{jLal PJ}~ oj ι ό π Ο 1

Γ J ΩρrΟ 2: 11. I I ΕΦΛ.ί ΗL:

ΘΕΑΤΡΙΚΑ BESTIARIA

Θεατρικές και

Φιλοσοφικές

Σκηνές της

Ζωικπτητας

[ft] ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΙΗΣΗ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Προλογικό σημείωμα. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 13

Ο σκύλος του Levinas κω οι σκηνές των ζώων: μια εισαγωγ-Γι. . 17

Κεφάλαιο 1 Οι σκηνές των ζώων. Από το Chauvet στον Montaigne. . . . . .. 41

Η πρωταρχική σκηνή του Chauvet. Από τον Enkidu στην κληρονομιά του Μινώταυρου. Εκεί που δεν το περιμένεις.

Ζωολογικές σκηνές στο αρχαίο αθηνα<cκό θέατρο. Η ρω­

μα'ίκή εκατόμβη. Μεσαιωνικές ιππικές σκηνές. Το 6έαμα

της ζωομαχίας. Πλο!Jταρχος. Gelli. Bonifacio και Thrmeda. Montaigne: το πιο αλαζονικό ζώο. ο άνθρωπος.

Κεφάλαιο 2 Από την καρναβαλική ευθομΙα και την αιματηρή μεσαιωνική

σκηνή στην ανθρωποκεντρική Αναγέννηση. . . . . . . . . . . . .. 83

Missae asini. Σκηνές τοο λα'ίκού πολιτισμού και οι αμφι­σημίες τοος στον ελληνικό και τον βαλκανικό χώρο. Οι

σκληροί ρόλοι των ζώων. Γκροτέσκος κόσμος και καρ­

ναβαλική ζωικότητα. Η ανθρωποκεντρική Αναγέννηση. Η

μεγάλη των Ελισαβετιανών σκηνή του Bear Garden. Από­λυτος ανθρωποκεντρισμός. σχετικός ανθρωποκεντρισμός

κω ανθρωπομορφισμός.

Κεφάλαιο 3 Η φωνή των φιλοσόφων. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 111

Ο μεγάλος J)escartes. Η πολυμορφία των νεωτέρων χρόνων: οι ζώνες της ζωικής ανθρωπινότητας και της ανθρωπόμορ­

ΘΕΑΤΙ'lΚΑ BESTlARIA ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 10

φης ζωικότητας. Η Πραγματεία για τα ζώα του έμπνευση του βασιλιά ·Ηλιου. το Πανοπτικόν του Bentham και ο Foucault. Το ανθρωποκεντρικό επιχείρημα. Η απεικο­νωτικ~ επιχειρηματολογία του WiJJiam Hogarth. Οι φιλό­ζωοι στοχαστές και ο απόμακρος Kant.

Κεφάλαιο 4 Στους κήπους του 19"1> αιώνα. Το πέρασμα στον 200 αιώνα . .. 145

Νέα νομοθετικά εγχειρήματα. Η επψονή της βαναυσότητας και η βιομηχανοποίηση. Μουσεία. κ~πoι και ενυδρεία. Πώς μπορεί κανείς να συστεγάσει τον ειδωμό με τον αποικια­κό ρατσισμό; Οι ζωολογικοί κήποι ανθρώπων. Ένας μικρός καφκικός απόηχος. 'Οταν οι κήποι και τα ενυδρεία γίνονται θεματικά πάρκα. Ο κόσμος του τσίρκο!). Τα ιπποδράματα. Η χρυσή εποχή του τσΙρκου. Παρακμή. ανανέωση. αμφισβή­τηση. Μικρή παρέμβαση: Max Horkheimer ή Nicholas Ridout;

Θεσμικές αλλαγές.

Κεφάλαιο 5 Η σκηνική ζωογραφία στον 20'; και τον 21" αιώνα ........ .

Η οριοφιλΙα του Derrida και το γΙγνεσΟαι-ζ(.)ο των Deleuze και Guattari. Kira O'Reilly: IntlleuIΓongplaceness. Η επανεμ­φάνιση των αλόγων. Πώς να εξηγήσεις τον Heidegger σε έναν νεκρό λαγό. Τα bestiaria του Jan Fabre: ο εντομολόγος προπάππος και οι Ρerfοrmers-ζώα. Τα ζώα αυτοπροσώπως στη σκψή. «Εκπνέουν όπως εγ(,')>>: Parrots alld GIIInea Pigs

το!) Jan Fabre.

Κεφάλαιο 6 Σκηνές της σκλ'ηρότητας .......................... .

Α. Το πορτραίτο του καλλιτέχνη ως αδέσποτου σκιJλου. Β. Το ζωικό αίμα στον Hermann Nitsch και ο αστακός του Rodrigo Garcia. Γ. Τέσσερις σκηνές από την Κροατία. Δ. Πίσω στον Fabre. Ε. Marco Evaristti: Η ωραία Ελένη στο blender. ΣΤ. Μια παρεξηγημένη ζωοτομή και ένα τσακισμένο

197

247

των lVlagazzlDI

FαlliIIg του Rafael Ortiz. Ζ. «Βασάνισα αλλά ήταν σημαντικό για μένα να

ως έργο τέχνΊ]ς»: Rat Ρίεα του Κίαι συμφέροντα και προτιμήσεις. Θ. Μια

σιαν'ή. Rachel Rosenthal: The Others.

Κεφάλαιο 7 Από το φιλοσοφικό επιχείρημα στη

σκηνές ....................... .

Ανωνομία και ονοματοθεσία.

καθεστώς εξαίρεσΊ]ς και γομνή ζωή.

μων τοο Derrida και τοο Agamben. Ο τοο ετοιμοθάνατο!) ζώου. Η θεατρική

Το πένθος των ποολιών. Ιάκωβος

περνά από μέσα. ΣΚΊ]νή Β. Η

Ιάκωβος Καμπανέλλης: Ο γορίλας

Γ. Η ανθρώπινη λεοντή. ΒασίλΊ]ς

Γάκης: Λιοντάρια. Θεατρικά καΑ",Π'Τ,:,,,,

Δ. Ο auteur της σΚΊ]νής και το Garcίa: 4. Σκηνή Ε. Το σπάνιο αίσθημα ταραχής. Rodrigo Garcia: Λ{αν αιμάσσt:Jι ψημένο. Καμένο. Τα ζώα της οδύνης.

Κεφάλαιο 8 1'0 ζώο-συμβάν. Ζωική επισφάλεια και σκηνές τοο joseph Beuys, της Marina Αοnιwlil Caste]]ucci ........................ <

1'0 συμβάν της φιλοξενίας. Το σuμβάν Η εμπειρία του ίσως. Ίσως. οι σκηνές

ντος. Α. Οι γερμανικοί ποιμενικοί στην

Castellucci. Β. Τα πέντε ατάιστα της Marina Abramovic. r. Πώς «μου εγκλεισμένο κογιότ του ]oseph Beuys. για το «αν παραβλέΨουμε το γεγονός

ΘεΑΤΡIΚΑ BESTlARlA ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

Η Πραγματεία y~α τα ζώα τοο CondiHac. Η βασιλιά 'Ηλωο, το Πανοπτικόν τοο Bentham Το ανθρωποκεντρικό επιχείρΎjμα. Η απεικο­

τοο "Villiam Hogarth. Οι φιλό­

190" αιώνα. Το πέρασμα στον 20" ωώνα .. , 145

ε:γχεφ~ματα. Η επιμονή της βαναοσόητας !WΊ1~()':Ί'1σ1n. Μουσεία, κήποι και ενυδρεία. Πώς να συστεγάσει τον ειδισμό με τον αΠΟ'.κια­

Οι ζωολογικο[ κήποι ανθρώπων. Ένας μ!κρός 'Οταν οι κήποι κω τα ενυδρεία γίνοντω

Ο κόσμος το\) τσίρκου. Τα ιπποδράματα. του τσίρκοο. Παρακμή. ανανέωσΎj. αμφωβή­

Max Horkheimer ή Nicholas Ridout;

στον 20" και τον 21" αιώνα . . . . . . . .. 197

Derrida και το γίγνεσθω-ζ(;)ο των Deleuze O'Reilly: 1Iltl1eί.l}rοngΡJαaness. Η επανεμ­

Πώς να εζΎjγήσεις τον Heidegger σε Τα bestiaria του Jan Fabre: ο εντομολόγος

οι Ρerfοrmers-ζώα. Τα ζώα αυτοπροσώπως ,14.'Iι~OΠ\J",()I}Y όπως εγώ,,: Pαrrots (Il1d GlIineaPigs

247.' ........................ . του καλλιτέχνη ως αδέσποτου σκύλου.

αΙμα στον Hermann Nitsch και ο αστακός του Γ. Τέσσερις σκηνές από ΤΎjν Κροατία. Δ.

Ε. Marco Evaristti: Η ωραία Ελένη στο

παρεξηγημένη ζωοτομή και ένα τσακωμένο

πιάνο: Genet α Τι:ιn,'ζerί των Magazzini Criminali και ΤΙιε Sky Is Fαllillg τοο Rafael Ortiz. Ζ. «Βασάνισα τα ζώα μέχρι θανάτου, αλλά ~ταν σημαντικό για μένα να βιώσω αυτήν την εμπεφία

ως έργο τέχνης»: Rat J1ίece του Kim Jones. Η. Αμφισβητήσεις. συμφέροντα και προτιμήσεις. Θ. Μια σι)γΧΡOνΎj αντικαρτε­

σιανή. Rachel Rosenthal: ΤΙιε Otllers.

Κεφάλαω 7 Από το φιλοσοφικό επιχείΡΎjμα στη ματιά το!) ζώου. Πέντε

σκηνές ........................................ 297

Ανωνυμία και ονοματοθεσία. Aνθρωπoλoγ~κές μΎjχανές.

καθεστώς εξαίρεσης και γυμνή ζωή. Η συγκλισΎj των δρό­

μων του Derrida κω του Agamben. Ο Adorno και η ματιά του ετοιμοθάνατου ζώου. Η θεατρική οριοφιλία. Σκηνή Α.

Το πένθος των πουλιών. Ιάκωβος KαμπανέλλΎjς: Ο δρόμος

περνά από μέσα. ΣΚΎjνή Β. Η ενανθρώπισΎj του γορίλα.

Ιάκωβος KαμπανέλλΎjς: Ο γορίλας και η ορτανσία. ΣΚΎjνΎ)

Γ. Η ανθρώπινη λεοντή. Βασίλης Μαυρογεωργίου-Κώστας

Γάκης: Λιοντάρια. Θεατραά καθεστώτα εξαίρεσης. Σκηνή

Δ. Ο auteur της σΚΎjVής και το κογιόΤ-Ρerfοrmer. Rodrigo Garcia: 4. Σκηνή Ε. Το σπάνω αίσθημα της έξαρσΎjς και της ταραχής. Rodrigo Garcia: Λίαν αψάσσον. Αψάσσον. Λίισο­ψημέvο. Καμένο. Τα ζώα της οδύνης.

Κεφάλαιο 8 Το ζώο-συμβάν. Ζωική επισφάλεια και ηθική παλιμβουλία στις

σκηνές του Joseph Beuys. της Marina Abramovic και του Romeo Castellucci. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 337

Το συμβάν ΤΎjς φιλοξενίας. Το συμβάν της OΎjμOκρατίας.

Η εμπειρία του ίσως. Ίσως. οι σκηνές του ζώου-συμβά­

ντος. Α. Οι γερμανικοί ποιμενικοί σΤΎjν Κόλαση του Romeo Castellucci. Β. Τα πέντε ατάιστα ερπετά στο DragoJ1 Heads ΤΎjς :Vlarina Abramovic. Γ. Πώς <<μου αρέσει η Αμερική»; Το εγκλεισμένο κογιότ του Joseph Beuys. 'Υστερες αμφιβολίες για το «αν παραβλέψουμε το γεγονός ότι ...» ΤΎjς Fischer­

11

12 ΘΕΑΤΡΙΚΑ BESTIARJA

Lichte. Τστερες αμφιβολίες για τη <ψϊJ διαθεσιμόητα» των ζώων επί σκηνής. Το κατ' εξαίρεση ζώο-συμβάν.

Κεφάλαιο 9 «Είμαι ... άλογο... εγώ ... ». Το παρασκήνιο της τρέλας και της

ζωικότητας στο Προς Ελευσίνα του Παι>λου Μάτεσι . . . . . .. 39ί

Α. Το άλογο του Martin Buber. Β. Κεντραές και παράπλευ­ρες σκηνές του Προς Ελευσίνα. ΒΙ Το παρασκήνιο του θα­

νάτου. Β2. Το παρασκήνιο της τρέλας και της ζωικότητας. I~

Η γλωσσική χρήση των μη ανθρώπινων ζώων. Τα κατοικίδια.

ΓΙ Οι φτερωτές οντότητες. 1'2. Το άλογο. Δ. Καθ' οδόν προς την τρέλα. Ε. Λαθραίες αντιμεταθέσεις ης τρέλας και της

ζωικότητας. «Είμαι ... άλογο ... εγώ ... Το άλογό μου είμαι».

Κεφάλαιο 10 «Του i'!ιπλώσανε τα φτερά. τα μαύρα τα υπέροχα φτερά...» .. 43ί

Πτυχώσεις στο ΒεΙΙα Benezia του Γιώργου Διαλεγμένου και του Λευτέρη Βογιατζ"ή

Κεφάλαιο 11 Καρναβαλικός βιταλισμός και ανθρωποζωολογικά στοιχεία στην

Επτανησιακή σκηνή . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. 451

Η Κωμωδία των ψευΤΟΥιατρών του Σαβόγια PoύσμελϊJ.

Ο πόλος της δυσθυμίας.......και ο πόλος της ευθυμίας. Η ανθρώπινη ζ@κότητα και ο καρναβαλικός βιταλισμός Τ'ljς

φράσ'ljς. Οι ζωολογικές σκηνές. Επιλογικά.

Βιβλιογραφία ................................... 475

Ευρετήριο εννοιών . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 533

Ευρετ"ήριο ονομάτων. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 539

Ευρετήριο έργων. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 554

ΠΡΟΛΟΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

ΑΦΟΡΜΗ ΓΙΑ ΤΗ ΣΊΤΓΡΑΦΗ αυτού του

ανακοίνωσή μου στο ΣΤ Πανελλήνιο δριο που διοργάνωσε το Τμήμα e<"N"I'r\'

Πανεπιστημίου Πελοποννήαου στο 2017 με θέμα: «Θέατρο και Ετερό αυτή έδωσε το πρόπλασμα του έβδομου το θέμα της ετερότητας με απασχολεί βιβλία, αποφάσισα να ασχοληθώ με προετοιμασία της ανακοίνωσης σε μια διεξοδικότερη έρευνα που μου για μελέτη τα otJO τελευταία χρο",ιν άστηκε με τη δοκιμασία του υλικού μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών του

κών Σπουδών του ΕΚΠΑ και σε διάφοριι ένα σύντομο τμήμα του όγδοου κεφαλαίΙ στο επιστημονικό συνέδριο «AnimaJia. τα άλλα ζώα». που διοργάνωσε το Τμή της Σχολής Κοινωνικών Επιστημών του στημίου τον Νοέμβριο του 2017 και του δημοσιεύτηκε υπό τον τίτλο «Is Possible? Animal Precariousness and ίn Performance». στο Neιυ Theatre 2018, σα. 176-185 του Πανεπιστημίου μέρος του ενάτου κεφαλαίου avaXOL

«Θέματα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας του

' 'Ω. ()' '" Θ " ι

Στοχοι. ~υτιιυ του r-'tiJIIιou ε\ν7.Ι ,ο ~νιιιγμ~ της ~ν ρω;:οχεντριχηζ σχεΥης

προς η ζωιχότητCl που μπορεί 'ICl ΠΡΟΧClλέσει Yj σχηγ;' ως EPYClGT'r,pΙO ενσ6ψατων I.OE6J'! χαι ο διάλογος μεταξύ της Θεωρίας του Θεάτρου XClt

T'r,:; μ θ Ι· I·ΟΓΙII,ΗIΙ;θ , - 'r, :; φ ιλοσοφίClς XCll του νεώτερου οιεπιστr,μονΙΧΟ 'J πεδίου

τι,,>ν a JI ί rηΗ Ι SllJ(1 ί θS , θέ70ντας ως εϊ:ιμέΡΟ\)ζ πεoί~ μελέ7Υ ζ ΤΙ:; σΚ~lJνέζ εμφ&: ­ι νι.σης των ζ6Jων κυρίως στο OiClίpO. σης Ρe r'Γοr-ma ll ι;es χαι στ:;ι. φιλοσοφικά

χε ίμενCl . Clλλά αΡΧΞ:,ά συ/νά XClt στΥ, λογοτεχνίCl . στον κινΎjμClτογράφο , στις

Εικα.στικές τέχνες X(lL τις χοινιυνιχές σΧ''ινές 70υ λ:Χϊχ.Ο 1.) πολΙϊισμού X~Ι τι.)')

:χστιχών Οε:χμάτυ)ν.

Τα Θεατρι%ιχ /Jesliαria επιχεΙΡΟ'Jν ένι:ι. μClχρινό τ~ξίδι α;:ό ,ο σπηλαιο

,ου ι.:ι1"lιινθΙ και 'Υιν Χληρονομιά ,ου νlινι~ταυpoυ έως τις παραστάσεις ,ου

Rom eo CasLe l1 υ ι;ι; ί . περιληLβάνον,~ς , ΙΙ αρχαίο αΘην~ϊκό Θέα,ρο . ":Υ) ρωμαίΔ; , "'~ r' D. λ ' αρενα , τη μεσαιωνΙΚΎj ιππιχη TClpOΙ.OOcrYj. τις "ωομαχ.ιες, 'Υίν χ~ρν~r-'~ ΙXΎj χαι

Γ'ι γχρο,έσχα ζωολογία, ,ις ελισαβετιανές aκφέ:; , τον φιλοζωισμό , αλλά. χαι

'Ύj σXλΎjpόΤΓιTα των νεωτέρων χρόνων , ,ους ζωολογιχού:; χ+,πους. το -:σίρχο,

τ:;ι. μουσείCl , τα ιπποδράμματα , το c!og (i ['<HΓla, τα θεματιχά πά.ρχα ,ου 19'" XClt ,ου 2σ·" αιών~ , τι ς μeΓΓΟΙ-Il1all ces του .loscPII Heuys χαι του 11('fTlla ΙΗΙ Ν ί [.-;(;11 ,

του Jan l;abΓC XClt ης ΚίΓ<J OOΚe ill~r , των Magclz.zini C:ΓίΙllίllalί. του ΗοdΓίgο

GίlfT iU χαι του Marco Eνar' i s LLi , του ΗnΓa e l ΟΓι ίΖ χαι 70υ Kirn .I ones , 7Ύjζ Marin a ΛΙJ r·a ιlιονί C. Τ''ις Harhrl HosenLhal Χ.ά.. ΛνClλύοντ~ι επιπλέον χ::χ.ι ορι­

σμένα ΘεClτριχά χε(μενα ,"Γι:; ελλr,νιχr,ς δραμ:χτουργί::χ.ς με ζωολογΙΧέ:; σXΎjνές:

Ύj ΚuηιωΟία ΗΟΙ' ψευτογ r ατgΙ/)1! του LClβόγιCl IJούσμελΎj, 7Cl Ο δgό/ω~ ;τερνά α;τό μέσα χ::χ.ι Ο γoρίλα~ και η ορτανσία ,ου Ιά.χωβου ΚcψπανέλλΥι , το I/(!n :; Ελευσίνα 70υ ΙΙ ::χ.ύλο υ Μάτεσι. , το BeIIa Benez ia ΤΟ ΙJ ΓΊ.ι~ρyoυ Διαλεγμένου

χαι τ::χ. Λ ιοντιίρια των HClGiXYj ΜClυρογεωργίοlJ XClt Κώστα Γά.χΥι.

Il::x.ράλλrιλα εΤι:ΙΖει.ρείτ::χ.ι μι:>'. οι:χορομ'r, σπιν ισ70ρ ία Τ''ις ζfi ι.λoσoφιχ+,:; σχέ­

yrις που θέ7ει 70 ζ+ι7Ί1μ:ι 7Ύjς ζωΙX.ό7ΎJ7ας χ~ι. 7Ύjς α.νθρω7:ινό7Ίj7α; α.πό 70ν

Λρισ707έλη χαι 70'1 ll XO,JT:XPX.V έως 70'1 Bonifa('i o χαι 70'1 ΜοnΙaίglιe χ~ι :χπό τον J)esι;a ΓΙes χαι. τον ΒσιιιΙlθιη έως τον l -lork~l c inl c r' XClt τον Ac!or-rro , με ιοιαl.7ερη έμφαση στους Houssea u χαι Vο IΙaίΓC , !( θ rιΙ , HIΙI1(~ Ι' χαι Lt)\,iIIa s, [)el () uze χαι (~υθΙΙ<JΓ'ί , Ι)σ ιτίι! <ι χαι Agn nrircn.

ISBN 978-960·02-3444-2

Ι9789600234442

c..www.papazisi .qr