Web viewHet woord barok komt van het Portugese barroco, wat 'onregelmatig gevormde parel' betekent....

1

Opdracht kunstbeschouwing: Beeldenreeks Contarellikapel, Caravaggio

Docent: Simone Rijs Doelgroep: havo / vwo 5

Inhoudsopgave

Inleiding blz 2

Kunst en religie blz 3-4

Kunst en esthetica blz 5-6

Kunst en opdrachtgever blz 7-8

Afbeeldingen blz 9-13

Bronnen blz 14

Geschreven door: G.Krijbolder

2



InleidingCaravaggio werd geboren in Milaan als Michelangelo Merisi op 29 september in het jaar 1571. Zoals meerdere kunstenaars in die tijd nam hij later de naam Caravaggio aan, de plaats waar hij opgegroeid was. Hij kwam uit een gewoon gezin. Over zijn ouders is bekend dat zijn vader metselaar was, zijn moeder kwam uit een familie die flink wat bezittingen had. In 1576 verhuist de familie van Milaan naar Caravaggio op de vlucht voor de pest. Een jaar later in 1577 sterft de vader van Caravaggio, en een aantal jaren later in 1584 sterft ook zijn moeder. Caravaggio is dertien jaar en wees, op deze leeftijd gaat hij voor vier jaar in de leer bij Simone Peterzano.Zijn leraar is van de laat maniëristische school en Caravaggio wordt hierin dan ook opgeleid. Na zijn leerlingschap bij Peterzano verblijft Caravaggio nog in en rond Milaan, en er wordt wel gezegd dat hij Venetië heeft bezocht in deze tijd.

In 1592 vertrekt Caravaggio van Milaan naar Rome, hier komt hij redelijk berooid aan. Hij heeft geen vaste woon- of verblijfplaats en nauwelijks geld. Een aantal maanden later werkt hij in het atelier van Guiseppe Cesari, de op dat moment meest populaire schilder van de paus. Hier schildert hij vooral bloemen en fruit, elementen die je in zijn eigen werk ziet terugkomen. Al snel verlaat hij het atelier van Cesari want hij wil zijn eigen weg gaan. Uit deze periode bij Cesari stammen ook zijn eerste bekende werken, zoals: Jongen die een Vrucht Schilt (afb 1), Jongen met Fruitmand ( afb 2) en De zieke Bacchus (afb 3).

In de periode na Cesari schildert Caravaggio verschillende werken waaronder De Kaartspeler door velen gezien als zijn eerste meesterwerk. Door dit werk werd hij opgemerkt door kardinaal Francesco Maria Del Monte een van meest toonaangevende kunstkenners in Rome. Hierdoor kreeg Caravaggio een aantal opdrachten voor privécollecties van rijke vrienden van de kardinaal.

Caravaggio krijgt al snel bekendheid, vooral ook door zijn onconventionele stijl van schilderen. De realistische en naturalistische stijl, en schilderen wat het oog ziet onderscheiden hem van zijn tijdgenoten. Ook geeft hij er de voorkeur aan de mensen te schilderen zoals ze zijn met al hun onvolkomenheden en niet de geïdealiseerde figuren die zijn tijdgenoten en voorgangers schilderden. Dit alles was nogal controversieel in die tijd. Ook wendt hij zich af van wat in Italië een gangbare methode van schilderen was: de langdurige voorbereiding. Hij gaf de voorkeur aan de Venetiaanse manier van schilderen, namelijk direct met olieverf het onderwerp schilderen.

Het is inmiddels 1599 en Caravaggio is de beroemdste schilder van Rome. In dit jaar krijgt hij de eerste publieke opdracht, twee werken voor de Contarelli kapel in de San Luigi dei Francesi kerk. De Roeping van Mattheüs (afb 4) en Het Martelaarschap van Mattheüs (afb 5) zijn bedoeld voor de zijmuren van de kapel en worden in 1600 geplaatst. De werken zijn een sensatie, het gebruik van chiaroscuro (clair-obscur) gaf een hoge mate van dramatiek aan het onderwerp en het realisme, geschilderd vanuit de werkelijkheid, gaf het werk een emotionele intensiteit. Natuurlijk was er ook weerstand tegen deze manier van schilderen maar de meeste van zijn vakgenoten zagen hem als artistiek visionair. Caravaggio werd gezien als een unieke imitator van de natuur en schilders keken naar zijn werk alsof het een wonder was. Twee jaar later werd het derde werk in de kapel geplaatst, Mattheüs en de Engel.(afb 6)

In de volgende drie hoofdstukken worden deze drie werken beschouwd vanuit drie invalshoeken, namelijk: kunst en religie, kunst en esthetica, kunstenaar en opdrachtgever.


3



Kunst en religieVeel opdrachten die kunstenaars vroeger kregen kwamen van de kerk. Zoals je misschien wel eens gezien hebt in katholieke kerken zijn deze gevuld met allerlei beelden en schilderingen. Je ziet bijvoorbeeld in veel Nederlandse katholieke kerken het lijdensverhaal van Christus, maar ook vaak afbeeldingen en beelden van de heilige waarnaar de kerk vernoemd is. In de tijd van Caravaggio was de kerk een groot opdrachtgever. In de katholieke kerk was echter al tientallen jaren een hervorming aan de gang, deze hervorming wordt contrareformatie genoemd. Deze term werd door de protestanten gegeven aan deze hervormingen omdat zij dit zagen als het antwoord van de katholieke kerk op de reformatie.

De protestantse reformatie was de scheuring binnen het westerse christendom in gang gezet door Martin Luther, Johannes Calvijn, en andere vroege protestanten. Het begin van deze reformatie wordt in 1517 gesitueerd als Luther zijn vijfennegentig stellingen publiceert door deze op de deur van de kerk in Wittenberg te spijkeren.Luther en anderen waren het er niet mee eens hoe de katholieke kerk te werk ging. Het verkopen van aflaten, de exorbitante rijkdom van kerkleiders, de afbraak en heropbouwen van de Sint-Pieter waren een aantal zaken waar deze vroege protestanten tegen waren. Later verruimde het debat en dat raakte veel van de leerstellingen en devotionele praktijken van de katholieke kerk. Het gevolg hiervan was dat de protestanten zich bijna uitsluitend op het woord van de bijbel gingen richten en hiermee spraken zij een grote groep mensen aan die zich aansloot bij de protestanten.De protestanten bevonden zich in het noorden van Europa en er volgde in de loop van de 16e eeuw dan ook een aantal religieuze conflicten. In Nederland is natuurlijk de meest bekende gebeurtenis uit deze tijd de Beeldenstorm van 1566. Nog tot op de dag van vandaag is ons land verdeeld in het katholieke zuiden en het protestante noorden.

Het ‘antwoord’ van de katholieke kerk op de reformatie wordt contrareformatie genoemd. Hoewel de katholieke kerk al eerder was begonnen met hervormingen werden deze ontwikkelingen aangegrepen om orde op zaken te stellen binnen de katholieke kerk. Het begin van de contrareformatie vond plaats met het concilie van Trente in 1545. In dit concilie werden allerlei hervormingen doorgevoerd waaronder ook een aantal voor de kunsten. De katholieke kerk was veel gelovigen verloren aan de protestanten en wilde deze terugwinnen. Een van de manieren was het herzien van hoe de kunst, in dit geval vooral de schilderkunst, beeldhouwkunst en architectuur eruit moest zien.(wij beperken ons hier tot de schilderkunst)

De kerk is in deze tijd alom vertegenwoordigd en ook zeer machtig en rijk. Zij kan het zich dan ook permitteren om de beste kunstenaars aan te trekken om zo de kerken van een nieuw propagandistisch uiterlijk te voorzien. Het concilie van Trente schrijft voor dat elk bijgeloof moet worden verwijderd en alle losbandigheden vermeden moesten worden, alles wat met lust te maken heeft moet worden verwijderd of overgeschilderd.Een voorbeeld hiervan is Het Laatste Oordeel van Michelangelo (afb 7), waar alle geslachtsdelen werden overgeschilderd. De verregaande stilistische veranderingen komen in het volgende hoofdstuk ter sprake.

Het grootste gedeelte van de bevolking is in deze tijd analfabeet en kan de bijbel dus ook niet lezen. Zij zijn gebaat bij een visuele voorstelling van wat er in de bijbel staat. In de Contarelli kapel hangen drie werken van Mattheüs, de Roeping, het Martelaarschap en Mattheüs en de Engel. Deze werken zijn gebaseerd op teksten uit de bijbel, het evangelie van Mattheüs.


4



De tekst waarop De roeping van Mattheüs is gebaseerd is kort maar krachtig: Toen Jezus van daar verderging, zag hij bij het tolhuis een man zitten die Mattheüs heette, en hij zei tegen hem: ‘Volg mij.’ Hij stond op en volgde hem.(bron de nieuwe Bijbelvertaling)Mattheüs is een belastinginner, zij stonden in de tijd van Jesus niet zo hoog aangeschreven, zij werden gelijkgesteld met zondaars. De centrale boodschap van dit verhaal is dat Mattheüs direct de roep tot het geloof aanvaardt, en dat zelfs zondaars gered kunnen worden als zij maar geloven. Het beeld is verdeeld in twee groepen mensen, de groep rond de tafel en Christus en de man die voor hem staat, waarschijnlijk Petrus. Wat je ziet is het moment dat Christus zegt ‘volg mij’, Mattheüs kijkt verbaasd en zegt ‘wie ik’, en als je goed kijkt zet hij zich al schrap om op te staan, hij kan geen weerstand bieden aan het bevel. De voeten van Christus staan ook al in de richting van de buitenwereld, gereed om te vertrekken met zijn nieuwe apostel. Het (goddelijk) licht komt vanuit de richting van Christus en valt op de wijzende hand en op Mattheüs. Voor de gelovige in de tijd van Caravaggio is de boodschap meteen duidelijk en spreekt nog meer tot de verbeelding omdat het zich in een voor hen bekende omgeving wordt geplaatst.

Het martelaarschap van Mattheüs komt voort uit het verhaal dat hij als zendeling naar Ethiopië was gegaan om daar de mensen te bekeren. Zijn volgelingen bouwden een kerk voor hem waar hij de koning, koningin en hun dochter doopte. De opvolger van de koning Hirtactus wilde met de dochter van de oude koning trouwen maar Mattheüs adviseerde haar om een bruid van Christus te blijven. Hierop gelastte Hirtactus de lastige priester te doden, en dit gebeurde volgens de overlevering op het altaar.(bron Caravaggio blz 236-237) Wederom wordt net als in De Roeping van Mattheüs het moment gekozen vlak voor waarop de gebeurtenis plaatsvindt op een plek waarvan later wordt aangenomen dat het een doopkapel is. Hij is al gewond en de moordenaar draait Mattheüs naar zich toe om hem de genadeslag toe te brengen. Het verhaal benadrukt dat het martelaarschap van Mattheüs het directe gevolg is van zijn zendingsijver. In oude Italiaanse geïllustreerde verhalen over het leven van de heilige werd de afbeelding waarop hij werd vermoord vaak voorafgegaan door een afbeelding waarop hij nieuwe bekeerlingen doopt. Het merkwaardige aan deze compositie is dat de moordenaar de centrale figuur is en niet Mattheüs de martelaar. De symboliek van de dood en de doop komt tot uiting in het doopbassin op de voorgrond, dat op een graf moest lijken. Vanuit de christelijke opvatting zijn de dood en de doop nauw met elkaar verbonden, gedoopt worden is een nieuw leven binnengaan in Christus. Sterven is ook op reis gaan naar een nieuw bestaan, het eeuwige leven samen met de heiligen. De moord vindt plaats tijdens de mis waar het sacrament van de doop wordt toegediend. Het bloed van Mattheüs vloeit in het doopbassin waardoor zijn martelaarschap tot een heilig ritueel wordt verheven.

Het altaarstuk Mattheüs en de Engel is gebaseerd op de volgende Bijbeltekst: toen hij dit overwoog, verscheen hem in een droom een engel van de Heer. De engel zei: ‘Jozef, zoon van David, wees niet bang je vrouw Maria bij je te nemen, want het kind dat ze draagt is verwekt door de heilige Geest.(bron www.voorleesbijbel.nl) Op de plaats van het schilderij moest oorspronkelijk een marmeren altaarstuk komen, misschien vanuit dit idee schiep Caravaggio een zeer sculpturale compositie. Er zijn twee versies gemaakt, de eerste werd afgewezen omdat het aanstootgevend zou zijn geweest.(hierover later meer, kunst en opdrachtgever) In deze versie is Mattheüs een eerbiedwaardige oude man die op een aandachtige manier de verzen opschrijft die door de engel worden gedicteerd. De boodschap van god wordt vanuit de hoogte gebracht en de engel telt met zijn vingers bij welke vers hij gebleven is. Het evangelie van Mattheüs is het eerste evangelie uit de bijbel, je zou dus kunnen zeggen dat hier de eerste woorden van het nieuwe testament worden opgeschreven.


5



Kunst en estheticaAan het einde van de 16e eeuw begint een nieuw tijdperk in de beeldende kunst. De stijlperiode hiervoor, tussen ongeveer 1525 en 1580 wordt maniërisme genoemd.De term maniërisme komt van het begrip maniera uit de 16e eeuwse literatuur. De schilder en biograaf Vasari gebruikte de term als iemands persoonlijke artistieke stijl, zijn kenmerk. Tegelijkertijd betekent het ook stijl in de zin van gratie en elegantie. Op het vlak van elegantie komt de term enigszins in de buurt van sprezzatura (moeiteloze spontaniteit, nonchalance, gemak) van Castiglione, zoals gebruikt in zijn boek Handleiding voor de Hoveling voor het hofleven II libro del Cortegiano. Een voorbeeld van maniërisme is het werk van El Greco de Annunciatie. (afb 8)

Ondanks het feit dat Caravaggio is opgeleid door een maniëristische schilder laat hij deze stijl al snel achter zich. Het is het tijdperk van de barok, deze duurt van ongeveer 1575 tot 1750. Het woord barok komt van het Portugese barroco, wat 'onregelmatig gevormde parel' betekent. Er wordt ook aangenomen dat het woord is terug te voeren op het Italiaanse barocco, een term waarmee middeleeuwse filosofen een obstakel in de logica omschreven. De barok is ontstaan in Italië als eerste vooral in Rome en kwam tot uiting in de architectuur, tuinarchitectuur, schilderkunst, beeldhouwkunst, literatuur en muziek.(wij beperken ons tot de schilderkunst) Barok zal zich over heel europa verspreiden en onderscheid zich in vroeg, hoog en laat barok wat ook wel roccoco wordt genoemd.

Zoals je in het vorige hoofdstuk hebt kunnen lezen is de katholieke kerk op zoek naar een nieuwe manier om haar boodschap te verkondigen. Architectuur, beeldhouwkunst en schilderkunst ondergaan hierdoor grote veranderingen. In de schilderkunst was het maniërisme niet langer toereikend voor deze vernieuwingen omdat deze stijl te ingewikkeld was wat betreft symboliek en ook de compositie stond ver van het gewone volk af. De heersers en de kerk zagen al snel de kracht en dramatiek van de nieuwe stijl. Het Vaticaan omarmde de barok als nieuw medium om de contrareformatie vorm te geven. De kracht en drama wat de barok uitstraalde maar ook helderheid van compositie en duidelijkheid in haar boodschap sloten naadloos aan bij wat de kerk wilde. Gewone mensen moesten bij het zien van een schildering direct zien wat er gebeurde en wat de boodschap was.

Caravaggio heeft aan zijn drie werken in de Contarelli kapel, buiten de kracht en dramatiek die ze uitstralen, nog een extra dimensie toegevoegd. De scènes spelen zich af in een voor de mensen in die tijd herkenbare ruimte met mensen van vlees en bloed die rechtstreeks vanuit de werkelijkheid zijn geschilderd. Dit was in die tijd een noviteit omdat de schilderingen in kerken afbeeldingen van mensen lieten zien die min of meer geïdealiseerd waren.

De Roeping van Mattheüs is wat compositie betreft het meest vernieuwend, zeker als men het vergelijkt met de wijze waarop Caravaggio’s tijdgenoten schilderden. De figuren rond de tafel en Mattheüs zelf zijn gekleed in kleding uit de tijd van Caravaggio. De beschouwer kan zichzelf identificeren met de personen in het schilderij, dit is iets dat de kerk graag wilde. De compositie van het martelaarschap van Mattheüs is wat traditioneler van opzet, maar ook hier spreekt er een grote kracht en eenheid uit de figuren die samen een dramatisch geheel vormen. Wat voor beide werken geldt maar ook voor Mattheüs en de Engel is het gebruik van extreem Clair-obscur, wat in die tijd niet gedaan werd en door Caravaggio als eerste zo werd gebruikt. Er is wel een verklaring te geven waarom deze werken zo gemaakt zijn buiten het feit de het de dramatiek bevordert. De werken hangen in een redelijk donkere kapel zeker in de tijd van Caravaggio. Het oplichten van de onderwerpen oftewel alles wat er niet toe doet donker maken vestigt nog meer de aandacht op het onderwerp in het werk en daarmee de boodschap.


6


Docent: Simone Rijs Doelgroep: havo / vwo 5De invloed die Caravaggio heeft gehad op de barok en schilders in het algemeen is groot geweest. De plaatsing van Mattheüs schilderijen in de Contarelli kapel had een direct effect op jonge schilders in Rome, en het zogenaamde Caravaggism werd al snel de moderne manier van schilderen. Dit duurde overigens niet lang omdat de invloed van Annibale Carracci’s mix van elementen uit de hoog Renaissance en realisme het uiteindelijk won. Maar inmiddels was zijn invloed via Napels al in Spanje terecht gekomen en ook in ons eigen land was begin 16e eeuw een groep katholieken in Rome geweest waar zij sterk door Caravaggio geïnspireerd raakte, zij worden de Utrechtse Caravaggisten genoemd. Deze Caravaggisten hebben in Nederland een aantal tot de verbeelding sprekende kunstenaars beïnvloed zoals, Vermeer in kleurgebruik en Rembrandt Clair-obscur. (afb 9-10 ) De invloed reikte zelfs tot in de eeuw van de verlichting, eind 17e en 18e eeuw. Werken van Joseph Wright en Theodore Géricault laten deze invloed duidelijk zien. (afb 11-12)Caravaggio werd na zijn dood al snel vergeten en zijn werk werd pas in de 20e eeuw herontdekt, zijn extreem clair-obscur ook wel tenebrisme genoemd werd snel opgepakt door fotograven en filmmakers. (afb 13-14)


7



Kunst en opdrachtgeverEen van de vragen die je stelt bij het onderzoeken van een beeld of beeldenreeks is waarom het op een bepaalde plaats hangt en waarom het dat specifieke onderwerp heeft. Vaak zijn kunstwerken door de eeuwen heen verplaats of verkocht en zo op een ander plaats of in een museum terechtgekomen. Dit is niet het geval met de Mattheüs schilderijen van Caravaggio.

De Contarelli kapel is onderdeel van de San Luigi dei Francesi kerk in Rome. De kerk werd oorspronkelijk gebouwd voor de franse gemeenschap in Rome. Matthieu Cointerel (Matteo Conterelli in het Italiaans) de kardinaal van de kerk kocht in 1565 de kapel om er begraven te worden. Mattheüs was de naamheilige van de kardinaal vandaar dat kapel aan hem toegeweid is. De kardinaal stierf in 1585 en heeft de voltooiing van zijn kapel niet kunnen meemaken. Voordat er uiteindelijk met het werk in de kapel werd begonnen was er jaren niks aan gedaan. Een aantal kunstenaars werd benaderd om de kapel te beschilderen. Het gewelf werd beschilderd door Guiseppe Cesari, Caravaggio werkte op dat moment in zijn atelier. In eerste instantie was het de bedoeling dat alleen de zijwanden beschilderd zouden worden en in het midden een marmeren altaarstuk. Dit alles duurde erg lang en de beeldhouwer Cobeart liet het uiteindelijk afweten. In 1597 wordt Cesari gevraagd of het werk waar hij aan begonnen was af wilde maken, maar deze liet weten geen tijd te hebben. De beschermheer van Carravagio kardinaal Francesco Maria Del Monte woonde tegenover de kapel en hij heeft zijn invloed aangewend zodat Caravaggio de opdracht zou krijgen. Dit was overigens een enorme uitdaging voor de jonge en betrekkelijk onervaren kunstenaar.

De opdrachtgever kardinaal Conterelli had zeer uitgesproken ideeën over hoe schilderingen in de kapel eruit moesten komen te zien. Aan de linkerzijde moest de roeping van Mattheüs komen en aan de rechterzijde moest het martelaarschap van Mattheüs te zien zijn. Verder geeft hij een uitgebreide beschrijving van wat er in de afbeelding te zien moest zijn. De kardinaal geeft bijvoorbeeld aan dat het kunstzinnig effect verhoogd kon worden door het moment af te beelden waarop Mattheüs gedood wordt, als hij gewond is en reeds gevallen, maar nog niet dood is. Deze grote gedetailleerdheid geeft wel aan hoe zorgvuldig schilders in Rome aan het einde van de 16e eeuw te werk moesten gaan.

Het werk dat een paar jaar later wordt geplaatst in plaats van het beoogde marmeren beeldhouwwerk, Mattheüs en de Engel gaat niet zonder slag of stoot. Dit werk was niet gepland en dus was er ook geen instructie van de oorspronkelijke opdrachtgever zoals bij de andere twee werken. Het altaarstuk is het belangrijkste werk van de kapel, niet alleen vanwege de plaats maar ook de symboliek. Mattheüs is hier de eerste woorden van het evangelie op aan het schrijven ingegeven door een engel oftewel god. In het eerste werk dat Caravaggio maakt (afb 6.1) is de tekst die geschreven wordt zichtbaar. In de loop van de 16e eeuw werd er gedebatteerd over het feit of het wel de oorspronkelijke tekst was omdat er op dat moment geen teksten in het Hebreeuws (de taal van god) gevonden waren. In de loop van de 16e eeuw werden de Hebreeuwse teksten gevonden en ook afgedrukt, daarom schrijft Caravaggio de teksten in het Hebreeuws. Caravaggio was zelf niet zo’n geleerd man dus kreeg hij adviezen van mensen om hem heen. De compositie die hij koos was op zichzelf niet zo vreemd want Mattheüs werd vaker op deze manier afgebeeld met zijn benen over elkaar, zoals zijn eigen leermeester Peterzano dat gedaan had. (afb 6.2) De stijl van het werk is maniëristisch, Caravaggio wilde hiermee misschien laten zien dat hij deze traditionele stijl ook beheerste. Toen het werk geplaatst werd haalde de priesters het weg omdat zij vonden dat het figuur niet de uitstraling van een heilige had met zijn benen over elkaar en zijn voeten ruwweg in de richting van het publiek uitstaken. Een ander reden waarom het werk geweigerd werd is dat de hand Mattheüs door de engel geleid wordt en het is alsof hij zelf niet kan schrijven.


8


Docent: Simone Rijs Doelgroep: havo / vwo 5Het kan natuurlijk niet zo zijn dat een heilige bij het schrijven van het eerste evangelie door een engel geleid wordt alsof hij een kind is. De uitdrukking van het gezicht van Mattheüs is er een van verbazing alsof hij zelf niet precies weet wat hij doet. Het werk werd door Vincenzo Giustiniani overgenomen en bevrijdde Caravaggio zo van zijn probleem en liet hem een ander werk maken. Giustiniani houdt het werk voor zichzelf en betaalt Caravaggio voor het tweede werk. In het tweede werk gaat Caravaggio op een traditionele manier aan het werk een gebruikt een eeuwen oude formule waarbij Mattheüs schrijft wat een engel hem dicteert. Mattheüs lijkt in dit werk ook op de Mattheüs in twee andere werken in de kapel.

Het is best vreemd dat het eerste werk werd afgewezen, kennelijk hadden de priesters het werk niet gezien voor het opgehangen werd. Dit is vreemd in de tijd van de contrareformatie waar de kerk strenge regels hanteerde voor het werk dat in kerken werd opgehangen. Je zou verwachten dat de kerk de opdrachten die ze gaf nauwlettend in de gaten hield, de contracten vroegen vaak om schetsen vooraf. Toch werd dit zelden gedaan en kunstenaars waren traditioneel geheimzinnig over het werk waar zij mee bezig waren. De decoraties in kerken werden vaak betaald door beschermheren en rijke burgers. Er waren kerken die er niet op letten wat voor werk er in hun kapellen gehangen werd, zij waren al tevreden met het geld dat de kapeleigenaren binnenbrachten.

Het was overigens niet ongebruikelijk dat werken geweigerd werden of teruggestuurd om herzien te worden. Het kwam ook voor dat de kunstenaar zelf niet tevreden was met het resultaat omdat bijvoorbeeld de lichtval op de plaats waar het werk gehangen werd anders was dan in het atelier. Het werk werd dan bijgewerkt om het gewenste resultaat te bereiken, of ze gingen zelfs zo ver om het werk in zijn geheel te vervangen.


9



Afbeeldingen

1

Jongen die een Vrucht Schilt

Caravaggio, 1592-93?

2

Jongen met Fruitmand

Caravaggio, 1594?

3

De zieke Bacchus

Caravaggio, 1592-1593


10



4

De Roeping van Mattheüs

Caravaggio, ca 1599-1600

5

Het Martelaarschap van Mattheüs

Caravaggio, ca 1600

6

Mattheüs en de Engel

Caravaggio, ca 1602


11



6.1

Mattheüs en de Engel, eerste versie

Caravaggio, ca 1602

6.2

Mattheüs en de Engel

Peterzano, ca 1578-82

7

Het laatste Oordeel

Michelangelo, 1541


12



8

De Annunciatie

El Greco, ca 1576

9

Melkmeisje

Vermeer, 1658

10

De Blindmaking van Samson

Rembrandt, 1636

Judith Onthoofdt Holofernes

Caravaggio, 1598-99


13



11

The Orrery

Joseph Wright of Derby, 1766

12

Vlot van Medusa

Theodore Géricault, 1819

13

Bono van U2

foto van Corbijn jaren, 1980

14

No country for old man

stil uit een film, 2007


14



Bronnen

Boeken:

Caravaggio Eberhard König 1997

Caravaggio Howard Hibbard 1983

Caravaggio Andrew Graham-Dixon 2010

Internetsites:

http://en.wikipedia.org/wiki/Caravaggio 25-12-13

http://en.wikipedia.org/wiki/Counter-Reformation 25-12-13

http://en.wikipedia.org/wiki/Contarelli_Chapel 23-12-13

http://en.wikipedia.org/wiki/San_Luigi_dei_Francesi 25-12-13

http://en.wikipedia.org/wiki/Protestant_Reformation 22-12-13

http://www.biblija.net/ 24-12-13

http://www.voorleesbijbel.nl/ 24-12-13

http://nl.wikipedia.org/wiki/Mani%C3%ABrisme 18-12-13

http://nl.wikipedia.org/wiki/Barok_(stijlperiode) 18-12-13

Documentaire:

Power of Art – Caravaggio Simon Schama 2006


http://nl.wikipedia.org/wiki/Barok_(stijlperiode)

http://nl.wikipedia.org/wiki/Mani%C3%ABrisme

http://www.voorleesbijbel.nl/

http://www.biblija.net/

http://en.wikipedia.org/wiki/Protestant_Reformation

http://en.wikipedia.org/wiki/San_Luigi_dei_Francesi

http://en.wikipedia.org/wiki/Contarelli_Chapel

http://en.wikipedia.org/wiki/Counter-Reformation

http://en.wikipedia.org/wiki/Caravaggio

Web viewHet woord barok komt van het Portugese barroco, wat 'onregelmatig gevormde parel' betekent....

Documents

Transcript of Web viewHet woord barok komt van het Portugese barroco, wat 'onregelmatig gevormde parel' betekent....