες και την υγεία των ασθενών και ότι η

άσκηση βοηθάει τα άτομα με καρδιοπάθειες που καπνίζουν να ελαττώσουν ή ακόμα

και να κόψουν εντελώς το κάπνισμα.

Με βάση τα παραπάνω, φαίνεται ότι για άτομα με καρδιοπάθεια που θα

καταφέρουν να εντάξουν την άσκηση στο πρόγραμμά τους, αυξάνονται οι

πιθανότητες περιορισμού ή και διακοπής του καπνίσματος. Γενικότερα, η άσκηση

είναι απαραίτητη, αφού μπορεί να επηρεάσει θετικά και να ωφελήσει τους ασθενείς

που καπνίζουν, είτε βοηθώντας τους να κόψουν το κάπνισμα, είτε βελτιώνοντας την

ποιότητα ζωής τους.

Μελετώντας τις θεωρίες που περιγράφουν τους μηχανισμούς των κινήτρων

που οδηγούν τα άτομα στο κάπνισμα και τις επιδράσεις της άσκησης, μπορούμε να

πούμε ότι η άσκηση και το κάπνισμα φαίνεται να έχουν μια ανταγωνιστική σχέση. Η

άσκηση βοηθάει στην καταπολέμηση της υπερέντασης και του στρες και μπορεί, με

αυτόν τον τρόπο να ικανοποιηθούν τα κίνητρα όσων δηλώνουν ότι καπνίζουν για

καταπράυνση - ηρεμία. Επίσης η άσκηση προκαλεί την έκκριση ουσιών

(νευροδιαβιβαστών) που προκαλούν αίσθημα ευεξίας (ενδορφίνες, σεροτονίνη,

νορεπινεφρίνη) και θα μπορούσε σε κάποιο βαθμό να ικανοποιήσει τα κίνητρα όσων

δηλώνουν ότι καπνίζουν, γιατί αισθάνονται όμορφα (θεωρίες «αδυναμίας – άφεσης –

ικανοποίησης”).

Ακόμη όσοι ασκούνται έχουν λιγότερα συμπτώματα κατάθλιψης, επομένως η

άσκηση μπορεί να υποκαταστήσει το κάπνισμα σε όσους καπνίζουν για να

αντιμετωπίσουν αισθήματα κατάθλιψης. Τέλος η άσκηση ενισχύει την αίσθηση του

αυτοελέγχου, την αίσθηση της αυτο-αποτελεσματικότητας, της αυτοεκτίμησης και

την ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων. Καλύπτει επομένως, αρκετά από τα

ψυχοκοινωνικά κίνητρα όσων υποστηρίζουν ότι καπνίζουν για τέτοιους λόγους.

Με βάση αποδεδειγμένες διεθνείς πρακτικές, οι καμπάνιες απαγόρευσης του

καπνίσματος και οι σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις είναι σωστές και πράγματι, όταν

εφαρμόζονται, έχουν θετικά αποτελέσματα. Δεν αρκεί όμως αυτό. Η προβολή της

άσκησης και του υγιεινού τρόπου ζωής, οι σχετικές καμπάνιες, η εκπαίδευση και η

ενημέρωση σε θέματα άσκησης και υγείας, η προαγωγή παρεμβατικών ή βιωματικών

προγραμμάτων άσκησης και υγείας, αξίζει να αποτελούν προτεραιότητα και για τη

χώρα μας. Καθώς η ενημέρωση και η πληροφόρηση παίζουν καθοριστικό ρόλο στη

32

διαμόρφωση των στάσεων των ατόμων για την άσκηση και το κάπνισμα, η πολιτεία

οφείλει να συνεχίζει τον αγώνα της ευαισθητοποίησης, ιδίως στο νεαρό πληθυσμό.

Μια μόνιμη πολιτική αγωγής υγείας στο θέμα του καπνίσματος αξίζει της

προσοχής του εκπαιδευτικού συστήματος. (Θεοδωράκης, Γ. 2010)

33

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

ΠΑΘΗΤΙΚΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ

5.1.1.Παθητικό Κάπνισμα

Το παθητικό κάπνισμα θεωρείται σήμερα η τρίτη προλήψιμη αιτία

θνησιμότητας. «Ο εισπνεόμενος και εκπνεόμενος από τους καπνιστές καπνός (καπνός

κεντρικής ροής) και κυρίως ο καπνός που εξέρχεται από την άκρη του τσιγάρου

μεταξύ δύο εισπνοών (καπνός περιφερικής ροής), έχει αρνητικές επιπτώσεις στην

υγεία και των μη καπνιστών. Μόλις το 26% των προϊόντων και υποπροϊόντων

καπνού μένει μέσα στο τσιγάρο (φίλτρο), το 28% εισπνέεται από τον καπνιστή και το

46% σκορπίζεται στον αέρα. Περισσότερες από 50 καρκινογόνες ουσίες έχουν

ταυτοποιηθεί στον καπνό του τσιγάρου που απελευθερώνεται στον αέρα.

Στα ούρα και στο αίμα των ατόμων που εκτέθηκαν σε παθητικό κάπνισμα

εντοπίζονται νικοτίνη, κοτίνη (το μεταβολικό της προϊόν) και καρκινογόνες ουσίες.

Στους μη καπνιστές ο καπνός (ιδιαίτερα σε κλειστούς χώρους) ερεθίζει τα μάτια,

προδιαθέτει σε συχνές φλεγμονές του επιπεφυκότα και ερεθίζει το αναπνευστικό

σύστημα. Επίσης προκαλεί ρινικά συμπτώματα, βήχα και κεφαλαλγίες καθώς και

κρίσεις βρογχικού άσθματος ή άλλες αλλεργικές αντιδράσεις. Οι επιδράσεις αυτές

είναι πιο έντονες στα παιδιά. Πρόκειται, ωστόσο, για ένα φαινόμενο που αφορά και

τους καπνιστές, καθώς η έκθεσή τους στον καπνό από τα τσιγάρα άλλων ανθρώπων

πολλαπλασιάζει την πιθανότητα να προσβληθούν από ασθένειες που σχετίζονται με

το κάπνισμα. Γενικότερα, σύμφωνα με πειραματικά δεδομένα σε ανθρώπους και

πειραματόζωα, μπορεί να υποστηριχθεί ότι η δευτερογενής έκθεση στον καπνό

προκαλεί στον οργανισμό μεταβολές παρόμοιες με αυτές που παρατηρούνται στους

καπνιστές, έστω και σε μικρότερο κατά κανόνα, βαθμό.

Εκτός από τις άμεσες επιδράσεις, ο καπνός του τσιγάρου αυξάνει τον σχετικό

κίνδυνο για όλα τα βασικά νοσήματα που σχετίζονται με το κάπνισμα. H

περιβαλλοντική έκθεση στον καπνό συνδέεται αιτιολογικά με αύξηση της

νοσηρότητας και της θνησιμότητας από στεφανιαία νόσο κατά 25%-30%, με πιθανή

αύξηση της επίπτωσης αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων. Ο σχετικός κίνδυνος για

ισχαιμική νόσο του μυοκαρδίου έχει αναφερθεί 1,3 φορές μεγαλύτερος σε όσους μη

34

καπνιστές εκτίθενται συστηματικά στον καπνό του τσιγάρου σε σχέση με μη

καπνιστές που δεν εκτίθενται στο παθητικό κάπνισμα.

Η σχέση του παθητικού καπνίσματος με τον καρκίνο του πνεύμονα έχει

τεκμηριωθεί ερευνητικά. Σε Ελληνίδες μη καπνίστριες με σύζυγο καπνιστή

διαπιστώθηκε σχετικός κίνδυνο για καρκίνο του πνεύμονα 2,4 φορές μεγαλύτερος απ’

ότι σε γυναίκες μη καπνίστριες με σύζυγο μη καπνιστή, όταν η κατανάλωση

τσιγάρων του συζύγου ήταν χαμηλότερη από ένα πακέτο την ημέρα και 3,4 φορές

μεγαλύτερος όταν η κατανάλωση τσιγάρων από τον σύζυγο ξεπερνούσε ημερησίως

το ένα πακέτο.

Παρόμοια ευρήματα καταδεικνύονται και από την έρευνα των Kalandidi,

Katsouyianni, Voropoulou και συνεργατών το 1990 σύμφωνα με την οποία, ο

σχετικός κίνδυνος για καρκίνο του πνεύμονα ήταν 2,1 φορές μεγαλύτερος για

γυναίκες μη καπνίστριες με σύζυγο καπνιστή, ενώ βρέθηκε θετική όχι όμως

στατιστικά σημαντική συσχέτιση του αριθμού της ημερήσιας κατανάλωσης των

τσιγάρων από τον σύζυγο και των ετών της έκθεσης με τον σχετικό κίνδυνο για

καρκίνο του πνεύμονα.

Εκτός από τον καρκίνο του πνεύμονα, το παθητικό κάπνισμα συσχετίζεται και

με τον καρκίνο του στόματος, του φάρυγγα, του λάρυγγα, του οισοφάγου, της

ουροδόχου κύστης, του νεφρού, του παγκρέατος, του εγκεφάλου, του θυρεοειδούς

και του μαστού. Ακόμη αυξάνει τη συχνότητα και άλλων παθήσεων και διαταραχών

του αναπνευστικού συστήματος, ιδιαίτερα στα βρέφη και στα παιδιά με γονείς

καπνιστές. Σημαντικές είναι επίσης οι αρνητικές συνέπειες του καπνίσματος κατά την

εγκυμοσύνη, καθώς επηρεάζεται σημαντικά η αναπνευστική λειτουργία των νεογνών,

αυξάνεται η συχνότητα των αναπνευστικών νοσημάτων κατά την παιδική ηλικία και

ο κίνδυνος για χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια κατά την ενήλικη ζωή.

Το κάπνισμα κατά την εγκυμοσύνη αυξάνει τις αυτόματες αποβολές, την

περιγεννητική θνησιμότητα, τις συγγενείς ανωμαλίες και τους πρόωρους τοκετούς.

Σχετίζεται με αυξημένη επίπτωση λευχαιμίας, λεμφώματος και εγκεφαλικών όγκων

κατά την παιδική ηλικία. Επίσης συνδέεται αιτιολογικά με την υποτροπιάζουσα μέση

ωτίτιδα, την εκκριτική μέση ωτίτιδα και την εκδήλωση άσθματος. Το κάπνισμα

επιδρά αρνητικά και στην υγεία της εγκύου, καθώς αυξημένη παρουσιάζεται στις

καπνίστριες η συχνότητα της αποκόλλησης του πλακούντα, του πρόδρομου

πλακούντα, των αιμορραγιών και της πρόωρης ρήξης του θυλακίου.

(http://www.neaygeia.gr/page.asp?p=433, 2012)

35

Εικόνα 5. Παθητικό κάπνισμα, Πηγή: eirinika.gr

5.1.2.Στατιστικά στοιχεία για το παθητικό κάπνισμα

Τα στοιχεία που υπάρχουν για το παθητικό κάπνισμα είναι πολύ λιγότερα.

Μόλις την τελευταία πενταετία είδαν το φως της δημοσιότητας εμπεριστατωμένες

έρευνες οι οποίες αποδεικνύουν ότι το παθητικό κάπνισμα είναι εξίσου βλαβερό με το

ενεργητικό. Δεν θα μπορούσε να είναι διαφορετικά μια και μόλις το 20% του

πληθυσμού παγκοσμίως προστατεύεται γονιδιακά από το κάπνισμα. Αυτό σημαίνει

ότι ένας παθητικός καπνιστής, εάν δεν ανήκει σε αυτή την προνομιακή κατηγορία -

που είναι και το πιο πιθανόν - κινδυνεύει πολύ περισσότερο από έναν καπνιστή που

προστατεύεται γονιδιακά από τον καπνό. Παρόλο που ο πρώτος έχει επιλέξει να μην

καπνίζει.

Μόνο στην Ευρώπη εκτιμάται ότι κάθε χρόνο πεθαίνουν 79.000 άνθρωποι

εξαιτίας του παθητικού καπνίσματος, σύμφωνα με έκθεση που δημοσιεύτηκε από την

Smoke Free Partnership, ένα φόρουμ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το οποίο ερευνά

θέματα που σχετίζονται με τον καρκίνο και την καρδιά. Από αυτούς οι 72.000 είχαν

εισπνεύσει τα τοξικά χημικά του καπνού μέσα στο ίδιο τους το σπίτι ενώ οι 7.000

στον εργασιακό τους χώρο.

Παρόμοια είναι και τα στατιστικά στοιχεία του Αμερικανικού Κέντρου

Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών το οποίο επισημαίνει ότι στις ΗΠΑ κάθε χρόνο

πεθαίνουν 46.000 άνθρωποι από καρδιοπάθειες που οφείλονται στο παθητικό

κάπνισμα και 3.000 από καρκίνο για τον ίδιο λόγο. Αξίζει να σημειωθεί ότι στα

νούμερα αυτά δεν έχουν υπολογιστεί μια σειρά θανάτων για τους οποίους υπάρχουν

ισχυρές ενδείξεις, σχεδόν αποδείξεις, ότι οφείλονται στο παθητικό κάπνισμα.

36

Την άποψη αυτή υποστηρίζει και ο καθηγητής ιατρικής του πανεπιστημίου

του Κουίνσλαντ της Αυστραλίας, Κόνραντ Τζαμρόζικ ο οποίος ειδικεύεται σε θέματα

δημόσιας υγείας που σχετίζονται με το κάπνισμα. Σύμφωνα με τον κ. Τζαμρόζικ «οι

εκτιμήσεις των θανάτων που προκαλούνται από το παθητικό κάπνισμα είναι

συντηρητικές. Περιλαμβάνουν θανάτους από καρδιακές παθήσεις, εμφράγματα,

καρκίνο του πνεύμονα και ορισμένες αναπνευστικές παθήσεις. Όμως δεν

προσμετρούν θανάτους παιδιών που οφείλονται σε αυτή την αιτία και θανάτους

ενηλίκων λόγω άλλων συνθηκών που σχετίζονται με το κάπνισμα, όπως η

πνευμονία».

Επιπλέον, πρόσφατη έρευνα των πανεπιστημίων του Κέιμπριτζ στην Βρετανία

και του Μίσιγκαν στην Αμερική έδειξε ότι το παθητικό κάπνισμα μπορεί να

προκαλέσει προβλήματα στις γνωστικές λειτουργίες όπως είναι η μνήμη, ο

υπολογισμός και η ευφράδεια. Οι ερευνητές των δύο πανεπιστημίων μέτρησαν τα

επίπεδα κοτινίνης, συστατικό της νικοτίνης, στα σάλιο 5.000 ενηλίκων. Κατόπιν τους

υπέβαλαν σε διάφορα τεστ, και αποτίμησαν τις ικανότητες τους. Τα συμπεράσματα

ήταν συναρπαστικά. Όσοι είχαν στο σώμα τους υψηλά ποσοστά νικοτίνης

παρουσίαζαν σοβαρά προβλήματα στις γνωστικές τους λειτουργίες. (Be

Strong.org.gr, 2012)

5.1.3.Επιπτώσεις του παθητικού καπνίσματος στην υγεία

Πολλές πρόσφατες μελέτες επιβεβαίωσαν τους σοβαρούς κινδύνους για την

υγεία και τη ζωή που συνδέονται με το παθητικό κάπνισμα. Έχει αποδειχθεί ότι η

χρόνια έκθεση στο παθητικό κάπνισμα είναι η αιτία πολλών από τις ασθένειες που

προκαλεί και το ενεργητικό κάπνισμα, συμπεριλαμβανομένων του καρκίνου του

πνεύμονα, καρδιαγγειακών παθήσεων και παιδικών ασθενειών. Μελέτη του διεθνούς

οργανισμού για την έρευνα κατά του καρκίνου του Π.Ο.Υ. (IARC 2002) έδειξε ότι

για τους μη καπνιστές που ζουν με καπνιστές ο κίνδυνος καρκίνου του πνεύμονα

είναι 20-30% μεγαλύτερος. Ο επιπλέον κίνδυνος λόγω της έκθεσης στο χώρο

εργασίας εκτιμήθηκε ότι είναι 12 - 19%. Οι σχέσεις μεταξύ έκθεσης στον καπνό του

περιβάλλοντος και άλλων τύπων καρκίνου είναι λιγότερο σαφείς. Ο κίνδυνος

στεφανιαίας νόσου είναι αυξημένος μεταξύ των μη καπνιστών που ζουν με καπνιστές

κατά 25 - 30%.

37

Υπάρχουν επίσης όλο και περισσότερες ενδείξεις ότι υπάρχει αιτιώδης

συνάφεια μεταξύ παθητικού καπνίσματος και εγκεφαλικών επεισοδίων σε μη

καπνιστές, παρότι απαιτείται περαιτέρω έρευνα για την εκτίμηση του κινδύνου. Το

παθητικό κάπνισμα συνδέεται με αναπνευστικές νόσους και αποτελεί σημαντική

αιτία επιδείνωσης για άτομα που πάσχουν από άσθμα, αλλεργίες και χρόνια

αποφρακτική πνευμονική πάθηση, που οδηγεί σε κοινωνικό και εργασιακό

αποκλεισμό. Μια πρόσφατη πανευρωπαϊκή έρευνα σε άτομα με συμπτώματα

άσθματος οξείας μορφής έδειξε ότι μια από τις σημαντικές επιθυμίες τους για το

μέλλον είναι να μπορούν να αναπνέουν καθαρό αέρα.

Το παθητικό κάπνισμα είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για τα μικρά παιδιά και τα

βρέφη, εφόσον συνδέεται με τον αιφνίδιο θάνατο των βρεφών, την πνευμονία, τη

βρογχίτιδα, το άσθμα, παθήσεις του αναπνευστικού συστήματος καθώς και παθήσεις

του μέσου ωτός. Η έκθεση των εγκύων στον καπνό του περιβάλλοντος μπορεί να έχει

ως συνέπεια νεογνά χαμηλού βάρους, θάνατο του εμβρύου και πρόωρα νεογνά.

Συγκεκριμένα και όσον αφορά στις έγκυες γυναίκες είναι τεκμηριωμένο ότι, όσες

είναι καπνίστριες έχουν συσχετισθεί με πρόωρο τοκετό (<37 εβδομάδες), με γέννηση

λιποβαρών νεογνών (μ. ο. 150-200 γραμ. λιγότερο) σε διπλάσια συχνότητα, αυτόματη

αποβολή, εκδήλωση άσθματος στην παιδική ηλικία, αλλά και ελαττωμένη

πνευμονική λειτουργία τόσο στα νεογέννητα, όσο και στα παιδιά σχολικής ηλικίας.

Στις έγκυες γυναίκες, επίσης, το παθητικό κάπνισμα έχει συνδεθεί με λιποβαρή

νεογνά (31 γραμ.) κυρίως, αλλά και με πρόωρο τοκετό.

Μια πρόσφατη έρευνα δείχνει ότι η έκθεση στον καπνό του περιβάλλοντος

διπλασιάζει σχεδόν τον κίνδυνο εκφύλισης της ώχρας κηλίδας λόγω γήρανσης - την

κύρια αιτία απώλειας της όρασης στην Ευρώπη. Σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες -

συντηρητικές - εκτιμήσεις της σύμπραξης που δημιουργήθηκε από την European

Respiratory Society (Ευρωπαϊκή Πνευμονολογική Εταιρεία), τον οργανισμό Cancer

Research UK (Έρευνα για τον καρκίνο ΗΒ) και το Institut National du Cancer

(Εθνικό Αντικαρκινικό Ινστιτούτο) στη Γαλλία, περισσότεροι από 79.000 ενήλικες

πεθαίνουν κάθε χρόνο λόγω του παθητικού καπνίσματος στις 25 χώρες της Ε.Ε.

Υπάρχουν ενδείξεις ότι το παθητικό κάπνισμα στο χώρο είχε ως συνέπεια

72.000 θανάτους επιπλέον. Οι εκτιμήσεις αυτές περιλαμβάνουν θανάτους από

καρδιοπάθειες, εγκεφαλικά επεισόδια, καρκίνο του πνεύμονα και ορισμένες

αναπνευστικές νόσους που προκαλούνται από το παθητικό κάπνισμα. Εντούτοις, στις

εκτιμήσεις αυτές δεν περιλαμβάνονται οι θάνατοι ενηλίκων που οφείλονται σε άλλες

38

νόσους που συνδέονται με την έκθεση στον καπνό του περιβάλλοντος (όπως

πνευμονία), οι θάνατοι παιδιών και η σοβαρή νοσηρότητα, οξεία και χρόνια λόγω του

παθητικού καπνίσματος.

Γενικότερα φαίνεται ότι υπάρχουν επαρκείς και αξιόπιστες αποδείξεις από τη

βιβλιογραφία και από τη συναίνεση των ειδικών επιστημόνων ότι μπορούν να γίνουν

αξιόπιστοι προσδιορισμοί για τη συμμετοχή του παθητικού καπνίσματος για την

πρόκληση άσθματος, λοιμώξεων του αναπνευστικού συστήματος, συμπτώματα από

το ανώτερο αναπνευστικό, χαμηλού σωματικού βάρους γέννησης στα παιδιά, καθώς

και για τον καρκίνο του πνεύμονα. Αντίθετα, φαίνεται ότι υπάρχουν ορισμένες,

μερικώς επαρκείς και αξιόπιστες αποδείξεις για να εκτιμηθούν ανάλογα η

ελαττωμένη πνευμονική λειτουργία, η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια και η

πνευμονία στους ενήλικες, οι πρόωρες γεννήσεις στα παιδιά και η ελαττωμένη

πνευμονική λειτουργία. (http://www.bestrong.org.gr 2012)

5.1.4.Επιπτώσεις στην υγεία των παιδιών

Τεκμηριωμένες μελέτες συσχετίζουν την έκθεση των παιδιών στον καπνό του

τσιγάρου με αύξηση της συχνότητας εμφάνισης λοιμώξεων και νοσημάτων του

αναπνευστικού συστήματος. Παιδιά των οποίων οι γονείς καπνίζουν, έχουν 3−5

φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσουν από αναπνευστικές λοιμώξεις (πνευμονία,

βρογχίτιδα, βρογχιολίτιδα, λαρυγγίτιδα) καθώς ευνοείται η μετάδοση ιογενών

λοιμώξεων από τους γονείς στα παιδιά με το βήχα, σε σχέση με εκείνα που δεν

καπνίζουν οι γονείς τους. Επίσης, έχουν 20−40 φορές περισσότερες πιθανότητες

εισαγωγής σε νοσοκομείο λόγω οξείας βρογχίτιδας ή πνευμονίας κατά το πρώτο έτος

της ζωής τους. Η συμπτωματολογία τους είναι εντονότερη και μεγαλύτερης διάρκειας

στα παιδιά των καπνιστών.

Αναμφισβήτητα αποτελεί εκλυτικό παράγοντα, αύξησης της συχνότητας του

άσθματος, καθώς και σημαντική αιτία επιδείνωσης της συμπτωματολογίας του. Έχει

συσχετιστεί με το σύνδρομο αιφνίδιου θανάτου, με μέση ωτίτιδα με υγρό, πρόκληση

οισοφαγίτιδας, βακτηριδιακή μηνιγγίτιδα και αποτελεί σημαντικό παράγοντα

σχολικών απουσιών λόγω ασθένειας. Η αύξηση του κινδύνου εμφάνισης

εμφράγματος του μυοκαρδίου, καρκίνου του πνεύμονα και χρόνιας αποφρακτικής

39

πνευμονοπάθειας στους ενήλικες είναι οι κύριες απώτερες επιδράσεις του παθητικού

καπνίσματος.

Μη καπνιστής που ζει σε περιβάλλον καπνιστών διατρέχει δύο φορές

μεγαλύτερο κίνδυνο για καρκίνο του πνεύμονα. Στις ΗΠΑ το παθητικό κάπνισμα

κατατάσσεται ως τρίτη αιτία θανάτου μετά το ενεργητικό κάπνισμα και το

οινόπνευμα. Το κάπνισμα θεωρείται επικίνδυνο καθ’ όλη τη διάρκεια της

εγκυμοσύνης και ιδιαίτερα μετά τον τέταρτο μήνα. Οι συχνότερες επιπτώσεις είναι η

ενδομήτρια καθυστέρηση, οι επιπλοκές στην κύηση και στον τοκετό καθώς και η

αυξημένη περιγεννητική θνησιμότητα. Νεογέννητα που εκτέθηκαν στον καπνό του

τσιγάρου κατά την εμβρυϊκή περίοδο εμφανίζουν μικρότερο βάρος και ύψος σε σχέση

με αυτά, οι μητέρες των οποίων δεν κάπνιζαν.

Οι χρόνιες καπνίστριες εμφανίζουν μειωμένη γονιμότητα που οφείλεται στις

μόνιμες αρτηριακές βλάβες του ενδομητρίου και στις συσπάσεις της μήτρας. Επίσης

κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης εμφανίζουν βαριές επιπλοκές, όπως πρόδρομο

πλακούντα, πρόωρη αποκόλληση του πλακούντα, αμνιονίτιδα και πρόωρο τοκετό.

Γυναίκες που διακόπτουν το κάπνισμα στην εγκυμοσύνη μειώνουν τον κίνδυνο

εμφάνισης των παραπάνω προβλημάτων υγείας στα παιδιά τους. (Chan-Yeung M,

Dimich-Ward H., 2003)

5.2.Παθητικό κάπνισμα στα παιδιά

5.2.1.Εμβρυική ζωή

Ο πλέον ευάλωτος πληθυσμός στο παθητικό κάπνισμα είναι τα παιδιά. Δεν

υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι επιπτώσεις των τοξικών ουσιών που αφήνει ο καπνός

του τσιγάρου βλάπτουν σοβαρά, συχνά ανεπανόρθωτα, την υγεία και την ανάπτυξη

τους. Οι καταστροφικές συνέπειες του παθητικού καπνίσματος ξεκινούν από την

εμβρυική ζωή. Πρόσφατες έρευνες, έχουν δείξει ότι οι τοξικές ουσίες του καπνού

απορροφούνται από τις εγκύους, διαπερνούν τον πλακούντα και συσσωρεύονται στο

έμβρυο, με αποτέλεσμα να μεγαλώνουν οι πιθανότητες προκλήσεων καρκίνου των

νεφρών και της ουροδόχου κύστης όταν αυτά θα μεγαλώσουν.

5.2.2.Βρέφη

40

Ακόμη πιο σοβαρά είναι τα συμπεράσματα που έχουν βγει για τα βρέφη των

οποίων οι μητέρες τους καπνίζανε κατά την διάρκεια του θηλασμού ή της

εγκυμοσύνης. Στα ούρα των βρεφών αυτών βρέθηκε τόση ποσότητα κοτινίνης όση

και στην μητέρα που κάπνιζε. Ανάλογα είναι τα συμπεράσματα και για τα βρέφη που

οι μητέρες τους ήταν παθητικές καπνίστριες. Έτσι, δεν είναι τυχαίο ότι η πρώτη αιτία

θανάτου σε παιδιά ηλικίας από 1 μήνα έως 1 έτος είναι το παθητικό κάπνισμα. Οι

βλαβερές του συνέπειες έχουν συνδεθεί με το σύνδρομο του αιφνίδιου θανάτου

βρεφών αλλά και με προβλήματα συμπεριφοράς στην παιδική ηλικία όπως η

υπερκινητικότητα και η έλλειψη προσοχής, γνωστή ως ADHD.

5.2.3.Νήπια

Εξίσου απογοητευτικά είναι και τα συμπεράσματα για τα νήπια από 2 ως 5

ετών. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι όταν εκτίθεται στον καπνό απορροφούν

νικοτίνη 6 φορές παραπάνω από τα μεγαλύτερα παιδιά ηλικίας από 9 ως 14 ετών. Τα

παιδιά που μεγαλώνουν σε περιβάλλον όπου οι γονείς τους καπνίζουν έχουν πολύ

μεγαλύτερες πιθανότητες να προσβληθούν από αναπνευστικές παθήσεις και να

αναπτύξουν άσθμα, την πιο συνηθισμένη ασθένεια του παθητικού καπνιστή. Μόνο

στη Μεγάλη Βρετανία υπολογίζεται πως πάνω από 5.000 παιδιά προσβάλλονται από

άσθμα επειδή καπνίζουν οι γονείς τους ενώ κάθε χρόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο

νοσηλεύονται πάνω από 17.000 παιδιά κάτω των 5 ετών, εξαιτίας ασθενειών που

οφείλονται στο παθητικό κάπνισμα. Πριν από περίπου τέσσερα χρόνια

πραγματοποιήθηκε μια από τις μεγαλύτερες και περιεκτικότερες έρευνες σε διάφορες

χώρες της Ευρώπης κατά την οποία εξετάστηκαν, μεταξύ άλλων, οι μακροχρόνιες

επιδράσεις του καπνού στα παιδιά.

Σύμφωνα με την έρευνα αυτή, στην οποία συμμετείχαν πάνω από 300.000

άνθρωποι οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι: τα παιδιά που εισπνέουν καπνό καθημερινά

και για πολλές ώρες κινδυνεύουν 3,63 φορές περισσότερο να προσβληθούν από

καρκίνο των πνευμόνων σε σύγκριση με παιδιά που μεγάλωσαν σε άκαπνο

περιβάλλον. Το αξιοσημείωτο είναι ότι ακόμη και εάν οι γονείς αποφασίσουν να

καπνίσουν μόνο έξω από το σπίτι αυτό δεν προστατεύει 100% τα παιδιά τους. Ο

καπνός και τα δηλητηριώδη στοιχεία που περιέχει μεταφέρονται από τους καπνιστές

41

είτε με τα μαλλιά είτε με τα ρούχα τους, όταν αυτοί επιστρέφουν στο σπίτι. Πρόκειται

για μια καινούργια σχετικά διαπίστωση που με την σειρά της έχει δημιουργήσει μια

καινούργια ορολογία.

5.2.4.Το τριτογενές κάπνισμα

Αυτός όρος περιγράφει τις σοβαρές επιπτώσεις που μπορούν να προκαλέσουν

οι καπνιστές, μεταφέροντας άθελα τους τις τοξίνες του καπνού. Τριτογενής καπνός

είναι αυτό που μυρίζουμε όταν ένας καπνιστής μπει σε μικρό κλειστό χώρο ακόμη

και όταν έχει σβήσει το τσιγάρο του. Έτσι, σύμφωνα με έρευνα του πανεπιστημίου

της Καλιφόρνιας τα παιδιά που οι γονείς τους δεν καπνίζουν μέσα στο σπίτι έχουν

μέχρι και οκτώ φορές μεγαλύτερη ποσότητα νικοτίνης στον οργανισμό τους από τα

παιδιά που οι γονείς τους δεν καπνίζουν καθόλου. Στην ίδια έρευνα που

δημοσιεύτηκε πριν από μερικά χρόνια στην ιστοσελίδα του περιοδικού Nature ο

επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας, καθηγητής Μάτ, υποστηρίζει ότι μπορεί μεν οι

γονείς να προστατεύουν τα παιδιά τους εάν καπνίζουν έξω από το σπίτι αλλά κάνουν

λάθος «αν πιστεύουν ότι αυτό θα προστατεύσει πλήρως τα παιδιά τους από την

έκθεση στο καπνό.» (Be Strong.org.gr 2012)

5.2.5.Στρατηγικές μείωσης της έκθεσης των παιδιών στο παθητικό

κάπνισμα

Οι τεκμηριωμένες μελέτες των βλαπτικών επιδράσεων του παθητικού

καπνίσματος στα παιδιά οδήγησε τον ΠΟΥ (Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας) στην

ανάπτυξη στρατηγικών, οι οποίες θα συμβάλλουν στη μείωση των προβλημάτων

υγείας στα παιδιά καθώς χαρακτηρίζει την έκθεση των παιδιών στον καπνό του

τσιγάρου ως παράβαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων του.

Κάθε χώρα οφείλει να εφαρμόσει νομοθετικές ρυθμίσεις, οι οποίες θα έχουν

ως στόχο την αποτροπή των νέων να αρχίσουν το κάπνισμα, τη διακοπή του

καπνίσματος όσων καπνίζουν και την προστασία των μη καπνιστών.

Στη χώρα μας, από τη δεκαετία του 1970 λαμβάνονται μέτρα στο πλαίσιο

αντικαπνιστικής εκστρατείας του Υπουργείου Υγείας, βασισμένη στις συστάσεις του

ΠΟΥ. Οι παρεμβάσεις αφορούν στο εμπόριο του καπνού, την εισαγωγή αυστηρών

42

περιορισμών στην πώληση, την άμεση και έμμεση διαφήμιση και την απαγόρευση

του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους.

Οι γονείς αποτελούν πρότυπο για τα παιδιά ενώ ασκούν θετική ή αρνητική

επίδραση στη διαμόρφωση και την απόκτηση θετικών στάσεων και συνηθειών

τρόπου ζωής. Οι καπνιστικές συνήθειες των παιδιών επηρεάζονται σημαντικά από

τους γονείς, τους φίλους και το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον ενώ μελέτες δείχνουν

ότι όταν οι γονείς καπνίζουν αυξάνεται η πιθανότητα έναρξης του καπνίσματος και

στα παιδιά του.

Η Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία προτείνει συγκεκριμένες οδηγίες, τις

οποίες πρέπει να εφαρμόσουν οι γονείς στο σπίτι, ώστε να μειώσουν την έκθεση των

παιδιών στον καπνό του τσιγάρου.

Συγκεκριμένα, προτείνουν:

- Διακοπή του καπνίσματος

- Απαγόρευση του καπνίσματος μέσα στο σπίτι. Αν αυτό δεν είναι δυνατό, να

γίνεται συχνός και καλός αερισμός του σπιτιού ή το κάπνισμα να γίνεται σε

συγκεκριμένο πάντα σημείο του σπιτιού, απομονωμένο από το παιδί

- Απαγόρευση του καπνίσματος στους επισκέπτες και τους συγγενείς

- Προτροπή στα μέλη της οικογένειας που καπνίζουν να το διακόψουν

- Αποφυγή του καπνίσματος παρουσία των παιδιών

- Ενημέρωση για το νομικό πλαίσιο σχετικά με το κάπνισμα που ισχύει για τους

επαγγελματίες που φροντίζουν παιδιά

- Αποφυγή δημόσιων χώρων για καπνιστές (εστιατόρια, αεροδρόμια,

καταστήματα), όταν είναι με το παιδί τους

- Ενημέρωση για τις υπηρεσίες υγείας και τις μεθόδους διακοπής του

καπνίσματος καθώς και τα αντικαπνιστικά κέντρα

- Ενημέρωση για τις συνέπειες του παθητικού καπνίσματος στα παιδιά

(Vardavas CI, Kafatos AG., 2007)

43

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4ο

ΑΣΘΜΑ

6.1.1.Άσθμα

Το άσθμα είναι μια χρόνια πάθηση των εναέριων διαδρόμων των πνευμόνων.

Οι εναέριοι διάδρομοι είναι οι σωλήνες που φέρνουν τον αέρα μέσα και έξω από τους

πνεύμονές σας. Εάν έχετε άσθμα, οι εσωτερικοί τοίχοι των εναέριων διαδρόμων σας

είναι ερεθισμένοι (πρησμένοι)-οίδημα.

Η φλεγμονή κάνει το διάδρομο πολύ ευαίσθητο, και αντιδρά έντονα στα

πράγματα που είστε αλλεργικός ή σας ενοχλούν. Όταν οι εναέριοι διάδρομοι

αντιδρούν, στενεύουν, και έτσι λιγότερος αέρας εισέρχεται στον ιστό των πνευμόνων

σας. Αυτό προκαλεί τα συμπτώματα όπως συρρίτουσα αναπνοή (ένας ήχος

σφυρίγματος όταν αναπνέετε-«γατάκια»), το βήξιμο, τη θωρακική πίεση, πρόβλημα

στην αναπνοή, ιδιαίτερα τη νύχτα και το πρωί.

Το άσθμα δεν μπορεί να θεραπευτεί, αλλά οι περισσότεροι άνθρωποι που

έχουν άσθμα μπορούν να το ελέγξουν, έτσι ώστε να έχουν λιγότερα και σπάνια

συμπτώματα και να μπορούν να ζήσουν ενεργές ζωές. Όταν τα συμπτώματα του

άσθματός σας, γίνονται χειρότερα από συνηθισμένα, έχουμε ένα επεισόδιο ή κρίση

άσθματος. Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης άσθματος, οι μύες γύρω από τους εναέριους

διαδρόμους σφίγγουν, καθιστώντας τους εναέριους διαδρόμους στενότερους και έτσι

έχουμε λιγότερη εισροή αέρα. Κατά τη διάρκεια της φλεγμονής, οι εναέριοι

διάδρομοι πρήζονται περισσότερο και γίνονται ακόμα πιο στενοί.

Τα κύτταρα στους εναέριους διαδρόμους μπορούν επίσης να παράγουν

περισσότερη βλέννη από τη συνηθισμένη. Αυτή η πρόσθετη βλέννη στενεύει τους

εναέριους διαδρόμους και ευθύνεται για τον περαιτέρω αποκλεισμό της διελεύσεως

του αέρα στους πνεύμονες. Αυτές οι αλλαγές κάνουν την αναπνοή πολύ πιο δύσκολη.

Οι ασθματικές κρίσεις δεν είναι όλες ίδιες-μερικές είναι χειρότερες από άλλες. Σε μια

σοβαρή κρίση άσθματος, οι εναέριοι διάδρομοι μπορούν να κλείσουν τόσο πολύ και

έτσι να μη μπορεί να φτάσει αρκετό οξυγόνο στα όργανα ζωτικής σημασίας.

Αυτή η κατάσταση είναι επείγουσα και πρέπει να αντιμετωπισθεί αμέσως. Οι

άνθρωποι μπορούν να πεθάνουν από τέτοιες σοβαρές κρίσεις άσθματος. Έτσι εάν

έχετε άσθμα, πρέπει να βλέπετε το γιατρό σας τακτικά. Θα πρέπει να μάθετε ποια

44

πράγματα προκαλούν τα συμπτώματα και πώς να τα αποφεύγετε. Επίσης ο γιατρός

σας, θα σας δώσει εκείνα τα φάρμακα για να έχετε το άσθμα σας υπό έλεγχο.

Η φροντίδα του άσθματός σας είναι σημαντικό μέρος της ζωής σας. Έλεγχος

σημαίνει να «δουλεύετε» στενά με το γιατρό σας για να μάθετε τι πρέπει να κάνετε,

να μένετε μακριά από πράγματα που ενοχλούν τους εναέριους διαδρόμους σας, να

παίρνετε τα φάρμακα που σας δίνει μόνο ο γιατρό σας και να ελέγχετε το άσθμα σας

έτσι ώστε να μπορείτε να αποκριθείτε γρήγορα στα σημάδια μιας κρίσης. Με το να

ελέγχετε το άσθμα σας καθημερινά, μπορείτε να αποτρέψετε σοβαρά συμπτώματα

και να συμμετέχετε σε όλες τις δραστηριότητες.

Εάν το άσθμα σας δεν ελέγχεται καλά, είναι πιθανό να έχετε συμπτώματα που

μπορούν να σας κάνουν να μη πάτε στο σχολείο ή στη δουλειά και να σας

εμποδίσουν να κάνετε πράγματα που απολαμβάνετε. Το άσθμα είναι μια από τις

κύριες αιτίες των παιδιών που χάνουν το σχολείο.

6.1.2.Τι προκαλεί το άσθμα

Αρχικά δεν είναι σαφές τι ακριβώς είναι εκείνο που ερεθίζει τους εναέριους

διαδρόμους των ανθρώπων. Οι ερεθισμένοι εναέριοι διάδρομοί σας μπορούν να

οφείλονται σε έναν συνδυασμό πραγμάτων.

Ξέρουμε ότι αν και άλλοι άνθρωποι στην οικογένειά σας έχουν άσθμα, το

πιθανότερο είναι να αναπτύξετε και εσείς. Μια νέα έρευνα δείχνει πως αν εκτίθεστε

από πολύ νωρίς στη ζωή σας, σε πράγματα όπως τον καπνό τσιγάρου, μολύνσεις και

μερικά αλλεργιογόνα αυξάνετε τις πιθανότητες να αναπτύξετε άσθμα.

6.1.3.Τι προκαλεί τα συμπτώματα και τις κρίσεις άσθματος

Υπάρχουν πράγματα στο περιβάλλον που προκαλούν τα συμπτώματα και

οδηγούν σε ασθματικές κρίσεις. Μερικά από τα πιο κοινά ,είναι η άσκηση, τα

αλλεργιογόνα, και ιογενείς λοιμώξεις. Κάποιοι άνθρωποι έχουν άσθμα μόνο όταν

ασκούνται ή έχουν ιογενή λοίμωξη.

Ο παρακάτω κατάλογος δίνει κάποια παραδείγματα των πραγμάτων που μπορούν να

προκαλέσουν συμπτώματα άσθματος:

45

-Δέρμα ή τρίχες , ή τα φτερά των ζώων

-Σκόνη (συμπεριλαμβανόμενη και η σκόνη στο σπίτι)

-Κατσαρίδες

-Γύρη από τα δέντρα και τη χλόη

-Μούχλα (εσωτερική και εξωτερική)

-Καπνός τσιγάρων

-Ατμοσφαιρική ρύπανση

-Κρύος αέρας ή αλλαγές στον καιρό

-Ισχυρές μυρωδιές από ζωγραφική ή το μαγείρεμα

-Αρωματικά προϊόντα

-Ισχυρά συναισθήματα (να φωνάξει ή να γελάσει δυνατά) και το άγχος

-Φάρμακα όπως η ασπιρίνη και οι βήτα-αποκλειστείς

-Θειώδη άλατα (συντηρητικά τροφίμων) στα τρόφιμα (ξηροί καρποί) ή τα ποτά

(κρασί)

-Η γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση ,μια κατάσταση που προκαλεί καούρα και

μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα του άσθματος, ιδιαίτερα τη νύχτα

-Αλλεργιογόνα στα οποία μπορείτε να εκτεθείτε στην εργασία σας, όπως οι ειδικές

χημικές ουσίες ή οι σκόνες

Τα παραπάνω δεν είναι ένας πλήρης κατάλογος όλων των πραγμάτων που μπορούν

να προκαλέσουν συμπτώματα άσθματος. Οι άνθρωποι μπορούν να έχουν πρόβλημα

με ένα ή περισσότερα από όσα αναφέραμε. Είναι σημαντικό για σας να μάθετε ποια

είναι εκείνα που σας προκαλούν προβλήματα. Ο γιατρός σας μπορεί να σας βοηθήσει

να προσδιορίσετε ποια πράγματα σας προκαλούν άσθμα και με ποιους τρόπους θα τα

αποφύγετε.

6.1.4.Ποιος διατρέχει κίνδυνο

Το άσθμα συνδέεται στενά με τις αλλεργίες. Οι περισσότεροι άνθρωποι , αλλά

όχι όλοι , που έχουν άσθμα, έχουν αλλεργίες. Τα παιδιά με οικογενειακό ιστορικό

αλλεργίας και άσθματος έχουν πολλές πιθανότητες να έχουν άσθμα. Αν και το άσθμα

επηρεάζει τους ανθρώπους όλων των ηλικιών, συχνότερα αρχίζει στην παιδική

ηλικία. Περισσότερα αγόρια έχουν άσθμα από τα κορίτσια, αλλά στην ενηλικίωση,

46

περισσότερες γυναίκες έχουν άσθμα από τους άνδρες. Αν και το άσθμα έχει

επιπτώσεις στους ανθρώπους όλων των φυλών, οι Αφρο-αμερικανοί είναι πιθανότερο

να νοσηλευτούν για κρίση άσθματος και να πεθάνουν, από ότι είναι οι Καυκάσιοι.

6.1.5.Επιδημιολογία άσθματος

Ελλάδα

Το 5% των ενηλίκων πάσχουν από άσθμα και το 11% των παιδιών πάσχουν

από άσθμα, δηλαδή 800.000 Έλληνες πάσχουν από άσθμα.

ΗΠΑ

Στην Αμερική, 26.000.000 Αμερικανών πάσχουν από άσθμα. Το άσθμα

αυξήθηκε κατά 30% στη 10ετία του 1990. Θάνατοι από άσθμα αυξήθηκαν κατά

109% στην 20ετία 1979-1998, δηλαδή από 2.500 σε 5.500 ετησίως.

6.1.6.Ποια είναι τα σημάδια και τα συμπτώματα του άσθματος

Τα κοινά συμπτώματα άσθματος περιλαμβάνουν:

-Βήχα. Ο βήχας από το άσθμα είναι συχνά χειρότερος τη νύχτα ή νωρίς το πρωί,

κάνοντας τον ύπνο αδύνατο.

-Συρρίτουσα αναπνοή (ένας ήχος σφυρίγματος κατά τη διάρκεια της αναπνοής-

«γατάκια»).

-Θωρακική πίεση. Αισθάνεστε ότι κάτι σας πιέζει ή κάθεται στο στήθος σας.

-Σύντομη αναπνοή. Μερικοί άνθρωποι λένε ότι δεν μπορούν να προλάβουν να

αναπνεύσουν, ή αισθάνονται με κομμένη την ανάσα. Μπορεί να αισθανθείτε ότι δεν

μπορείτε να εισπνεύσετε και να εκπνεύσετε αρκετό αέρα από τους πνεύμονές σας.

-Γρήγορη ή θορυβώδης αναπνοή.

Δεν έχουν όλοι οι άνθρωποι αυτά τα συμπτώματα, και τα συμπτώματα

μπορούν να ποικίλουν από μια κρίση άσθματος σε άλλη.

Τα συμπτώματα διαφέρουν από το πόσο σοβαρά είναι. Μερικές φορές μπορούν να

είναι ελαφρώς ενοχλητικά, άλλες φορές να είναι σοβαρά που να σας κάνουν να

47

σταματήσετε ότι κάνετε, και μερικές φορές τα συμπτώματα μπορούν να είναι τόσο

σοβαρά που είναι να απειλούν τη ζωή σας

Τα συμπτώματα διαφέρουν επίσης από το πόσο συχνά εμφανίζονται. Μερικοί

άνθρωποι με άσθμα έχουν συμπτώματα μόλις μια φορά κάθε λίγους μήνες, άλλοι

κάθε εβδομάδα και άλλοι έχουν συμπτώματα κάθε ημέρα. Με τον κατάλληλο έλεγχο

και θεραπεία , οι περισσότεροι άνθρωποι με άσθμα μπορούν να έχουν λίγα ή κανένα

σύμπτωμα.

6.1.7.Διάγνωση περιστατικού με άσθμα

Μερικά πράγματα που θα ρωτήσει ο γιατρός, από την στιγμή που θα κάνετε

εισαγωγή στο νοσοκομείο και περιλαμβάνουν:

-Περίοδοι βήχα, συντομία της αναπνοής ή θωρακική πίεση που εμφανίζονται ξαφνικά

και συχνά, ή φαίνονται να συμβαίνουν κατά τη διάρκεια ορισμένων εποχών του

έτους.

-Κρυολογήματα που φαίνονται "να πηγαίνουν στο στήθος " ή να παίρνουν

περισσότερο από 10 ημέρες να ξεπεραστούν.

-Φάρμακα έχετε χρησιμοποιήσει για να βοηθήσουν την αναπνοή σας.

-Το οικογενειακό ιστορικό άσθματος και αλλεργιών.

-Πράγματα που φαίνονται να προκαλούν τα συμπτώματά σας ή να τα κάνουν

χειρότερα.

Ο γιατρός σας θα σας ακροαστεί και θα ψάξει για συμπτώματα του άσθματος ή των

αλλεργιών.

Ο γιατρός σας πιθανώς θα χρησιμοποιήσει, μια συσκευή που λέγεται

σπιρόμετρο -αναπνοόμετρο για να ελέγξει τη λειτουργία των πνευμόνων σας. Αυτό

το τεστ ονομάζεται Σπιρομέτρηση και μετρά πόσο αέρα μπορείτε να φυσήξετε από

τους πνεύμονές σας αφού πάρετε μια βαθιά αναπνοή, και πόσο γρήγορα μπορείτε να

το κάνετε.

Τα αποτελέσματα θα είναι χαμηλότερα από κανονικά εάν οι εναέριοι

διάδρομοί σας είναι ερεθισμένοι και στενοί, ή αν οι μύες γύρω από τους εναέριους

διαδρόμους σας έχουν σφίξει. Κατά τη διάρκεια του τεστ ο γιατρός σας, μπορεί να

σας δώσει κάποιο φάρμακο που βοηθά στο να διασταλούν οι εναέριοι διάδρομοι για

να δει εάν το φάρμακο αλλάζει ή βελτιώνει τα αποτελέσματα του τεστ.

48

Η σπιρομέτρηση χρησιμοποιείται επίσης για να ελέγξει το άσθμα σας κατά

τη διάρκεια του χρόνου.

Συνήθως δεν χρησιμοποιείται σε παιδιά νεότερα των 5 ετών. Εάν το παιδί σας

είναι νεότερο από 5 ετών, ο γιατρός μπορεί να αποφασίσει να δοκιμάσει κάποιο

φάρμακο για κάποια περίοδο, έτσι ώστε να δει αν τα συμπτώματα του παιδιού

παίρνουν καλύτερα.

Εάν τα αποτελέσματα της σπιρομέτρησής σας είναι κανονικά αλλά έχετε

συμπτώματα άσθματος, ο γιατρός σας θα θελήσει να κάνετε άλλα τεστ για να δει τι

άλλο προκαλεί τα συμπτώματα.

Αυτά περιλαμβάνουν:

-Αλλεργικά τεστ για να δει εάν και ποια αλλεργιογόνα σας επηρεάζουν.

-Μια δοκιμή στην οποία χρησιμοποιείτε έναν μέγιστο μετρητή ροής- peak flow

meter, κάθε ημέρα για 1-2 εβδομάδες για να ελέγξετε την αναπνοή σας. Ένας

μέγιστος μετρητής ροής είναι μια φορητή συσκευή που σας βοηθά να ελέγξετε πόσο

καλά αναπνέετε.

-Μια δοκιμή για να δει πώς οι εναέριοι διάδρομοί σας αντιδρούν στην άσκηση.

-Τεστ για να δει εάν έχετε γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση.

-Τεστ για να δει εάν έχετε λοιμώξεις των κόλπων (οι κόλποι είναι κοιλότητες που

είναι μέσα στο κεφάλι). Στα βρέφη υπάρχουν οι γναθιαίοι κόλποι (πίσω από τα

ζυγωματικά) και οι ηθμοειδείς κόλποι (πίσω από τα πλάγια της μύτης, συνδεόμενοι

με τα ρινικά κανάλια). Οι μετωπιαίοι κόλποι (πάνω από τα μάτια) και οι σφηνοειδείς

κόλποι (βαθιά μέσα στο κεφάλι) αναπτύσσονται αργότερα (8-12 ετών). Η φλεγμονή

των εν λόγω κοιλοτήτων μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα τη διόγκωση και τη φλεγμονή

του ιστού που καλύπτει την κοιλότητα.

-Άλλα τεστ όπως ακτινογραφία ή ηλεκτροκαρδιογράφημα, μπορούν να απαιτηθούν

για να ανακαλύψουν εάν ένα ξένο αντικείμενο ή άλλες παθήσεις των πνευμόνων ή

της καρδιάς θα μπορούσαν να προκαλέσουν τα συμπτώματά σας.

Η σωστή διάγνωση είναι σημαντική επειδή το άσθμα αντιμετωπίζεται

διαφορετικά από άλλες ασθένειες με παρόμοια συμπτώματα. Ανάλογα με τα

αποτελέσματα της φυσικής εξέτασης, του ιατρικού ιστορικού, των δοκιμών

λειτουργίας πνευμόνων σας, ο γιατρός σας μπορεί να καθορίσει πόσο σοβαρό είναι το

άσθμα σας. Αυτό είναι σημαντικό επειδή η σοβαρότητα του άσθματός σας θα

49

καθορίσει το πώς το άσθμα θα πρέπει να αντιμετωπιστεί. Ένας τρόπος για τους

γιατρούς να ταξινομήσουν τη σοβαρότητα του άσθματος είναι να λάβουν υπόψη το

πόσο συχνά έχετε τα συμπτώματα όταν δεν παίρνετε κάποιο φάρμακο ή όταν δεν

ελέγχετε καλά το άσθμα σας.

6.2.1.Παιδικό άσθμα

Πρόκειται για μία από τις συχνότερες χρόνιες ασθένειες στα παιδιά, αποτελεί

την πρώτη αιτία απουσιών από το σχολείο και από άλλες δραστηριότητες, ενώ

έρευνες λένε πως κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες τα ποσοστά του έχουν αυξηθεί

δραματικά. Τι είναι το παιδικό άσθμα, πού οφείλεται, πώς θα αντιληφθούμε αν το

παιδί μας υποφέρει από αυτό και πώς θα το αντιμετωπίσουμε.

Εικόνα 6. Παιδικό άσθμα, πηγή: http://www.mama365.gr/

6.2.2.Τι είναι το άσθμα και πού οφείλεται

Οι πνεύμονες διαθέτουν εκατοντάδες σωληνοειδείς σχηματισμούς

(αεραγωγούς), οι οποίοι, με τις αναπνευστικές κινήσεις, μεταφέρουν τον αέρα εντός

50

(εισπνοή) και εκτός των πνευμόνων (εκπνοή). Στα παιδιά που υποφέρουν από άσθμα

οι αεραγωγοί αυτοί στενεύουν, με αποτέλεσμα ο αέρας να εισέρχεται και να

εξέρχεται από τους πνεύμονες δυσκολότερα.

Η στένωση των αεραγωγών, σύμφωνα με τους ειδικούς, μπορεί να

προκαλείται από διάφορους παράγοντες: από ερεθισμό της εσωτερικής επιφάνειάς

τους, από αυξημένη παραγωγή βλέννας, από σύσπαση των μυών του τοιχώματος των

αεραγωγών. Τα ακριβή αίτια του παιδικού άσθματος δεν έχουν ακόμα

αποσαφηνιστεί, πάντως ύποπτα θεωρούνται τα παρακάτω:

-Το κάπνισμα (ακόμα και το παθητικό)

-Η σκόνη (ακάρεα) που μπορεί να υπάρχει είτε στο σπίτι είτε στους χώρους που

κινείται συνήθως το παιδί, π.χ. στο σχολείο.

-Η ατμοσφαιρική ρύπανση. Έρευνες λένε ότι κρούσματα άσθματος εμφανίζονται

συνηθέστερα σε παιδιά των πόλεων

-Η διατροφή, με την έννοια της έλλειψης κάποιων βιταμινών ή της αλλεργίας σε

κάποιες τροφές.

-Η ωρίμανση του αναπνευστικού συστήματος.

-Ψυχολογικοί παράγοντες. Έρευνες λένε ότι οι στρεσογόνες καταστάσεις

επιδεινώνουν το παιδικό άσθμα.

Δεν είναι λίγοι και οι επιστήμονες που υποστηρίζουν πως την ανάπτυξη

άσθματος μπορεί ενδεχομένως να προλάβει ο μητρικός θηλασμός.

6.2.3.Τα συμπτώματα του άσθματος

Το Κέντρο Παιδιατρικής Μέριμνας αναφέρει ως χαρακτηριστικά συμπτώματα

του άσθματος τα παρακάτω:

-βήχας

-συρρίτουσα αναπνοή (βράσιμο)

-δύσπνοια (δυσκολία στην αναπνοή)

- αίσθημα σύσφιξης στο θώρακα ή θωρακικό πόνο κατά την αναπνοή

51

Τα συμπτώματα αυτά είναι συνήθως παροξυσμικά, εμφανίζονται δηλαδή μετά

από έκθεση σε κάποιον ερεθιστικό παράγοντα και υποχωρούν με την θεραπεία. Σε

κάποια παιδιά τα συμπτώματα αυτά μπορεί να είναι αραιά (μία φορά ανά μήνα ή ανά

ενάμιση μήνα), σε άλλα παιδιά να είναι συχνότερα (μία φορά ανά εβδομάδα), ενώ

σοβαρά περιστατικά άσθματος μπορεί να συμβαίνουν οξείες κρίσεις ακόμα και

ανάμεσα στα επεισόδια.

Κατά την διάρκεια μιας σοβαρής κρίσης άσθματος οι αεραγωγοί των

πνευμόνων μπορεί να κλείσουν τόσο πολύ ώστε να μη φτάνει αρκετό οξυγόνο στα

όργανα ζωτικής σημασίας και το παιδί να νιώσει ότι πνίγεται. Η κατάσταση αυτή

είναι επείγουσα και πρέπει να αντιμετωπισθεί αμέσως, ακόμα και με μεταφορά στο

νοσοκομείο αν είναι απαραίτητο.

6.2.4.Τα συμπτώματα που θα πρέπει να προσέξουν οι γονείς

Σύμφωνα με τους πνευμονολόγους οι γονείς θα πρέπει να παρατηρήσουν αν

το παιδί τους εμφανίζει συμπτώματα όπως βήχα, σφίξιμο στο στήθος (ειδικά κατά την

διάρκεια κάποιας δραστηριότητας), συριγμό στην αναπνοή (πιο έντονο το βράδυ,

ακόμα και στον ύπνο του) και δύσπνοια.

«Δεν χρειάζεται να συνυπάρχουν και τα τέσσερα αυτά συμπτώματα για να

κάνουμε λόγο για άσθμα, ούτε είναι βέβαιο πως όταν έχει το παιδί τέτοια

συμπτώματα μιλάμε αποκλειστικά για άσθμα. Στα μισά παιδιά η

υπεραντιδραστικότητα των βρόγχων οφείλεται σε άσθμα και στα άλλα μισά σε

ανωριμότητα του αναπνευστικού», εξηγούν οι ειδικοί.

Σε κάθε περίπτωση, όταν παρατηρήσει ο γονιός τέτοια συμπτώματα θα πρέπει

να απευθυνθεί στον παιδίατρο ή σε πνευμονολόγο ιατρό, ο οποίος θα διερευνήσει την

κατάσταση του παιδιού, μεταξύ άλλων και πιθανά αλλεργιογόνα (σκόνη) που μπορεί

να προκαλούν κρίσεις άσθματος.

6.2.5.Πρόληψη του άσθματος

52

Δεν υπάρχει κάποια σίγουρη μέθοδος πρόληψης των επεισοδίων άσθματος.

Ωστόσο οι γονείς μπορούν να περιορίσουν τους παράγοντες που ενδεχομένως να

πυροδοτήσουν την ασθένεια.

Γενικές συμβουλές:

Περιορίστε όσο το δυνατόν περισσότερο την έκθεση του παιδιού σε

αλλεργιογόνα (εφόσον υπάρχει αλλεργία σε κάτι)

Αποφύγετε την έκθεση του παιδιού σε καπνό και απαγορέψτε το κάπνισμα

εντός του σπιτιού και του αυτοκινήτου

Μειώστε την έκθεση στα ακάρεα της σκόνης

Βάλτε ειδικά καλύμματα στα μαξιλάρια, το στρώμα και τα μαξιλάρια που

προστατεύουν από τις αλλεργίες

Πλύνετε όλα τα κλινοσκεπάσματα σε ζεστό νερό μια φορά την εβδομάδα

Καθαρίζετε τακτικά

Πλένετε τα χαλιά συχνά και αποφύγετε τη χρήση τους

Αποφύγετε να χρησιμοποιείτε κουρτίνες που μαζεύουν πολλή σκόνη ή

πλένετέ τις συχνά.

Μην χρησιμοποιείτε την ηλεκτρική σκούπα όταν το παιδί βρίσκεται στο ίδιο

δωμάτιο

Ξεσκονίζετε συχνά το σπίτι με ένα βρεγμένο πανί

Φυλάξτε όλα τα ρούχα στα συρτάρια και κρατήστε τα κλειστά.

Χρησιμοποιήστε έναν αφυγραντήρα για να κρατήσετε μακριά την υγρασία

Αλλάζετε τακτικά φίλτρα για τα κλιματιστικά

Επίσης σύμφωνα με έρευνα του The New England Journal of Medicine, τα παιδιά

που μεγαλώνουν σε αγροτικό περιβάλλον και έρχονται σε επαφή με μεγαλύτερο

αριθμό μικροοργανισμών εμφανίζουν μικρότερο κίνδυνο ανάπτυξης άσθματος. Αυτό

έχει να κάνει αφενός με τη μειωμένη έκθεση αυτών των παιδιών σε λοιμώδεις

περιβαλλοντικούς παράγοντες και αφετέρου με την παραπάνω έκθεση σε

συμβιωτικούς μικροοργανισμούς (προβιοτικά) που βοηθούν το ανοσοποιητικό

σύστημα να ωριμάσει και να αντισταθεί σε αλλεργικά νοσήματα.

53

Έτσι, στο πλαίσιο της πρόληψης, γίνεται κατανοητό πως όσο περισσότερο

βρίσκεται το παιδί σε καθαρό, φυσικό περιβάλλον τόσο καλύτερα θα λειτουργούν οι

πνεύμονές του, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει πως θα πρέπει να είναι κλεισμένο «σε

γυάλα» και να μην έρχεται καθόλου σε επαφή με μικρόβια.

6.2.6.Αντιμετώπιση και θεραπεία

Σύμφωνα με τον κ. Μαρκάτο, υπάρχουν θεραπείες για το άσθμα που

εφαρμόζονται εξατομικευμένα στο κάθε παιδί, ανάλογα με την βαρύτητα της

κατάστασης. Όπως ο ίδιος εξηγεί, «το παιδί πιθανώς να χρειαστεί να ακολουθήσει

κάποια θεραπεία χρόνιας νόσου. Ωστόσο, η διαφορά με τις χρόνιες νόσους είναι ότι

το παιδικό άσθμα συνήθως βελτιώνεται και εξαφανίζεται μετά την εφηβεία. Μέχρι

τότε, όμως, οι πνεύμονες του παιδιού πρέπει να λειτουργούν φυσιολογικά με την

κατάλληλη αγωγή, για να μην αποκτήσουν μόνιμες βλάβες».

Μάλιστα, για να είναι ανά πάσα στιγμή σίγουροι οι γονείς ότι οι αεραγωγοί

στους πνεύμονες του παιδιού είναι ανοιχτοί οι κλειστοί, πολλοί γιατροί συστήνουν

την χρήση «ροόμετρου», μία συσκευή που μετρά την ροή αέρα ώστε να διαπιστωθεί

η ταχύτητα με την οποία περνά ο αέρας από τις αναπνευστικές οδούς.

Καταλήγει λοιπόν ο ειδικός, ότι το παιδικό άσθμα δεν είναι μία κατάσταση

που πρέπει να ανησυχεί τον γονιό, αρκεί να προληφθεί εγκαίρως για να μπορεί το

παιδί να συνεχίσει τη ζωή του φυσιολογικά.

(http://www.mama365.gr/5184/paidiko-asthma-ti-einai-kai-pos-antimetopizetai.html)

54

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5ο

ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΕΣ ΔΙΕΡΓΑΣΙΕΣ

7.1.Πώς αντιμετωπίζεται το άσθμα

Ο γιατρός σας μπορεί να συνεργαστεί μαζί σας για να αποφασίσετε για τους

στόχους και το τι πρέπει να κάνετε για να ελέγξετε το άσθμα σας έτσι ώστε να

επιτευχθούν αυτοί οι στόχοι.

Η θεραπεία του άσθματος περιλαμβάνει:

-Συνεργασία με το νοσηλευτή για να αποφασίσετε τους στόχους που πρέπει να

θέσετε και πως θα τους επιτύχετε.

-Αποφυγή όλων εκείνων που σας προκαλούν τα συμπτώματα και τα κάνουν

χειρότερα. Αποφεύγοντας τις αιτίες, μπορείτε να μειώσετε την ποσότητα του

φαρμάκου που χρειάζεστε για να ελέγξετε το άσθμα σας.

-Χρησιμοποίηση των φαρμάκων άσθματος. Ενέσεις και φάρμακα κατά της αλλεργίας

μπορούν επίσης να βοηθήσουν τον έλεγχο του άσθματος σε μερικούς ανθρώπους.

-Ελέγχετε το άσθμα σας έτσι ώστε να μπορείτε να αναγνωρίσετε πότε τα συμπτώματά

γίνονται χειρότερα, για να μπορέσετε να ανταποκριθείτε γρήγορα και να αποτρέψετε

ή να σταματήσετε μια κρίση άσθματος.

Με την κατάλληλη θεραπεία και προσοχή, θα πρέπει να έχετε τα ακόλουθα

αποτελέσματα:

-Το άσθμα σας θα πρέπει να είναι υπό έλεγχο

-Να μην έχετε συμπτώματα άσθματος.

-Να έχετε λιγότερες κρίσεις.

-Να χρησιμοποιείτε τα φάρμακα ανακούφισης λιγότερο συχνά

-Να είστε σε θέση να κάνετε διάφορες δραστηριότητες χωρίς να έχετε συμπτώματα.

Ο γιατρός σας θα συνεργαστεί μαζί σας για να φτιάξετε το προσωπικό σας

σχέδιο «διαχείρισης» άσθματος, για τον έλεγχο του άσθματος σε καθημερινή βάση

και ένα πρόγραμμα δράσης έκτακτης ανάγκης για την παύση των κρίσεων άσθματος.

Θα σας πει ποια φάρμακα πρέπει να πάρετε και εκείνα που πρέπει να κάνετε για να

έχετε το άσθμα σας υπό έλεγχο.

55

7.2.Φάρμακα για το άσθμα

Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι φαρμάκων για το άσθμα:

1) Φάρμακα γρήγορου ελέγχου που λαμβάνονται στα πρώτα σημάδια των

συμπτωμάτων άσθματος, για την άμεση και γρήγορη ανακούφιση ή "διάσωση", για

να σταματήσουν τα συμπτώματα άσθματος προτού γίνουν χειρότερα. Ενεργούν

γρήγορα για να χαλαρώσουν τους σφιγμένους μυς γύρω από τους εναέριους

διαδρόμους σας, έτσι ώστε οι εναέριοι διάδρομοι μπορούν να ανοίξουν και να

επιτρέψουν να περάσει περισσότερος αέρας. Θα αισθανθείτε τα αποτελέσματα αυτών

των φαρμάκων εντός λεπτών.

Όταν αρχίζετε να αισθάνεστε τα πρώτα συμπτώματα άσθματος, όπως βήξιμο,

σφίξιμο στο θώρακα, ή συντομία της αναπνοής, πρέπει να πάρετε τα φάρμακα

γρήγορης δράσης αμέσως. Πρέπει να έχετε μαζί σας πάντα εισπνεόμενα

βρογχοδιασταλτικά. Ο γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει να παίρνετε τα φάρμακα

γρήγορος δράσης, και σε άλλες περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα, πριν από την

άσκηση.

2) Φάρμακα μακροπρόθεσμου ελέγχου που λαμβάνονται κάθε ημέρα, συνήθως για

μεγάλες χρονικές περιόδους, έτσι ώστε να αποτρέπουν τα συμπτώματα, τα επεισόδια

ή τις κρίσεις άσθματος. Θα αισθανθείτε τα πλήρη αποτελέσματα αυτών των

φαρμάκων αφού τα πάρετε για μερικές εβδομάδες. Οι άνθρωποι με επίμονο άσθμα

χρειάζονται τα φάρμακα μακροπρόθεσμου ελέγχου.

Τα πιο αποτελεσματικά είναι τα εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή, γιατί

ελαττώνουν το οίδημα των εναέριων διαδρόμων και κάνουν τις κρίσεις άσθματος να

συμβαίνουν λιγότερο συχνά. Χρησιμοποιούνται για τον έλεγχο του ήπιου, μέτριου,

και σοβαρού επίμονου άσθματος.

7.3.Γενικότερα

Τα αντιασθματικά φάρμακα τα οποία κυκλοφορούν σήμερα μπορούν σε

γενικές γραμμές να διαιρεθούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τα βρογχοδιασταλτικά και

τα αντιφλεγμονώδη. Σχεδόν όλοι οι ασθματικοί σε κάποια φάση θα χρειασθούν

κάποιο βρογχοδιασταλτικό φάρμακο. Οι ασθενείς με συνεχές άσθμα χρειάζονται και

56

αντιφλεγμονώδη αγωγή. Τα βρογχοδιασταλτικά είναι συνήθως εισπνεόμενα και γι'

αυτό έχουν και τις λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες.

Εάν η συρρίτουσα αναπνοή εμφανίζεται αραιά και πού, τότε η αντιμετώπιση

είναι μέσω βρογχοδιασταλτικών. Εάν η συρρίτουσα αναπνοή είναι παρούσα τις

περισσότερες ημέρες της εβδομάδος συνιστάται η συστηματική λήψη του

βρογχοδιασταλτικού (κάθε 4-6 ώρες). Ενίοτε πιο αποτελεσματική είναι η παράλληλη

λήψη δύο διαφορετικών βρογχοδιασταλτικών σε μικρές δόσεις παρά ένα φάρμακο σε

μεγάλη δόση. Εάν οι μετρήσεις της ροής του αέρα και τα συμπτώματά σας

συνηγορούν υπέρ του συνεχούς άσθματος, τότε πρέπει να ληφθούν μέτρα για την

καταπολέμηση της συνυπάρχουσας φλεγμονής, ώστε να μπορέσουν να δράσουν

αποτελεσματικά και τα βρογχοδιασταλτικά φάρμακα.

Παλαιότερα χορηγούντο κορτιζονούχα φάρμακα από το στόμα, όπως η

πρεδνιζόνη. Αυτό είναι σωστό όταν πρόκειται για χορήγηση η οποία δεν υπερβαίνει

τις λίγες ημέρες. Όταν όμως χορηγούνται υψηλές δόσεις πρεδνιζόνης ημερησίως για

διάστημα αρκετών μηνών τότε μπορεί να εκδηλωθούν οι ανεπιθύμητες ενέργειες που

τόσο φόβο προκαλούν στους ασθενείς.

Σήμερα όμως υπάρχουν τα εισπνεόμενα κορτιζονούχα φάρμακα τα οποία

καταλήγουν κατευθείαν στους αεραγωγούς ενώ ελαχιστότατο ποσοστό τους

εισέρχεται στην γενική κυκλοφορία του αίματος. Εάν πάρετε την ορθή δόση για

αρκετό χρονικό διάστημα, τα εισπνεόμενα κορτιζονούχα φάρμακα έχουν εξαιρετική

επίδραση επί της αλλεργικής φλεγμονής που κάνει τόσο ευαίσθητους τους

αεραγωγούς. Ίσως χρειασθεί να κάνετε χρήση αυτών των φαρμάκων για 2-4

εβδομάδες πριν αρχίσετε και οι ίδιοι να καταλαβαίνετε την μεταβολή στην

κατάσταση της υγείας σας.

Όταν θα αρχίσετε να αισθάνεστε καλά μη διακόψετε τη θεραπεία σας μέχρις

ότου ο ιατρός σας κρίνει ότι η διάρκειά της είναι αρκετή. Η πολύ ήπια φλεγμονή στα

νέα άτομα μπορεί συχνά να αντιμετωπισθεί με την προσθήκη χρωμολίνης στην αγωγή

με βρογχοδιασταλτικά.

Σε περίπτωση που παρά τη σταδιακή χορήγηση όλο και υψηλοτέρων δόσεων

εισπνεόμενων ή από του στόματος (ή και ενέσιμων) κορτιζονούχων φαρμάκων η

κατάσταση του ασθενούς δεν ελέγχεται πλήρως, τότε κρίνεται σκόπιμη η

αντιμετώπιση του ασθενούς στο πλησιέστερο νοσοκομείο. Εκεί θα χορηγηθεί

οξυγόνο, θα γίνουν αιματολογικές εξετάσεις (εξέταση αερίων αίματος), θα γίνει

χορήγηση βρογχοδιασταλτικών φαρμάκων με ειδική συσκευή (νεφελοποιητής) και

57

ίσως χορηγηθούν ορισμένα ενέσιμα φάρμακα. Παράλληλα ο ασθενής υποβάλλεται σε

συχνό κλινικό έλεγχο (μέτρηση πιέσεως, ακρόαση θώρακα, ηλεκτρονική

παρακολούθηση καρδιακής λειτουργίας).

Χρησιμοποιήστε ένα μετρητή ροής καθημερινά. Ο γιατρός σας μπορεί να σας

συστήσει να χρησιμοποιείτε μια φορητή συσκευή στο σπίτι, που λέγεται μετρητής

ροής, για να ελέγχετε πόσο καλά λειτουργούν οι πνεύμονές σας. Πάρτε μια βαθιά

αναπνοή και έπειτα να φυσήξετε δυνατά τον αέρα έξω στον μετρητή ροής. Ο

μετρητής θα σας δείξει έναν μέγιστο αριθμό ροής που σας λέει πόσο γρήγορα

φυσήξατε τον αέρα έξω. Θα πρέπει να βρείτε τον "προσωπικό σας καλύτερο" μέγιστο

αριθμό ροής.

Κάντε αυτό κάθε ημέρα για μερικές εβδομάδες, για να καταγράψετε τον

μέγιστο αριθμό ροής σας, έως ότου το άσθμα σας είναι υπό έλεγχο. Ο υψηλότερος

αριθμός που θα έχετε κατά τη διάρκεια του χρόνου μέτρησης, είναι η προσωπική σας

καλύτερη μέγιστη ροή. Κατόπιν μπορείτε να συγκρίνετε τις μελλοντικές μέγιστες

μετρήσεις ροής με την προσωπική καλύτερη μέγιστη ροή σας, και έτσι θα μπορείτε

να βλέπετε εάν το άσθμα σας μένει υπό έλεγχο.

Ο γιατρός σας θα σας πει πώς και πότε θα χρησιμοποιείτε τον μετρητή ροής

και πώς θα παίρνετε τα φάρμακά σας, βασιζόμενος στα αποτελέσματα. Μπορείτε να

χρησιμοποιείτε τον μετρητή ροής κάθε πρωί για να παρακολουθείτε πόσο καλά

αναπνέετε. Ο μετρητής ροής μπορεί να σας προειδοποιήσει για μια πιθανή επίθεση

άσθματος ακόμη και πριν παρατηρήσετε τα συμπτώματα. Εάν ο μετρητής ροής σας

δείχνει, ότι η αναπνοή σας πηγαίνει χειρότερα, πρέπει να ακολουθήσετε το

προσωπικό σας πρόγραμμα δράσης άσθματος έκτακτης ανάγκης. Πάρτε αμέσως τα

φάρμακά σας, όπως σας έχει συμβουλέψει ο γιατρός σας. Κατόπιν μπορείτε να

χρησιμοποιήσετε τον μετρητή ροής για να δείτε αν οι εναέριοι διάδρομοί σας

ανταποκρίνονται στα φάρμακα.

Οι ενήλικες θα πρέπει να ρυθμίζουν-ελέγχουν το άσθμα τους λόγω και άλλων

ασθενειών που ίσως έχουν. Μερικά φάρμακα (όπως οι βήτα αποκλειστείς που

χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της υψηλής πίεσης αίματος και του γλαυκώματος,

η ασπιρίνη και τα αντιφλεγμονώδη φάρμακα) μπορούν να παρεμποδίσουν τα

φάρμακα άσθματος ή ακόμα και να προκαλέσουν τις κρίσεις άσθματος. Πρέπει

οπωσδήποτε να ενημερώσετε τον γιατρό σας για όλα τα φάρμακα που παίρνετε.

Η χρησιμοποίηση κάποιων φαρμάκων, μπορεί να έχει επιπτώσεις στην πυκνότητα

των κοκάλων στους ενήλικες, γι’ αυτό ρωτήστε το γιατρό σας για τη λήψη

58

συμπληρωμάτων βιταμίνης D και ασβεστίου καθώς και άλλους τρόπους που θα σας

βοηθήσουν να κρατήσετε τα κόκαλα σας γερά.

7.4.Θεραπεία του μετά από άσκηση άσθματος

Η σωματική δραστηριότητα είναι σημαντική για να έχετε καλή υγεία. Εάν η

άσκηση σας φέρνει συμπτώματα άσθματός, μιλήστε στο γιατρό σας για τους

καλύτερους δυνατούς τρόπους έτσι ώστε να ελέγξετε το άσθμα σας όταν ασκείστε.

Κάποιοι άνθρωποι με άσθμα εισπνέουν φάρμακα γρήγορης δράσης πριν αρχίζουν να

ασκούνται για να κρατήσουν τα συμπτώματα υπό έλεγχο. Εάν χρησιμοποιείτε τα

φάρμακα άσθματός σας όπως πρέπει, θα πρέπει να είστε σε θέση να συμμετέχετε σε

οποιοδήποτε σωματική δραστηριότητα ή άθλημα που έχετε επιλέξει. Πολλοί αθλητές

έχουν άσθμα.

7.5.Ζώντας με το άσθμα

Εάν έχετε άσθμα, είναι σημαντικό να μάθετε πώς να φροντίζετε τον εαυτό

σας. Δουλέψτε με το γιατρό σας και κάντε ένα καθημερινό προσωπικό σχέδιο

ελέγχου άσθματος από το οποίο θα είστε και οι δύο ευχαριστημένοι.

--Πείτε στο γιατρό σας για όλα τα άλλα φάρμακα που παίρνετε, σε περίπτωση που

κάποιο από αυτά επηρεάζει το άσθμα σας.

--Ακολουθήστε το προσωπικό σας σχέδιο ελέγχου του άσθματός σας και κάντε

συχνές εξετάσεις.

--Μάθετε να χρησιμοποιείτε το φάρμακό σας σωστά. Ζητήστε από το γιατρό σας να

σας διδάξει τη σωστή χρήση των εισπνοών. Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Εάν δεν

χρησιμοποιείτε τις εισπνοές σας σωστά, λιγότερο φάρμακο θα πάει στους εναέριους

διαδρόμους σας.

Η σωστή χρήση των εισπνοών

Για την επίτευξη του μέγιστου δυνατού αποτελέσματος θα πρέπει να

ακολουθούνται οι κάτωθι οδηγίες σωστής χρήσης των εισπνοών :

Βήμα 1ο

59

Αφαιρέστε το κάλυμμα από το επιστόμιο της συσκευής και ανακινείστε έντονα την

συσκευή

Βήμα 2ο

Εκπνεύσατε ήρεμα όσο πιο βαθιά μπορείτε (να αισθανθείτε ότι αδειάζουν τα

πνευμόνια σας από τον αέρα που περιέχουν)

Βήμα 3ο

Τοποθετείστε το επιστόμιο της συσκευής στο στόμιο με τα χείλη κλειστά γύρω από

αυτό. Πάρτε μια βαθιά εισπνοή και ενώ εισπνέετε πατήστε τη συσκευή για να

απελευθερωθεί το φάρμακο και να παρασυρθεί με το εισπνεόμενο ρεύμα αέρος στα

πνευμόνια σας

Βήμα 4ο

Κρατείστε την αναπνοή σας για 10 δευτερόλεπτα (μετρείστε αργά μέχρι το 10).

Υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών το οποίο παρ' όλες τις οδηγίες και

τις επιδείξεις σωστής χρήσης των εισπνοών εν τούτοις δεν καταφέρνει για πολλούς

λόγους να επιτύχει τη σωστή χρήση των εισπνοών σπρέι. Για τα άτομα αυτά έχουν

επινοηθεί άλλοι ευκολότεροι τρόποι εισπνοής των βρογχοδιασταλτικών φαρμάκων,

όπως η εισπνοή του φαρμάκου από μορφή σκόνης με κατάλληλες συσκευές ή η

εισπνοή του σπρέι με ειδικές συσκευές που παγιδεύουν το εκτοξευόμενο νέφος

φαρμάκου, που δίνουν την δυνατότητα στον ασθενή να το εισπνεύσει πιο άνετα.

7.6.Πρέπει να ξέρετε τι σας προκαλεί τα συμπτώματα άσθματος

Έτσι κάντε ότι μπορείτε για να αποφύγετε ή να περιορίσετε την επαφή σας με

αυτά τα πράγματα.

--Εάν το δέρμα ή οι τρίχες ή τα φτερά των ζώων είναι πρόβλημα για σας, κρατήστε

το κατοικίδιο ζώο σας έξω από το σπίτι ή τουλάχιστον από την κρεβατοκάμαρά σας ή

βρείτε του ένα νέο σπίτι.

--Μην καπνίζετε ή μην επιτρέπετε το κάπνισμα στο σπίτι σας.

--Εάν η γύρη είναι πρόβλημα για σας, μείνετε σε κλειστό χώρο με ανοιχτό το

κλιματιστικό μηχάνημα, όταν τα επίπεδα γύρης είναι υψηλά.

--Για να ελέγξετε την σκόνη: πλύντε τα φύλλα, τα καλύμματα, τα μαξιλάρια και τα

υφασμάτινα παιχνίδια σας μία φορά την εβδομάδα στο καυτό νερό.

60

--Εάν ο κρύος αέρας σας ενοχλεί, φορέστε ένα μαντίλι καλύπτοντας το στόμα και τη

μύτη σας το χειμώνα.

--Εάν το να ασκείστε ή να κάνετε στερεότυπες σωματικές δραστηριότητες όπως το να

ανεβαίνετε σκαλοπάτια, σας δημιουργεί συμπτώματα , μαζί με τον γιατρό σας θα

βρείτε τους τρόπους έτσι ώστε να είστε ενεργός, χωρίς να έχετε συμπτώματα

άσθματος. Η σωματική δραστηριότητα είναι σημαντική.

Εάν είστε αλλεργικοί στα θειώδη άλατα, αποφύγετε τα τρόφιμα (όπως τους ξηρούς

καρπούς) ή τα ποτά (όπως το κρασί) που τα περιέχουν.

Να έχετε πάντα το νου σας για τα σημάδια προειδοποίησης ενός επεισοδίου

άσθματος.

--Προσέξτε τα συμπτώματα (βήχας, θωρακικό σφίξιμο, και δυσκολία στην αναπνοή)

και χρησιμοποιείστε τα φάρμακα ανακούφισης, όπως σας έχει πει ο γιατρός σας.

--Χρησιμοποιήστε τον μετρητή ροής για να ελέγχετε το άσθμα σας.

Εάν το άσθμα σας δεν είναι υπό έλεγχο, θα υπάρξουν σημάδια που δεν πρέπει

να αγνοήσετε. Τα ακόλουθα είναι μερικά σημάδια που σας δείχνουν ότι το άσθμα σας

πηγαίνει χειρότερα:

--Έχετε τα συμπτώματα άσθματος συχνότερα από συνηθισμένα.

--Τα συμπτώματα άσθματός σας είναι χειρότερα από πριν.

--Τα συμπτώματα σας ενοχλούν πολύ κατά τη διάρκεια της νύχτας και σας κάνουν να

χάσετε τον ύπνο σας .

--Χάνετε το σχολείο ή την εργασία σας λόγω του άσθματός σας.

--Ο μέγιστος αριθμός ροής σας είναι χαμηλός ή διαφέρει πολύ από μέρα σε μέρα.

--Τα φάρμακα του άσθματός σας δεν φαίνεται να ενεργούν πολύ καλά άλλο.

--Πρέπει να χρησιμοποιείτε τις ανακουφιστικές εισπνοές συχνότερα.

(Το να χρησιμοποιείτε τις εισπνοές κάθε μέρα ή να χρησιμοποιείτε μια συσκευή

εισπνοών τον μήνα είναι πάρα πολύ.)

--Πρέπει να πάτε έκτακτα περιστατικά ή στο γιατρό λόγω ενός επεισοδίου άσθματος.

Καταλήγετε στο νοσοκομείο λόγω του άσθματός σας.

Εάν το άσθμα σας γίνεται χειρότερο, δείτε το γιατρό σας. Μπορεί να πρέπει

να αλλάξετε τα φάρμακά σας ή να κάνετε άλλα πράγματα για να έχετε το άσθμα σας

υπό έλεγχο.

61

Συμπεράσματα

Στην Ελλάδα, το ποσοστό των καπνιστών είναι από τα υψηλότερα στην

Ευρώπη και ολόκληρο τον κόσμο. Όσον αφορά τη γεωγραφική εξάπλωση της

καπνιστικής συμπεριφοράς στην Ελλάδα, μεγαλύτερο ποσοστό καθημερινών

καπνιστών παρατηρείται στα αστικά κέντρα (42,5%) σε σύγκριση με τα αγροτικά

κέντρα (32,5%). Όσον αφορά την οικογενειακή κατάσταση των καθημερινών

καπνιστών το 38,2% είναι έγγαμοι και το 50,8% άγαμοι. Είναι αναμφισβήτητη

αλήθεια ότι η νικοτίνη (το τσιγάρο) προκαλεί ταχύτατα εθισμό. Δύο στους τρεις

καπνιστές δηλώνουν ότι θέλουν να σταματήσουν το κάπνισμα αλλά λίγοι είναι αυτοί

που το καταφέρνουν χωρίς βοήθεια, καθώς η εξάρτηση που προκαλεί είναι ισχυρή.

Για τα παιδιά που μεγαλώνουν σε μια κοινωνία όπου οι διαφημίσεις καπνικών

προϊόντων επιτρέπονται, το κάπνισμα δεν μπορεί παρά, να κυριαρχεί παντού και σ’

οποιαδήποτε ώρα, να θεωρείται θετική συμπεριφορά, να γίνεται αποδεκτό από το

ευρύτερο κοινό. Οι καπνοβιομηχανίες συνεχίζουν να επιμένουν ότι οι διαφημίσεις

τους απευθύνονται και επηρεάζουν αποκλειστικά και μόνο τους καπνιστές, για να

τους επηρεάσουν να αλλάξουν τη μάρκα των τσιγάρων που καπνίζουν.

Έρευνα σε ελληνικό πληθυσμό, έδειξε ότι όσο αυξάνεται η ηλικία των ατόμων,

τόσο μειώνεται η ενασχόλησή τους με την άσκηση, ενώ αντίθετα αυξάνεται ο

αριθμός των τσιγάρων που καπνίζουν. Επίσης όσο αυξάνονται τα χρόνια της

ενασχόλησης με την άσκηση, τόσο μειώνεται ο αριθμός των τσιγάρων που καπνίζουν.

Επιπλέον όσοι είναι εν ενεργεία αθλητές καπνίζουν λιγότερο, εν συγκρίσει με αυτούς

που δεν είναι αθλητές, αλλά και όσοι ήταν παλαιότερα ασκούμενοι καπνίζουν

λιγότερο, σε σύγκριση με αυτούς που δεν είχαν ποτέ καμία ενασχόληση με την

άσκηση.

Το παθητικό κάπνισμα θεωρείται σήμερα η τρίτη προλήψιμη αιτία

θνησιμότητας. Εκτός από τον καρκίνο του πνεύμονα, το παθητικό κάπνισμα

συσχετίζεται και με τον καρκίνο του στόματος, του φάρυγγα, του λάρυγγα, του

οισοφάγου, της ουροδόχου κύστης, του νεφρού, του παγκρέατος, του εγκεφάλου, του

θυρεοειδούς και του μαστού. Ακόμη αυξάνει τη συχνότητα και άλλων παθήσεων και

διαταραχών του αναπνευστικού συστήματος, ιδιαίτερα στα βρέφη και στα παιδιά με

γονείς καπνιστές. Σημαντικές είναι επίσης οι αρνητικές συνέπειες του καπνίσματος

κατά την εγκυμοσύνη, καθώς επηρεάζεται σημαντικά η αναπνευστική λειτουργία των

62

νεογνών, αυξάνεται η συχνότητα των αναπνευστικών νοσημάτων κατά την παιδική

ηλικία και ο κίνδυνος για χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια κατά την ενήλικη

ζωή.

Έχει αποδειχθεί ότι η χρόνια έκθεση στο παθητικό κάπνισμα είναι η αιτία

πολλών από τις ασθένειες που προκαλεί και το ενεργητικό κάπνισμα,

συμπεριλαμβανομένων του καρκίνου του πνεύμονα, καρδιαγγειακών παθήσεων και

παιδικών ασθενειών. Μελέτη του διεθνούς οργανισμού για την έρευνα κατά του

καρκίνου του Π.Ο.Υ. (IARC 2002) έδειξε ότι για τους μη καπνιστές που ζουν με

καπνιστές ο κίνδυνος καρκίνου του πνεύμονα είναι 20-30% μεγαλύτερος.

Τεκμηριωμένες μελέτες συσχετίζουν την έκθεση των παιδιών στον καπνό του

τσιγάρου με αύξηση της συχνότητας εμφάνισης λοιμώξεων και νοσημάτων του

αναπνευστικού συστήματος. Παιδιά των οποίων οι γονείς καπνίζουν, έχουν 3−5

φορές μεγαλύτερο κίνδυνο να νοσήσουν από αναπνευστικές λοιμώξεις (πνευμονία,

βρογχίτιδα, βρογχιολίτιδα, λαρυγγίτιδα) καθώς ευνοείται η μετάδοση ιογενών

λοιμώξεων από τους γονείς στα παιδιά με το βήχα, σε σχέση με εκείνα που δεν

καπνίζουν οι γονείς τους.

Ο όρος τριτογενές κάπνισμα περιγράφει τις σοβαρές επιπτώσεις που μπορούν

να προκαλέσουν οι καπνιστές, μεταφέροντας άθελα τους τις τοξίνες του καπνού.

Τριτογενής καπνός είναι αυτό που μυρίζουμε όταν ένας καπνιστής μπει σε μικρό

κλειστό χώρο ακόμη και όταν έχει σβήσει το τσιγάρο του. Έτσι, σύμφωνα με έρευνα

του πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας τα παιδιά που οι γονείς τους δεν καπνίζουν μέσα

στο σπίτι έχουν μέχρι και οκτώ φορές μεγαλύτερη ποσότητα νικοτίνης στον

οργανισμό τους από τα παιδιά που οι γονείς τους δεν καπνίζουν καθόλου.

Κάθε χώρα οφείλει να εφαρμόσει νομοθετικές ρυθμίσεις, οι οποίες θα έχουν

ως στόχο την αποτροπή των νέων να αρχίσουν το κάπνισμα, τη διακοπή του

καπνίσματος όσων καπνίζουν και την προστασία των μη καπνιστών. Στη χώρα μας,

από τη δεκαετία του 1970 λαμβάνονται μέτρα στο πλαίσιο αντικαπνιστικής

εκστρατείας του Υπουργείου Υγείας, βασισμένη στις συστάσεις του ΠΟΥ. Οι

παρεμβάσεις αφορούν στο εμπόριο του καπνού, την εισαγωγή αυστηρών

περιορισμών στην πώληση, την άμεση και έμμεση διαφήμιση και την απαγόρευση

του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους. Το παιδικό άσθμα πρόκειται για μια από τις

συχνότερες παθήσεις στα παιδιά καθώς αποτελεί την πρώτη αιτία απουσιών από το

σχολείο και από άλλες δραστηριότητες. Έρευνες λένε πως κατά τις δύο τελευταίες

δεκαετίες τα ποσοστά έχουν αυξηθεί δραματικά.

63

Τα αντιασθματικά φάρμακα τα οποία κυκλοφορούν σήμερα μπορούν σε

γενικές γραμμές να διαιρεθούν σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τα βρογχοδιασταλτικά και

τα αντιφλεγμονώδη. Σχεδόν όλοι οι ασθματικοί σε κάποια φάση θα χρειασθούν

κάποιο βρογχοδιασταλτικό φάρμακο. Οι ασθενείς με συνεχές άσθμα χρειάζονται και

αντιφλεγμονώδη αγωγή. Τα βρογχοδιασταλτικά είναι συνήθως εισπνεόμενα και γι'

αυτό έχουν και τις λιγότερες ανεπιθύμητες ενέργειες.

Συμπερασματικά καλό είναι οι καπνιστές γονείς να προσπαθήσουν άμεσα να

διακόψουν το κάπνισμα, και αν αυτό είναι αδύνατο να προσέξουν το οικείο

περιβάλλον τους και να απομακρύνουν όσο μπορούν τα αλλεργιογόνα στοιχεία.

64

Βιβλιογραφία

Fox S.I., Human Physiology, Αναπνευστικό σύστημα, 1999, ανακτήθηκε από

http://el.Wikipedia.org/wiki/ , ημ/νία προσπέλασης 2013.

http://www.eurocytology.eu/static/eurocytology/gre/respiratory/LP2ContentAcontA.h

tml, 2011.

Πλέσσας Σ., Κανελλός Ε., Φυσιολογία του Ανθρώπου 1, Εκδόσεις Φαρμάκου-τύπος.

http://www.sansimera.gr/articles/62, Η ιστορία του καπνίσματος 2012.

http://www.pame.gr/diafora/kosmos/kapnisma-istoria.html, Στατιστικά Στοιχεία,

2012.

http://www.neaygeia.gr/page.asp?p=430, Ποσοστά καπνιστών στην Ελλάδα, κατά

φύλο και ηλικία (2006).

Καράβης Μ., Ιατρός Φυσικής Ιατρικής και Αποκατάστασης, Iatronet.gr,

δημοσίευση 2008.

http://www.asda.gr/lyk11per/Computer_Lab/kapnisma/kapnisma.htm#δι, Κάπνισμα

και διαφήμιση, 2006-2007, ημ/νία προσπέλασης 2013.

Θεοδωράκης Γ., 2010, Άσκηση, ψυχική υγεία και ποιότητα ζωής, Θεσσαλονίκη,

Εκδόσεις Χριστοδουλίδη, σελ. 125-137.

http://www.neaygeia.gr/page.asp?p=433, 2012, Παθητικό Κάπνισμα, ημ/νία

προσπέλασης 2013.

http://www.bestrong.org.gr/el/health/nosmoking/passivesmoking/healtheffects/,

Επιπτώσεις του παθητικού καπνίσματος στην υγεία, 2012, ημ/νία προσπέλασης 2013.

65

http://www.bestrong.org.gr/el/health/nosmoking/passivesmoking/healtheffects/, 2012,

IARC 2002.

Chan-Yeung M., Dimich-Ward H., Respiratory health effects of exposure to

environmental tobacco smoke, Respirology, 2003,8:131−139.

Vardavas C.I., Kafatos A.G., Smoking policy and prevalence in

Greece: An overview, Eur J Public Health, 2007, 17:211−213.