...2012/10/12 · De naam UNIGLAS® staat voor technische vooruitgang en innovatieve oplossingen op...
185
www.uniglas.net
Transcript of ...2012/10/12 · De naam UNIGLAS® staat voor technische vooruitgang en innovatieve oplossingen op...
www.uniglas.net
| 3
2e druk 2012Uitgever: UNIGLAS® GmbH & Co. KG, Montabaur
© Copyright: UNIGLAS®
Redactie: UNIGLAS® in samenwerking met mktLay-out en vormgeving: mkt gmbh, AlsdorfSluiting van de redactie: november 2011
Vermenigvuldiging, ook als uittreksel, alleen met toestemming.
Dit handboek is volgens de meest recente stand van de techniek en naar
beste weten samengesteld. Wijzigingen blijven voorbehouden. Aan de inhoud
kunnen geen juridische aanspraken worden ontleend.
De voordelen in een oogopslag:
n Garantiefonds
n CE-certificering
n Breed productassortiment
n UNIGLAS® | SLT-softwarevoor autonome projectplan-ning
n Eigen testlaboratorium
n Technische support
Voorwoord Voorwoord
4 | | 5
De naam UNIGLAS® staat voortechnische vooruitgang eninnovatieve oplossingen op hetgebied van isolatieglas en spe-ciaal glas en alle vormen vanglasveredeling. Opgericht in1995, maken tegenwoordig 25gelijkwaardige en onafhankelij-ke bedrijven uit Duitsland,Oostenrijk, Zwitserland, Slove-nië en Nederland deel uit vandit unieke samenwerkingsver-band. Jarenlange ervaring,nauwe samenwerking metglasverwerkers en kozijnen-bouwers en een fijnmazig net-werk van lokale partners makenhet UNIGLAS® mogelijk omsnel en betrouwbaar te reage-ren op uw eisen en individuelewensen.
Bij UNIGLAS® bent u in goedehanden. Uw voordeel: als com-petente partner met een solideknowhow realiseren wij projec-ten samen met u - stipt en effi-ciënt. Dankzij ons garantie-fonds vanzelfsprekend metinachtneming van de hoogstekwaliteitsstandaards en met degrootst mogelijke zekerheid vande strategische planning. Opons vakmanschap kunt u ver-trouwen! UNIGLAS® - een glas-heldere keuze.
n Flexibiliteit en producenton-afhankelijkheid
n Veelzijdige competentie
n Jarenlange ervaring in demarkt
n Echte meerwaarde doorpartnerschap in de praktijk
In het kader van de verplichtin-gen tegenover klanten en part-ners heeft UNIGLAS® met devennoten een garantiefonds eneen leverings- en uitvoeringsga-rantie opgezet. Deze garandeertu de nakoming van de overeen-gekomen prestaties.
Alle UNIGLAS®-producten zijnCE-gecertificeerd en voldoenaan alle eisen van de bouwpro-ductenrichtlijn van de EuropeseCommissie. UNIGLAS® wasoverigens het eerste samenwer-kingsverband met CE-gecertifi-ceerde isolatieglasproducten.
Het UNIGLAS® – De coöperatie Samen meer bereiken –-UNIGLAS®
UNIGLAS® | Locaties UNIGLAS® | Locaties
6 | | 7
Meer informatie en technischerichtlijnen vindt u op onzehomepage of bij uw lokale
Onze nabijheid – uw voordeel
n DUITSLAND (D)
PREUßENGLAS GMBH
D-15890 Eisenhüttenstadt
Telefon: +49 (0) 3364 4040-0
FRERICHS GLAS GMBH
D-21339 Lüneburg
Telefoon: +49 (0) 4131 21-0
FRERICHS GLAS GMBH
D-27283 Verden (Aller)
Telefoon: +49 (0) 4231 102-0
WAPRO GMBH & CO. KG
D-36452 Diedorf/Rhön
Telefoon: +49 (0) 36966 777-0
GLAS SCHNEIDER GMBH & CO. KG
D-57627 Hachenburg
Telefoon: +49 (0) 2662 8008-0
ENROTHERM GMBH
D-66386 St. Ingbert-Rohrbach
Telefoon: +49 (0) 6894 9554-0
SINSHEIMER GLAS UND
BAUBESCHLAGHANDEL GMBH
D-74889 Sinsheim
Telefoon: +49 (0) 7261 687-03
GLAS MEYER & SÖHNE GMBH
D-79114 Freiburg
Telefoon: +49 (0) 761 45542-0
GLAS BLESSING GMBH & CO. KG
D-88214 Ravensburg
Telefoon: +49 (0) 751 884-0
KÖWA ISOLIERGLAS GMBH
D-92442 Wackersdorf
Telefoon: +49 (0) 9431 7479-0
GLAS KLEIN GMBH
D-94469 Deggendorf
Telefoon: +49 (0) 991 37034-0
SGT GMBH SICHERHEITS- UND
GLASTECHNIK
D-97941 Tauberbischofsheim
Telefoon: +49 (0) 9341 9206-0
KUNTE GLAS GMBH & CO. KG
D-99734 Nordhausen
Telefoon: +49 (0) 3631 9003-46
UNIGLAS®-partner:http://www.uniglas.net
HENZE-GLAS GMBH
D-37412 Hörden am Harz
Telefoon: +49 (0) 5521 9909-0
HOHENSTEIN ISOLIERGLAS GMBH
D-39319 Redekin
Telefoon: +49 (0) 39341 972-0
J. RICKERT GMBH & CO. KG
D-46395 Bocholt-Lowick
Telefoon: +49 (0) 2871 2181-0
D. FLINTERMANN GMBH & CO. KG
D-48499 Salzbergen
Telefoon: +49 (0) 5971 9706-0
n OOSTENRIJK (AT)
PETSCHENIG GLASTEC GMBH
A-1092 Wien
Telefoon: +43 (0) 1 3179 232
PETSCHENIG GLASTEC GMBH
A-2285 Leopoldsdorf
Telefoon: +43 (0) 2216 2266-0
PICHLER GLAS GMBH
A-4880 St. Georgen im Attergau
Telefoon: +43 (0) 7667 8579
GLAS MARTE GMBH
A-6900 Bregenz
Telefoon: +43 (0) 5574 6722-0
EGGER GLAS ISOLIER-
UND SICHERHEITSGLAS-
ERZEUGUNG GMBH
A-8212 Pischelsdorf
Telefoon: +43 (0) 3113 3751-0
n SLOVENIË (SI)
ERTL GLAS STEKLO D.O.O.
SI-1310 Ribnica
Telefoon: +386 (0) 18350500
n ZWITSERLAND (CH)
SOFRAVER S.A.
CH-1754 Avry-Rosé
Telefoon: +41 (0) 26 470 4510
n NEDERLAND (NL)
GLASINDUSTRIE BEN EVERS B.V.
NL-5482 TN Schijndel
Telefoon: +31 (0) 73 547 4567
UNIGLAS® | Producten UNIGLAS® | Producten
8 | | 9
Transparante, in veel lichtbadende ruimten verhogen hetwooncomfort en zorgen voormeer arbeids- en levensvreug-de. UNIGLAS® IsolerendeBeglazingen ondersteunen udaarbij en voldoen ook aan allebouwfysische en bouwtechni-sche eisen. Zo zijn er bijvoor-beeld isolerende beglazingenmet uitstekende geluidsisolatie-waarden, overtuigende licht-transmissiefactoren of ook spe-ciale veiligheidseigenschappenen daarmee altijd het passendeUNIGLAS® Isolatieglas voor allearchitectonische en ook uwpersoonlijke eisen en wensen.Hierbij een kleine samenvattingvan ons brede scala van pro-ducten.
Onze UNIGLAS® | TOP HoogRendement Beglazing is eenspeciaal ontwikkeld warmte-isolerend glas dat de langegolf-warmtestraling van de verwar-ming reflecteert, het zichtbarelicht van de zonnestraling ech-ter nagenoeg ongehinderddoorlaat en daarmee een effec-tieve bijdrage levert aan deenergie-efficiëntie van eengebouw.
Met het geluidswerende glasUNIGLAS® | PHON bereikt uhoge geluidsisolerende eigen-schappen en een optimaleafstemming van het product opde betreffende geluidsbron, deligging en het gebruik van deruimte, ook in combinatie metzonnewering en beveiligingtegen inbraak alsmede valbe-veiliging.
Voor alle noodzakelijke veilig-heidseisen aan isolatieglasvindt u in de productfamilieUNIGLAS® | SAFE het perfecteglas voor uw toepassing. Zobijvoorbeeld bij glazen balustra-des, dakbeglazingen, beloop-baar glas en kogelwerendebeglazingen.
Met isolatieglas uit de serieUNIGLAS® | TOP HoogRendement Beglazing krijgt uook voor passief-huizengeschikte beglazingen om eenmaximale thermische isolatie bijgelijktijdig gebruik van zonne-energie te bereiken.
UNIGLAS® | SUN Zonwerendebeglazing is verkrijgbaar in ver-schillende uitvoeringen, vanmaximale selectiviteit (maxima-le lichttransmissie bij gelijktijdi-ge lage g-waarde) tot aan eengroot aantal verschillendekleurvariaties.
Voor extra vormgevingseffectenis het glas verkrijgbaar met eenneutrale reflectie tot aan sterkgespiegelde oppervlakken.
Met de UNIGLAS® | SHADEJaloezieënsystemen bereikt ueen variabele afscherming vanhet zonlicht. De zich in despouw bevindende jaloezieën(afhankelijk van de uitvoering)kunnen met de hand, elektrischof ook via een BUS-systeemworden gestuurd.
Nadere informatie over onzeproducten vindt u echter ookop internet via www.uniglas.netof vraag daarvoor onze pro-ductbrochures en informatiefly-ers aan.
Veelzijdig productaanbod van UNIGLAS®
De actuele brochures metgedetailleerde productbeschrij-vingen worden permanent aan-gevuld en uitgebreid en zijn bijalle UNIGLAS®-ondernemingenverkrijgbaar.
Actuele productbrochures
Inhoudsoverzicht Inhoudsoverzicht
10 | | 11
n Basisglas
n Glasveredeling
n Isolatieglas-terminologie
n Hoog Rendement Beglazing / energiewinning
n Geluidswerende beglazing
n Zonwerende beglazing
n Veiligheidsglas
n UNIGLAS®-systemen
n Normen en standaards
n Beglazingsrichtlijnen en toleranties
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
Inhoudsopgave Inhoudsopgave
12 | | 13
1 Basisglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18
1.1 Floatglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
1.1.1 Fabricage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201.1.2 Diktes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221.1.3 Eigenschappen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221.1.4 Toepassingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
1.2 Figuurglas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
1.2.1 Fabricage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261.2.2 Lichtstrooiing / privacy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271.2.3 Eigenschappen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 271.2.4 Profielglas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
2.1 Gehard veiligheidsglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
2.1.1 Fabricage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322.1.2 Bouwfysische eigenschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . 332.1.3 Slagvastheid en stootbestendigheid . . . . . . . . . . . . . 332.1.4 Buigtreksterkte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332.1.5 Invloeden van warmte en kou. . . . . . . . . . . . . . . . . . 342.1.6 Balworpvastheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342.1.7 Toepassingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
2 Glasveredeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32
2.2 Gehard veiligheidsglas en ESG-H . . . . . . . . . . . . 34
2.3 Thermisch versterkt glas (TVG) . . . . . . . . . . . . . 37
2.3.1 Buigtreksterkte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372.3.2 Invloeden van warmte en kou. . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
2.4 Emaileringen met glaskeramische verf. . . . . . . . 38
2.4.1 Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382.4.2 Walsprocedé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392.4.3 Zeefdrukprocedé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392.4.4 Beoordeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
2.5 Gehard alarmglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
2.6 Gebogen glas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
2.6.1 Leidraad voor thermisch gebogen glas in de bouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
2.7 Gelaagd veiligheidsglas en gelaagd glas . . . . . . 64
2.7.1 Fabricage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 642.7.2 Bouwfysische eigenschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . 652.7.3 Slagvastheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 652.7.4 Toepassingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 652.7.5 Weerstandsklassen conf. EN . . . . . . . . . . . . . . . . . . 652.7.6 Decoratief gelaagd glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
2.8 Vormgeving van glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67
2.8.1 LaserGrip® – beloopbaar glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . 672.8.2 Digitale glasprint . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 682.8.3 Gematteerd glas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 682.8.4 Kunstbeglazing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 682.8.5 Slijptechnieken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
2.9 Zelfreiniging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
2.9.1 Grondslagen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 702.9.2 Producten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
2.10 ShowerGuard™ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
2.11 DiamondGuard® Scratch Resistant Glass . . . . . . 75
2.12 Brandwerend glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
2.13 Röntgenstralingwerend glas . . . . . . . . . . . . . . . . 77
2.14 Veiligheidsspiegels en spionspiegels . . . . . . . . . 77
2.15 Ontspiegeld glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
2.16 Vogelwerend glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
3 Isolatieglas-terminologie . . . . . . . . . . . 78
3.1 Constructie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
3.2 U-waarde (warmtedoorgangscoëfficiënt) . . . . . . 81
3.3 Glasnaden en glas-op-glas-verbindingen in ramen en gevels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
3.4 Emissiecoëfficiënt ε . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
3.5 Zonne-energiewinst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
3.6 Globale stralingsverdeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
3.7 Lichttransmissiefactor τv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
3.8 Totale energiedoorlaat (g-waarde) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
3.9 b-factor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
3.10 Transmissiefactor van zonne-energie . . . . . . . . . 99
3.11 Absorptie van energie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
3.12 Kleurweergave-index . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
3.13 Lichtreflectiefactor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
3.14 Circadiaanse lichttransmissiefactor τc(460) . . . . . 100
3.15 UV-doorlaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
3.16 Selectiviteitsfactor S . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
3.17 UNIGLAS® | SLT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
Inhoudsopgave Inhoudsopgave
14 | | 15
3.18 Thermische isolatie in de zomer . . . . . . . . . . . . 101
3.19 Interferentie-verschijnselen . . . . . . . . . . . . . . . . 102
3.20 Isolatieglas-effect . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
3.21 Dauwpunt-temperatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
3.22 Plantengroei achter modern isolatieglas . . . . . 105
3.23 Elektromagnetische demping . . . . . . . . . . . . . . 106
3.24 Isolatieglas met overstek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
3.25 Decoratief isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
3.26 Glasdikte-berekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
4 Hoog Rendement Beglazing / energiewinning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
4.1 Grondslagen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
4.1.1 Randafdichtingssystemen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
4.1.2 Nominale en ontwerpwaarden bij glas en raam . . . 118
4.2 UNIGLAS®-producten voor de thermische isolatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
4.2.1 UNIGLAS® | TOP Hoog Rendement Beglazing . . . . 1204.2.2 UNIGLAS® | VITAL Wellness glass . . . . . . . . . . . . . 1204.2.3 Heat Mirror™ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1234.2.4 UNIGLAS® | SOLAR Zonnepanelen. . . . . . . . . . . . . 1234.2.5 UNIGLAS® | PANEL Vacuümisolatie . . . . . . . . . . . . 1244.2.6 Algemene opmerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
5 Geluidswerende beglazing . . . . . . . . 126
5.1 Grondslagen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
5.1.1 Gewogen geluidsisolatie-index . . . . . . . . . . . . . . . . 1295.1.2 Coïncidentiefrequentie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
5.2 Normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
5.3 UNIGLAS® | PHON Geluidswerende beglazing . 134
5.4 Speciale toepassingen met enkelglas uitvoeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
6 Zonwerende beglazing. . . . . . . . . . . . . 136
6.1 Grondslagen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
6.2 UNIGLAS® | SUN Zonwerende beglazing . . . . . 138
6.3 UNIGLAS® | ECONTROL Schakelbaar isolatieglas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
6.4 Zonwerende systemen in isolatieglas. . . . . . . . 140
6.4.1 UNIGLAS® | SHADE Jaloezieënsysteem . . . . . . . . . 1406.4.2 UNIGLAS® | SHADE Foliesysteem . . . . . . . . . . . . . 145
6.5 Speciale toepassingen met enkelglas uitvoeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
7 Veiligheidsglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152
7.1 Grondslagen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
7.2 Speciale veiligheidsglas-toepassingen . . . . . . . 155
7.2.1 Balworpvastheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1557.2.2 Liftbeglazing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1557.2.3 Beloopbare en betreedbare beglazingen . . . . . . . . 1567.2.4 Classificatie veiligheidsglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
8 UNIGLAS®-systemen . . . . . . . . . . . . . . . 160
8.1 UNIGLAS®-Punthoudersystemen voor isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
8.1.1 UNIGLAS® | SHIELD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
8.2 UNIGLAS®-Bevestigingssystemen voor glazen luifels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
8.2.1 UNIGLAS® | OVERHEAD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
8.3 UNIGLAS®-Punthoudersystemen . . . . . . . . . . . . 166
8.3.1 GM PICO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1668.3.2 GM PICO KING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1678.3.3 GM PICO LORD. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1698.3.4 GM PUNTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1708.3.5 GM POINT P 60/22 SP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1738.3.6 GM POINT P 80/29 SP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1748.3.7 Overzicht van andere punthoudersystemen . . . . . . 175
8.4 GM BRACKET S. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
8.5 UNIGLAS® | STYLE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
8.5.1 GM TOPROLL 100. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1788.5.2 GM TOPROLL 100 SHIELD . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1808.5.3 GM TOPROLL SMART. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1818.5.4 GM TOPROLL 10/14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1828.5.5 GM KOZIJNPROFIEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1838.5.6 GM LIGHTROLL 6/8. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
Inhoudsopgave Inhoudsopgave
16 | | 17
8.5.7 GM LIGHTROLL 10/12. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1858.5.8 HANG- EN SLUITWERK voor klapdeuren
en volglassystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1868.5.9 GM RAILING® . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
8.5.10 GM RAILING® SOLO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1888.5.11 GM RAILING® Overzicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
8.6 only|glass® LightCube – Zitmeubel en kunstobject. . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
9 Normen en standaards. . . . . . . . . . . . . 194
9.1 DIN-normen (nationale Duitse standaards) . . . . . . . . . . . . . . 196
9.2 ÖNORMEN (nationale Oostenrijkse standaards) . . . . . . . . . 197
9.3 (DIN; OENORM; SN; NF; BS) EN-normen (in Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, Nederland, Groot-Brittannië ingevoerde Europese standaards). . . . . . . . . . . 198
9.4 ISO-normen (internationale standaards). . . . . . . . . . . . . . . . . 200
9.5 TRLV ( ingekort) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
9.6 TRAV ( ingekort). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
9.7 TRPV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
9.8 Energiebesparingsverordening voor gebouwen (EnEV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
9.9 OIB-richtlijn nr. 6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
9.10 CE-overeenstemmingsmerkteken . . . . . . . . . . . 216
9.11 Kwaliteitscontrole door UNIGLAS®
en kwaliteitskeurmerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
9.12 Toepasbaarheid van glasproducten . . . . . . . . . 218
10 Beglazingsrichtlijnen en toleranties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 232
10.1 Glasranden conform DIN 1249, deel 11 en EN 12150 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234
10.2 Toleranties m.b.t. normatieve eisen . . . . . . . . . 236
10.3 Algemeen geldende eisen, opslag, transport. . 255
10.4 Glassponning en beglazingsblokjes van isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
10.5 Beglazingssystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262
10.6 Speciale beglazingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276
10.7 Rosenheim-tabel 'Belastingdruk voor de beglazing van kozijnen' . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
10.8 Materiaalcompatibiliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
10.9 Doorbuiging van het kozijn, dimensionering van de glasdikte. . . . . . . . . . . . 287
10.10 Speciale toepassingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288
10.11 Bijzondere bouwkundige omstandigheden . . . 296
10.12 Richtlijnen m.b.t. productaan-sprakelijkheid en garantie . . . . . . . . . . . . . . . . . 297
10.12.1 Richtlijn voor de beoordeling van de visuele kwaliteit van glas voor de bouw . . . . . . . . . . . . . . . 297
10.12.2 Richtlijn voor het werken met isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304
10.12.3 Leidraad voor het gebruik van drievoudig warmtewerend isolatieglas . . . . . . . . . . 309
10.12.4 Richtlijn voor de beoordeling van de visuele kwaliteit voor systemen in isolatieglas. . . . . . . . . . . 316
10.12.5 Montage-adviezen voor geïntegreerde systemen in isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327
10.12.6 Richtlijn voor de beoordeling van de visuele kwaliteit van thermisch versterkte beglazingen . . . . 331
10.12.7 Richtlijn voor de beoordeling van de visuele kwaliteit van geëmailleerde en gezeefdrukte beglazingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336
10.12.8 Richtlijn voor de beoordeling van de visuele kwaliteit van gelaagd veiligheidsglas (VSG) . . . . . . . 346
10.12.9 Gegarandeerde eigenschappen . . . . . . . . . . . . . . . 35110.12.10 Glasbreuk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35110.12.11 Oppervlaktebeschadigingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35110.12.12 Speciale glascombinaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35210.12.13 Waardebehoud | Reiniging van de ruiten . . . . . . . . 354
Supplement . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356
Trefwoordenlijst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358
Fotobronnen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 366
Overzicht isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367
1
Basisglas
| 19
Basisglas
18 |
1
1.1 Floatglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
1.1.1 Fabricage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
1.1.2 Diktes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
1.1.3 Eigenschappen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
1.1.4 Toepassingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
1.2 Figuurglas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
1.2.1 Fabricage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
1.2.2 Lichtstrooiing / privacy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
1.2.3 Eigenschappen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
1.2.4 Profielglas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Onder basisglas wordt ver-staan het basisproduct vooriedere verdere verwerking tothoogwaardig functioneel, con-structie- en interieurglas.
Basisglas
| 21
Basisglas
20 |
1 BasisglasUitgangsproducten zijn daarbijfloatglas en figuurglas. Basis-glas kan ook als enkel glasworden toegepast.
1.1 Floatglas
Floatglas van natronkalksilicaat-glas wordt volgens EN 572-2helder transparant of gekleurdmet een vlak en evenwijdig(planparallel), vuurgepolijstoppervlak vervaardigd. Degrondstoffen van circa 60%kwartszand, 20% soda en sul-faat en 20% kalk en dolomietworden gemengd en bij eentemperatuur van ca. 1.600°Cgesmolten. Na het ontgassenvan het vloeibare mengsel, hetzogenaamde louteren, koelt deglasmassa in de bereidingskuiptot ca. 1.200°C af alvorens hetbij ca. 1.100°C via de overflowop een bad van gesmolten tinstroomt. Omdat glas minder dande helft van het tin weegt, drijftde taaivloeibare glassmelt op hettin en vloeit zo uit. De glasmassablijft zo lang op het tin tot ze totcirca 600°C is afgekoeld engestold, zodat de glasplaat erafkan worden getild. De naam flo-atglas komt van het Engelsebegrip voor dit proces (to float =drijven). Bij het 'floaten' komt denaar het tin gerichte zijde van hetglas planparallel (vlak en evenwij-dig) ten opzichte van de tegen-overliggende, continu verwarm-de zijde te liggen.
Het float-proces vindt plaats ineen beschermde atmosfeer vanN2H2 om te voorkomen dat hettin oxideert.
Hoewel het smeltpunt van tinreeds bij ongeveer 232°C ligt, isde ontstane dampdruk ook bij1.100°C zo gering dat dezegeen noemenswaardige storen-de invloeden op het glassub-straat uitoefent.
Na het afnemen volgt er eengecontroleerde en exact gedefi-nieerde afkoeling in de zoge-naamde koelgalerij die het glasafkoelt van 600°C tot ongeveer60°C. Dit gedefinieerde koelpro-ces is enorm belangrijk voor despanningsvrijheid en daarmeevoor de latere bewerkbaarheidvan het materiaal. Nu pas wordthet zo ontstane, ca. 3,4 mbrede, oneindige glaslint zicht-baar. Afsluitende kwaliteitscon-troles, op maat snijden tot in deregel een lengte van aanvankelijk6 m, het verwijderen van de zij-boorden en het stapelen van dedan 3,21 x 6,00 m grote glaspla-ten vormen de afronding. Van demengseldosering tot het stape-len zijn deze float-installaties zo'n500 m lang.
Het bijzondere van glas is dat demoleculen ervan bij het afkoelenvan de smelt niet meer kristalli-seren en zich ondanks de vastetoestand als een vloeistof gedra-gen. Men noemt glas daaromook wel een onderkoelde vloei-stof.
Het meest gangbare floatglas ishelder glas. Er bestaat echterook speciaal ontkleurd glas 'witglas' en gekleurde soorten flo-atglas die in de glasmassagroen, grijs, blauw, roze ofbrons gekleurd zijn. Bij het witteglas wordt het kwartszand vrij-wel geheel ontdaan van het
daarin natuurlijk voorkomendeijzer – verantwoordelijk voor delicht groene kleuring van nor-maal floatglas. Daarmee ver-dwijnt vanzelf het groeneschijnsel bij de glasranden enhet floatglas wordt bijzonderhelder en kleurneutraal.
1
1.1.1 FabricageGrondstof-mengsel
Smeltenca. 1.600 °C
Louteren
Blijven staanca. 1.100 °C
Bad van gesmolten tinca. 1.100 °C – 600 °C
Afkoelingca. 600 °C – 60 °C
Kwaliteitscontrole vialaser
Snij- en breekinstallatie Automatisch stapelen
Floatglasproductie (schematische weergave)
Bij gekleurd floatglas daarente-gen moeten er aan het mengseljuiste chemische stoffen wor-den toegevoegd die vervolgensin het smeltproces van alle
Basisglas
| 23
Basisglas
22 |
glassmelt de gewenste kleurgeven en resulteren in een 'inde massa' gekleurd glas (zie Þpagina 26).
1.1.2 Diktes
1.1.3 Eigenschappen
n Normaal floatglas:2 tot 25 mm
n Wit glas:4 tot 19 mm
n Gekleurd floatglas:4 tot 12 mm
Standaardafmetingen: Lintmaat3210 x 6000 mm, op verzoekkunnen ook afwijkende lengte-maten worden geleverd.
n Dichtheid2.500 kg/m3. Een glasplaatvan 1 mm dikte en 1 m2
heeft een massa van 2,5 kg.
n Buigtreksterktefg,k = 45 MPa. bepaald vlg. EN 1288.
De buigtreksterkte van glas isgeen materiaalkarakteristiek;de gemeten waarde ervanwordt veeleer net als bij allebroze materialen beïnvloeddoor de hoedanigheid van hetop trek belaste oppervlak.Microscopische of macrosco-pische oppervlakstoringen ver-minderen de gemeten waardevan de buigtreksterkte. Daaruitvolgt dat het begrip 'buigtreks-terkte' alleen statistisch via eenbetrouwbare waarde van breu-kwaarschijnlijkheid gedefinieerdkan worden. Bij een gegeven
spanning hangt de breukwaar-schijnlijkheid af van het for-maat van het op trek belasteoppervlak en de duur van debelasting. De buigtreksterktedefinieert dat de breukwaar-schijnlijkheid bij de in de Duitsebeoordelingsrichtlijn vastgeleg-de buigtrekspanning van 45MPa voor floatglas bij een vol-gens statistische methodenberekende waarschijnlijkheidvan 95% gemiddeld maximaal5% mag bedragen.
n Elasticiteitsmodulus70.000 MPa,vlg. EN 572-1
n Druksterkte700 - 900 MPa
Waterbestendigheid van glas enkeramische tegels volgens DIN52296 klasse 3-4. Met dezemethode wordt de daadwerkelij-
ke oppervlaktebestendigheidtegenover de zgn. 'Glasgrieß-methode' (glaskorrels) in DINISO 719 bepaald.
n Verse alkalische stoffen,die bijv. uit cement wordengespoeld en over het glasopper-vlak lopen, tasten de kiezelzuur-opbouw van de glasstructuuraan en veroorzaken daardooreen ruw oppervlak. Dit procestreedt op bij het drogen van denog vloeibare uitloging. Dit pro-ces van uitspoelen uit hetcement is pas na volledige uithar-ding grotendeels afgesloten. Inprincipe dient men erop te lettendat er geen alkalische uitlogingenop het glasoppervlak kunnenlopen.
n Bestendigheid tegen tem-peratuurschommelingen
Bestendigheid tegen tempera-tuurverschillen over het ruitopper-vlak: 40 K. Korte temperatuurver-anderingen tot 40 K ten opzichtevan de normale omgevingstem-peratuur leiden binnen de glas-doorsnede niet tot gevaarlijkespanningen. Radiatoren moeten
1
echter minstens 30 cm van eenbeglazing verwijderd zijn. Volgensde Duitse energiebesparingsver-ordening EnEV moet er tussen deradiator en de beglazing altijd eenstralingsscherm worden aange-bracht. Als er geen stralings-scherm voorhanden is, wordt bijeen geringe afstand (15 cm) aan-bevolen om de beglazing ingehard veiligheidsglas uit te voe-ren. Anders moet een radiatormet geïntegreerde stralingsbe-scherming worden gebruikt.
Achter of onder de beglazingaangebrachte blinderingen ofzonweringen, op de ruitengeplakte foto's of posters,beschilderingen met vingerverfetc. of constructieve elementenkunnen bij zonnestraling even-eens hogere temperatuurver-schillen in de ruitdoorsnede ver-oorzaken.
Zuurklasse Omschrijving Halve oppervlakteverlies na 6 uur [mg/dm2]
n ZuurbestendigheidKlasse 1 volgens DIN 12116
1 zuurbestendig 0 tot 0,7
2 zwak zuuroplosbaar > 0,7 tot 1,5
3 matig zuuroplosbaar > 1,5 tot 15
4 sterk zuuroplosbaar > 15
Loogklasse Kenmerk Oppervlaktegewichtsverlies na 3 uur [mg/dm2]
n LoogbestendigheidKlasse 1-2 volgens DIN ISO 695
1 zwak loogoplosbaar 0 tot 75
2 matig loogoplosbaar > 75 tot 175
3 sterk loogoplosbaar > 175
Hydrolytische Zuurverbruik aan 0,01 N Base-equivalent Na20klasse zoutzuur per g glaskorrels [ml/g] per g glaskorrels [µg/g]
n WaterbestendigheidHydrolytische klasse 3-5 volgens DIN ISO 719
HGB 1 tot 0,10 tot 31
HGB 2 > 0,10 tot 0,20 > 31 tot 62
HGB 3 > 0,20 tot 0,85 > 62 tot 264
HGB 4 > 0,85 tot 2,0 > 264 tot 620
HGB 5 > 2,0 tot 3,5 > 620 tot 1085
n Transformatiegebied520 - 550 °C
Voorspannen en vormverande-ring vereisen een ca. 100°Chogere temperatuur.
n Verwekingstemperatuurca. 600 °C
n Lineaire uitzettingscoëffi-ciënt9 x 10-6 K-1 vlg. DIN ISO7991 bij 20 - 300°C
De lineaire uitzettingscoëfficiëntgeeft aan hoeveel een 1 mlange glasrand bij een tempera-tuurverhoging van 1 K uitzet.
Basisglas
| 25
Basisglas
24 |
n Soortelijke warmte720 J/kg K
De soortelijke warmte in Joule(J) geeft aan welke hoeveelheidwarmte nodig is om 1 kg glas 1K te verwarmen. Deze is afhan-kelijk van de eigen temperatuurvan het glas.
n Warmtegeleidings-coëfficiëntλ = 1 W/mK (EN 572-1)
n Warmtedoorgangs-coëfficiëntUg = 5,8 W/m2K (EN 673)
1.1.4 Toepassingen
Floatglas dient als basisproductvoor alle verder getransfor-meerde beglazingen van hetUNIGLAS® productassortiment.
1
Diverse glassoorten
1.2 Figuurglas
Basisglas
| 27
Basisglas
26 |
Figuurglas wordt gefabriceerdvolgens EN 572-5 /-6.Grondstoffen en smeltproces-sen zijn vergelijkbaar met dievan het floatglas-procedé.Maar bij figuurglas verlaat detaaivloeibare glasmassa bijzogenaamde 'veren' via rollende oven. Daarbij is de ondersterol glad en vlak en de bovenstegestructureerd.
In principe kunnen ook beiderollen gestructureerd zijn, dit istegenwoordig echter vanwegede verdere verwerking en snijd-
baarheid in de praktijk nauwe-lijks nog het geval. De bovensterol - ook wel structuurwalsgenoemd - definieert zo in destollende glasmassa degewenste structuur. Daarbij kande wals al naargelang de pro-ductiecharge worden gewis-seld. Het proces van afkoelen,snijden en stapelen is vergelijk-baar met dat van floatglas. Ookhet kleuren van het glas in eengroot spectrum vindt plaats alsbeschreven onder floatglas (zieÞ pagina 22).
Men onderscheidt algemeen devolgende groepen:
n Figuurglas
n Draadglas
n Draadglas met glad opper-vlak
Het karakteristieke kenmerkvan alle soorten figuurglas is demeer of minder duidelijke struc-turering van een oppervlak.Daarbij zijn ze doorzichtig entegelijkertijd zowel ruimtevor-mend als de ruimte verlichtend.De meer of minder sterk ver-
minderde doorzichtigheid is hetresultaat van structurering,kleur en dikte van het glas.Door de keuze van bepaaldetypen glas kunnen deze effec-ten worden versterkt of ver-zwakt. Figuurglas wordt overaltoegepast waar het helderedoorzicht gereduceerd moetworden zonder afbreuk te doenaan de lichtdoorlatendheid. Alsmeerdere ruiten naast of onderelkaar worden geplaatst, dientmen vooraf goed te letten ophet structuurverloop in dehoogte en de breedte.
1.2.2 Lichtverstrooiing / blindering
De geometrische afmetingenvan golven, ribbels, prisma's enandere structuren van hetfiguurglas-oppervlak kunnenvoor een lichtverstrooiing enlichtsturing zorgen die ook inverder weg gelegen gedeeltenen hoeken van het vertrek tothet nodige extra licht kunnenleiden.
Een beglazing met verticaalgeribbeld figuurglas verlicht
ook de gedeelten van het ver-trek rechts en links van hetraam. Voor de vloer en het pla-fond is de invloed slechtsgering. Als een raam echter zobeglaasd wordt dat de ribbelshorizontaal verlopen, dan wordthet binnenvallende daglichtnaar boven en beneden geleid.Aldus verbetert de belichtingvan het plafond en neemt dehoeveelheid licht op de werk-plek toe (zie volgende afb.).
1.2.3 Eigenschappen
De specifieke waarden van hetfiguurglas komen overeen metdie van floatglas.
Uitzonderingen:
n Dichtheidzonder draadversterking2,5 g/cm3, bij draadglas2,69 g/cm3
(2,69 x 103 kg/m3)
n Buigtreksterktefg,k = 25 MPa, bepaald vlg.EN 1288
n ProductvariantenBijna alle soorten figuurglaskunnen worden verwerkt totisolatieglas, tot gelaagd veilig-heidsglas en met uitzonderingvan glas met een draadverster-king tot gehard veiligheidsglas.Door emailleren aan de achter-zijde, zeefdrukken, zandstralen,verspiegelen, etsen kan hetgrote aantal verschillendefiguurglas-aspecten nog aan-zienlijk worden vergroot.
11.2.1 Fabricage
Pregen van de struc-tuur (met draadnet)
Gelouterde glassmeltca. 1.100 °C
Afkoeling
Figuurglasproductie (schematische weergave)
Voorbeelden voor lichtstrooiing
Afb. 1: Steekt men inplaats van een diapositiefeen ronde schijf met eengat in de projector danverschijnt op het vrijwelzwarte doek een fellewitte cirkel met eenscherpe rand.
Afb. 2: Schuift men in destralenbundel tussenprojector en doek eenschijf van licht strooiendfiguurglas dan verdwijntde felle vlek ten gunstevan een gestrooide ver-lichting die zich over eenveel groter oppervlakverspreidt.
Afb. 3: Een voorbeeldvan gestuurd licht. In destralenbundel zit eenschijf figuurglas metlineaire structuur, delijnen van de structuurverlopen verticaal. Delichtstralen worden naarrechts en links gestuurd,dus geen algemenestrooiing naar alle kantenmeer.
1.2.4 Profielglas
Basisglas
| 29
Basisglas
28 |
Een productvariant van figuur-glas is het U-vormige profiel-glas dat volgens EN 572 deel 7d.m.v. het machinaal continugietproces met en zonderdraadversterking in lengterich-ting wordt vervaardigd.Profielglas wordt hetzij met destructuur 504 dan wel zonderstructurering vervaardigd. Alnaargelang de structurering is
Uiteenlopende uitvoeringenqua breedte en oppervlaktest-ructuur maken lichtinwerkingen -verstrooiing alsmede zon-wering en thermische isolatiemogelijk. Beglazingen al naar-gelang de constructietechni-sche eisen tot een hoogte van7 m zijn alleszins gangbaar.
Met speciale profielen, zoals22/60/7, 25/60/7 of 32/60/7zonder draadversterkingen kanzelfs een balworpvastheid conf.DIN 18032 worden aange-toond.
1het element meer of minderdoorschijnend, maar steedslichtdoorlatend, zoals hetfiguurglas zelf. Dankzij de con-structieve stabiliteit van de ele-menten (U-vorm) kunnen grotegedeelten van een gebouwermee worden beglaasd. Demontage geschiedt enkel ofdubbel.
Alternatieven in de kleur van hetprofielglas zijn amethist ofazuur (blauwachtige varian-ten).Bijzondere veiligheidsei-genschappen biedt thermischversterkt profielglas met of zon-der warmtebehandelingstestHet is eveneens geschikt voorhorizontale montage. Het ver-sterkte glas is ook in kleur geë-mailleerd leverbaar.
Thermisch ontspannen profiel-glas is in Duitsland via eentypegoedkeuring van de instan-tie voor bouwtoezicht geregeld.Als thermisch versterkte variantis een goedkeuring voor indivi-duele gevallen (ZiE) vereist.
ToepassingsvoorbeeldEnkelvoudig
Enkelvoudig ‘damwand” (binnenwand)
Dubbel
Enkel Enkel Dubbel‘damwand”
Schematekeningen voor montage (horizontale en verticale doorsnede)
2
Glasveredeling
| 31
Glasveredeling
30 |
2
2.1 Gehard veiligheidsglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322.1.1 Fabricage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322.1.2 Bouwfysische eigenschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . 332.1.3 Slagvastheid en stootbestendigheid . . . . . . . . . . . . . 332.1.4 Buigtreksterkte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332.1.5 Invloeden van warmte en kou. . . . . . . . . . . . . . . . . . 342.1.6 Balworpvastheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 342.1.7 Toepassingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
2.2 Gehard veiligheidsglas en ESG-H . . . . . . . . . . . . 34
2.3 Thermisch versterkt glas (TVG) . . . . . . . . . . . . . 372.3.1 Buigtreksterkte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 372.3.2 Invloeden van warmte en kou. . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
2.4 Emaileringen met glaskeramische verf. . . . . . . . 382.4.1 Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 382.4.2 Walsprocedé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392.4.3 Zeefdrukprocedé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 392.4.4 Beoordeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
2.5 Gehard alarmglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
2.6 Gebogen glas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 432.6.1 Leidraad voor thermisch gebogen
glas in de bouw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43
2.7 Gelaagd veiligheidsglas en gelaagd glas . . . . . . 642.7.1 Fabricage . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 642.7.2 Bouwfysische eigenschappen . . . . . . . . . . . . . . . . . 652.7.3 Slagvastheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 652.7.4 Toepassingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 652.7.5 Weerstandsklassen conf. EN . . . . . . . . . . . . . . . . . . 652.7.6 Decoratief gelaagd glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66
2.8 Vormgeving van glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 672.8.1 LaserGrip® – beloopbaar glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . 672.8.2 Digitale glasprint . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 682.8.3 Gematteerd glas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 682.8.4 Kunstbeglazing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 682.8.5 Slijptechnieken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
2.9 Zelfreiniging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 702.9.1 Grondslagen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 702.9.2 Producten. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70
2.10 ShowerGuard™ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73
2.11 DiamondGuard® Scratch Resistant Glass . . . . . . 75
2.12 Brandwerend glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
2.13 Röntgenstralingwerend glas . . . . . . . . . . . . . . . . 77
2.14 Veiligheidsspiegels en spionspiegels . . . . . . . . . 77
2.15 Ontspiegeld glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
2.16 Vogelwerend glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77
2 Glasveredeling
Glasveredeling
| 33
Glasveredeling
32 |
Float- en figuurglas vindenslechts in beperkte mate direc-te toepassing in de vorm vanenkel glas. Het merendeel
wordt in verdere processenveredeld en zo aangepast aaneen moderne, transparantemanier van bouwen.
2.1 Gehard veiligheidsglasOnder gehard veiligheidsglas(ESG) wordt thermisch versterktglas verstaan. ESG heeft drieeruit springende eigenschap-pen: Het beschikt over 2,5 tot3,5 keer hogere buigtreksterkte-waarden dan ontspannen glas.Daarmee kan dit glas veel hogerop trek of stompe naad wordenbelast. Daarnaast is de besten-digheid tegen temperatuurver-anderingen en grote tempera-tuurverschillen binnen een ruitaanzienlijk groter. Wanneer ESGbij overbelasting breekt, valt hetuiteen in een net van stompe, lossamenhangende kruimels waar
veel minder kans op letsel vanuitgaat dan van de scherpescherven van niet versterkt glas.
Breukbeeld enkel
veiligheidsglas
2.1.1 Fabricage
Basismateriaal voor de fabrica-ge van gehard veiligheidsglas(ESG) is float- of figuurglas.Door gecontroleerd, gelijkmatigen van begin tot eind verhittenvan het op maat gesneden,kant en klaar afgewerkte basis-glas tot meer dan 600°C envervolgens snel afkoelen met
koude lucht wordt aanvankelijkalleen het glasoppervlak afge-koeld. Deze koelere zonekrimpt en er ontstaat een druk-spanning die gericht naar hetmidden van de glasdoorsnedetoe continu afneemt en over-gaat in trekspanning.
Door de ingewerkte spannin-gen krijgt de ruit haar karakte-ristieke eigenschappen.Belangrijk is dat alle bewerkin-gen, zoals slijpen van de ran-den, gaten, randuitsparingenetc. voorafgaande aan het ther-mische voorspanproces dienente gebeuren.
De spanningszones in het glaskunnen bij gepolariseerd lichttot dubbele brekingen leidendie onder bepaalde hoeken alsgekleurd patroon te zien zijn.
2.1.2 Bouwfysische eigenschappen
Lichtdoorlatendheid, warmte-geleidingsvermogen, thermi-sche uitzetting, geluidsisolatie,druksterkte, elasticiteitsmodu-
lus, oppervlaktegewicht enchemische eigenschappenkomen overeen met die van hetbasisglas.
2.1.3 Slagvastheid en stootbestendigheid
ESG is bestand tegen breukdoor schokken vlg. EN 12 600(slingerproef). De glasdikte
wordt bepaald door de respec-tievelijke toepassing.
2
2.1.4 Buigtreksterkte
n ESG van floatglasfg,k = 120 MPa, bepaald vlg.EN 1288-3
n ESG van figuurglassfg,k = 90 MPa, bepaald vlg.EN 1288-3
n ESG van geëmailleerd float-glas*)
sfg,k = 75 MPa, bepaaldvlg. EN 1288-3
Onder de karakteristieke buig-treksterkte is volgens EN 12150-1 de statistische waarde
*) geëmailleerde zijde onder trekspanning
Trekkracht
Druk2
Druk1
Bij lichte doorbuiging
Trekkracht
Druk
Bij verhoogde doorbuiging
Drukspanning Trekspanning
Spanningsstructuur
Spanningsverdeling
Productie gehard veiligheidsglas
plaatsen verhitten > 600 °C blazen koelen wegnemen
Trekkracht
Druk
Zonder belasting
Glasveredeling Glasveredeling
34 | | 35
2.1.5 Invloeden van warmte en kou
ESG kan over het hele opper-vlak gedurende korte tijd wor-den blootgesteld aan een tem-peratuur tot +300°C. De breuk-
bestendigheid tegen tempera-tuurverschillen in het ruitopper-vlak, bijv. tussen ruit-midden enruit-rand, is tot 200 K gegeven.
2.1.6 Balworpvastheid
Volgens DIN 18032 'Controle opbalworpvastheid' is gehard vei-ligheidsglas vanaf een dikte van
6 mm geschikt voor grote glazenoppervlakken in gym- en sport-hallen. (zie Þ hoofdstuk 7).
2.1.7 Toepassingen
n Ramen, Franse balkons
n Geluidsisolerende wanden
n Borstweringen en balustrades
n Panelen in balustrades
n Volglas-deursystemen
n UNIGLAS® | STYLE - Glazenbinnendeuren
n Glazen douches
n Scheidingswanden
n Gymzalen / sporthallen
n Beschermende voorzienin-gen voor toeschouwers instadions
n Bescherming tegen hagel alsbovenste ruiten in dakbegla-zingssystemen
Bij beglazingen met doorvalbevei-ligende functie dienen de TRAV-voorschriften in acht te wordengenomen (zie Þ hfdst. 9.6).
2.2 Gehard veiligheidsglas en ESG-HBij de fabricage van floatglas zijnondanks uiterste zorgvuldigheidsporen van nikkel in de glas-smelt niet vermijden. Met zwa-velverbindingen van de toeslag-materialen vormen zich inciden-teel microscopisch kleine nikkel-sulfidebolletjes. Nikkelsulfide(NiS) heeft de bijzondere eigen-schap om bij temperaturen vanminder dan 379°C zijn volumete verhogen. Deze volumever-groting geschiedt afhankelijkvan temperatuur en tijd. Bij ont-spannen glas leidt deze volume-vergroting verder niet tot proble-
men. Bevindt er zich echter eennikkelsulfide-insluiting in deonder trekspanning staandekernzone van versterkt glas enheeft deze afhankelijk van zijnpositie in de doorsnede eenminimale grootte, dan leidt devolumevergroting tot lokalespanningspieken die tot eenbreuk van het glas leiden.
Een probaat middel om hetteweegbrengen van de breuk teversnellen, is de ruiten vangehard veiligheidsglas (ESG)nogmaals te onderwerpen aan
steeds een breukwaarschijnlijk-heid van 5% bij een vertrou-wensbereik van 95%.
van de mechanische sterkte incombinatie met een bepaaldebreukwaarschijnlijkheid te ver-staan. Bij glasproducten geldt
een zogenaamde warmtebe-handelingstest ofwel het aan hetEngels ontleende begrip 'heat-soak-test'. Deze warmtebehan-deling vindt buiten Duitslandplaats in een vlg. EN 14179genormeerd procedé.
DIN 1055-100 'Effecten op dra-gende constructies' of DIN EN1990 'Eurocode: grondslagenvoor de planning van dragendeconstructies' limiteert bij bouw-producten de uitvalwaarschijn-lijkheid tot maximaal pf = 1 : 1.000.000 per jaar (be-trouwbaarheidsindex β ≥ 4,7voor referentieperiode 1 jaar). Ditstreefdoel is met gehard veilig-heidsglas (ESG) vlg. EN 14179niet aangetoond. Daaromschrijft de Duitse beoordelings-richtlijn het geregelde bouwpro-duct ESG-H, met van de normafwijkende criteria voor warmte-behandeling, voor. Zo bedraagtde houdtijd van de temperatuurbij de warmtebehandeling vanESG-H – na het bereiken vaneen oppervlaktetemperatuur bijhet laatste glas van 280°C - 4 inplaats van 2 uur. Verder moet dewarmtebehandelingsoven in hetkader van de eerste controledoor een door het DIBt geaccre-diteerd instituut worden gekeurden de productie moet wordenonderworpen aan een continueexterne kwaliteitsbewaking dooreen erkende instantie; ESG-Hmoet door de fabrikant van eenCE-overeenstemmingsmerkte-ken worden voorzien. Voorzover het warmtebehandeldeESG enkel voldoet aan deEuropese productnorm EN14179, mag dit glas in Duitslanduitsluitend met goedkeuringvoor individuele gevallen van deinstantie voor bouwtoezicht (ZiE)worden gemonteerd. Met ESG-H ligt op grond van de huidige
stand van de wetenschap deuitvalwaarschijnlijkheid tengevolge van NiS duidelijk bovende vereiste waarde. Derhalvegaat het bij ESG-H om een vei-lig product. UNIGLAS® | SAFEmet warmtebehandeling voldoetdaarmee zowel aan de criteriavan EN 14179 alsook aan dievan de Duitse beoordelingsricht-lijn, om het even in welk land hetproductiebedrijf zich bevindt.
In Duitsland is bij montagehoog-ten > 4 m boven de verkeers-ruimte ook bij de buitenruitenvan isolatieglas, bij gevels metpunthoudersysteem van mono-lithisch ESG en bij geventileerdegevelafwerkingen ESG-H inplaats van ESG expliciet voorge-schreven. Voor geventileerdewandafwerkingen van ESG metpunthoudersystemen gelden inveel deelstaten van Duitsland enOostenrijk bijzondere regels.Een tijdige afstemming met debevoegde autoriteiten is aan tebevelen.
Zowel EN 14179-1 alsook debeoordelingsrichtlijn (BRL)schrijft een duurzame labelingvan ESG-H voor die er als volgtuit kan zien:
Ontbreekt de labeling volledig,is het gebruik van ESG alsbouwproduct volgens deEuropese bouwproductenricht-lijn niet toegestaan.
Identificatie van ESG-H
2
Glasveredeling Glasveredeling
36 | | 37
In het geval van reclamaties ofmarkttoezichtmaatregelen vande toezichthoudende instantiezijn de documentatie van hetfabricageproces en de labelingvan het product ESG-H belang-rijke instrumenten voor het aan-tonen van een correcte uitvoe-ring van de warmtebehande-ling.
ESG-H is weliswaar door hetthermische voorspanprocesmechanisch en thermischhoger belastbaar dan ontspan-nen glas. Als bros materiaal kanESG echter bij te hoge belas-ting of het onoordeelkundigomgaan ermee desondanksbreken.
Veelal wordt in geval van breukvoorbarig een NiS–insluiting alsoorzaak van de breuk veron-dersteld. Daarbij is er een reeksvan andere mogelijkheden dietot een breuk kunnen leiden,zoals:
n randbeschadigingen
n contact met harde materia-len
n verkeerde beglazingsblokjes
n niet geplande spanningen inde constructie
n verzakkingen van het bouw-werk
n glasbewerking achteraf
n vandalisme
n onvoorziene statische ofthermische belasting
Om nikkelsulfide aan te wijzenals oorzaak van een breuk die-nen volgens de huidige standvan de wetenschap de volgen-de zeven kenmerken te wor-den aangetoond:
1. vlindervormig breukcentrum(alleen vast te stellen als deruit in het kozijn blijft staan,of er sprake is van groteresamenhangende ruitfrag-menten);
2. bolvormige, meestal metaal-achtig glanzende insluitingop de breukspiegel;
3. karakteristieke, ruwe opper-vlaktestructuur (olifanten-huid) en messing-kleur vande insluiting in de lichtmi-croscoop (in opvallend licht);
4. diameter van de insluitingca. 0,05 tot 0,5 mm;
5. plaats van de insluiting inhet trekspanningsgedeeltevan de ruitdoorsnede;
6. aantonen van de samenstel-ling van de insluiting uit nik-kel en zwavel, bijv. doorenergiedispersieve röntgen-spectroscopie (EDX);
7. breukspiegelanalyse.
Het optreden van slechtsenkele kenmerken volstaat nietals bewijs dat NiS de aanlei-ding van de breuk was.
2
2.3 Thermisch versterkt glas (TVG)Thermisch versterkt glas volgensEN 1863-1 behoort niet tot deveiligheidsbeglazingen. Hetwordt net als ESG thermischversterkt, maar het afkoelprocesverloopt langzamer. Daardoorontstaan, in tegenstelling totESG, geringere spanningsver-schillen in het glas en de buig-sterkte ligt tussen die van ESGen floatglas.
TVG kan ook worden gebruiktvoor beglazingen waarbij dooreen sterke instraling van de zonof vorming van slagschaduwen(zie Þ pagina 291) een hogerebestendigheid tegen tempera-tuurschommelingen wordt ver-eist. Het wordt gekenmerkt dooreen karakteristiek breukbeeld,waarbij scheuren vanuit hetbreukcentrum radiaal ten
opzichte van de ruitrandenlopen.
Vanwege dit breukgedragbeschikt gelaagd veiligheidsglas(VSG) van TVG - anders danVSG van ESG - (zie Þ hoofdstuk2.7) over een hoge restweer-stand. Bij een breuk van eenVSG-ruit van 2 x TVG is erslechts sprake van geringe door-buigingen. Het 'doorzakken' vande ruit wordt door het gunstigebreukbeeld voorkomen.
Voor het gebruik van TVG is inDuitsland een typegoedkeuringvan de instantie voor bouwtoe-zicht vereist. TVG met geldigetypegoedkeuring is geschiktvoor gebruik in het kader vanTRLV en TRAV (zie Þ hfdst. 9.5en 9.6).
Breukbeelden ESG / TVG
2.3.1 Buigtreksterkte
n TVG van floatglasfg,k = 70 MPa, bepaald vlg.EN 1288-3
n TVG van figuurglasfg,k = 55 MPa, bepaald vlg.EN 1288-3 *) geëmailleerde zijde onder trekspanning
n TVG van geëmailleerd float-glas*)
fg,k = 45 MPa, bepaald vlg.EN 1288-3
Glasveredeling Glasveredeling
38 | | 39
2.4 Emaileringen met glaskeramische verf
De email-laag wordt door ver-schillende manieren van verfap-plicatie (zeefdruk, rollen) volle-dig of in vlakken op het vlakkeglasoppervlak aangebracht enbij ruim 600°C in het glasgebrand en zo vast met hetglas verbonden. Daardoor is deemailering grotendeels slijtvast,bestand tegen oplosmiddelen,UV en vergeling. Gekekenwordt in principe door de nietgecoate laag, daardoor wordtde kleurgeving beïnvloed doorde eigen kleur van het glas.
Keramische verf is een glas-achtige laag die in de smelt-hechting met glas mechanischniet verwijderbaar is zonder hetglas zelf te beschadigen.Keramische verf bestaat gro-tendeels uit een transparante,zacht smeltende glasstroom,die na het branden de in de verfaanwezige kleurpigmentenomhult en duurzaam bindt.
Net als glas zelf kan ook eenkeramische laag chemisch enmechanisch worden aangetast.
Daarom dient de verflaag altijdop de ontoegankelijke zijde ofmechanisch minder geëxpo-neerde kant van het glas teworden aangebracht.
Voorbeelden:
n bij isolatieglas naar despouw gericht,
n bij gevels naar binnengericht,
n bij douches naar buitengericht,
n bij tafelbladen aan de onder-kant.
De lichtdoorlatendheid hangtbehalve van de gebruikte soortglas ook af van de glasdikte, dekleur en de laagdikte. Lichtekleuren hebben in het alge-meen een hogere lichttransmis-sie dan donkere. Bij verschil inluminantie of hoge lichtintensi-teiten (daglicht) kunnen bij hetbekijken van de achterzijde(gecoate zijde) optische licht-/donker-schaduweffecten bin-nen één ruit optreden.
2
2.3.2 Invloeden van warmte en kou
De breukbestendigheid vanTVG tegen temperatuurverschil-len in het ruitoppervlak, bijv. tus-sen het midden van de ruit ende rand ervan, is tot 100 Kgegeven.
Toepassingen:
n Gevels ter hoogte van ramenen borstweringen
n Zonweringselementen
n Zonnecollectoren
n Bescherming van kunstob-jecten
n Overhead-beglazingen (alsVSG)
n Beloopbare en betreedbareglasoppervlakken (als VSG)
2.4.1 Algemeen
Al naargelang de toepassingzijn verschillende productiepro-cedés beschikbaar met de hier-onder beschreven afzonderlijkekenmerken.
2.4.2 Walsprocedé
De vlakke glasplaat wordtonder een geribbelde rubberenwals doorgevoerd die de email-verf op het glasoppervlak aan-brengt. Daardoor wordt eengelijkmatige homogene verfver-deling bereikt (voorwaarde:absoluut vlak glasoppervlak),die echter wat betreft verfappli-catie (verfdikte, dekkracht)slechts beperkt instelbaar is.Typisch is dat de structuur vande wals van dichtbij te zien is(kleurzijde). Normaal gesprokenis deze structuur echter vanafde voorkant (door het glasbekeken) nauwelijks te zien.Gewalst emailglas is niet
geschikt om doorheen te kij-ken, het gebruik moet voorafmet de producent wordenafgestemd (sterrenhemel).
Inherent aan het procedé is eenlichte 'kleuroverslag' aan deranden. De randvlakken blijvennormaal gesproken vrij vanemail. Er moet rekening meeworden houden dat bij lichtekleuren een direct op de ach-terzijde (kleurzijde) aangebrachtmedium (afdichtingsmateriaal,paneellijm, isolatie, houders,etc.) kan doorschijnen.
2.4.3 Zeefdrukprocedé
Esthetiek, functionaliteit enkleur, in combinatie met detransparantie van het materiaalglas, hebben de afgelopenjaren geleid tot het ontstaanvan het product ESG- en TVG-zeefdruk. Daarbij wordt op dekant en klare ruit keramische,loodvrije verf aangebracht, dievervolgens in het voorspan-proces door inbranden vastwordt verbonden met het glas-oppervlak. Deze manier vanveredelen is slechts aan éénglaszijde mogelijk en maakt deverf kras-, weer- en oplosmid-delbestendig en duurzaamlichtecht. Deze opdruk kan minof meer vrij worden gekozen,van geometrische via vrije vor-men tot aan foto's en schilderij-
en toe. Al naargelang de toe-passing zijn verf en mate vanbedrukken daarbij variabel.
De kleurgeving oriënteert zichin de regel aan de gangbarekleurenkaarten (RAL, NCSetc.). De mate van bedrukkingdaarentegen wordt door detoepassing gedefinieerd:
n Pure vormgevings-aspecten
Daarbij worden vormen ofafbeeldingen aangebracht dieuitsluitend een optisch doeldienen en waarbij kleur en matevan bedrukking door het motiefworden gedefinieerd.
Glasveredeling Glasveredeling
40 | | 41
Op een horizontale zeefdrukta-fel wordt de verf door een fijn-mazige zeef via een rakel ophet glasoppervlak aangebracht,waarbij de dikte van de verfap-plicatie slechts in geringe matedoor de maaswijdte kan wor-den beïnvloed. De verfapplica-tie is daarbij over het algemeendunner dan bij het walsprocedéen wordt al naargelang de kleurdekkend of doorschijnend.
Het glasoppervlak wordtmachinaal op basis van speci-fieke decorpatronen en zeef-druksjablonen met emailverfbedrukt en voor het inbrandennet als bij emailglas aan hetthermische proces (ESG- ofTVG-fabricage) toegevoerd..
Direct op de kleurzijde aange-brachte media (afdichtingsma-teriaal, paneellijm, isolatie, hou-ders, etc.) kunnen doorschij-nen. Het gebruik in doorzicht-toepassingen moet hierbij voor-
af goed met de producent wor-den afgestemd.
Typisch voor het fabricagepro-ces zijn al naargelang de kleurlichte strepen zowel in drukrich-ting alsook dwars erop, enplaatselijk optredende 'lichtesluierplekken' door puntsgewij-ze zeefreiniging in de productie.
De randen blijven bij zeefdruknormaal gesproken vrij van verf,kunnen echter ter hoogte vande rand een kleine verdikkingvan verf vertonen zodat vooreen correcte vervaardiginggewezen moet worden opzichtbare randen in ingebouw-de toestand.
Het bedrukken van lichtgestructureerd glas is mogelijk,maar moet altijd met de fabri-kant worden overlegd. Van eengelijkmatige verfapplicatie zoalsbij floatglas is geen sprake.
Voorbeelden van vormgevende motieven
n Bedrukking voor blinderingen zonwering
Bij deze toepassing zijn kleur-keuze en mate van bedrukkingzeer belangrijk. Hoe lichter dekleuren, des te meer licht dringtdoor en hoe kleiner de mate vanbedrukking des te meer transpa-rantie. Het vastleggen van beideparameters hangt dus af van heteffect dat men later wil bereiken.Een groot aantal gestandaardi-seerde decors is in de productie-locaties beschikbaar. Vanzelf-sprekend kunnen echter ookeigen creaties volgens gedetail-leerde aanwijzingen op het glasworden aangebracht.
n SlipweerstandBeloopbare beglazingen zijn eentrend, of het nu is als traptredendan wel als gedeelten van vloe-ren. In openbare ruimten, maarook aan te bevelen in de particu-liere omgeving, schrijven deTechnische regels voor hetgebruik van lineair bevestigdebeglazing (TRLV), de richtlijneninzake de inrichting van werk-plekken en de informatie van dewettelijke ongevallenverzekerin-gen in bepaalde gedeelten ver-schillende slipweerstandsklas-sen voor die volgens DIN 51130moeten worden aangetoond.Door de verandering van demate van bedrukking en specia-le verf kunnen verschillende klas-sen worden bereikt en zo bijdra-gen aan het veilig lopen en staanop glazen vloeren.
Voorbeelden van blindering/
zonnewering
Slipweerstand kan ook metLaserGrip® (Þ hfdst. 2.8.1) ofmatteringen (Þ hfdst. 2.8.3)worden bereikt.
2
2.4.4 Beoordeling
De beoordeling geschiedt vol-gens de 'richtlijn ter beoordeling
van de visuele kwaliteit van geë-mailleerd en gezeefdrukt glas'.
2.5 Gehard alarmglasHet speciale veiligheidsproductmaakt gebruik van de specifiekebreukeigenschappen van ESG.Ongeacht van de plaats waar deruit kapot gaat, springt deze overhet gehele oppervlak. Dit effectwordt gebruikt doordat volgenshet ruststroomprincipe een elek-trisch stroomcircuit wordt aange-sloten. In geval van breuk wordthet stroomcircuit dan in elk gevalonderbroken en daardoor eenalarm geactiveerd. In principeworden drie manieren om hetstroomcircuit op te wekkenonderscheiden:
De klassieke methode is eenopgedrukte en ingebrande gelei-dende lus in het zichtbare deelvan de ruit. De zichtbaarheid vande geleidende lus heeft soms eenafschrikkende werking, maar ismet name bij zonwerende begla-zingen visueel niet bevredigend.
Om die reden zijn er specialegeleidende lussen volgens het-zelfde principe die uitsluitend inhet overdekte randgedeelte vande glasplaat zijn aangebracht endaarmee in het zichtbare deel nietmeer storen.
Glasveredeling Glasveredeling
42 | | 43
Bijzonder aan dit alarmglas isdat de meetpunten zijn verbon-den met een 'intelligente' con-troller. Deze houdt bij het initia-liseren en monitoren van deindividuele weerstanden reke-ning met verschillende glasaf-metingen. Daarbij is de con-
troller zo klein dat deze altijd ineen inbouwcontactdoos of inde verdeelkast ondergebrachtkan worden. Er kunnen maxi-maal drie ruiten van alarmglasop een controller worden aan-gesloten.
2
Bij de derde variant wordt gebruikgemaakt van het elektrisch gelei-dende vermogen van de functio-nele laag van isolatieglas door inhet afgedekte randgedeelte tweesoldeerpunten aan te brengen.
Dit procedé is ontwikkeld engepatenteerd door één van deUNIGLAS®-vennoten.
n Geen zichtbare spin
n Coating steeds in pos. 2,daarom ideaal bij zonwerendglas
n Geen uitsparing van de coa-ting
n Ideaal bij kleine ruiten
n
n Maximaal drie elementen percontroller aansluitbaar
n Controller aan te sluiten optraditionele systemen
In alle drie de gevallen beschik-ken de ESG-ruiten over een ca.30 cm lange aansluitkabel diezorgvuldig in de sponning moetworden gelegd, moet wordenverlengd en met een alarmeen-heid moet worden verbonden.Een duurzame garantie van dewerking vereist een zorgvuldigebeglazing evenals een absoluutdeskundige bedrading. Voor demontage zijn de algemenebeglazingsrichtlijnen en derichtlijn voor het installeren vanelektrische installaties VDE0833 en DIN 57833 evenals deVdS-voorschriften bepalend.
2.6 Gebogen GlasBij hoogwaardige architectuurwordt steeds vaker gebogenglas verlangd. Een goed over-zicht van de mogelijkheden vande planning tot aan de begla-zing van dergelijk glas is te vin-den in het hieronder afgedrukterichtsnoer voor technischgebogen glas in de bouw, uit-gegeven door het 'Bundes-verband Flachglas'. De richt-
snoer beantwoordt niet alle vra-gen van de productiemogelijk-heden en de toleranties waarrekening mee moet wordengehouden. Wij adviseren der-halve om reeds in de plan-ningsfase contact op te nemenmet uw lokale UNIGLAS®-part-ner - deze zal u vakkundig zaladviseren.
2.6.1 Leidraad voor thermisch gebogen glas in de bouwUittreksel uit het informatieblad 009 van 'Bundesverband
Flachglas e.V.', stand: 08/2011
2.6.1.1 Inleiding
De toepassing van glas in deschil van een gebouw kan zichverheugen in een toenemendepopulariteit bij zowel ontwer-pers als opdrachtgevers. Deontwikkeling van het bouwma-teriaal glas in de afgelopendecennia heeft laten zien dat detoepassing nauwelijks noggrenzen kent. Aan de ontwer-per en opdrachtgever kan eengroot spectrum aan vormge-vingsmogelijkheden terbeschikking worden gesteld.
Zodoende ontstaan multifuncti-onele, geometrisch complexegevels, waarvan de realisatieniet alleen vlakke, maar ookgebogen beglazingen vereist.
De eerste glasgevels werdennagenoeg uitsluitend met vlak-ke beglazingen gerealiseerd.Ook het wetenschappelijkonderzoek heeft zich in deafgelopen decennia overwe-gend gefocust op deze soortenbeglazing. De toepassing van
Varianten van de elektrische schakeling
Klassieke alarmschakeling in zichtbaar bereik
Klassieke alarmschakeling in niet zichtbaar randbereik
Isolatieglas: Coating werkt als onzichtbaar alarmcircuit
Glasveredeling Glasveredeling
44 | | 45
2
2.6.1.2 Toepassingsgebied
2.6.1.3 Fabricageproces en geometrie
Deze leidraad geldt voor ther-misch gebogen glas voor debouw (gebruik in de schil vanhet gebouw en bij de uitbrei-ding van bouwtechnischeinstallaties/bouwwerken).
Voor specifieke toepassingen,bijv. in de scheepsbouw, alsglas in jachten of in de meubel-bouw, moet er met betrekkingtot de mogelijke producten entoleranties alsmede de visuelekwaliteit etc. worden overlegdmet de fabrikanten van dezeproducten.
Sinds het begin van het moder-ne glasbuigen voor de toepas-sing als architectonisch glas –midden van de negentiendeeeuw in Engeland – is het fabri-cageprincipe van warm gebo-gen glas niet wezenlijk veran-derd. In de regel wordt het inafb. 1 weergegeven principevan buigen met behulp vanzwaartekracht toegepast.Hierbij wordt het onbewerktevlakke stuk floatglas op eenmal gelegd en in een buigoventot 550 à 620°C verwarmd. Nahet bereiken van de verwe-kingstemperatuur zakt het glasten gevolge van de zwaarte-
kracht in de mal of gaat er ingeval van een bolle mal over-heen liggen. De daarop volgen-de afkoelingsfase is bepalendvoor de eigenschappen van heteindproduct.
Voor het fabriceren van gebo-gen floatglas moet het afkoe-lingsproces heel langzaamgaan, in de regel meerdereuren, om een nagenoeg span-ningsvrij en te snijden eindpro-duct te krijgen.
Daartegenover krijg je door snelafkoelen een thermisch deels ofvolledig versterkt gebogen
gebogen glas was relatief zeld-zaam. Dankzij de verdere ont-wikkeling van de productiepro-cessen en de verdere verede-lingstechnieken, bijv. functione-le coatings voor thermischeisolatie en zonwering, werdende toepassingsgebieden vanvlak en gebogen glas groter.
Deze leidraad wil thans degebruiker (architect, ontwerper,uitvoerende) een richtsnoer bie-den bij het gebruik van gebo-gen glas zowel in de plannings-en ontwerpfase, alsook bij deuitvoering en hem de noodza-kelijke richtlijnen bij belangrijkevragen geven. Er worden
bouwrechtelijke grondslagenbeschreven en richtlijnen voorde glasberekening en voor debeglazing gegeven. Verderworden de grondslagen voorde beoordeling van de visuelekwaliteit van gebogen glas toe-gelicht en gegevens voormogelijke toleranties verstrekt.Bovendien worden er ook richt-lijnen voor het transport en voorde montage gegeven.
Bij vragen die deze leidraad teboven gaan of in specifiekegevallen dient er te wordenoverlegd met de fabrikanten ofontwerpbureaus.
glas. Het fabricageproces vanthermisch versterkt, gebogenglas is door de verdere ontwik-keling van de machinale tech-niek veranderd. Moderne buig-ovens voor de fabricage vanthermisch versterkt glas wer-ken met beweeglijke mallen diehet verwarmde onbewerkteglas van weerszijden in degewenste vorm brengen enook tijdens het voorspannenhierin houden. Het buigen enafkoelen gebeurt hierbij indezelfde ovenunit.
Zo eenvoudig als het principevan het buigen van glas op zichis, zo moeilijk en kunstig is depraktische realisatie. Het slagenvan een buigproces hangt afvan vele parameters. Naast degeometrische randvoorwaar-den hebben ook coatings enhet gebruikte basisglas (bijv.ijzeroxide-arm glas 'witglas')een belangrijke invloed op debepalende productiefasen vanhet verwarmen en afkoelen.Natuurlijk zijn ook de ervaringvan het buigbedrijf en de tech-nische eigenschappen van degebruikte buigovens van grootbelang voor de kwaliteit van heteindproduct.
Het al dan niet mogelijk zijn omde gewenste buigingen met degekozen glasopbouw – eventu-eel met coating – te realiseren,is daarom ook afhankelijk vande fabrikant, reden waaromalgemene gegevens overmogelijke buigstralen en glas-
opbouwen slechts beperktmogelijk zijn. In principe kanechter worden gezegd datcomplexe vormen, zoals bol-vormige buigingen, in de regelalleen als floatglas mogelijk zijn.
Als er gebogen gelaagd ofgelaagd veiligheidsglas (VG ofVSG) nodig is, kunnen deafzonderlijke glasplaten bij hetfloatbuigproces samen op demal worden gelegd. Hierdoorzijn de toleranties van de afzon-derlijke glasplaten meestal dui-delijk geringer dan bij VSG vanthermisch versterkt gebogenglas, omdat de glasplaten indat geval alleen individueel kun-nen worden gemaakt.
Bij de fabricage van gebogenglasplaten wordt in principeonderscheid gemaakt tussenzwak gebogen beglazingenmet een krommingsstraal vanmeer dan 2 meter en sterkgebogen glasplaten met kleine-re krommingsstralen.Bovendien wordt er verschilgemaakt tussen eenassig (cilin-drisch) gebogen glas en dub-belassig (bolvormig) gebogenglas. De methode van thermi-sche buiging maakt het realise-ren van zeer kleine buigstralenmogelijk. De exacte waardenzijn afhankelijk van de fabrikant,er kunnen echter buigstralentot 100 mm mogelijk zijn, bijglasdiktes van meer dan 10mm tot ongeveer 300 mm.
Glasveredeling Glasveredeling
46 | | 47
2
Afb. 1: Algemene fabricagestappen
Stap 1:Maken van een mal en aanbrengenvan het vlakke onbewerkte stuk glas
Stap 2:Verwarming van het glas tot 550 à620 °C
Stap 3:Het glas zakt in de mal
Stap 4:n Langzaam afkoelen bij floatglas
(meerdere uren)n Snel afkoelen bij thermisch ver-
sterkt glas
2.6.1.4 Bouwrechtelijke regelgevingsinstrumentaria envoorschriften
2.6.1.4.1 Algemeen
In principe moet onderscheidworden gemaakt tussen regel-geving of normen voor de pro-ducten (eigenschappen) en voorde toepassing. Terwijl in pro-ductnormen voorschriften voorde fabricage en informatie overde technische eigenschappenvan producten worden gegeven,behandelen normen en richtlij-nen die betrekking hebben opde toepassing constructieveeisen en beschrijven de noodza-kelijke bewijzen met betrekkingtot het draagvermogen en de
gebruiksgeschiktheid van eenbouwproduct of van een bouw-wijze in een bouwtechnischeinstallatie.
Productnormen vinden in heelDuitsland uniform ingang in debeoordelingsrichtlijnen (BRL) A,B en C, die door het 'DeutschesInstitut für Bautechnik (DIBt) inovereenstemming met de ver-antwoordelijke bouwinspectiesvan de Duitse deelstaten wordengepubliceerd. Normen en richtlij-nen voor de toepassing worden
2.6.1.4.2 Thermisch gebogen glas
Thermisch gebogen glas is nietopgenomen in de beoordelings-richtlijnen A, B en C. Zodoendegaat het hierbij in bouwrechtelijkezin om een niet gereguleerdbouwproduct. In dat geval kande bruikbaarheid uitsluitend viaeen typegoedkeuring van deinstantie voor bouwtoezicht(AbZ) of door middel van eenEuropese technische goedkeu-ring (European TechnicalApproval – ETA) worden aange-toond. Is geen van de genoemdebewijzen van bruikbaarheid voor-handen, dan is het aanvragenvan een goedkeuring voor indivi-duele gevallen (ZiE) bij de verant-woordelijke bouwinspectie vande respectievelijke deelstaat of bijeen daar eventueel bevoegdeinstantie noodzakelijk.
De momenteel in alle Duitsedeelstaten ingevoerde 'Tech-nische regels voor het gebruikvan lineaire bevestigde beglazin-gen' (TRLV) [1] en de 'Technischeregels voor het gebruik van door-valbeveiligende beglazingen'(TRAV) [2] regelen de construc-tieve voorschriften en benodigdebewijzen van draagvermogen engebruiksgeschiktheid in principeook voor gebogen verticalebeglazingen.
De TLRV vormen met de opge-nomen regelingen voor te gebrui-ken soorten glas, de constructie-ve eisen, richtlijnen voor de glas-dimensionering enz. een basisvoor de TRAV. Voor gebogenglas is een AbZ noodzakelijk
waarin de producteigenschap-pen en het toepassingsgebiedworden aangegeven. Gebogenverticale beglazingen (zonderdoorvalbeveiligende functie) kun-nen vervolgens zonder meer vol-gens de TRLV worden gedimen-sioneerd. Omvat het toepas-singsgebied van de typegoed-keuring van de instantie voorbouwtoezicht de TRLV, dan kanhet gebogen glas ook voor defabricage van doorvalbeveiligen-de beglazingen volgens de TRAVworden gebruikt. Ten aanzienvan het bewijs van bruikbaarheidof toepasbaarheid gelden dandaarnaast de bepalingen van deBRL A deel 2 of deel 3.
Daarnaast is een algemeen keu-ringscertificaat van de instantievoor bouwtoezicht (AbP) nood-zakelijk.
In de toekomstige glasdimensio-neringsnorm DIN 18008 wordenconstructies met gebogen glasniet gereguleerd. Ook de toepas-sing van gebogen, lineair beves-tigde verticale beglazingen diemomenteel in de TRLV zijn gere-guleerd, worden daarin niet meerbeschreven. De toepassing vanhet bouwproduct 'gebogen glas'is dan uitsluitend via een algeme-ne typegoedkeuring (AbZ of ETA)of een ZiE mogelijk.
De in de TRLV aangegeven toe-gestane buigtrekspanningen ende dimensioneringsmethodevoor het incalculeren van de kli-maatlasten kunnen niet voor de
daarentegen in elke Duitse deel-staat in de respectievelijke lijstenvan de technische bouwbepalin-gen apart gepubliceerd. Hierbijkan dus niet worden uitgegaan
van een in heel Duitsland unifor-me regeling, maar moet in de res-pectievelijke deelstaat wordengecontroleerd welke bepalingenop een bepaald moment gelden.
Glasveredeling
| 49
dimensionering van gebogenbeglazingen worden gebruikt.Hierbij gelden in principe debepalingen van de productgoed-keuringen (AbZ).
Glasveredeling
48 |
2
De bewijzen van schokbesten-digheid volgens tabel 2 van deTRAV gelden niet voor gebogenglas.
2.6.1.5 Bouwproducten
2.6.1.5.1 Algemeen
Hieronder worden de verschil-lende gebogen bouwproductenvolgens de Europese product-normen voor vlak glasgenoemd. In aanvulling daaropworden de verschillen of bijzon-derheden voor gebogen glasaangegeven.
Om vlak glas van gebogen glaste onderscheiden en de pro-ducten ten aanzien van huneigenschappen onderling af tebakenen, wordt de afkorting'gb' (gebogen) als aanvulling opde bekende afkortingen voorbouwproducten van glas inge-voerd.
2.6.1.5.2 Gebogen floatglas (gb-Float)
Het uitgangsproduct voorgebogen floatglas (gb-Float)wordt in EN 572-2 beschreven.Op basis daarvan is floatglaseen vlak, doorzichtig, helder ofgekleurd natronkalksilicaatglasmet evenwijdige en vuurgepo-lijste oppervlakken, gefabri-ceerd door het continu opgie-ten en uitvloeien over eenmetaalbad.
Daarnaast kunnen ook anderebasisglasproducten volgens EN572, bijv. figuurglas, draadglas,draadspiegelglas en profielglasals gebogen product wordengemaakt. Hierbij dient overlegte worden gepleegd met defabrikanten. De normen voordeze producten hebben even-eens slechts betrekking op vlakglas.
2.6.1.5.3 Gebogen gehard veiligheidsglas (gb-ESG)
De productnorm EN 12150-1beschrijft uitsluitend vlak ESG.In het informatieve gedeelte vandeze norm (bijlage B) wordtechter het volgende geformu-leerd:
‘Aan gebogen thermisch ver-sterkt natronkalk-veiligheids-glas werd tijdens de fabricageeen vaste vorm gegeven. Het isniet bestanddeel van deze
norm, omdat er onvoldoendegegevens voor de normeringbeschikbaar zijn. Onafhankelijkdaarvan kan de informatie vandeze norm met betrekking totde dikten, randbewerking enbreukstructuur ook wordentoegepast op gebogen ther-misch versterkt enkel natron-kalk-veiligheidsglas.’
2.6.1.5.4 Thermisch versterkt glas (gb-TVG)
De productnorm EN 1863-1beschrijft uitsluitend vlak TVG. Inhet informatieve gedeelte vandeze norm (bijlage B) wordt ech-ter het volgende geformuleerd:
‘Aan gebogen thermisch ver-sterkt glas werd tijdens de fabri-cage een vaste vorm gegeven.Het is niet bestanddeel van dezenorm, omdat er onvoldoendegegevens voor de normeringbeschikbaar zijn. Onafhankelijkdaarvan kan de informatie vandeze norm met betrekking tot de
dikten, randbewerking enbreukstructuur ook worden toe-gepast op gebogen thermischversterkt enkel natronkalkglas.’
In acht genomen moet wordendat vooral het breukbeeld vanvlak deels voorgespannen glas(TVG) niet exact op gebogenthermisch versterkt glas (TVG)kan worden overgedragen. InDuitsland is voor TVG en VSGvan TVG een AbZ noodzakelijk.
2.6.1.5.5 Gebogen gelaagd of gelaagd veiligheidsglas (gb-VG of gb-VSG)
De productnorm EN 14449beschrijft uitsluitend vlak VG enVSG. Voor de toepassing inDuitsland moet VSG echterdaarnaast voldoen aan deeisen volgens BRL A deel 1,volgnr. 11.14. Zodoende isVSG een bouwproduct mettussenfolies van polyvinyl-buty-ral (PVB) volgens de BRL of vanandere tussenlagen waarvande geschiktheid is aangetoond.
Welke tussenlaag, behalvePVB, voor gebogen VSG magworden gebruikt, kan wordenontleend aan de desbetreffen-de AbZ.
VG daarentegen is een bouw-product met overige tussenla-gen, waarvan de eigenschap-pen niet volgens de BRL of eenAbZ zijn aangetoond.
2.6.1.5.6 Gebogen isolatieglas (gb-MIG)
De productnorm EN 1279 kanbeperkt voor gebogen MIGworden toegepast. In deel 1van EN 1279 wordt in hoofd-stuk 4.6 het volgende geformu-leerd:
‘Eenheden met een buigstraal> 1000 mm komen overeenmet deze norm zonder de extracontroles voor gebogen proef-stukken te hebben doorlopen.Eenheden met een buigstraalvan 1000 mm of minder komenovereen met deze norm alsdaarnaast gebogen proefstuk-ken met dezelfde of een kleine-
re buigstraal voldoen aan deeisen van waterdampdiffusie inEN 1279-2. De proefstukkendienen met de buigas evenwij-dig aan de langste zijde te zijngebogen.’
In principe kan ook drievoudigwarmtewerend isolatieglas alsgebogen beglazing worden uit-gevoerd. Daarbij dient echterwel met betrekking tot de haal-bare specificaties (grootte,glasopbouwen, glassoorten,technische waarden, enz.) entoleranties met de fabrikantente worden overlegd.
Glasveredeling Glasveredeling
50 | | 51
2
2.6.1.5.7 Vormgeving met gebogen glas
In principe is de vormgevingvan gebogen glas met bijv.emailleringen, zeef- of digitaledruk, bedrukte folies, zandstra-len, fusion of gedeeltelijke coat-ings mogelijk.
Daaruit resulterende eigen-schappen dienen individueelvan geval tot geval te wordenbepaald en de haalbaarhedenen toleranties met de fabrikan-ten te worden overlegd.
2.6.1.6 Bouwfysica
2.6.1.6.1 Algemeen
De richtlijn voor de totale ener-gie-efficiëntie van gebouwen(Energy Performance ofBuildings Directive, EPBD) for-muleert voorschriften die hetenergieverbruik van gebouwenmoet verminderen en hetgebruik van duurzame energiedient te vergroten. OpEuropees niveau worden hier-voor in de EPBD minimumeisengesteld die in de verschillendelidstaten overeenkomstig kun-
nen worden gewijzigd of aan-gepast. Dat betekent dat eronder andere eisen aan de toe-gestane behoefte aan primaireenergie van een gebouw wor-den gesteld. Door de Duitseenergiebesparingsverordening(EnEV), die de nationale imple-mentering van de EU-richtlijn is,worden aan het bouwdeelraam en gevel, onder andereeisen aan de thermische isola-tie en de warmtewering in dezomer gesteld.
2.6.1.7 Veiligheid met glas
2.6.1.7.1 Speciale veiligheidsbeglazingen
Aan eisen aan de bal-, door-braak-, kogel- en explosiewe-rendheid moet zowel door vlak-ke als gebogen beglazingenworden voldaan. Of aan elk vande genoemde eisen – metinachtneming van de construc-tie van de ramen en de gevel –
kan worden voldaan en de test-methoden voor vlakke begla-zingen hierop kunnen wordenovergedragen, moet in het indi-viduele geval met de fabrikantof een keuringsinstituut wordenoverlegd.
2.6.1.7.2 Verkeersveiligheid
Verkeersveiligheid betekent datbij het gebruikelijke en passen-de gebruik van een beglazinghet risico op ongevallen wordtgetaxeerd en door bouwtechni-sche maatregelen wordt aan-gepast.
Bedoeld is de veiligheid vanbeglazingen die grenzen aanverkeers- of verblijfsruimten,dat wil zeggen het onderdeelglas mag door de inwerkingweliswaar breken, maar naarbeneden vallende brokstukkenmogen niet tot gevaarlijk letselleiden.
De verantwoordelijkheid voorhet minimaliseren van het risicoop ongevallen ligt bij deopdrachtgever, bouwheer etc.De veiligheidsrelevante eisendienen door de ontwerper teworden gesteld of vooraf teworden gecontroleerd en metde bevoegde autoriteiten teworden afgestemd.
Aan de veiligheidseisen moetbij overeenkomstige toepassingook door gebogen beglazingenworden voldaan.
2.6.1.6.2 Thermische isolatie en zonwering
Aan de genoemde eisen moetdoor gebogen en vlakke begla-zingen in gelijke mate wordenvoldaan. Mogelijke toepassin-gen zijn hierbij thermisch isole-rende en zonwerende coatings.Naast de functionele eisen zijnvooral bij zonwerende coatingsook de esthetische eisen (bijv.reflectie van het gecoate glas,kleurgeving door de coatingdan wel glassubstraat) belang-rijk.
Voor het bepalen van de opti-sche eigenschappen dientvooral bij grotere objecten vanmeet af aan te worden gewerktmet monsters op bouwdeel-grootte om de te verwachtenoptische kwaliteit met de fabri-kant te kunnen afstemmen.Een eerste bepaling van hetproduct kan echter ook met
zogenaamde 'handmonsters'met in de regel een grootte van200 x 300 mm plaatsvinden.
Welke coatings hierbij afhanke-lijk van de geometrie, de glas-opbouw, de grootte etc. moge-lijk zijn, moet per individueelgeval met de fabrikant van hetgebogen glas worden overlegd.Een algemene bepaling op tebereiken Ug-waarden, g-waar-den etc. is op grond van hetgrote aantal verschillende eer-der genoemde parameters nietmogelijk. De opgave van Ug-waarden en van de lichttechni-sche en stralingsfysische speci-ficaties gebeurt in de regel voorvlakke beglazingen met dezelf-de glasopbouw. Deze wordenbepaald volgens EN 673 en EN410.
2.6.1.6.3 Geluidsisolatie
De geluidsisolatiewaarde wordtgemeten volgens EN ISO 140en de gewogen geluidsisolatie-index wordt bepaald volgensEN ISO 717. De meting wordtuitgevoerd bij vlakke beglazin-gen van de afmetingen 1,23 x1,48 m.
De overdraagbaarheid opgebogen beglazingen is slechtsvoorwaardelijk mogelijk, omdathet afstralende oppervlak gro-ter is dan bij qua afmetingenvergelijkbare, vlakke ruiten.Hierbij is een keuring bij eengeschikt keuringsinstituut aante bevelen.
Glasveredeling Glasveredeling
52 | | 53
2
2.6.1.7.2.1 Geschikte glasproducten
Aan de eis van verkeersveiligheidkan op het gebied van glas meteen functionerend beglazings-systeem en het gebruik van vei-ligheidsglas worden voldaan.
De werkplekverordening (inDuitsland: Arb- StattV) en deregels van de beroepsongeval-lenverzekeringen (in Duitsland:BGR) dienen in acht wordengenomen.
Algemeen wordt verwezen naarhet document BGI/GUV–I 669van de Duitse wettelijke ongeval-lenverzekering. Volgens ditdocument voldoen de volgendesoorten glas aan de veiligheids-eisen en kunnen als veiligheids-glas worden gebruikt:
n ESG en ESG-H
n VSG alsmede
n lichtdoorlatende kunststoffenmet vergelijkbare veiligheidsei-genschappen.
Bedoeld zijn hierbij echter vlakkebeglazingen.
Gebogen glas kan eventueel alsveiligheidsglas worden gebruiktals het bewijs van de vereisteeigenschappen wordt geleverd.
Bij gehard veiligheidsglas (ESG)is dit o.a. het breukbeeld en bijgelaagd veiligheidsglas (VSG)zijn het de eigenschappen vande tussenlaag volgens de BRLen eventueel het resterendedraagvermogen. Deze eigen-schappen moeten door middelvan een AbZ of in het kader vaneen ZiE worden gecertificeerd.
Bij ongevalpreventievoorschrif-ten (in Duitsland: UVV/GUV)moet eventueel in het individuelegeval met de verzekeraar wor-den overlegd over het gebruikvan de producten.
Gegarandeerd moet dus zijn datde glasconstructie voor debedoelde toepassing geschikt is.Elk afzonderlijk toepassingsge-bied moet aan de eisen aan deveiligheid voldoen.
2.6.1.8 Visuele kwaliteit
In principe geldt de 'richtlijn terbeoordeling van de visuelekwaliteit van glas voor debouw' [3] Naast de in hoofd-stuk 3 van de richtlijn genoem-de foutentoleranties zijn bijgebogen glas inbrandingen,coatingfouten en oppervlakte-afdrukken toegestaan.
Getest wordt er bij diffuus dag-licht (zoals een bedekte hemel)zonder direct zonlicht of kunst-matige verlichting en vanuit eenafstand van ten minste 3 m van
binnen naar buiten en vanuiteen waarnemingshoek dieovereenkomt met het alge-meen gangbare gebruik van deruimte.
Het doorzicht en de kleurindrukworden door de buiging vanhet glas beïnvloed, omdat dereflectie van gebogen glas opgrond van optische wetmatig-heden steeds een andere isdan bij vlak glas. Het reflectie-gedrag wordt beïnvloed doorde volgende criteria:
2.6.1.9 Toleranties
De hieronder genoemde tole-ranties gelden voor cilindrischgebogen glas. De tolerantiesvan tabel 1 zijn vastgelegd vooreen maximale randlengte van4.000 mm en een maximalebuigingshoek van 90°.
Bij grotere afmetingen moetworden overlegd met de fabri-kant. De aangegeven toleran-ties dienen voor alle randafwer-kingen te worden toegepast.De kwaliteit van de randafwer-king is minimaal gezoomd. Alle
andere randafwerkingen dienenvóór het verstrekken van deopdracht schriftelijk te wordenovereengekomen.
Voor speciale toepassingen,bijvoorbeeld in de scheeps-bouw als glas voor jachten of inde meubelbouw, dienen detoleranties met de fabrikant teworden overeengekomen.
Alle aangegeven tolerantieshebben betrekking op de glas-randen.
n de eigen reflectie van hetbasisglas
n coatings
n buigstraal
n grootte van de buigingshoek(bijv. meer dan 90°)
n tangentiële overgangen (zieafb. 7)
n glasdikte
Aanbevolen wordt om ruitmon-sters te maken om een eersteindruk van de optische kwali-teit en de visuele indruk te krij-gen.
Voorbeelden van gebogen glas
Glasveredeling Glasveredeling
54 | | 55
2
Glasdikte (T) Floatglas ESG VG/VSG* Dubbel isolatieglas
n Tab. 1: Toleranties
Afwikkeling (A) / hoogte (L) ≤ 2000 mm ≤ 12 mm ± 2 ± 2 ± 2 ± 2 mm
Afwikkeling (A) / hoogte (L) ≤ 2000 mm > 12mm ± 3 ± 3 ± 3 ± 3 mm
Afwikkeling (A) / hoogte (L) > 2000 mm ≤ 12 mm ± 3 ± 3 ± 3 ± 3 mm
Afwikkeling (A) / hoogte (L) > 2000 mm > 12mm ± 4 ± 4 ± 4 ± 4 mm
± 3 mm/m ± 3 mm/m
Contourgetrouwheid (PC)** - Absolute waarde: min. 2 mm, Absolute waarde: min. 2 mm,
max. 4 mm max. 5 mm
Rechtheid van de bovenrand (RB) ≤ 12 mm ± 2 ± 2 ± 2 ± 2 mm per strekkende m
Rechtheid van de bovenrand (RB) > 12 mm ± 3 ± 3 ± 3 ± 3 mm per strekkende m
Torsie (V) *** - ± 3 ± 3 ± 3 ± 3 mm per strekkende m
Dislocatie rand (d)**** ≤ 5 m2 - - - ± 2 ± 3 mm
Dislocatie rand (d)**** > 5 m2 - - - ± 3 ± 4 mm
Positie van de montagegaten - - EN 12150 EN 12150 - mm
Tolerantie glasdikte - EN 572 EN 572 - - mm
* Bij VG/VSG is de dikte van het glas de som van de dikten van de afzonder-
lijke glasplaten zonder tussenlaag. De toleranties gelden voor VG/VSG van
floatglas, ESG of TVG.
** Bij gebogen glas moet steeds rekening worden gehouden met tangentiële
overgangen en uitstulpingen van de afwikkelingsranden.
n Lokale deformatieDe gegevens van de product-normen voor vlak ESG en TVGkunnen niet zonder meer wor-den overgedragen op gebogenglas, omdat deze onder andereafhankelijk zijn van de glasaf-
metingen, van de geometrie envan de glasdikten. In het speci-fieke geval moeten deze tole-ranties met de fabrikant wordenafgestemd.
n Contourgetrouwheid (PC)Contourgetrouwheid geeft denauwkeurigheid van een bui-ging aan. Alle randen van decontour worden 3 mm naarbinnen/buiten verplaatst. Debuigingscontour mag niet meer
dan deze maat van de streef-contour afwijken (zie afb. 2). Bijde controle van de contourge-trouwheid mag het glas binnendeze streef-contour wordengemiddeld.
n Torsie (V)Torsie beschrijft de nauwkeu-righeid van de evenwijdigheidvan de bovenranden in gebo-gen toestand. De torsie mag bijgebogen glas max. +/- 3 mmper strekkende meter (rechte
rand) bedragen (zie afb. 4).Hiervoor moet het glas met debovenranden op een vlakoppervlak worden gelegd endan worden gecontroleerd(convexe positie of N-positie).Afb. 2: Schematische weergave contourgetrouwheid (PC)
Glasdikte
PC
PC
Afb. 3: Rechtheid van de bovenrand (RB)
RB
1000 mm
Afb. 4: Schematische weergave torsie (V)
1000 mm
v
*** Gerelateerd aan de langste randen van de beglazingseenheid.
**** Gerelateerd aan de boven- en de afwikkelingsrand; de opgave geldt voor
alle randafwerkingen; de dislocatie voor montagegaten bij VG en VSG richt
zich naar deze tolerantie.
Glasveredeling Glasveredeling
56 | | 57
2
Afb. 5: Dislocatie rand bij VSG (d)
Afb. 6: Dislocatie rand bij isolatieglas (d)
d
dd
dA, H
A, H
A, H
n Tangentiële overgangenEen tangente is een rechte dieeen gegeven kromme in eenbepaald punt raakt. De tangen-te staat loodrecht op de bijbe-horende straal. Zonder een tan-gentiële overgang is het glas
geknikt! Dit is weliswaar tech-nisch mogelijk, echter niet aante bevelen. Bij het knikpunt ont-staan grotere toleranties dan bijeen tangentiële overgang.
Afb. 7: Tangentiële overgangen
Met tangentiële overgang
Zonder tangentiële overgang
Tangente
90 °
R
R
Middelpunt boog
< 90 °
R
R
Middelpunt boog
2.6.1.10 Bemeting
2.6.1.10.1 Statische bijzonderheden vergeleken met vlakkeglasplaten
Dragende werking van deschaal van het gebogen glas
De berekening van de spannin-gen en vervormingen bij gebo-gen glasplaten moet met eengeschikt eindige-elementen-model volgens de schaaltheorieworden uitgevoerd. Deze moetin staat zijn om de geometrievan de glasplaat, met name dekromming, weer te geven. Eenvereenvoudigde berekening
van de gebogen glasplaten alsvlakke glasplaat leidt noodza-kelijkerwijs tot verkeerde span-ningen en vervormingen.
Bij het bepalen van de noodza-kelijke glasdikte kan de krom-ming, afhankelijk van de opleg-ging bij enkele beglazingen(monolithisch, VG en VSG), eengunstig effect hebben omdat errekening kan worden gehou-den met de dragende werkingvan de schaal.
Toepassingsvoorbeeld
Glasveredeling Glasveredeling
58 | | 59
2
2.6.1.10.2 Klimaatlasten bij gebogen isolatieglas
Bij isolatieglasplaten is hetrekening houden met de krom-ming van het glas dwingendnoodzakelijk omdat er door dehogere buigvastheid zeer hogeklimaatlasten (interne lasten)kunnen ontstaan. Het voordeeldoor de dragende werking vande schaal van de gebogenenkele glasplaten is bij de uit-voering als isolatieglas niet zogroot als bij de toepassing alsenkel glas.
Een statisch bewijs van dezehoge belastingen is alleen metincalculering van de krommingvan het glas mogelijk. De kli-maatlasten mogen niet opbasis van de TRLV [1] wordenbepaald, omdat deze zijn afge-leid uit de platentheorie voorvlakke glasplaten.
Gebogen isolatieglaseenhedenmet vlakke beginstukken moe-ten bij de dimensionering in hetbijzonder in acht worden geno-men, omdat het vlakke gedeel-te duidelijk minder buigvast isdan het gebogen gedeelte.
De belasting van de randaf-dichting van het isolatieglas isdoor de hogere klimaatlastenbij gebogen isolatieglas verge-leken met vlak isolatieglas gro-ter. De randafdichting moetdienovereenkomstig wordenuitgevoerd. Dat kan op zijnbeurt weer effecten hebben opde breedte van de randafdich-ting of de benodigde sponning-ruimte. Hiermee moet al bij deplanning en constructie reke-ning worden gehouden.
2.6.1.10.3 Berekeningsgrondslagen
Karakteristieke buigtreksterk-ten
Voor vlakke glasplaten zijn dekarakteristieke buigtreksterktenvastgelegd in de productnormenof algemene typegoedkeuringen(bijvoorbeeld bij TVG). De toe-passing van gebogen glasplatenis tot nu toe alleen mogelijk als ereen goedkeuring voor individue-le gevallen (ZiE) wordt verleendof een product met een AbZwordt gebruikt. Als er in een AbZtoegestane spanningen zijngedefinieerd, kunnen deze directvoor de dimensionering wordengebruikt. Als er karakteristiekewaarden worden aangegeven,moet er te werk worden gegaanals in het geval van het gebruikvan waarden uit proeven.
Bij het gebruik van een gebogenglas zonder AbZ dienen, in over-
leg met de bevoegde bouwin-spectie van de betreffende deel-staat, de aan de dimensioneringten grondslag liggende karakte-ristieke buigtreksterkten van derespectievelijke fabrikant,bepaald bij een keuringsinstituut,te worden bevestigd.
Basis hiervoor is een gefundeer-de statistische analyse van proe-ven met een daarvoor voldoen-de groot aantal monsters (bijv.20 stuks).
Een beschrijving van de uitvoe-ring van de proeven is te vindenin [4] en [5].
De proeven dienen met op hetobject overdraagbare proefstuk-ken te worden uitgevoerd. Metde planning en uitvoering van deproeven moet al bij de tijdsplan-ning en kostencalculatie in het
2.6.1.10.4 Gebruiksgeschiktheid
2.6.1.10.4.1 Doorbuigingsgrenzen van de beglazing
De doorbuiging van de gebo-gen beglazing moet zodanigworden beperkt dat gegaran-deerd wordt voorkomen dat
deze uit de glasopleggingenglipt en dat aan de criteria voorde gebruiksgeschiktheid wordtvoldaan.
2.6.1.10.4.2 Doorbuigingsgrenzen van de onderconstructie
De voorschriften voor vlakkebeglazingen kunnen niet opgebogen beglazingen wordenovergedragen, omdat geringevervormingen van de onder-constructie aanzienlijk grotereeffecten hebben op gebogen
glasplaten dan bij vergelijkbarevlakke glasplaten. Daarommoet met het gedrag van deonderconstructie bij de sterkte-dimensionering absoluut reke-ning worden gehouden.
kader van de planningsfaserekening worden gehouden.Voor een vóórdimensioneringkunnen de karakteristieke buig-treksterkten fk volgens tabel 2worden gebruikt. Op basis vanhet globale veiligheidsconceptvan de TRLV [1] kunnen de toe-gestane buigtreksterkten bouw-
technisch met een veiligheidsco-ëfficiënt conform de TRLV wor-den bepaald.
In het individuele geval moetdeze werkwijze met de bevoeg-de instantie voor bouwtoezichtvan de betreffende deelstaatworden overlegd.
Gebogen floatglas (gb-Float) 40 32
Gebogen thermisch versterkt glas (gb-TVG 55 55
Gebogen versterkt glas (gb-ESG) 105 105
Soort glas fg,k (N/mm2)Glasoppervlak Glasrand
n Tab 2: Karakteristieke buigtreksterkten conform [4]
2.6.1.11 Opslag en transport
De beglazingseenheden moetenovereenkomstig hun geometriespanningsarm staand wordenopgeslagen en vervoerd.
De voorschriften van de fabri-kant moeten in acht wordengenomen.
De onderlegstrips en steunentegen kantelen mogen geenbeschadigingen van de randaf-dichting van het isolatieglas ofvan het glas veroorzaken.
De beglazingseenheden mogenook niet gedurende korte tijd opeen harde ondergrond, zoalsbetonnen of stenen vloeren,worden geplaatst.
Bij het hanteren en plaatsenmogen de randafdichting en deglasranden niet worden bescha-digd, omdat ook kleine bescha-digingen van de randen van deglasplaten die niet onmiddellijkherkenbaar zijn mogelijkerwijs deoorzaak van een latere glasbreukkunnen zijn.
Glasveredeling
| 61
Algemeen dienen de beglazings-eenheden te worden beschermdtegen schadelijke chemische offysische invloeden.
Alle beglazingseenheden moe-ten door middel van eengeschikte volledige afdekkingworden beschermd tegen duur-zame vochtinwerking of zonne-straling.
Het transport van zware begla-zingseenheden moet zo wordenuitgevoerd dat alle afzonderlijkeglasplaten gelijkmatig wordenondersteund. Het gedurendekorte tijd optillen van de begla-zingseenheid bij slechts één
Glasveredeling
60 |
2
glasplaat ten behoeve van hethanteren en plaatsen is mogelijken dient met behulp van eengeschikte uitrusting te gebeuren.
Bij het transport van isolatieglasin of over grotere hoogten bovenNAP is vanwege de mogelijkedrukverschillen van de spouwten opzichte van de omgevings-lucht (afhankelijk van de hoogteboven NAP van de plaats vanfabricage) het gebruik van eendrukvereffeningsventiel mogelij-kerwijs noodzakelijk. Dit dient bijde bestelling bij de glasfabrikantte worden aangegeven.
2.6.1.12 Beglazing
2.6.1.12.1 Algemeen
De voor vlakke beglazingengeformuleerde beglazingsricht-lijnen dienen in principe ookvoor gebogen beglazingen teworden toegepast. Op grond
van het bijzondere gedrag vangebogen glas moeten aanvul-lende richtlijnen van de fabri-kant in acht worden genomen.
2.6.1.12.2 Constructieve richtlijnen
Door de hogere stijfheid moetmet de toleranties van hetgebogen glas (zie hoofdstuk 9)bij de constructie absoluutrekening worden gehouden omeen spanningsvrije montage enoplegging te garanderen.
De spanningsvrije oplegging isnoodzakelijk om glasbreuk of,bij gebruik van isolatieglas, ookte hoge belastingen van de
randafdichting te vermijden.Bovendien kunnen niet-span-ningsvrije opleggingen afbreukdoen aan het uiterlijk. Deonderconstructie moet voldoenaan de bijzondere eisen voorgebogen beglazingen.Daarvoor zijn voldoende gedi-mensioneerde sponningen bijkozijn- of gevelconstructiesnoodzakelijk.
2.6.1.12.3 Benodigde sponningbreedte
Minimaal noodzakelijke spon-ningbreedte = (totale glasdikte +tolerantie van contourgetrouw-heid) + 6 mm
Bij de glasdiktes moet van denominale maten worden uitge-gaan. Bovendien moeten devoorschriften van 18545 [6] inacht worden genomen.
Daarnaast moet rekening wor-den gehouden met tolerantiesvan de onderconstructie. Aan-bevolen wordt de uitvoering vanraam- en gevelsystemen met kit.
De fabrikanten van gebogenglas dienen in een vroeg stadium
bij de planning te worden betrok-ken om met de bijzonderhedenvan het gebogen glas in con-structief opzicht rekening te kun-nen houden. Dit is met nameook noodzakelijk voor hetgebruik in de constructieve glas-bouw.
2.6.1.13 Beglazingsblokjes
De basisprincipes van begla-zingsblokjes staan beschreven in[7]. De beglazingsblokjes moe-ten de last van de beglazings-eenheid goed overbrengen opde onderconstructie. De begla-zingseenheden nemen in deregel geen lasten uit de con-structie over. Moeten ontwer-plasten uit de constructie wor-den overgenomen, dan moethiermee in de statisch-construc-tieve planning rekening wordengehouden. Er moet ook overlegworden gepleegd met de glasfa-brikant of de systeemleverancier.
Bij alle systemen met gebogenglas moeten een dampdrukver-effening rondom en een duurza-me vochtafvoer worden gewaar-borgd. Het aanbrengen van debeglazingsblokjes zelf is een ont-werptaak en dient vóór de uit-voering van de montage plaatste vinden.
Het in het midden geplaatstespatieblokje (zie afb. 8) dientvoor de stabilisering en voor-komt het kantelen van de begla-zing tijdens de montage. Ditmoet na het vastzetten van debeglazing weer worden verwij-derd.
Bij gebogen enkel glas of verti-caal gemonteerde isolatieglas-eenheden moeten de blokjes alsbij vlakke glasplaten wordenaangebracht. Bij systeem 1
wordt het gewicht van het glasnaar de onderste gebogen glas-rand via het steunblokje naar dekozijnconstructie en vervolgensnaar de steunconstructie (zieafb. 8) afgeleid.
Bij afwijkende inbouwsituaties,bijvoorbeeld schuine beglazin-gen, moet er contact wordenopgenomen met de fabrikant ofontwerper.
Bij systeem 2 werken hetgewicht van het glas en de wind-last verdeeld op de glasrand (zieafb. 9).
Hiermee moet bij de oplegging inhet bijzonder rekening wordengehouden. De uitvoeringen vor-men enkel een keuze uit demogelijke situaties. Bij anderezoals bolvormige buiging, ingela-ten profielen in de randafdichtingvan het isolatieglas of een toe-passing in de constructieve glas-bouw is altijd overleg met defabrikant noodzakelijk
Voor gebogen beglazingen wor-den daarnaast met betrekkingtot het aanbrengen van debeglazingsblokjes de volgendeadviezen gegeven:
de steunblokjes moeten zo wor-den uitgevoerd dat de beglazingzich in evenwicht bevindt en nietkan kantelen. Daarvoor moetende steunblokjes zo worden
Glasveredeling
| 63
geplaatst dat de verbindingslijnvan de beide middelpunten vande beglazingsblokjes de zwaar-tepuntlijn van de beglazingsnijdt. In het zwaartepunt wordthet eigen gewicht van de begla-zing op de constructie overge-bracht. De plaats is afhankelijk
Glasveredeling
62 |
2
van de geometrie, van de groot-te en van de glasopbouw.
Met de plaats van de steunblok-jes moet bij het dimensionerenvan de onderconstructie reke-ning worden gehouden.
Afb. 8: Plaatsing van de beglazings-
blokjes bij systeem 1Afb. 9: Plaatsing van de beglazings-
blokjes bij systeem 2
D
D
D D
T
T
T
T
T
T
D
2.6.1.13.1 Definities
T = steunblokje, leidt hetgewicht van de beglazingseen-heid af. Blokjes bestaande uitelastisch materiaal met ca. 60-80 Shore-A-hardheid en eendragende ondergrond.
D = spatieblokje, zorgt voor deafstand tussen glasrand en
bodem van de sponning.Blokjes eveneens van elastischmateriaal met ca. 60-80 Shore-A-hardheid. Het gewicht wordtalleen door steunblokjes opge-nomen. De afstand tot de hoekvan het glas dient overeen tekomen met de standaardaf-stand van 100 mm.
2.6.1.14 Maatvoering
2.6.1.15 Literatuur
Om het gewenste eindproductte maken, is bij gebogen glaseen uiterst nauwkeurige maat-voering en de opgave van zeeruiteenlopende informatie overafmetingen etc. zeer belangrijk.
Bij cilindrisch gebogen glasmoeten, onafhankelijk van degeplande soort glas, voor hetbepalen van een technisch
haalbare en prijstechnisch aan-vaardbare oplossing absoluutde hieronder genoemde para-meters worden aangegeven.
Daarbij hoort het vermeldenvan ten minste twee van dehieronder genoemde waarden:
n afwikkeling
n buigstraal
n steekhoogte (binnen of buiten)
n openingshoek.
Bovendien moeten de lengtevan de rechte rand en het aantalglasplaten worden aangegeven.
Afb. 10: Maatvoering
A = afwikkeling buitenRa = straal ruitmidden
(= neutrale afwikkeling)Ri = straal binnenRe = straal buitenF = steekhoogteCai = koorde binnenα = openingshoekT = glasdikte
L
AA
α
AF
Ri
Ra
Re
Cai
T
[1] TRLV:2006-08 – Technische regels voor het gebruik van beglazingen
met lijnvormige oplegging. Deutsches Institut für Bautechnik, Berlijn
[2] TRAV:2003-01 – Technische regels voor het gebruik van doorvalbeveili-
gende beglazingen. Deutsches Institut für Bautechnik, Berlijn
[3] Richtlijn voor de beoordeling van de visuele kwaliteit van glas voor de
bouw Bundesverband Flachglas e.V., Troisdorf, 05/2009
[4] Bucak, Ö., Feldmann, M., Kasper, R., Bues, M., Illguth, M.: Het bouw-
product ‘warm gebogen glas’ – Testmethoden, sterktes en kwaliteitsbor-
ging. Stahlbau Spezial (2009) - Constructieve glasbouw, pag. 23 - 28
[5] Ensslen, F., Schneider, J., Schula, S.: Productie, eigenschappen en
draagvermogen van thermisch gebogen floatglas voor de bouw – Eerste
controle en fabriekseigen productiecontrole in het kader van de toela-
tingsprocedure. Stahlbau Spezial (2010) - Constructieve glasbouw, pag.
46 - 51
[6] DIN 18545: Afdichten van beglazingen met kitten – Deel 1: Eisen aan
glassponningen. Beuth-Verlag, Berlijn, 02/1992
[7] Technische richtlijn van de Duitse beroepsvereniging van glazenmakers
nr. 3: Beglazingsblokjes van beglazingseenheden. Verlagsanstalt
Handwerk GmbH, Düsseldorf, 7e Oplage, 2009
Glasveredeling Glasveredeling
64 | | 65
2
2.7 Gelaagd veiligheidsglas en gelaagd glas
Gelaagd veiligheidsglas (VSG)is een product conform EN14449 en bestaat uit twee ofmeer glasplaten van float-,onder bepaalde voorwaardenook figuurglas die door taai-elastische, uiterst scheurvastepolyvinyl-butyral-folies (PVB)vast tot een eenheid zijn ver-bonden. De veiligheidswerkingvan VSG berust op de grote
scheurvastheid van de PVB-tussenlaag en de goede hech-ting ervan aan glas. Bij mecha-nische overbelasting doorschokken of slagen breekt hetglas weliswaar, maar de gebro-ken stukken blijven plakken aande PVB-laag. Dit vermindert dekans op letsel en de beglaasdeopening blijft gesloten.
2.7.1 Fabricage
Al naargelang de gewenstewerking worden er tussen deafzonderlijke glasplaten een ofmeer PVB-tussenlagen aange-bracht en met het glas verbon-den. Daarna gaat de glas-folie-sandwich hetzij in een auto-claaf, of onder vacuüm in eenspeciale oven waarin het glasen de tussenlagen onder hitteen druk tot een eenheid vanhoge sterkte en helder door-
zicht vast met elkaar wordenverbonden. Deze productieme-thode maakt het mogelijk ver-schillende glasplaten vandezelfde of verschillende soor-ten en dikten glas te verbindenzodat bij gelaagd veiligheids-glas de voordelen van verschil-lende glassoorten kunnen wor-den gecombineerd.
2.7.2 Bouwfysische eigenschappen
Warmtegeleidingsvermogen,thermische uitzetting, druksterk-te, elasticiteitsmodulus, opper-vlaktegewicht en chemischeeigenschappen komen overeenmet die van de verschillendesoorten basisglas. De lichtdoor-latendheid is de resultante vande waarden van de verwerktesoorten basisglas en de PVB-tussenlagen en ligt afhankelijkvan de dikte van de constructiestussen 90% en 70%.
De kleurweergave-indruk wordtbeïnvloed door aantal, dikte ensoort van de afzonderlijke glas-platen en van de gebruikte PVB-lagen. Bij dikke eenheden is der-
halve het gebruik van ijzeroxide-arm witglas aan te bevelen.
Voor vormgevingsdoeleindenkunnen ook zonder concessieste doen aan de veiligheidseigen-schappen gekleurde folies wor-den aangebracht die evenals deheldere folies transparant oftranslucent kunnen zijn.
Ten behoeve van de geluidsiso-latie komen de NC–folies (NoiseControl) van UNIGLAS® in aan-merking die eveneens talrijke vei-ligheidsfuncties vervullen en alsVSG als bedoeld in de norm ende technische voorschriften die-nen te worden geclassificeerd.
2.7.3 Slagvastheid
Afhankelijk van de maten vande glasplaten en de VSG-con-structie wordt voldaan aan deeisen van de slingerproef opglas voor gebouwen (volgens
EN 12600). De slingerproefdient voor het bepalen van hetgedrag van glas bij schokbelas-ting.
2.7.4 Toepassingen
n Bescherming tegen letsel
n Overhead-beglazingen
n Borstweringen en balustrades
n Gevels
n Sporthallen
n Scheidingswanden
n Beloopbaar glas
n Kamerhoge beglazingen
Bij beglazingen met doorvalbe-veiligende functie dienen deTRAV-voorschriften in acht teworden genomen (zie Þ hfdst.9.6).
2.7.5 Weerstandsklassen conf. EN
Een speciale productserie vangelaagd veiligheidsglas is diemet inbraak- en aanvalwerendewerking die door de combinatievan verschillend dikke glas- enfolielagen vrijwel naar believenkan worden gedefinieerd.
De glasplaten zijn door officiëlekeuringsinstanties volgens degeldende EN-normen getest enin verschillende weerstandsklas-sen leverbaar (zie Þ hfdst. 7).
Productie gelaagd veiligheidsglas
Plaatsen Reinigen Lamineren (cleanroom)
Mech. voorverbinding Autoclaaf Wegnemen
Glasveredeling Glasveredeling
66 | | 67
2
2.7.6 Decoratief gelaagd glas
Tussen de afzonderlijke glas-platen van gelaagd glas kunnenook volumineuzere accessoiresworden geïntegreerd, zoalsgrassen, metalen etc. In datgeval zijn er meerdere tussenla-gen van PVB of EVA (ethyleen-vinylacetaat) dan wel specialetussenlagen van giethars nood-zakelijk die de ingebouwdecomponenten opnemen. Dezesoort gelaagd glas voldoet perse niet aan de eisen van veilig-heidsglas. Daarom moet degeschiktheid van dit glas speci-aal worden aangetoond en eengoedkeuring voor individuelegevallen van de instantie voorbouwtoezicht (ZiE) wordenaangevraagd of er moet eentypegoedkeuring van de instan-tie voor bouwtoezicht (abZ) zijn.Logischerwijs geldt dit ook bijhet aanbrengen van een foto-realistische kleurenprint of eenLow-E- coating als tussenlaag.
Voorbeelden van decoratief
gelaagd glas
2.8 Vormgeving van glas
LaserGrip® is een wereldwijdgepatenteerd procedé voor deoppervlaktebehandeling vansteengoed, keramiek en glas.Aangezien enkel de structuurvan het oppervlak wordt veran-derd, zonder extra aanbrengenvan chemische middelen, wordthet materiaal glas qua transpa-rantie en hardheid niet veran-derd. Glas blijft glas.
n TechniekMet een high-performance dio-delaser worden zeer fijne micro-kuiltjes (diameter ca. 200 µm) inhet glasoppervlak gemaakt dieeen klein 'zuignap-effect' ver-oorzaken. Dit effect wordt10.000-voudig vermenigvuldigden zorgt ervoor dat de voetsteeds wordt afgeremd zondermet een schok te stoppen.
n Combinatie met digitaleprint
Fotolaminaat is een techniek omdigitale foto's met een hogeresolutie en logo's in VSG in tebedden. In combinatie met hettransparante LaserGrip®-opper-vlak kunnen zo motieven in opti-male beeldkwaliteit zelfs opbeloopbare oppervlakken wor-den weergegeven. Nog eenmogelijkheid voor de presentatievan corporate designs.
n Voordelenn Over het hele vlak trans-
parant
n Blijvend slijtvast
n Probleemloos verder teverwerken
n Optimaal te reinigen
n 0% chemie
2.8.1 LaserGrip® – Beloopbaar glas
n Slipweerstandsklasse 9(conf. DIN 51130)
n Toepasbaar als float, ESGen TVG
n Toepassings-mogelijkheden*n Openbare entrees
n Loketruimten
n Trappen
n Gangen
n Verkoopruimten
n Presentatieruimten opbeurzen
LaserGrip®
Voorbeeld met digitale print
Voorbeeld trap
Glasveredeling Veredelte Glasveredeling
68 | | 69
2
Een interessante variant op dedecoratieve glasvormgeving ishet digitaal bedrukken van door-zichtig of gesatineerd thermischontspannen of versterkte glas-platen door middel van UV-har-dende acryl-inkt. Voordeel vandeze variant is een fotorealisti-sche beeldweergave en schitte-rende kleuren met een printreso-lutie al naargelang motief en kijk-afstand tot 1200 dpi.
Als daarentegen hogere krasbe-stendigheid of betere bestendig-heid tegen chemicaliën gewenstzijn, of als ets-animaties, zilver-of metallic-kleuren geprint moe-
ten worden, dan moet met kera-mische emailverf wordengeprint, wat enkel in combinatiemet versterkte glas wordt uitge-voerd.
Beide alternatieven van digitaleprint kunnen ook tot gelaagd vei-ligheidsglas of bij aanbrengingaan de foliezijde tot gelaagd glasverder worden verwerkt. Meteen bewijs van geschiktheid eneen goedkeuring voor individue-le gevallen (ZiE) kunnen ook hier-bij bepaalde veiligheidseigen-schappen worden gerealiseerd.
2.8.2 Digitale glasprint
Digitale print op glas
Toepassingsvoorbeeld
n Verlichte vloeroppervlakken
n Kassazones
n Medische behandelings-ruimten
n Ontvangstruimten en kan-tines
n Max. afmeting:1.500 x 2.500 mm
n Min. glasdikte:4 mm
* conf. ZH 1/571 HVBG 1998, informatieblad BGR 181, test volgens DIN 51130
2.8.3 Gematteerd glas
Door stralen van het glasopper-vlak met hoogwaardig corun-dum kunnen de glasoppervlak-ken geheel of met artistiekemotieven gedeeltelijk wordengematteerd.
Een andere variant is het etsenvan het glasoppervlak. Geheelgeëtste oppervlakken wordentegenwoordig in de regel indus-trieel vervaardigd. Dit soort glaswordt gesatineerd glasgenoemd.
2.8.4 Kunstbeglazing
Sinds de middeleeuwen wor-den glas-in-lood-beglazingenmet de hand gemaakt. Aan hetprocedé om kleine gekleurderuitjes middels loden roeden teverbinden en tot een motiefsamen te voegen, is tot opheden niets veranderd. Glas-in-lood wordt voornamelijk toege-past in religieuze gebouwen.
Glasfusing vindt zijn oorsprongin een circa 2.200 jaar oudetechniek om verschillendesoorten glas met elkaar te ver-smelten. In de afgelopen jarenwerd de techniek verder ont-wikkeld en beleeft deze eenrenaissance. De met de fusing-techniek vervaardigde kunstob-jecten zijn exclusieve en indivi-duele unicaten. Het karakterervan wordt bepaald door licht,kleur en vorm.
2.8.5 Slijptechnieken
Bijzondere slijptechnieken zijnde randbewerking als facet,waarbij het grootste deel vande rand schuin t.o.v. het glas-oppervlak wordt geslepen. Alnaargelang de hoek c.q. defacetbreedte wordt onder-scheid gemaakt tussen vlakkeof steile facetten.
Het slijpen van 3 tot 25 mmbrede groeven (gravures) in V-of C-vorm biedt ontelbaremogelijkheden om het opper-vlak van het glas artistiek vormte geven. De groef kan zowelgepolijst als geslepen mat wor-den vervaardigd.
Glasveredeling Glasveredeling
70 | | 71
2.9.2 Producten
Onder UNIGLAS® | CLEANwordt al naargelang de toepas-sing een UV-bestendige, vast inhet floatglas-fabricageproces ineen van de oppervlakken inge-brande en onzichtbare titaniu-moxidelaag aangeboden, dieverbazingwekkende eigen-schappen heeft. Op deze laagstuitende UV-straling van hetdaglicht breekt in een continuproces elke vorm van orga-nisch vuil af. Daarnaast heeftde laag een hydrofiele werking(Grieks: waterminnend), dat wilzeggen, een regenbui ernaloopt niet in de vorm van drup-pels over de glasplaat, maar alswaterfilm die het afgebroken
vuil met zich meespoelt.Voorwaarde voor het fotokata-lytische en hydrofiele effect zijnnatuurlijk UV-licht en water, diebeide ongehinderd bij het glas-oppervlak moeten komen.
Zo wordt zowel in privé-huis-houdens als bij grote glazengevels het reinigingswerk sterkverminderd, aangezien het glashet leeuwendeel aan reinigingzelf regelt. Deze laag titaniu-moxide houdt duurzaam en isresistent tegen milieu-invloe-den.
Nadeel van deze laag is dat hetglas door de vereiste UV-stra-
2
2.9.2.1UNIGLAS® | CLEAN
2.9.2.2 Montage en onderhoud
De zelfreinigende coating isvast met het glasoppervlak ver-bonden en kent een zeer langelevensduur. Net als bij elkgecoat glas dient men bepaal-de punten bij de montage enhet onderhoud in acht tenemen.
n OpslagZoals elk glasproduct dientUNIGLAS® | CLEAN als basis-glas of getransformeerd pro-duct
n op een droge, goedgeventileerde plek,beschermd tegen groteretemperatuur- en vochtig-heidsschommelingen,
n niet in ruimten met eenverhoogd gehalte organi-sche dampen (bijv. silico-nedampen in de productieof oplosmiddelen uit spui-terijen) te worden opgesla-gen.
n GebruikOm beschadigingen te voorko-men, mag de laag niet in con-tact komen met harde of scher-pe voorwerpen. Krassen kun-nen de werking beïnvloeden.
n Aanbevolen gereedschapn schone handschoenen,
vetvrij, droog, siliconevrij,
n schone glaslifters, in goedetoestand, siliconevrij. Omervoor te zorgen dat deglaslifters schoon blijven,moeten er passendebeschermhoezen wordengebruikt.
n Beglazenn De gecoate zijde moet in
het raam altijd naar buitenen bij ShowerGuard® altijdnaar de binnenkant van dedouchecel wijzen.
n Het gebruik van silicone-houdende productenmoet bij de montage van
2.9 Zelfreiniging
Zelfreinigende beglazingenmaken sinds enkele jaren eenvast onderdeel uit van het pro-ductaanbod. Daarbij zijn er ver-schillende benaderingen, zowelqua duurzaamheid van de coa-ting alsook qua werking.Globaal moet worden geno-
teerd dat het niet zo is dat zulkezelfreinigende beglazingennooit meer gereinigd hoeven teworden, veeleer worden alnaargelang het product de rei-nigingsintervallen aanzienlijkverlengd.
2.9.1 Grondslagen
len alleen voor toepassingenbuiten in aanmerking komt.Verder is hij niet bestand tegensilicone-olies die de hydrofieleeigenschap teniet doen.Daarom gelden er bijzondereeisen aan de beglazingssyste-men tot aan de raamafdichtin-gen toe.
Als alternatief hiervoor wordenonder UNIGLAS® | CLEANhydrofobe (Grieks: vrees), duswaterafstotende coatings aan-geboden. Deze lagen zijn geba-seerd op chemische nanotech-nologie en worden gekenmerkt
door zeer grote slijtvastheid engoede resistentie tegen gang-bare reinigingsmiddelen. Van-wege de hoge UV-stabiliteitkunnen deze lagen ook buitenworden toegepast.
Beide coatingsystemen leidentot het zogenaamde lotuseffectdat het reinigen van de glasop-pervlakken duidelijk vergemak-kelijkt.
Uw lokale UNIGLAS®-partneradviseert u graag de optimalecoating, afgestemd op uweisen.
Toepassingsvoorbeeld
Glasveredeling Glasveredeling
72 | | 73
2.10 ShowerGuard®
ShowerGuard® is een speciaalvoor douches ontwikkeld glasdat in vergelijking met traditio-neel glas voor douchewandenover revolutionaire eigenschap-pen beschikt. Als enig glas op demarkt is het permanent bestandtegen corrosie en buitengewoongemakkelijk tereinigen.Traditioneel glas corro-deert vanwege hard water,invloed van hitte, vocht en zeep.Zelfs reinigingsmiddelen kunnenvlekken op het glasoppervlakveroorzaken, het glas verkleurenen aanvreten - het oppervlak vanhet glas wordt ruw en lelijk.
Bij ShowerGuard® wordt tijdenshet fabricageproces het glasop-pervlak aan de binnenkant vande douche door een ionen-bin-dend procedé beschermd. Dezegepatenteerde technologie sealthet glasoppervlak duurzaam enzorgt ervoor dat kalkvlekken ereenvoudig afgeveegd kunnenworden. Anders dan bij toepas-singen die opgespoten of inge-wreven worden en vroeger oflater weer loslaten, is het opper-vlak van ShowerGuard® duur-zaam.
Voor ShowerGuard® is in hetdagelijks gebruik geen specialebehandeling nodig en het hoeftachteraf niet vernieuwd te wor-den.
2
het kozijn en het plaatsenvan de ruit zoveel mogelijkworden vermeden (bijv.beglazingsblokjes, silico-nehoudende olies en kit-ten, lijmen, glijmiddelen).
n Kitten voor de afdichtingglas - kozijn: - Bij voorkeur droge begla-
zingssystemen zoalsEPDM (APTK) of TPE.
- Afdichtprofielen uitslui-tend met siliconevrije glij-middelen (glycerine, was,talk...).
- In ieder geval moet eenovermaat aan oliehou-dende glijmiddelen wor-den vermeden. Indiennodig overtollige olie meteen doekje en brandspiri-tus verwijderen.
- Het contact van de kittenmet het voor de montagebenodigde vlak beper-ken.
- Kit met lijnzaadolie magin geen geval wordengebruikt.
De gecoate ruit wordt duidelijkminder vuil dan traditioneelglas. Toch is van tijd tot tijd een
reiniging noodzakelijk. De fre-quentie van deze reiniginghangt af van de inbouwsituatie(stand van de beglazing tenopzichte van de zon, directcontact met slagregen) en vande omgevingsvoorwaarden(bijv. de luchtvervuiling).
Neem de algemene richtlijnenvan het 'Informatieblad voorglasreiniging' (zie Þ hoofdstuk10.12.13) in acht.
n Voor het reinigen aanbevo-len voorwerpenn een zachte en schone
doek,
n een schone en niet schu-rende spons.
Als een trekker wordt gebruikt,moet de rubberen lip schoon,in goede toestand en vrij vansiliconen zijn.
n Voor de reiniging toege-stane producten
Veel schoon water en gebruike-lijke neutrale glasreinigers zijnvoldoende. Zoals bij elk glasmoet het gebruikte water zokalkarm mogelijk zijn. Gebruikindien nodig gedemineraliseerdof onthard water.
Vergelijking gewoon glas / ShowerGuard™
Vergroot gewoon glas dat door degebruikelijke omstandigheden ineen heel gewone douche opgetre-den schade door corrosie vertoont.
Vergroting ShowerGuard™, dateveneens werd blootgesteld aan degebruikelijke omstandigheden ineen douche.
Glasveredeling Glasveredeling
74 | | 75
2.11 DiamondGuard® – Scratch Resistant Glass
DiamondGuard® is ongevoeli-ger voor krassen dan traditio-neel glas en kan daarom zijnoorspronkelijke elegantie langerbehouden. Met een gepaten-teerde technologie wordt hetglas aan één zijde veredeld meteen diamantachtig oppervlakdat het permanent beschermten niet loslaat.
Het is 10 keer bestendigertegen krassen dan gewoonglas of roestvrij staal en resis-tent ten opzichte van alle mate-rialen die onder de hardheidvan DiamondGuard® liggen,zoals sleutels, armbanden,vazen etc. (zie tabel hieronder).
Bij traditioneel glas vernielendeze materialen op den duurhet gave oppervlak. Overalwaar het uiterlijk van grootbelang is, wordt door gebruikvan DiamondGuard® de fre-quentie waarmee het glas ver-vangen moet worden aanzien-lijk verminderd.
n Reiniging en compatibili-teit
DiamondGuard® heeft geen spe-ciale onderhoudsmiddelennodig, maar kan met een hoe-veelheid gebruikelijke reinigings-middelen worden bijgehouden.
DiamondGuard® is positiefbevonden wat betreft de com-patibiliteit met betrekking tot eenreeks van siliconensealings.
n TechniekLeverbaar als floatglas in alledikten van 4 - 15 mm. Overigeeisen (bijv. ESG en/of VSG) inde projectsector zijn op aan-vraag mogelijk.
DiamondGuard®
n Voordelenn verlenging van de levens-
duur van het glas voor eengroot aantal toepassings-mogelijkheden binnengebouwen
n verbetering van de hygië-ne, aangezien vuil en bac-teriën zich niet meer in dekrassen kunnen ophopen
n grote transparantie
n gemakkelijk te reinigen
2
ShowerGuard®
n ReinigingShowerGuard® heeft geen spe-ciale onderhoudsmiddelennodig, maar kan eenvoudig meteen vochtige doek wordengereinigd.
n TechniekLeverbaar als ESG in 6 en 8mm vlak of cilindrisch gebogen.Andere dikten op aanvraag.
n Voordelenn gemakkelijk te reinigen
glas: blijvend corrosiebe-stendig - 10 jaar gegaran-deerd!
n minder schoonmaakwerk
n langere levensduur van hetglas
n verbetering van de hygiëne
n grote transparantie
n lang aanhoudende glansals op de eerste dag
n onderhoudsvri
n toepassingsmogelijkheden
n privé huishoudens
n hotels
n vakantieparken
n ziekenhuizen
n verzorgingstehuizen
n wellness- en saunazones
Hardheid Materiaal (bijv.)(Mohs-hardheid)
n Hardheid (Mohs-hardheid)
1 Talk
5,5 Niet gecoat glas,
lemmet
6,5 Tegels, stalen vijl
8 DiamondGuard®,
topaas
9 Siliciumcarbide,
boorcarbide
10 Diamant
Glasveredeling
| 77
n Toepassingsmogelijkheden
n keuken + badkamer
n meubels (tafelbladen, vitri-nes, glazen meubels,audio-meubels etc.)
n winkel- en laboratoriumin-richting
Glasveredeling
76 |
n scheidingswanden
n schuifdeuren
n glazen binnendeuren
n wandpanelen
n liften
n balustrades
2.12 Brandwerend glasEen zeer speciale soort veilig-heidsglas is het brandwerendglas. Transparante componen-ten tegen rook, hitte en openvuur zijn een uitdaging in gevalvan schade. Daarom is brand-werend glas ook geen handels-waar zoals andere glassoorten,maar kan uitsluitend in getesteen toegelaten systemen wor-den gekocht. Daarbij hebbendeze systemen al een type-goedkeuring van de instantievoor bouwtoezicht of moeteneen procedure voor goedkeu-ring voor individuele gevallen(ZiE) (zie pagina 163) doorlo-pen. De classificatie van de ver-schillende eisen gebeurt vol-gens EN 13501-2 en DIN 4102.
Daarbij wordt onderscheidgemaakt tussen:
n Ruimte-afsluitingen metthermische isolatie
Dat is de hoogste eis en bete-kent dat er rook, noch vuur,noch hitte binnen een gedefini-eerde tijd mag doordringen. Alnaargelang de tijdsduurbestaan de klassen EI (F) 30,30 minuten standtijd tot EI 120,120 minuten standtijd, voor hethele systeem (volgens DIN4102 F 30 - F 120). Bij EI-beglazingen mag op de van hetvuur weg gerichte zijde de tem-
peratuur binnen de genoemdeperiode gemiddeld niet meerdan 140 K en op het ongun-stigste punt niet meer dan 180K verhoogd zijn.
n Ruimte-afsluitingen metgereduceerde warmte-straling
Daarbij moet het te bescher-men gedeelte 30 min tegen demeer dan gemiddelde warmte-straling, max. 15 kW/m2, maarabsoluut tegen rook en vlam-men worden beschermd, bij-voorbeeld ter hoogte van devluchtweg – klasse EW 30.
n Ruimte-afsluitingen zon-der bescherming tegenwarmtestraling
Er mag geen rook en vuurgedurende de gedefinieerde tijdvan 30 min in het beschermdegedeelte binnendringen en deglasplaten blijven ook in gevalvan brand transparant – klasseE (G) 30 (volgens DIN 4102 G30). De gehele thematiek rondhet thema brandwerend glas isdermate omvangrijk dat opdeze plaats volstaan moet wor-den met deze definitie. Gelievebij concrete vragen en projec-ten contact op te nemen metuw UNIGLAS®-partner.
2.13 Röntgenstralingwerend glasZichtcontact tussen de controle-kamer en de röntgenkamer,maar ook naar buiten toe, vereisteen glas dat de röntgenstralentegenhoudt. Dit wordt bereiktdoor een speciaal glas met eenbijzonder groot loodaandeel endaarmee hoge dichtheid.Bepalend voor de absorptie-
waarden zijn EN 61331-2 en DIN6841. De lokale UNIGLAS®-part-ners adviseren om tijdig, dat wilzeggen nog in de planningsfase,de eisen aan de beglazing metbetrekking tot de loodequivalen-ten tussen ontwerper en leve-rancier af te stemmen.
2.14 Veiligheidsspiegels en spionspiegelsIn bepaalde toepassingsgeval-len moeten spiegels omwillevan de verkeersveiligheidgemaakt zijn van veiligheids-glas. Daarbij is het zowelmogelijk, om ESG te coaten, deachterzijde te voorzien van eenspeciale splinterbindende folieof de spiegels als VSG-spiegelsuit te voeren.Een andere bijzon-dere vorm van spiegel is de spi-onspiegel. Spionspiegels zijnaan één zijde deels verspiegel-de glasplaten die als afschei-ding tussen een geobserveerderuimte en een observatieruimte
of als afdekking van informatie-displays en televisies wordengebruikt. De reflectie van degecoate zijde is groter dan dievan de glaszijde. Daarmee kande observant in een lichtereruimte kijken (min. lichtverhou-dingen tussen de ruimten 1:10Lux), terwijl omgekeerd geendoorzicht mogelijk is.
Ook spionspiegels zijn als VSG-spiegels verkrijgbaar.
2.15 Ontspiegeld glasVoor glasvitrines, etalages ofandere toepassingen zijn licht-reflecties van het glasoppervlakvaak storend.
Voor dergelijke eisen is hetmogelijk om het/de glasopper-vlak(ken) met een speciale coa-ting te ontspiegelen. Door deze
speciale coatings wordt dereflectie tot een minimumbeperkt. Hierdoor worden eenmaximale glans van de kleurenen onbelemmerd doorzichtbereikt. Ontspiegeld glas kanverder worden verwerkt tot vei-ligheidsglas of isolatieglas.
2.16 Vogelwerend glasDoor een speciale coating vanhet glas wordt voor de mensonzichtbaar UV-licht gereflec-teerd dat door vogels echterherkend wordt. Zo wordenramen en glazen gevels voor
vogels als hindernis herken-baar. De werking van dit glas isdoor het Max-Planck-Instituutvoor ornithologie onder labora-toriumomstandigheden experi-menteel bevestigd.
2
3
Terminologie isolatieglas
| 79
Terminologie isolatieglas
78 |
3
3.1 Constructie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 80
3.2 U-waarde (warmtedoorgangscoëfficiënt) . . . . . . 81
3.3 Glasnaden en glas-op-glas-verbindingen in ramen en gevels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83
3.4 Emissiecoëfficiënt ε . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
3.5 Zonne-energiewinst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
3.6 Globale stralingsverdeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97
3.7 Lichttransmissiefactor τv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
3.8 Totale energiedoorlaat (g-waarde) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98
3.9 b-factor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
3.10 Transmissiefactor van zonne-energie . . . . . . . . . 99
3.11 Absorptie van energie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
3.12 Kleurweergave-index . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99
3.13 Lichtreflectiefactor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
3.14 Circadiaanse lichttransmissiefactor τc(460) . . . . . 100
3.15 UV-doorlaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
3.16 Selectiviteitsfactor S . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100
3.17 UNIGLAS® | SLT . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101
3.18 Thermische isolatie in de zomer . . . . . . . . . . . . 101
3.19 Interferentie-verschijnselen . . . . . . . . . . . . . . . . 102
3.20 Isolatieglas-effect . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
3.21 Dauwpunt-temperatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103
3.22 Plantengroei achter modern isolatieglas . . . . . 105
3.23 Elektromagnetische demping . . . . . . . . . . . . . . 106
3.24 Isolatieglas met overstek . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
3.25 Decoratief isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107
3.26 Glasdikte-berekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110
3 Terminologie isolatieglas
Terminologie isolatieglas
| 81
Terminologie isolatieglas
80 |
Isolatieglas is de soortnaamvoor nagenoeg alle transparan-te gevels zowel in ramen endeuren alsook in alle soortengevels. De officiële definitie vanhet begrip 'Isolatieglas' is vast-gelegd in EN 1279-1 en luidt:'Isolatieglas is een mechanisch
stabiele en houdbare eenheidvan ten minste twee glasplatendie door een of meerdereafstandhouders van elkaar zijngescheiden en langs de randenhermetisch zijn afgesloten.'
3.1 ConstructieIn de spouw bevindt zich edel-gas met een gering warmtege-leidingsvermogen of lucht. Inde begintijd van de industriëlefabricage van isolatieglas wer-den er drie verschillende tech-nieken ontwikkeld om het isola-tieglas samen te voegen:
n aan elkaar lassen van deglasplaten
n opsolderen van een loodpro-fiel en
n lijmen
Van deze drie genoemde syste-men heeft lijmen als het tegen-woordig gebruikelijke produc-tieprocedé zich doorgezet. Bijde lijmprocedés moet onder-scheid worden gemaakt tusseneen enkele en een dubbelerandafdichting. Isolatieglas metenkele afdichting bestaat uiteen met uiterst actief droog-middel gevuld, geperforeerdhol profiel als afstandhouder.De ruimte tussen het afstand-houderprofiel en de beide glas-randen wordt opgevuld meteen elastisch afdicht- en lijm-materiaal.
Bij isolatieglas met dubbeleafdichting, zoals bij de isolatie-glasplaten van UNIGLAS®,wordt tussen het afstandhou-
derprofiel en het glas nog eenafdichting (primaire afdichting)als rondlopend afdichtkoordvan polyisobutyleen aange-bracht. Het polyisobutyleenwerkt als dampremmende laagtegen het binnendringen vanvocht uit de omgeving enbeschermt tegen het verliesvan het vulgas.
Bij de afstandhouderprofielenhebben tegenwoordig dewarmtetechnisch verbeterdematerialen zoals rvs- of kunst-stof-composieten zich als stan-daard doorgezet. Een anderevariant bij merkisolatieglas vanUNIGLAS® is de flexibeleafstandhouder (TPS) van eenthermoplastisch materiaal metgeïntegreerd droogmiddel datdirect op de glasplaten wordtaangebracht en gasbarrière enafstandhouder in één vormt.Isolatieglassystemen met flexi-bele afstandhouder heeft UNI-GLAS GmbH & Co. KG onderde productnaam UNIGLAS® |STAR in het assortiment. (vgl.Þ pagina 25)
Functioneel isolatieglas wordtgedefinieerd via de fysischekenmerken zoals warmte-isola-tie, geluids- en zonwering etc.waaraan moet worden voldaan.
3.2 U-waarde (warmtedoorgangscoëfficiënt)Maateenheid voor het warmte-verlies door een onderdeel: deU-waarde van een beglazing iseen parameter die de warmte-doorgang door het middelstegedeelte van de beglazing, datwil zeggen zonder randeffecten,kenmerkt en de stationairewarmtestroomdichtheid pertemperatuurverschil tussen deomgevingstemperaturen aanelke kant aangeeft. De U-waardewordt aangegeven in Watt pervierkante meter en Kelvin(W/m2K). Hoe kleiner de U-waar-de, des te beter de warmte-iso-latie. De maateenheid is W/m2K.
n U-waarde van de beglazing:Ug (= ‘Uglass’)
n U-waarde van het raam: Uw (= ‘Uwindow’)
n U-waarde van het kozijn: Uf (= ‘Uframe’)
n U–waarde voor vliesgevels: Ucw (‘Ucourtain-wall’)
n Ψ-waarde = lineaire warmte-doorgangscoëfficiënt (PSI)
n Ug-waarde De berekeningsgrondslag voorde Ug-waarde is EN 673.
De nominale waarde Ug-waardevan een beglazing hangt af vanvier factoren: de emissiecoëffi-ciënt van de functionele laag, debreedte van de spouw, de soortgasvulling en de mate van gas-vulling. Voor het bepalen van deontwerpwaarden moeten natio-nale bepalingen in acht wordengenomen. Bij de montage vanglasroeden moet bijvoorbeeld inDuitsland voor de bepaling vanUg,BW, met een algemene toeslagvan Δ Ug vlg. tabel 10 uit DIN
4108-4 en voor de bepaling vanUw,BW met een algemene toeslagΔ Uw vlg. tabel J.1 uit EN 14351-1:2006+A1:2010, bijlage J reke-ning worden gehouden.
n Uf-waardeDe bepaling van de warmte-doorgangscoëfficiënt van hetkozijnprofiel Uf gebeurt normali-ter door middel van een metingvan het complete profiel op basisvan EN 12412-2. De Uf-kan ech-ter ook worden berekend meteen eindige-elementen-pro-gramma (FEM) of eindige-ver-schillen-programma op basisvan EN ISO 10077-2. Als alter-natief kunnen de Warmtedoor-gangscoëfficiënt van de kozijnenook op basis van EN ISO10077-1 bijlage D of de ift-richt-lijn WA-04/1 worden bepaald.
n Ψ-waardeDe lineaire warmtedoorgangsco-ëfficiënt Ψ bij het raam beschrijftde warmtebrug in het over-gangsgedeelte tussen raamko-zijn en rand van het isolatieglas.De Ψ-waarde becijfert de hoe-veelheid warmte die per tijd-seenheid door 1 m van de snijlijnbij een temperatuurverschil van1 K tussen de zijde aan de kantvan de ruimte en de buitenzijdeverloren gaat. De maateenheid isW/mK.
De voor de berekening van deUw-waarde noodzakelijke lineairewarmtedoorgangscoëfficiëntenkunnen als algemene waardenaan de tabellen E.1 en E.2 vanEN ISO 10077-1 worden ont-leend. Normaliter worden Ψ-waarden beschikbaar gestelddoor de fabrikanten van deafstandhouderprofielen voor
3
Terminologie isolatieglas
| 83
standaard kozijnmaterialen vanmetaal, hout of kunststof.Datasheets voor verschillendesystemen en kozijnmaterialenworden u door uw lokaleUNIGLAS®-partner graag terbeschikking gesteld. Moeten erafwijkende Ψ-waarden wordengebruikt, dan dient de gedetail-leerde motivering door een offici-eel erkende instantie op basis vanEN ISO 10077-2 te worden aan-getoond. Het ift stelt met haarrichtlijnen WA-08/1 'War-mtetechnisch verbeterde af-standhouders – bepaling van deΨ-waarde voor raamkozijnprofie-len' een werkwijze voor represen-tatieve waarden ter beschikking.
n Uw-waardeDe berekeningsgrondslag voorde nominale Uw-waarde is ENISO 10077-1. De nominalewaarde Uw van de warmtedoor-gangscoëfficiënt wordt hetzijafgelezen uit de betreffendetabellen dan wel volgens deonderstaande formule berekend:
Terminologie isolatieglas
82 |
Voor het bepalen van de ontwerp-waarden moeten nationale bepalin-gen in acht worden genomen. Bijde montage van glasroeden moetbijvoorbeeld in Duitsland voor debepaling van Uw,BW hetzij met eenalgemene toeslag Δ Uw volgenstabel J.1 uit EN 14351-1:2006+A1:2010, bijlage J rekening
worden gehouden, of de betreffen-d eΨ-waarden van de fabrikant van deglasroeden moeten in bovenge-noemde formule worden gesubsti-tueerd.
n Ucw-waardeVoor de bepaling van de Ucw-waar-de van systeemgevels, in de regelstijl-regel-gegevens, komt de com-ponentenmethode in aanmerking.Deze is in principe identiek aan demethode voor ramen (EN 10077-1).
Voor elke component van de gevel,zoals stijlen, regels, raamkozijnen,beglazing, opake vulling etc., wordtde warmtedoorgangscoëfficiëntbepaald. De U-waarde van decomplete gevel is evenals reeds bijde Uw-waarde-berekening samen-gesteld uit de oppervlakevenrediggewogen U-waarden van de ver-schillende componenten. Daarbijkomen nog de bijbehorende lineairewarmtedoorgangscoëfficiënten Ψ,waarmee de warmtetechnischewisselwerking van de onderdelen inde aansluitende zone worden vast-gelegd. Bij gevels moet ook reke-ning worden gehouden met desteunconstructie en de ondercon-structie. (uitbreiding van de hierbo-ven aangegeven formule doorpanelen en warmtebrugeffecten)
Voor zover waarden van compo-nenten niet voldoende zijn gedefini-eerd, kan er ook een beoordelings-methode van afzonderlijke compo-nenten worden toegepast. Een der-gelijke methode is bijvoorbeeld vooreen 'Structural Sealant-Glazing-gevel' zinvol. Om de componenten-methode bij isolatieglashoeken enisolatieglasnaden te kunnen toe-passen, biedt het onderstaandeinformatieblad V.07 van de Duitsevereniging van fabrikanten vanramen en gevels VFF belangrijkeaanwijzingen:
3
3.3 Glasnaden en glas-op-glas-verbindin-gen in ramen en gevels
3.3.1 Inleiding
3.3.2 Constructieve en bouwfysische eisen
Informatieblad V.07 van de Duitse vereniging van ramen- en gevelfabrikan-
ten (Verband der Fenster und Fassadenhersteller e. V.), uitgave mei 2010
Transparantie architectonischgewenstDe wens van architecten om fili-graine en transparante ramen envliesgevels te ontwerpen, leidttot kozijnloze constructies, waar-bij de beglazing een schijnbaarvolledige transparantie en eennagenoeg onbeperkt doorzichtzonder onderbrekingen mogelijkmaakt. De architecten ontwer-pen glas-op-glas-verbindingensinds de afgelopen eeuw, toenbekende ontwerpers zoals LeCorbusier deze constructie voorzichzelf ontdekten. Hun doel isom het gebouw door middel vanfiligraine elementen die wordengekenmerkt door een grootglasaandeel een zekere lichtheidte geven.
Warmte-isolatie bemoeilijktde implementeringDestijds werden de glas-op-glas-verbindingen uitgevoerdmet enkel glas zodat er geenproblemen bij de constructieverealisering waren. In de tegen-
woordige tijd moet er conformde (Duitse) energiebesparings-verordening voor gebouwen(EnEV) worden voldaan aaneisen met betrekking tot dewarmte-isolatie met gelaagd iso-latieglas zodat het ontwerp ende uitvoering worden bemoeilijkten de transparantie beperkt is. Inindividuele gevallen moet er metde fabrikant van het isolatieglasworden overlegd.
Dit informatieblad informeertover verschillende varianten vanverticale glasnaden en glas-op-glas-verbindingen alsmede debepaling van warmtetechnischekengetallen met inachtnemingvan deze soorten constructies.Bovendien worden er richtlijnengegeven voor de constructieveen bouwfysische uitvoering. Hetinformatieblad is geen dimensio-neringsvoorschrift en vervangtook niet de dimensionering /beoordeling van de constructiedoor de ingenieur.
GrondslagenEen glas-op-glas-verbindingwordt gekenmerkt doordat erzich ter hoogte van de hoekgeen profielen of stijlen bevindendie de glasnaad verbergen. Erzijn meerdere benaderingenvoor de oplossing om glasna-den en glas-op-glas-verbindin-gen te construeren. In dit infor-matieblad worden verschillende
varianten getoond en worden errichtlijnen voor de constructieveen bouwfysische beoordelinggegeven.
Algemeen dient erop te wordengewezen dat een isolatieglas-naad warmtetechnisch altijd eenzwak punt vormt. Er bestaat hetrisico van condensvorming aande binnenkant van de beglazing.
Uw =Af·Uf + Ag·Ug + Σ ( lg·Ψ )
Af+ Ag
Uw: Warmtedoorlaat van het raamUf: Warmtedoorlaat van het kozijn
(rekenwaarde!)Ug: Warmtedoorlaat van de begla-
zing (nominale waarde!)Af: KozijnoppervlakAg: Glasoppervlaklg: Omtrek van de beglazingΨ: Lineaire warmtedoorlaat van de
glasrand
Terminologie isolatieglas Terminologie isolatieglas
84 | | 85
3
Eisen bouwinspectieAlgemeen geldt dat de eisen uitde bouwverordeningen van deverschillende deelstaten, de lijstvan technische bouwbepalin-gen, de beoordelingsrichtlijn etc.voor de onderdelen ramen engevels in acht dienen te wordengenomen.
Algemeen geldende eis
Voor een goed werkend begla-zingssysteem dienen beschadi-gingen door de volgende invloe-den te worden vermeden:
n continue aanwezigheid vanvocht op de randafdichting;
n UV-straling;
n ontoelaatbare mechanischespanningen;
n incompatibele materialen
De randvoorwaarden metbetrekking tot de afdichting vande sponningconstructie tussende aangrenzende ruiten dienenanaloog aan een gebruikelijke inkozijnen gevatte beglazing inacht te worden genomen. Eisenaan een beglazingssysteem,zoals constructiesterkte en glas-afdichting, zijn door de van toe-passing zijnde reglementeringen(bijv. TRLV, TRAV, TRPV en in detoekomst DIN 18008) alsmedede eisen van de fabrikant van hetisolatieglas beschreven. Deze zijnconstructie- en uitvoeringsbasisvoor de ramen- en gevelbouw.
3.3.2.1 Eisen aan de randafdichting
Randafdichting isolatieglasDe randafdichting van het isola-tieglas moet UV-bestendig zijnof er is een geschikte en des-kundig uitgevoerde afdekking(bijv. door middel van zeefdrukof emaillering dan wel strips vanaluminium of roestvrij staal)noodzakelijk. Ondergrondenvoor lijmverbindingen moetendoor de fabrikant van de lijmworden vrijgegeven. In achtgenomen moet worden dat alsde randafdichting niet wordtafgedekt, er constructieve ken-merken zichtbaar kunnen zijn.
Bij de uitvoering als statischebelasting overbrengend sys-teem (vierzijdig gelagerd) moetde geschiktheid hiervoor con-form ETAG 002 worden aange-toond.
Met UV-bestendige afdich-tingsmaterialen zijn tot nu toe in
de regel isolatieglassystemenzonder vulling met edelgas(argon of krypton) uitgevoerd.Op basis van de toegenomeneisen van de (Duitse) energie-besparingsverordening voorgebouwen EnEV 2009 zullen erin de toekomst vaak systemenworden gebruikt die ook isola-tieglas voor glas-op-glas-ver-bindingen en glasnaden meteen gasvulling noodzakelijk zul-len maken.
Indien er gasgevulde isolatie-glassystemen moeten wordentoegepast, dan moeten dezevoldoen aan de eisen volgensEN 1279-3. Omdat de afdich-ting van het isolatieglas isblootgesteld aan hoge tempe-ratuur-, UV- en mechanischebelastingen, dienen er uitslui-tend kitten en lijmen te wordengebruikt die een duurzamewerking kunnen garanderen.(bijv. silicone)
3.3.2.2 Statische dimensionering
Uitvoering: statisch niet dragendAls de voeg van een glashoekof van een glasnaad slechtseen afdichtende en geen sta-tisch dragende functie heeft,moet de geschiktheid van hetafdichtmateriaal volgens DIN18545-2 of EN ISO 11600 doorde fabrikant van het afdichtma-teriaal worden aangetoond. Ervindt geen statische dimensio-nering plaats. Algemeen dienende afmetingen van een dergelij-ke bewegingsvoeg met uitslui-tend afdichtende functie alsvolgt te worden uitgevoerd:
De breedte van voeg b dient ≥8 mm te bedragen.
De diepte van de voegbedraagt t ≈ 0,5 x b echter tenminste 6 mm.
Uitvoering: statisch dragendIn tegenstelling daarmee kaneen gelijmde voeg ook statischebelastingen opnemen. Dezemoeten in het ontwerp wordenmeegenomen en ter garantievan de stabiliteit worden gereali-
seerd. Een op glasbouw gespe-cialiseerd constructietechnischbureau dient een statischedimensionering van de con-structie incl. alle lijm- en kitvoe-gen en van de randafdichtingvan het isolatieglas uit te voeren.Als belasting overbrengendeconstructie worden via de ver-bindingsvoeg van de
glashoek belastingen naar deaangrenzende isolatieglasplatenafgeleid. De lijmverbinding vande glashoek neemt bij een ade-quaat ontwerp statische belas-tingen op
om ervoor te zorgen dat de ruit'vierzijdig gelagerd' is. Daarvoorzijn een adequate dimensione-ring alsmede het gebruik vaneen geschikte kit of lijm noodza-kelijk. De dimensionering van devoegen of de dimensioneringvan de statisch dragende lijm-voegen incl. de overdekking vande randafdichting van het secun-daire afdichtmateriaal moet in elkafzonderlijk geval met inachtne-ming van onder andere de wind-lasten, klimaatlasten, verkeers-
CompatibiliteitVerder dient erop te wordengelet dat de compatibiliteit vanalle met elkaar in contactkomende materialen is gewaar-borgd (ift-richtlijnen DI-01/1[12] en DI-02/1 [13]).
Geslepen randenGlas-op-glas-verbindingen zon-der aan de buitenkant geslepenranden kunnen in de verkeers-ruimte een potentieel risico vor-men. Om die reden en in ver-band met de betere verwerkingwordt de uitvoering van gesle-pen randen aanbevolen.
Bescherming tegen vochtDe randafdichting van isolatie-glas moet ter garantie van hetverouderingsgedrag wordenbeschermd tegen een continuevochtbelasting. De van kozijn-constructies bekende eisenaan dampdrukvereffening endichte verbindingen moetenook naar glas-op-glas-verbin-dingen en -naden worden ver-taald. De overdekking metsecundair afdichtingsmateriaalvan de randafdichting dient tenminste 6 mm te bedragen.
Terminologie isolatieglas
| 87
lasten en het eigen gewichtplaatsvinden. Voor de dimensio-nering en uitvoering van statischdragende lijmverbindingen kanonder andere de EOTA-richtlijnETAG nr. 002 worden gebruikt.Conform
ETAG 002 zijn voegafmetingenvan ten minste 6 x 6 mm vereist.Omdat deze bouwwijze niet bin-nen het toepassingsgebied vande TRLV (technische voorschrif-ten voor het gebruik van lineairbevestigde beglazingen) en/oftechnische voorschriften voorhet gebruik van doorvalbeveili-gende beglazing (TRAV) valt, istoestemming van de bouwin-spectie in elk afzonderlijk gevalof een algemene goedkeuringvan de bouwinspectie (abZ)noodzakelijk.
Afwijkende voorschriften bij 2-of 3-zijdig gelagerdls de beglazing niet aan alle kan-ten lineair wordt ondersteund,worden daarvoor in de TRLV
Terminologie isolatieglas
86 |
3
voorschriften gegeven. Dezehebben betrekking op construc-tieve voorschriften en hetgebruik van bepaalde soortenglas en kit. Bovendien worden ervoorschriften met betrekking totde maximaal toelaatbare door-buiging bij 2- en 3-zijdig gelager-de beglazingssystemen gege-ven (tabel 3 van de TRLV). Dezemoeten worden afgestemd metde fabrikant van het isolatieglasomdat hij ook nauwkeurigervoorschriften kan geven.
Dimensionering isolatieglasrandafdichtingBij gebruik van isolatieglas moetook de randafdichting van hetisolatieglas statisch zo zijn gedi-mensioneerd, dat deze zowelwindlasten alsook klimaatlastenveilig kan opnemen. Verdererichtlijnen door de fabrikant vande kit en die van de lijm moetenin acht worden genomen. Voorkitten en lijmen moet voor dra-gende lijmverbindingen wordenaangetoond dat ze hiervoor vol-gens ETAG 002 geschikt zijn.
3.3.2.3 Eisen aan de verwerking
Goed werkende verlijmingOm een duurzame en goedwerkende afdichting of verlij-ming te kunnen garanderen,moeten de flanken van de voe-gen schoon en bijv. vrij vanstof, vet, kitresten en coating-restanten zijn. Als afdichtings-materialen of lijmen kunnenzowel één- als tweecomponen-ten-materialen worden ge-bruikt. In acht genomen moetworden dat alle voegafdichtin-gen met voegdoorsnedeswaarvan de diepte groter is dan12 mm met tweecomponen-ten-lijmen moeten worden uit-gevoerd. Als ééncomponent-lij-men worden gebruikt, ontstaan
anders te lange en ongecontro-leerde uithardingstijden, met alsgevolg storingen van het hecht-vermogen en een duidelijk ver-hoogd incompatibiliteitsrisicodoor migratie van niet gevulka-niseerde kitbestanddelen.Bovendien moet er bij de uit-harding van de sealing van devoeg of van de hoek op wordengelet dat tijdens de sealing ergeen andere lasten op debeglazing inwerken dan wel datde beglazingen tot aan de vol-ledige uitharding gefixeerdmoeten zijn. Bij belastingenoverbrengende lijmverbindin-gen moet er overeenkomstigde voorschriften voor kwali-
3.3.2.4 Warmtetechnische eisen
Hoog condensrisicoWarmtetechnisch zijn glasna-den en glas-op-glas-verbindin-gen in te schalen als ongunstig(warmtebrug) met een hoogcondensrisico aan de binnen-kant door lage oppervlaktetem-peraturen. Vooral de geometri-sche randvoorwaarden van eenbuitenhoek leiden tot ongunsti-ge warmtestromen, ook ont-breekt de isolerende werkingvan de kozijnconstructie.
Bij glasnaden en glas-op-glas-verbindingen is daarom hetgebruik van warmtetechnischverbeterde afstandhouders (zieEN ISO 10077-1 bijlage E) aante bevelen. OvereenkomstigDIN 4108-2 is een tijdelijkecondensvorming in geringehoeveelheden bij het raam toe-gestaan. Condensvorming is bijlage buitentemperaturen waar-schijnlijk.
teitsborging op het hechtver-mogen van de lijmen wordengelet.
Geen permanente belastingvan de voegEr moet bovendien op wordengelet dat het eigen gewicht vande beglazing volledig door deonderconstructie wordt gedra-gen en zodoende duurzaaminwerkende lasten op de rand-afdichting en de voeg van dehoek of de naad worden ver-meden.
OpvulmaterialenAls opvulmaterialen kunnengeslotencellig PE-schuim, sili-cone of andere materialenwaarvan de geschiktheid encompatibiliteit is aangetoond,worden gebruikt. Er dient op teworden gelet dat deze nietonder druk worden aange-bracht.
Afdekkingen achterafMoet er een afdekking van deafdichting of verlijming van hetisolatieglas door middel vaneen strip worden aangebracht,dan moet gegarandeerd zijndat de kit- en lijmvoeg volledigis uitgehard alvorens de stripwordt aangebracht. De kit oflijm voor de afdekstrip moetzoveel mogelijk zonder lucht-bellen worden aangebracht,omdat er anders in de holleruimten condens ontstaat, watkan leiden tot een verlies aankleefkracht. Bij het gebruik vanfolies of laklagen voor hetafdekken van de voeg dient inacht te worden genomen datdoor weersinvloeden de lijm-laag loslaat. De uitvoering vandeze afdekkingen heeft zijnwaarde in de praktijk tot nu toeniet bewezen en dient zomogelijk te worden vermeden.
Terminologie isolatieglas Terminologie isolatieglas
88 | | 89
3
3.3.3 U-waarden met glasnaden en glas-op-glas-verbindingen
Uw-waarde van ramenBij de bepaling van de Uw-waarde van ramen of de UCW-waarde van gevels met glasna-den of glas-op-glas-verbindin-gen moet deze zone afzonder-lijk worden bekeken, omdatdaar sprake is van een buiten-gewone situatie. In de regelwordt de UW-waarde, die hetverlies van de warmte van bin-nen naar buiten aangeeft, doorhet glas, het kozijn en de over-gang van glas naar kozijn beïn-vloed. Zodoende resulteert devolgende berekening:
Warmteverlies via de nietbeschermde hoek of de extraglasnaadBij deze berekening wordt erechter geen rekening meegehouden dat geen kozijn isdat de hoek of de extra naad
Uw =Af·Uf + Ag·Ug + lg·Ψ
Af+ Ag
Uw=Af·Uf+Ag·Ug+lg·Ψ +lgg·Ψgg
Af+ Ag
opneemt. Om het warmte-transport via de niet bescherm-de hoek of de extra glasnaad tebeschrijven, moet er nog eenparameter in de berekeningworden opgenomen. De Ψ-waarde voor normale afstand-houders levert in dit geval geencorrecte waarden op, omdatdeze betrekking heeft op deregel van een door een kozijnbeschermde rand.
De Ψgg-waarde voor glashoe-ken en stootvoegenOm deze te bepalen, moet erdaarom nog een Ψglas-glas-waar-de in de berekening wordenopgenomen die met de lengtevan de vrije rand of de lengtevan de glasnaad 1gg wordt ver-menigvuldigd. Dit productbepaalt het warmteverlies viade onbeschermde hoek ofstootvoeg. De daaruit resulte-rende formule luidt als volgt:
Buitenmaten gebruiken!
n Formule (1)
n Formule (2)
Uitgebreide gegevens hierover zijn te vin-
den in het VFF-informatieblad ES.01 [9].
3.3.4 Typische Ψ-waarden van glasnaden en glas-op-glas-verbindingen
BerekeningsmethodeVoor de in hoofdstuk 5genoemde types zijn de bijbe-horende Øgg-waarden opbasis van EN ISO 10077-1bepaald. De berekening isgebaseerd op de volgendegegevens:
Warmtetechnisch verbeterdeafstandhouder van roestvrijstaal
(aan criterium Σ d · λ ≤ 0,007conf. EN ISO 10077-1 vol-daan):
d = 0,2 mm = 2 · 10-4 m; λ = 17 W/(mK); hoogte 7 mm
3.3.5 Varianten van glasnaden en glas-op-glas-verbindingen
3.3.5.1 Omtrekspeling met topafdichting en rugvulling (dubbelglas)
De onderstaande varianten zijningedeeld naar toenemende
constructieve en bouwfysischekwaliteit.
Opbouw isolatieglas
AfstandhouderRoestvrij staal rondom0,2 mm dik
6
1Positie 2 3 4
0,25 0,25
16 6
67
Variant 1 a: stootvoeg (dubbelglas) (principeschema)
Weergave isothermen
Legenda bij de weergegeven isothermen [°C]
Ug: dubbel glas 1,1 W/(m2K) ofdrievoudig warmtewerend iso-latieglas 0,7 W/(m2K) conf. EN673;
Bij de Ψ-waarden van de glas-hoeken wordt alleen rekeninggehouden met buitenhoeken.
De breedte van de voeg isbepaald op 10 mm.
Constructieve & bouwfysi-sche beoordelingEen ventilatie van en wateraf-voer uit de sponningruimtevindt niet plaats.
Aanvullende richtlijnen:
n in de verticale gevel niet kri-tisch;
n bij dakbeglazingen tamelijkkritisch op grond van ontbre-kende waterafvoer.
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20Rode lijn = 10°C isotherm
Ψgg = 0,22 W/(mK)
Terminologie isolatieglas Terminologie isolatieglas
90 | | 91
3
3.3.5.2 Omtrekspeling met topafdichting en rugvulling(drievoudig warmtewerend isolatieglas)
Variant 1 b: stootvoeg (drievoudig warmtewerend isolatieglas) (principeschema)
Isothermendarstellung
Constructieve & bouwfysi-sche beoordeling
Als variant 1 a:
Ψgg = 0,21 W/(mK)
3.3.5.6 Omtrekspeling met topafdichting en rugvulling (drievoudig warmtewerend isolatieglas)
Variant 2 b: stootvoeg (drievoudig warmtewerend isolatieglas) (principeschema)
Weergave isothermen
Constructieve & bouwfysi-sche beoordeling
Als variant 2 a:
Ψgg = 0,21 W/(mK)
3.3.5.3 Glas-op-glas-verbinding met overlappend glas(dubbelglas)
Variant 1 c: hoek (dubbelglas)
(principeschema)
Weergave isothermen
Constructieve & bouwfysi-sche beoordeling
Een ventilatie van en wateraf-voer uit de sponningruimtevindt niet plaats.
Ψgg = 0,17 W/(mK)
3.3.5.4 Glas-op-glas-verbinding met overlappend glas(drievoudig warmtewerend isolatieglas)
Variant 1 d: hoek (drievoudig warmte-
werend isolatieglas) (principeschema)
Weergave isothermen
Constructieve & bouwfysi-sche beoordeling
Als variant 1 c:
Ψgg = 0,15 W/(mK)
3.3.5.5 Omtrekspeling met topafdichting en rugvulling (dubbelglas)
Variant 2 a: stootvoeg (dubbelglas) (principeschema)
Weergave isothermen
Constructieve & bouwfysi-sche beoordelingEen ventilatie van en wateraf-voer uit de sponningruimte ismogelijk en moet constructiefook bij de voegkruisingenafdoende worden uitgevoerd.
Aanvullende richtlijnen:
n goed voor de verticale gevelen ook voor dakbeglazingen,mits waterafvoer uit / ventila-
tie van de profielkanalen isgewaarborgd;
n door gedefinieerde openings-diameters van het begla-zingsprofiel dampdrukveref-fening naar aangrenzendekozijnprofielen mogelijk;
n los aanliggende of slechtpassende profielranden die-nen te worden vermeden omde luchtdichtheid aan de bin-nenkant te waarborgen.
Ψgg = 0,22 W/(mK)
Terminologie isolatieglas Terminologie isolatieglas
92 | | 93
3.3.5.7 Glas-op-glas-verbinding met afdichtprofiel (dubbelglas)
Variant 2 c: hoek (dubbelglas)
(principeschema)
Weergave isothermen
Constructieve & bouwfysischebeoordelingSymmetrische glashoek zonderbinnenste afwerkvoeg. Bij eenstatisch dragende verbinding iser alleen sprake van een dragen-de afdichting tussen de buiten-ste ruiten.
Daardoor eventueel geen stati-sche dragende afdichting meerbij breuk van de buitenste ruiten.
Buitenste glasrand met verstek:binnenste glasrand met snijkant
n eenduidige toekenning nood-zakelijk, belasting overbren-gende of afdichtende voeg;
n symmetrisch aanzicht;
n gedefinieerde voegdoorsnede;
n door gedefinieerde openings-diameters van het beglazings-profiel dampdrukvereffeningnaar aangrenzende kozijnpro-fielen mogelijk;
n los aanliggende of slecht pas-sende profielranden moetenworden vermeden om deluchtdichtheid binnen tegaranderen;
n afstandhouder aan de bin-nenkant is van buiten zicht-baar, optische afbreuk moge-lijk.
Ψgg = 0,19 W/(mK)
3.3.5.8 Glas-op-glas-verbinding met afdichtprofiel (drievoudig warmtewerend isolatieglas)
Variant 2 d: hoek (drievoudig warmte-
werend isolatieglas) (principeschema)
Weergave isothermen
Ψgg = 0,15 W/(mK)
Constructieve & bouwfysi-sche beoordeling
Als variant 2 c:
3.3.5.9 Omtrekspeling met topafdichting en rugvulling(dubbelglas)
Variant 3 a: stootvoeg (dubbelglas) (principeschema)
3.3.5.10 Omtrekspeling met topafdichting en rugvulling(drievoudig warmtewerend isolatieglas)
Variant 3 b: stootvoeg (drievoudig warmtewerend isolatieglas) (principeschema)
Weergave isothermen
Constructieve & bouwfysi-sche beoordelingEen ventilatie van en wateraf-voer uit de sponningruimte ismogelijk en moet constructiefook bij de voegkruisingen ade-quaat worden uitgevoerd.
Aanvullende richtlijnen:
n goed voor de verticale gevelen ook voor dakbeglazingen,mits waterafvoer uit / ventila-
tie van de profielkanalen isgewaarborgd;
n door voegbegrenzing ventila-tie sponningen gewaar-borgd, hogere oppervlakte-temperatuur aan de binnen-kant bij de glasrand door eenextra 'warmteprofiel' aan debinnenkant;
n profiel aan de binnenkant isvan buiten zichtbaar, opti-sche afbreuk mogelijk.
Ψgg = 0,29 W/(mK)
Weergave isothermen
Constructieve & bouwfysi-sche beoordeling
Als variant 3 a:
Ψgg = 0,25 W/(mK)
3
Terminologie isolatieglas Terminologie isolatieglas
94 | | 95
3.3.5.11 Glas-op-glas-verbinding met afdichtprofiel en ver-bindingsstrip (dubbelglas)
Variant 3 c: hoek (dubbelglas)
(principeschema)
Weergave isothermen
Constructieve & bouwfysi-sche beoordelingAls variant 2 c
Aanvullende richtlijnen:
n echter met verbindingsstripaan de binnenkant, daarmeekan ook een dragende ver-binding van de binnenste rui-ten worden gemaakt.Lijmvoegen tussen strip englas moeten echter worden
gedimensioneerd m.b.t.belasting en thermische uit-zetting (bijv. vlg. ETAG002 >6 mm x 6 mm);
n extra goed warmtegeleidendprofiel aan de binnenkant terverhoging van de oppervlak-tetemperatuur aan de bin-nenkant;
n profiel aan de binnenkant isvan buiten zichtbaar, opti-sche afbreuk mogelijk.
Ψgg = 0,30 W/(mK)
3.3.5.12 Glas-op-glas-verbinding met afdichtprofiel en verbin-dingsstrip (drievoudig warmtewerend isolatieglas)
Variant 3 d: hoek (drievoudig warmte-
werend isolatieglas) (principeschema)
Weergave isothermen
Ψgg = 0,20 W/(mK)
Constructieve & bouwfysi-sche beoordeling
Als variant 3 c
3.3.6 Visuele aspecten van glasnaden en glas-op-glas-verbindingen
Glasranden fijn geschuurd ofgepolijstVoor een gelijkmatig aanzienwordt aanbevolen om de uitste-
kende ruiten van het overlappen-de isolatieglas bij de randbewer-king fijn geschuurd of gepolijst uitte voeren. In alle gevallen ont-
3.3.7 Literatuur
staat er een in een hoek van ca.45 graden aangebrachte schui-ne kant die een lengte van overhet algemeen 1 tot 2 mm heeft.
UV-beschermingOm een afdoende UV-bescher-ming en een aansprekend uiter-lijk te bewerkstelligen, dient dezichtbaar blijvende rand van hetisolatieglaselement adequaat teworden behandeld. In de regelop positie 2 van gehard veilig-heidsglas wordt bijv. een email-coating (via zeefdruk) aange-bracht. Bij floatglas-ruiten en bijconstructies met gelaagd glas(VSG) vindt over het algemeeneen coating met een UV-besten-dige silicone plaats. De opgehard veiligheidsglas (ESG) uit-gevoerde zeefdruk is in eenhoge kwaliteit leverbaar, er zijnechter langere levertijden voor
de fabricage van een dergelijkeeenheid nodig. De coating metUV-bestendige silicone is zeerveel eenvoudiger uit te voeren.Vanwege de te verwachten ther-mische belasting is het eventueelnoodzakelijk om versterkte pro-ducten (gehard veiligheidsglas[ESG] of thermisch versterkt glas[TVG]) te gebruiken. Bij met don-kere tinten afgedekte elementenvan versterkt veiligheidsglas(VSG) dient ook, vanwege deduurzaamheid van de verbin-ding, op de oppervlaktetempe-ratuur te worden gelet.
Visuele beoordelingProductie-inherente verwer-kingskenmerken dienen volgenshet VFF-informatieblad V.06'Richtlijn voor de visuele beoor-deling van glas in de bouw' [10]te worden beoordeeld.
[1] DIN 4108-2: DIN 2003-07 'Thermische isolatie en energiebesparing in
gebouwen - Deel 2: Minimum eisen aan de warmte-isolatie'
[2] DIN 18545-2: 2008-12 'Afdichten van beglazingen met kitten – Deel 2:
Kitten, benaming, eisen, keuring'
[3] EN 673: 2003-06 'Glas in de bouw – Bepaling van de warmtedoor-
gangscoëfficiënt (U-waarde) – Berekeningsmethoden'
[4] EN 1279-3: 2003-05 'Glas in de bouw – Isolatieglas - Deel 3:
Duurbeproeving en eisen met betrekking tot de gasverliesfactor en
grensafwijkingen voor de gasconcentratie'
[5] EN ISO 10077-1: 2006-12 ‘Warmtetechnische eigenschappen van
ramen, deuren en blinden - Berekening van de warmtedoorgangscoëffi-
ciënt - Deel 1: Algemeen'
[6] EN ISO 11600: 2004-04 ‘Hoogbouw - Voegenafdichtingsmaterialen -
Indeling en eisen aan kitten’
[7] EnEV, Verordening inzake de wijziging van de energiebesparingsverorde-
ning, Bundesgesetzblatt nr. 23, pag. 954 e.v. d.d. 29 april 2009
[8] ETAG 0002, Technische goedkeuring voor Gelijmde Glasconstructies
(Structural Sealant Glazing Systems - SSGS), EOTA (voor Duitsland
DIBt)
[9] VFF informatieblad ES.01 ‘De juiste U-waarden van ramen, deuren en
gevels’
[10] VFF informatieblad V.06 'Richtlijn voor de beoordeling van de visuele
kwaliteit van glas voor de bouw'
3
3.5 Zonne-energiewinstIsolerende beglazingen lateneen flink deel van de zichtbarezonnestraling in de ruimte bin-nendringen. Daarbij komen zeterecht op wanden, vloeren eninrichtingsvoorwerpen die dezichtbare stralen afhankelijk vande kleur meer of minder sterkabsorberen en als langegolf-warmtestraling weer emitteren.De bijna infrarood langegolf-straling wordt door de functio-nele laag van het isolatieglas deruimte in gereflecteerd en kanop deze manier de ruimte nietmeer verlaten, zodat het isola-tieglas een zonnecollectorwordt en daarmee bijdraagtaan de verwarming van delucht in het vertrek.
Afhankelijk van de windstreekvan de beglazing is de zonne-energiewinst verschillend – vande naar het noorden gerichteramen lager dan naar het oos-ten of westen, laat staan vanhet zuiden gerichte isolatieglas-platen. Deze gewenste, gratisextra energie is in de winter-maanden voordelig, moet ech-ter steeds bekeken worden insamenhang met de eisen vande bescherming tegen warmtein de zomer. Hierbij wordt vaakook gesproken van het 'broei-kaseffect'. (zie Þ pagina 114)
3.6 Globale stralingsverdelingOnder globale straling wordtverstaan de intensiteit van detotale zonnestraling afhankelijkvan golflengtebereiken, waar-van de werking in onderstaan-de grafiek is afgebeeld. Als detransmissiecurve van de begla-zingen wordt vergeleken met
deze globale-stralingsverde-lingscurve, dan kan daaraanhet het respectievelijke stra-lingsaandeel worden ontleenddat door het glas wordt door-gelaten. De niet doorgelatenstralen worden gereflecteerd ofgeabsorbeerd.
3
Terminologie isolatieglas Terminologie isolatieglas
96 | | 97
[11] BF informatieblad 002/2008 ‘Richtlijn voor het werken met isolatieglas’
[12] ift-richtlijn DI-01/1 ‘Bruikbaarheid van afdichtingsmaterialen deel 1 - Test
van materialen in contact met de isolatieglas-randafdichting’
[13] ift-richtlijn DI-02/1 ‘Bruikbaarheid van afdichtingsmaterialen, deel 2: -
Keuring van materialen in contact met de rand van gelaagd veiligheids-
glas’
[14] TRLV, Technische regels voor het gebruik van beglazingen met lineaire
oplegging, augustus 2006, Mededelingen van het 'Deutsches Institut für
Bautechnik' (DIBt), 3/2007
[15] TRAV, Technische regels voor het gebruik van doorvalbeveiligende
beglazingen, januari 2003, Mededelingen van het 'Deutsches Institut für
Bautechnik' (DIBt), 2/2003
[16] TRPV, Technische regels voor de dimensionering en de uitvoering van
beglazingen met punthoudersysteem, augustus 2006, Mededelingen
van het 'Deutsches Institut für Bautechnik' (DIBt), 3/2007
Elk lichaam waarvan de tempe-ratuur boven het absolute nul-punt ligt, zendt warmtestralinguit. De emissiecoëfficiënt vaneen lichaam geeft aan hoeveelstraling deze in vergelijking meteen ideale warmtestraler, eenzwart lichaam, afgeeft. Deemissiecoëfficiënt van onge-coat natronkalkglas ligt bij0,837. Bij UNIGLAS® | TOPHoog Rendement Beglazing isten minste één naar de spouwgericht glasvlak voorzien vanflinterdunne coatings die doorhet interferentieprincipe nage-noeg onzichtbaar zijn. Dezelagen zijn in zeer hoge mateselectief. Ze laten lichtstralen inhet zichtbare golflengtebereik invergelijkbare mate door alsongecoat glas, terwijl bijnainfrarood warmtestralen nage-noeg volledig worden gereflec-teerd.
3.4 Emissiecoëfficiënt εDeze laag emitterende 'Low-E'-laag verlaagt het emissiever-mogen van huidige standaardglasplaten tot 0,03 tot 0,07, bijtopproducten zelfs tot 0,02. Zowordt er aan de gecoate zijdenog slechts circa 2% van dewarmtestraling naar buitenafgegeven en circa 98% weerterug het gebouw in gereflec-teerd. Omdat de warmteverlie-zen uit een verwarmde ruimtegrotendeels op warmtestralingberusten, verbetert modernisolatieglas de thermische iso-latie ten opzichte van ongecoatisolatieglas met circa 66%.Tegelijkertijd verhoogt dit deoppervlaktetemperatuur van debinnenste ruit en daarmee ookhet gevoel van behaaglijkheid.
De totale zonnestraling in hetgolflengtebereik 280 - 2500 nmis verdeeld in ca. 52% zichtba-re en ca. 48% niet zichtbare
straling (globale stralingsverde-ling volgens C.I.E. Publicatie nr.20).
Globale straling
Golflengte [mm]
ZonnespectrumOoggevoeligheidConventioneel isolatieglasZonwerend isolatieglas
Rel
. str
alin
gsin
tens
iteit
[%]
Rel
. oog
gevo
elig
heid
[%]
1009080706050403020100
1009080706050403020100
300 500 700 900 1100 1300 1500 1700 1900 2100 2300 2500
UV zichtbaar warmtestraling
Terminologie isolatieglas Terminologie isolatieglas
98 | | 99
3.8 Totale energiedoorlaat (g-waarde)
De g-waarde (in %) is de somvan het direct doorgelaten stra-lingsaandeel van het totale zon-nespectrum en van de secun-daire stralingsemissie van debeglazing naar binnen. Desecondaire stralingsemissieresulteert uit de absorptie vande zonnestralen die niet doorde beglazing heen gaan, noch
gereflecteerd worden. (vgl. Þ3.11). De g-waarde wordt vol-gens EN 410 berekend.
Een geringe totale energiedoor-laat gaat steeds gepaard meteen geringere lichtdoorlatend-heidswaarde.
3.7 Lichttransmissiefactor τv
De lichttransmissiefactor τv isde meetgrootheid van hetdirect doorgelaten zichtbarestralingsaandeel van de zonne-straling, binnen het bereik vande golflengten van 380 nm tot780 nm, gerelateerd aan delichtgevoeligheid van het men-selijk oog. De lichttransmissie-factor wordt beïnvloed door de
dikte van het glas en door defunctionele laag. Een 4 mmdikke floatglasplaat heeft eendoorlatendheid van 90% vanhet zichtbare licht, isolatieglasvan 2 ongecoate floatglaspla-ten 82% en UNIGLAS® | TOPPremium 80%.
3.9 b-factorDe b-factor volgens VDI-richtlijn2078 (shading-coëfficiënt) is degemiddelde doorlaatfactor vande zonne-energie, gerelateerdaan de totale energiedoorlatend-heid van een niet gecoat, dubbelisolatieglas.
Deze factor is essentieel voor hetberekenen van de noodzakelijkekoellast van een gebouw.
3.10 Transmissiefactor van zonne-energieDe directe transmissiefactor vanzonne-energie wordt berekendop basis van DIN 5036 metinachtneming van de normlicht-soort D 65 (lichttransmissiefac-
tor) en de globale straling vol-gens C.I.E. Publicatie nr. 20(energiedoorlaat). De totale ener-giedoorlaat wordt daaruit bere-kend.
3.11 Absorptie van energieDe op een glasplaat aangele-verde straling wordt deelsdoorgelaten, gereflecteerd engeabsorbeerd. Bij de absorptie
wordt de stralingsenergieomgezet in warmte-energie enleidt daarmee tot een tempera-tuurverhoging van de glasplaat.
3.12 Kleurweergave-indexDoor de algemene kleurweer-gave-index Ra wordt geken-merkt welke invloed de spec-trale transmissie heeft op dekleurherkenning van voorwer-pen in een ruimte voorzien van
functioneel isolatieglas. Deberekening geschiedt op basisvan EN 410 met inachtnemingvan een referentielichtsoort vandezelfde of vergelijkbare kleur-temperatuur.
3
Toepassingsvoorbeeld
Gedrag van zonne-energie bij isolatieglas
Directe zonne-energie-transmissie τe = 52 %
Zonne-energiereflectie Q = 29 %
Secundaire -warmteafgiftenaar binnen qi = 8 %
Secundairewarmteafgiftenaar buiten qa = 11 %
Totale energiedoorlaat g = τe + qi = 60 %
b-factor =g-waarde beglazing
0,8
Terminologie isolatieglas Terminologie isolatieglas
100 | | 101
3.13 LichtreflectiefactorDe lichtreflectiefactor geeft aanhoeveel procent van het zicht-bare licht binnen het golflengte-
bereik van ca. 380 - 780 nmaan het oppervlak van de glas-plaat wordt gereflecteerd.
3.14 Circadiaanse lichttransmissiefactorτc(460)
Circadiaanse systemen (Latijn:circa 'ongeveer' dia 'dag')beschrijven het dag/nacht-ritme van organismen. Debelangrijkste tijdgever voor decircadiaan van organismen ishet licht.
Bij de mens wordt de circadia-an bepaald door de melatoni-nestofwisseling. Jongsteonderzoeken tonen aan dat hetslaperig makende melatoninepas door een voldoende hoe-veelheid licht binnen het golf-lengtebereik van 380 tot 580nm wordt vervangen door hetde prestatie bevorderende
serotonine. De hoogste effecti-viteit wordt echter niet bij hetmaximum van het zien bij dag-licht bij 555 nm bereikt, maarverschuift richting blauwlicht bijongeveer 460 nm.
Daarom is het niet voldoendeom de maximale lichttransmis-sie enkel aan de lichtgevoelig-heid van het oog af te meten.Voor de beschrijving van dedoor een beglazing doorgela-ten hoeveelheid licht moetvoortaan ook de kwaliteit vanhet licht binnen het bereik vande circadiaan τc(460) wordenbenoemd.
3.15 UV-doorlaatDe UV-doorlaat is de doorla-tingsfactor binnen het golfleng-tebereik van van 280 nm tot
380 nm, gerelateerd aan dezontoetreding binnen dit bereik(EN 410).
3.16 Selectiviteitsfactor SDe selectiviteitsfactor S wordtberekend uit de quotiënten tus-sen lichttransmissie τv en totaleenergiedoorlaat. Hoe hoger hetgetal S, des te gunstiger is deverhouding. Het momenteelbereikbare maximum ligt op
2,14, hetgeen met UNIGLAS® |SUN 60/28 wordt bereikt.
3.17 UNIGLAS® | SLTHet is niet zinvol om alle pro-ductvarianten in een isolatie-glasoverzicht weer te geven.Eisen aan de geluid-, object- ofzonwering leiden tot verschil-lende constructies. Daarbijkomen systematische invloe-den van wind en sneeuw die deglasdikte mede beïnvloeden.
Door de eigen kleur van glasveranderen ook de bovenbeschreven zonne- en licht-technische waarden. Door derevisie van de Europese nor-men zal op grond van de bete-re vergelijkbaarheid van de pro-ducten aan de rekenkundigebepaling van de warmtedoor-gangscoëfficiënt en de zonne-
en lichttechnische waarden opbasis van EN 673 zelfs uitdruk-kelijk vóór de door meting opbasis van EN 674 of EN 675bepaalde waarden prioriteitmoet worden verleend.
Alle UNIGLAS®-bedrijven be-schikken over een door het iftRosenheim goedgekeurdrekenprogramma, waarmee zevoor elke individuele glascon-structie de betreffende waar-den kunnen berekenen.Tijdrovende op te maken keu-ringscertificaten of expertise-rapporten vervallen daarmee.
3.18 Thermische isolatie in de zomerConform de bepalingen van deDuitse energiebesparingsveror-dening EnEV moet het bewijsvan de thermische isolatie in dezomer op basis van DIN 4108-2 worden geleverd. Daarmeemoet worden gewaarborgd datruimten door een beglazing inde zomer niet te zeer wordenopgewarmd. Bepaald wordt ditvia de zogenaamde zontoetre-dingsfactor S, die als volgt teberekenen is:
De som heeft betrekking op alleramen van de ruimte of hetgedeelte van de ruimte. Detotale energiedoorlaat van debeglazing inclusief zonweringgtot kan vereenvoudigd volgensvergelijking (*) worden bere-kend. Als alternatief kan deberekeningsmethode voor gtot
op basis van DIN V 4108-6, bij-lage B worden gebruikt.
3
S =lichttransmissie τV
g-waarde
S =Σj (Awj · gtot,j)
AG
AW: Raamoppervlak in m2
AG: Totale oppervlak van de ruimtegtot: Totale energiedoorlaat van de
beglazing inclusief zonwering,berekend volgens vergelijking (*)c.q. volgens EN 13363-1 of innavolging van EN 410 c.q.gegarandeerde gegevens vande fabrikant
gtot =g
FC
g: de totale energiedoorlaat van debeglazing volgens EN 410
FC: de verminderingsfactor voorzonwerende voorzieningen vol-gens tabel 8
*
Terminologie isolatieglas Terminologie isolatieglas
102 | | 103
Voor de invloedsfactoren vanverschillende zonwerendemaatregelen op de beglazingbiedt tabel 8 in DIN 4108-2voorgeschreven verminderings-factoren. Daarnaast zijn deplaatsing en de afmetingen vande beglazing natuurlijk mede-bepalend; ook daarover doetde DIN de noodzakelijke uit-spraken.
Bij groter wordende glasopper-vlakaandelen in de gevel vangebouwen is een gebruik vanUNIGLAS® | SUN, UNIGLAS® |SHADE of UNIGLAS® | ECON-TROL zinvol om de zontoetre-dingsfactor duidelijk omlaag tekrijgen. (zie Þ pagina 138)
3.19 Interferentie-verschijnselenBij plaatsing van meerdere flo-atglasruiten achter elkaar, dusook bij isolatieglas, kunnenvanwege de absolute planpa-rallelliteit van de platen bijbepaalde lichtomstandighedenverschijnselen op het oppervlakoptreden. Dit kunnen regen-boogachtige vlekken, strepenof ringen zijn die van plaats ver-anderen zodra druk op debeglazing wordt uitgeoefend.
Deze verschijnselen zijn puurfysisch van aard en houdenverband met lichtbreking eninterferenties. Ze treden maar
zelden op en hangen steeds afvan de lichtverhoudingen, deplaats van de beglazing en dedaaruit resulterende invalshoekvan het licht. Daarbij treden zezelden op in het doorzicht vanbinnen naar buiten, maar voorzover dit het geval is, dan in dereflectie van buiten. Zulke ver-schijnselen zijn daarom geengebrek maar eerder een bewijsvan absolute planparallelliteitvan het gebruikte floatglas datdaarmee een doorkijk zondervervorming garandeert.
3
3.20 Isolatieglas-effectDe spouw van een isolatieglas ishermetisch afgesloten van debuitenwereld. De bij de produc-tie heersende luchtdruk is quasiingevroren. Atmosferische lucht-drukschommelingen, transpor-ten naar andere geodetischehoogten en temperatuurveran-deringen doen de buitenruitennaar buiten of naar binnen bol-len. Zo ontstaan ondanks abso-luut vlakke individuele glasplatenonvermijdelijk vervormde spie-gelbeelden.
Dit effect hangt af van het for-maat en de geometrie van hetglas, de breedte van de spouwen van het feit of het om dubbelof drievoudig isolatieglas gaat.Bij drievoudig isolatieglas blijft demiddelste glasplaat nagenoegonvervormd. De beide spouwenwerken vereenvoudigd weerge-geven als een enkele, overeen-komstig brede spouw. (som vande afzonderlijke breedtes)Zodoende wordt het effect opde buitenste glasplaten signifi-cant versterkt. Deze vervormin-gen zijn systeemimmanent en
vormen geen gebrek. Ze zijn hetbewijs voor de dichtheid van de
isolatieglaseenheid.
Isolatieglas-effect
3.21 Dauwpunt-temperatuurCondensvorming aan de bin-nenkant van de beglazing
De U-waarde van een begla-zing beïnvloedt de oppervlakte-temperatuur aan kamerzijde(tsi) van een isolatieglas endaarmee de behaaglijkheid eneen mogelijke vochtcondensa-tie (afhankelijk van het tempera-tuurverschil ti-ta tussen binnen-ruimte ti en buitenruimte ta).Vocht bevat steeds een zekeraandeel waterdamp, kan ech-ter afhankelijk van de tempera-tuur slechts een beperkte hoe-veelheid ervan opnemen. Hoelager de temperatuur, des teminder waterdamp er kan wor-den gebonden. Als de tempe-
ratuur onder een bepaaldegrenstemperatuur (dauwpunt)komt, treedt er water uit (con-densatie). De in de lucht opge-nomen hoeveelheid waterwordt in verhouding tot de ver-zadigingshoeveelheid als rela-tieve vochtigheid uitgedrukt.Op deze manier kan er bijvoor-beeld op een onderdeel dateen oppervlaktetemperatuurheeft van 9°C bij een kamer-temperatuur van 21°C en eenrelatieve luchtvochtigheid van50% condens uittreden, omdatde absolute hoeveelheid water-damp onveranderd blijft.
Of er daadwerkelijk water uit-treedt, hangt ook af van de
Terminologie isolatieglas Terminologie isolatieglas
104 | | 105
3
gen door droge buitenluchtzonder daarbij de oppervlakte-temperatuur van de onderdelente verlagen. De oorspronkelijkekamerluchttemperatuur bij ver-laagde relatieve kamerlucht-vochtigheid wordt snel weerhersteld.
luchtbeweging en de luchtge-leiding: soort en inbouwpositievan het raamkozijn in de muur-nissen. Gordijnen enz. beïn-vloeden het condensatie-effect.Een kortstondig optreden vancondens is niet bezwaarlijk:Door schoksgewijze ventilatiewordt de vochtige lucht vervan-
Condensvorming aan de bui-tenkant van de beglazing
In het voor- en najaar, vooral opdagen met heldere, windstilleen koude nachten, kan er bijmodern isolatieglas met lageUg-waarden vaak condens ophet buitenoppervlak wordenvastgesteld. Bijzonder gevoeligzijn ramen die onbeschermdrichting nachthemel wijzen.Door de temperatuurafstraling
van de buitenruit naar denachthemel kan de oppervlak-tetemperatuur van de buitenruitonder de omgevingstempera-tuur dalen. Dit effect wordt deste waarschijnlijker hoe lager dewarmtestroom vanuit de bin-nenruimte door het isolatieglasis. Een lage Ug–waarde biedthiervoor de ideale voorwaarde.Bij navenant hoge luchtvochtig-heid wordt de temperatuur aande buitenzijde lager dan het
dauwpunt en er ontstaat con-dens op de buitenruit. Dit feno-meen is geenszins een gebrek,
maar is eerder een bewijs voorde uitstekende warmte-isolatievan het isolatieglas.
3.22 Plantengroei achter modernisolatieglas
Vroegere studies tonen aan datplantengroei achter thermischisolerend en zonwerend glasper se goed functioneert.Recentere onderzoeken onderleiding van Prof. Dr. Ulbrich aanhet 'Institut Chemie undDynamik der Geosphäre –Phytosphäre' bij het onder-zoekscentrum in Jülich latenechter zien dat de betekenisvan het aandeel blauwlicht langis onderschat. De verhogingvan het kortegolf-lichtstralings-aandeel van een beglazingheeft een meetbaar gunstigeffect op de fotosynthese. Dedichtheid van de bladen gerela-teerd aan het oppervlak wordtgroter en de vorming van devitale stof chlorofyl wordt ver-sterkt. De speciale coating vanhet glas bij UNIGLAS® | VITALWellness glass verschuift demaximale lichttransmissie dui-delijk naar het blauwlichtge-deelte, zonder daarbij de totalelichttransmissie te verminderen.Daarmee is UNIGLAS® | VITALWellness glass een geoptimali-
seerde beglazing voor de serreen staat borg voor een krachti-ger plantengroei. De bladerenkleuren sterker. Uitdrukkelijkwordt gewezen op de plaats-specifieke planning van degroenvoorziening, waarbij metde aspecten van de hellings-hoek van de beglazing, devariërende stand van de zon inde loop van de dag, de ventila-tie en de warmtebelasting ach-ter glas evenzeer rekeningmoet worden gehouden alsmet de soortspecifieke bevloei-ing van de planten.
Bijzonder interessant wordt heteffect van UNIGLAS® | VITALWellness glass als lichtver-strooiende variant bij de bouwvan kassen. Door de verhoog-de bladerdichtheid en hethogere aandeel chlorofyl kun-nen bijvoorbeeld bij genees-krachtige kruiden werkzamestoffen zich in een mate ontwik-kelen als tot nu toe bij een teeltonder glas niet mogelijk was.
Toepassingsvoorbeeld
Dauwpuntdiagram (volgens DIN 4701)
Buitentemperatuur [°C]
rel.
luch
tvoc
htig
heid
[%]
Ug
[W/m
2K]
Rui
mte
tem
pera
tuur
[°C
]
100100
30
20
9
0
10
-8-10-20-30-40-50
80
60
50
40
20
-10
0
10
20
30
5,8
3,0
1,81,61,41,1
Terminologie isolatieglas Terminologie isolatieglas
106 | | 107
3
3.23 Elektromagnetische dempingElektrische apparaten of instal-laties, hoogspanningsleidingen,zendmasten, maar ook mobie-le telefoons zenden elektro-magnetische golven uit. Deelektronica en daarmee ook debelasting van de elektromagne-tische velden om ons heennemen voortdurend toe. wordtgewenst elektromagnetischestraling binnen in gebouwen tereduceren***. Hierbij moet ookhet onderdeel raam een effec-tieve bijdrage leveren. Alleen aldoor het aanbrengen van low-E-coatings wordt een gedeelte-lijke absorptie en reflectie vande elektromagnetische golvenbereikt.
De technische term 'afscher-ming' brengt in dit verband totuitdrukking uit welke dempingin decibel (dB) wordt bereikt,dan wel welk rendement bijwelke maatregel in procentenkan worden bereikt. Daarbijzorgt een afschermende dem-ping van 20 dB voor een reduc-tie van de zogenaamde 'ver-mogensfluxdichtheid' tot 1%.Dus bereikt een demping van20 dB een vermindering van devoorhanden elektrosmog met99%. Bepalend hiervoor iszowel de reflectie als deabsorptie.
De instelling op de vereistedempingswaarden kan in indivi-duele gevallen door een speci-ale glasconstructie wordenbereikt. Hiervoor is een vroegtij-dige afstemming al vóór deaanbestedingsfase vereist.
In de buurt van luchthavenskunnen verkeerde signalen, diedoor reflectie van de radarsig-nalen op de gebouwengevelontstaan, van invloed zijn.
In deze zones wordt van dekant van de luchtveiligheid eendemping van de reflecterenderadarstralen tussen 10 dB en20 dB, al naargelang de groot-te en de ligging van hetgebouw voorgeschreven. Ditdoel wordt door speciale glas-constructies bereikt.
Omdat in de regel ook aanfuncties als warmte-isolatie,zonwering, geluidsisolatie enz.moeten worden voldaan, kun-nen de constructies alleen vangeval tot geval objectgerela-teerd worden bepaald. De glas-specialisten van UNIGLAS®
komen samen met de archi-tect, de gevel- en de ramenfa-brikant tot de juiste oplossing.Daarbij moeten de volgendevragen beantwoord worden:
n Wat moet er afgeschermdworden?
n Welke frequentiebereikenmoeten hoe ver wordenhoog gedempt?
n Hoe worden de potentiaal-verbindingen tussen hetkozijn en het glas gereali-seerd? Is hiervoor een speci-ale randafdichting nodig?
n Welke andere functies moethet glas krijgen?
3.24 Isolatieglas met overstekIsolatieglas met een overstekaan één zijde (overlappendebovenruit) voor gebruik bijdaken, sheddaken, serres e.d.maakt ingewikkelde dakcon-structies overbodig en geringedakhellingen mogelijk, waarbijbeglazingsprofielen geenwaterophopingen veroorzaken.De daarbij vrijliggende randaf-
dichting van het isolatieglas kanop verschillende wijze wordenbeschermd tegen UV-straling:rvs- of zeefdrukafdekkingen,gemetalliseerde strips of UV-bestendige kitten (silicone etc.)voor de secundaire afdichtingvan het isolatieglas.
3.25 Decoratief isolatieglasWensen qua optische vormge-ving van isolatieglas, maar ooktechnische eisen hebben eenreeks decoratieve isolatieglas-varianten doen ontstaan dieniet meer zijn weg te denken uithet huidige productaanbod.
n Isolatieglas met glasroe-den
Ramen in landhuisstijl zijn nogsteeds een trend. Kleine isola-tieglasruitjes in kozijnen meteen echte glasroedeverdelingleveren echter zowel warmte-technisch als klimatologischproblemen op. Vandaar dat deisolatieglasfabrikanten inwendi-ge dan wel ook opliggendeglasroeden als alternatief aan-bieden. De inwendige glasroe-den bieden daarbij behalve eenkeur aan kleuren, breedtes enindelingsmogelijkheden doorde integratie in de spouw een
absolute onderhoudsvrijheid enduurzaamheid. De beglazingblijft buiten en binnen vlak.
Een tweede mogelijkheid omde optiek van het origineel nogmeer te benaderen, zijn dezogenaamde 'WienerSprossen' (schijnafstandhou-ders). Daarbij wordt het groteisolatieglasoppervlak in despouw door profielen, die lijkenop het afstandhouderprofiel,verdeeld in de gewenste roede-
Kruisroede in isolatieglas
Isolatieglas met een overstek
Gelaagd glas
Afdekking / emaillering(bescherming van de isolatie-glas-randafdichting tegen UV-straling)
Advies:bij float randen slijpen
Gehard / floatglas
Inwendigesierroede
Terminologie isolatieglas Terminologie isolatieglas
108 | | 109
3
nindeling. De kant en klare iso-latieglas-eenheid wordt vervol-gens op de twee buitensteglasoppervlakken voorzien van'roedeprofielen' waarmee eenoptiek wordt bereikt die erg lijktop die van echte roeden. Ditsoort raamelement heeft tegen-over klassieke echte roedera-men met kleine ruitjes het voor-deel dat het warmtetechnisch,vanwege het geringere aandeelrandafdichtingen, in verhoudingtot het glasoppervlak een aan-zienlijke verbetering vormt. (zieÞ pagina 116)
Ook hierbij is qua kleurkeuze,breedtes en raamindeling eengroot aantal variaties mogelijk.
n Isolatieglas met glas-in-lood-beglazing
Een andere manier van raam-decoratie zijn klassieke glas-in-lood-beglazingen die als kant-en-klaar element in de isolatie-glas-spouw worden geïnte-greerd en zo beschermd zijntegen door het weer en mecha-nisch veroorzaakte beschadi-gingen. Deze beglazingen wor-den veel in kerken en musea,maar ook door particulierentoegepast. Daarbij kunnen doorkunstenaars via kleine stukjesgekleurd glas in lood gezet,zoals eeuwenlang op ambach-telijke aan elkaar gesoldeerd,
decoratieve ruitpanelen wordenvormgegeven, die vervolgensworden omsloten door hetmoderne isolatieglas, waardoordeze panelen jarenlang onder-houdsvrij hun esthetische uit-straling blijven behouden.
n Isolatieglas met decoratie-ve vormgeving van één vanbeide glasoppervlakken
Een andere mogelijkheid om deheel persoonlijke smaak bij deraambeglazing te realiseren, ishet geheel of gedeeltelijkbewerken van één van de isola-tieglas-ruiten. Daarbij wordtgebruik gemaakt van ets- ofzandstraaltechnieken en vanglasfusing. Terwijl bij de tweeeerstgenoemde variaties behal-ve de ambachtelijke vervaardi-ging intussen ook deels geau-tomatiseerde methoden zijnontwikkeld, is glasfusing nogsteeds puur handwerk. Dezeoude kunst van het 'glas-in-glas-smelten' beleeft sindsenkele jaren een renaissance.De reliëfachtige vormgevingvan glasfusing-motieven ziet eraantrekkelijk uit en biedt inte-ressante lichtbrekingseffectendie, in combinatie met modern,warmte-isolerend glas, decharme van het bijzondere ver-bindt met de moderne begla-zingstechniek. Hetzelfde geldtook voor één- en meerlaagseetsdecors en voor gezand-straald glas, waarbij niet opmaar in geringe mate in hetglasoppervlak wordt gewerkt,natuurlijk zonder de mechani-sche sterkte van de ruit aan tetasten.
Gewelfd glas
LIGHTGLASS voorbeelden
n Isolatieglas met gewelfdoppervlak
Bij heel klassieke roederamenwordt tegenwoordig ook noggewelfd glas gewenst. Dezezogenaamde 'Butzen'-ruitjesworden in speciale ovensgevormd en dan in klein for-maat op een moderne manierverbonden tot isolatieglas.Daarbij kunnen zowel één alsbeide zijden van het isolatieglaszijn uitgevoerd met gewelfderuiten. Omdat de welving naarde randen toe afneemt, kunnende randaansluitingen zowel bijde isolatieglas-productie als bijde beglazing zelf net als bij nor-male eenheden wordengemaakt.
Een interessante variant voorkleuren in de glasarchitectuurbiedt LIGHTGLASS.
n Lichtsturing en de combi-natie van vormgeving enfunctionaliteit
Bij LIGHTGLASS worden tus-sen de twee ruiten van een iso-latieglaseenheid gekleurde een-of meerdelige acrylglasplatenvrij geplaatst. Met laser exactop maat gesneden bereiken deelementen een perfecte pas-vorm zodat ze net als intarsia –zonder plakken – één vlak vor-men. Acrylglas is ook gekleurdeen volkomen transparente
kunststof en daarmee een opti-male 3-dimensionale kleurdra-ger. Daarmee worden nietalleen uitgebreidere mogelijkhe-den van gekleurd glas, maareen nieuw soort materiaal voorde vormgeving aangeboden.
Voor de architecturale ontwer-pen ontstaan gedifferentieerdemogelijkheden voor het sturenvan daglicht of voor kunstmati-ge verlichting. Bij translucentmateriaal worden doorzicht enlichttransmissie verminderd, bijopaak materiaal compleet ver-hinderd. De lichttransmissievan het acrylglas kan exactworden aangegeven, wat bijprojecten een nauwkeurig wer-ken met de lichtinval mogelijkmaakt.De combinatie van dematerialen glas en kunststofcreëert door de elkaar rakende,door lasersnede glad glimmen-de randen van het acrylglas eenopvallend 3D-effect.
Wiener Sprosse
Inwendigeafstands-profielen
Uitwendigesierprofielen
Terminologie isolatieglas Terminologie isolatieglas
110 | | 111
3
3.26 Glasdikte-berekeningGemonteerde beglazingenstaan bloot aan verschillendelasten. Behalve de eigen lastvan het glas spelen wind- ensneeuwlast en bij isolatieglasook door de hermetische afslui-ting van de spouwruimte kli-maatlasten een stelselmatigerol. Glasberekening is nogsteeds een puur nationale aan-gelegenheid. Zo moet in bijv.Oostenrijk bij de belastingen deÖNORM B 1991-1-1 t/m 4 enbij de dimensionering deÖNORM B 3716-1 t/m 5 inclu-sief bijlagen in acht wordengenomen, terwijl in Duitslandvoor de belastingen DIN 1055en voor de dimensionering detechnische regels van DIBtTRLV, TRAV en TRPV gelden.De Technische Regels inDuitsland volgen nog steedshet globale veiligheidsconcept,waarbij met alle veiligheidstoe-slagen door het vastleggen vanmaximaal toegestane spannin-gen rekening wordt gehouden.Het Oostenrijkse model ver-deelt afhankelijk van de soortglas verschillende toeslagen
zowel over de 'belastings-' als-ook over de 'weerstandszijde'.Momenteel wordt ook inDuitsland DIN 1055 in zoverreherzien dat de EUROCODESbij de 'belastingen' wordengeïmplementeerd. DIN 18008-1 t/m 7 zal in de toekomst deTechnische Regels van DIBtaflossen. Tot aan het momentvan sluiting van de redactiewaren echter enkel deel 1 en 2van deze norm verschenen. Nade invoering door de instantievoor bouwtoezicht van dezenorm door de deelstaten dientook in Duitsland zoals reeds inOostenrijk geïmplementeerdhet semi-probabilistische veilig-heidsconcept te worden toege-past. Door de paradigmawisse-ling kunnen de TechnischeRegels alleen in hun geheelworden vervangen. Om dit tekunnen realiseren, moet tenminste deel 1 t/m deel 5 in zijngeheel als goedgekeurd doorde instantie voor bouwtoezichtworden ingevoerd. Dit zal waar-schijnlijk vanaf 2013 het gevalzijn.
Toepassingsvoorbeeld
Nominaleveiligheids-
zone
EkEd Ed
Rmean
Emean
fE (E)fR (R)
E, R
Om redenen van verplichting tothet leveren van een uitvoerigebewijsvoering kunnen de in dezepublicatie aangegeven maximaleafmetingen puur betrekking heb-ben op de productiemogelijkheiden geen uitspraak doen over deconstructietechnische geschikt-heid. De bewijzen van draagver-mogen mogen volgens de bepa-lingen van de 'Landesbau-ordnungen' (geharmoniseerdebouwverordeningen) enkel dooringenieursbureaus voor de plan-ning van dragende constructies
of door personen die over eenbetreffende kwalificatie en denodige beroepservaring be-schikken, worden berekend.
Principieel is de besteller vanglasproducten verantwoordelijkvoor de juiste dimensioneringvan de ruiten.
Bij glasdikten die doorUNIGLAS®-bedrijven wordenaangegeven, gaat het steedsom vrijblijvende adviezen.
4.1 Grondslagen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114
4.1.1 Randafdichtingssystemen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
4.1.2 Nominale en ontwerpwaarden bij glas en raam . . . 118
4.2 UNIGLAS®-producten voor de thermische isolatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120
4.2.1 UNIGLAS® | TOP Hoog Rendement Beglazing . . . . 120
4.2.2 UNIGLAS® | VITAL Wellness glass . . . . . . . . . . . . . 120
4.2.3 Heat Mirror™ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123
4.2.4 UNIGLAS® | SOLAR Zonnepanelen. . . . . . . . . . . . . 123
4.2.5 UNIGLAS® | PANEL Vacuümisolatie . . . . . . . . . . . . 124
4.2.6 Algemene opmerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125
Hoog Rendement Beglazing / energiewinning
| 113
4
Hoog Rendement Beglazing / energiewinning
112 |
4
Hoog Rendement Beglazing / energiewinning
| 115
Energie-efficiënt bouwen staatvandaag de dag centraal -zowel bij de nieuwbouw als bijde renovatie. Het wordt ingezetvoor de vermindering van hetenergieverbruik om enerzijdsprimaire energiebronnen tesparen en anderzijds vooral deCO2-emissie terug te brengenen op deze wijze het broeikas-effect tegen te werken.
Parallel aan deze ontwikkelingvan het energiebewustzijnsteeg in de laatste twee decen-nia echter ook de behoefte omde leef- en werkomgeving ster-ker met de buitenwereld te ver-binden en meer lichtdoor-stroomde ruimten te creëren.Dit was en is alleen mogelijkmet hoogwaardige beglazingendie in de loop van de tijd steedsverder hebben ontwikkeld ophet gebied van warmte-isolatie.
Zo'n 40 jaar geleden waren intal van regio's in Duitsland bijgebouwen vaak enkelvoudigebeglazingen met Ug-waardenvan 5,8 W/m2K gebruikelijk. Nade 'oliecrisis' van 1973 werd deeerste warmte-isolatieverorde-ning «»overeengekomen, waar-door overal in Duitsland isola-tieglas met een Ug-waarde van3,0 W/m2K standaard werd. Deontwikkeling van isolatieglaswerd steeds geavanceerder,
Hoog Rendement Beglazing / energiewinning
114 |
waardoor wij vandaag de dagbeschikken over een standaardwarmte-isolatieglas van 1,1W/m2K. Het betreft hierbij dub-bel isolatieglas met een warm-te-isolerende coating en eenargon-edelgasvulling in despouw. Actueel groeit de vraagnaar drievoudig isolatieglas metUg-waarden tot 0,5 W/m2K zeersterk.
Modern isolatieglas behoudtzijn uitstekende warmte-isole-rende eigenschappen door decombinatie van edelgasvullin-gen – in de regel argon, in uit-zonderingsgevallen krypton inde spouw – en een flinterdun-ne, nagenoeg onzichtbareedelmetalen coating op eenvan de naar de spouw wijzendeglasoppervlakken. Deze edel-metalen coating, aangebrachtdoor middel van het magne-t ron-spu t te r i ng-p rocedé ,bewerkstelligt dat ze door lan-gegolf-warmtestraling niet kanworden doordrongen en dezereflecteert.
4 Thermische isolatie / energiewinning4.1 Grondslagen
Ingesloten in de spouw heeftdeze laag een lange levensduuren is beschermd tegen mecha-nische en klimatologische invloe-den. De laag is kleurneutraal enonzichtbaar. In de regel wordt de
gecoate glasplaat op de naar debinnen wijzende zijde in de rich-ting van de spouw beglaasd. Bij3-voudige isolatieglaseenhedenzijn de beide buitenste glaspla-ten naar de spouw toe gecoat.
Dankzij de excellente thermischeisolatie van deze glasplatenwordt tegelijkertijd het behaag-lijkheidsgevoel in het vertrek ver-hoogd, vooral in de buurt vanhet raam. Want vergeleken mettraditionele, oudere beglazingenstijgt de temperatuur van de bin-nenste ruit aanzienlijk op grond
van de gereflecteerde warmte-straling.
Modern thermisch isolerend glaselimineert het gevoel van tocht ofkou in de buurt van het raam datvooral in de koude jaargetijdenoptreedt. Hiervan profiteren ookde planten op de vensterbank.
4
Magnetron-procedure (schematische weergave)
Plaatsing Reiniging Coating Controle Verwijdering
Opbouw van drievoudig isolatieglas
Onzichtbarewarmtewerendecoating laag
Afstandhouder
Droogmiddel
Glasplaat
Binnensteafdichting
Buitensteafdichting
Buitenluchttemperatuur [°C] 0 -5 -11 -14Glassoort
n Oppervlaktetemperatuur bij 20 °C kamertemperatuur [°C]
Enkelvoudig glas, Ug = 5,8 W/m2K +6 +2 -2 -4
2-voudig isolatieglas, Ug = 3,0 W/m2K +12 +11 +8 +7
2-voudig isolatieglas gelaagd, Ug = 1,1 W/m2K +17 +16 +15 +15
3-voudig isolatieglas gelaagd, Ug = 0,7 W/m2K +18 +18 +17 +17
Coating van edelmetaal
GlasMetaaloxideZilverMetaaloxide
Hoog Rendement Beglazing / energiewinning
| 117
Deze verbeterde thermischescheiding van de afzonderlijkeglasplaten in de randafdichtingvan het isolatieglas wordtbereikt door middel van ver-schillende benaderingen dieinmiddels op de markt zijn:
Hoog Rendement Beglazing / energiewinning
116 |
n Conventionele afstand-houdersystemen van holleprofielen
n RVSFlinterdunne roestvrijstalenprofielen vervangen het alu-minium, omdat roestvrij staaleen duidelijk geringer warm-tegeleidingsvermogen danaluminium heeft. Door dehogere sterktewaarden vanroestvrij staal ten opzichtevan aluminium kunnen veeldunnere profielwanddiktenworden gerealiseerd, het-geen bijdraagt tot een verde-re vermindering van de direc-te warmtegeleiding.
n Combinatie van kunst-stof met roestvrij staal ofmet aluminium
Kunststof met zijn uitsteken-de thermisch isolerendeeigenschappen alleen is nietvoldoende gasdiffusiedicht,zodat het in combinatie metroestvrij staal of aluminiumdeze eigenschap moet krij-gen om de duurzaamheidvan het isolatieglas te waar-borgen.
n Flexibele afstandhouder-systemen met geïnte-greerd droogmiddelBij de isolatieglassystemenworden de kokerprofielen ver-vangen door elastische ofplastische materialen metgeïntegreerd droogmiddel dietegelijkertijd zorgen voor eenoptimalisering van de Ψ-waarden en daarmee de Uw-waarden. De vervormbaar-heid van het afstandhouder-profiel maakt niet alleen bui-tengewone speciale vormenvan isolatieglas mogelijk,maar reduceert bij pompbe-
wegingen de spanningen terhoogte van de randafdich-ting, zowel bij het glas, alsookbij het secundaire afdichtings-materiaal. Het geringe statio-naire warmtegeleidingsver-mogen van de materialengarandeert minimale warmte-verliezen bij de isolatieglas-rand bij een tegelijkertijd fraaidesign. Om ze te onderschei-den van de isolatieglassyste-men met kokerprofielen, wor-den de systemen met flexibe-le rand UNIGLAS® | STARgenoemd.
n Super Spacer®
Hierbij gaat het om een sili-coneschuim dat voor hetbereiken van de gasdiffusie-dichtheid is omhuld met eenroestvrijstalen folie. De flan-ken tussen het silicone-schuim en het glas wordenafgedicht met een extra pri-maire afdichting van polyiso-butyleen. Bij UNIGLAS®
GmbH & Co. KG wordt ditsysteem bij voorkeur bijgebogen isolatieglasgebruikt.
n Thermoplastische sys-temen
Bij dit systeem wordt het tradi-tionele profiel vervangen dooreen heet geëxtrudeerd, plas-tisch speciaal mengsel op basisvan polyisobutyleen dat bij deproductie tussen de glasplatenwordt gebracht. Door de appli-catie door middel van een robotis bij de soort isolatieglasUNIGLAS® | STARTPS het rechteen bij drievoudig isolatieglas hetevenwijdige verloop van deafstandhouders bij een exactehoekuitvoering gewaarborgd.Daarbij kan de robot toleranties
4.1.1 Randafdichtingssystemen
De randgedeelten van het isola-tieglas vormen met de afstand-houderprofielen een warmte-brug ten opzichte van het glas-oppervlak. Om deze redenenhebben bij al het functionele iso-latieglas de afgelopen jarenafstandhouders met het warm-tetechnisch geoptimaliseerder a n d a f d i c h t i n g s s y s t e e mUNIGLAS® | TS THERMOSPACER en UNIGLAS® |STARTPS ('warme rand’ of ‘warmedge’) ingang gevonden en hetvroeger gebruikelijke aluminiumprofiel grotendeels verdrongen.Met deze ontwikkeling wordtvorming van condens in deovergangszone naar het raam-kozijn aanmerkelijk minder.
uit de basisglasproductencompenseren en zodoende deafwijkingen van de totale diktevan het isolatieglas tot eenabsoluut minimum beperken.De afstandhouder wordt totbreedtes van 20 mm zonderonderbrekingen aangebrachten door een gepatenteerd pro-cedé gasdicht afgesloten. Doorhet wegvallen van 2 grensvlak-ken bij tweevoudig en 3 grens-vlakken bij drievoudig isolatie-glas en de gecontroleerde elas-tische vervormingsmogelijkheidvan het systeem is het resultaateen buitengewoon dicht isola-tieglassysteem.
De verscheidenheid van deproducten binnen de aangebo-den systemen, ook met inacht-neming van de beglazingssitua-tie, is groot en zorgt in de direc-te vergelijking voor een meer ofminder sterke beïnvloeding vande Ψ-(PSI)-waarde (zie Þpagina 81). De voor- en nade-len tussen verschillende syste-men moeten zorgvuldig wor-den afgewogen.
Uw UNIGLAS®-partner heeft aleen voorselectie uit het sys-teem getroffen, gebaseerd optalrijke tests ten behoeve vaneen duurzaam product met eenlange levensduur.
Bij de bepaling van de Uw-waarde (raam-U-waarde) hou-den de tabelwaarden F.3 enF.4 in EN ISO 10077-1 reke-ning met een algemene aftrekvoor de warmtetechnisch ver-beterde afstandhoudersyste-men. De exacte berekenings-methode is beschreven inhoofdstuk 3.2 pagina 81.
4
Aluminium afstandhouder
Buiten 0 °C
Binnen 20 °C
10,4 °C
17 °C
‘warm edge’-afstandhouder
Buiten 0 °C
Binnen 20 °C
12 °C
17 °C
Hoog Rendement Beglazing / energiewinning Hoog Rendement Beglazing / energiewinning
118 | | 119
4.1.2 Nominale en ontwerpwaarden bij glas en raam
De bij isolatieglas aangegevenUg-waarden zijn evenals deUw-waarden voor ramen'nominale waarden': gegevensvan de fabrikant die voor het opde markt brengen van de pro-ducten geldig zijn. Voor de toe-passing op de bouw moeten inDuitsland 'ontwerpwaarden'worden berekend en via hetCE-overeenstemmingsmerkte-ken worden gedeclareerd. Decorrectiewaarde voor het glas ΔUg kan aan tabel 10 van DIN4108-4 worden ontleend. Bijandere landen dienen de even-tueel geldende nationale bepa-lingen in acht te worden geno-men. Bij de berekening vanUw,BW (ontwerpwaarde van hetraam) moet met Δ Uw vlg. tabelJ.1 uit EN 14351-1:2006+A1:2010, bijlage J rekeningworden gehouden.
n Beglazing Ontwerpwaarde
n RaamOntwerpwaarde
Afb. Beschrijving Δ Uw
[W/m2K]
n Tab. J.1: Warmtedoorgangscoëfficiënt voor roederamen
J.1 Versterkte glasroede(n) 0,0
J.2 Eenvoudige kruisroede in isolatieglas 0,1
J.3 Meervoudige kruisroeden in isolatieglas 0,2
J.4 Raamroede 0,4
UNIGLAS® | TOP Premium 0.7 0.5 Lage 4 - 12 - :4 4 - 16 - :4 4: 12 - 4 - 12 - :4 4: 18 - 4 - 18 - :4
n Ug-waarden afhankelijk van de helling in W/m2K
verticale 90° 1,3 1,1 0,7 0,5
montage 75° 1,3 1,4 0,7 0,6
60° 1,5 1,5 0,7 0,7
45° 1,5 1,5 0,7 0,7
30° 1,6 1,6 0,8 0,8
15° 1,7 1,7 0,9 0,8
horizontale
montage 0° 1,8 1,7 0,9 0,8Afb. J.1 Afb. J.2 Afb. J.3 Afb. J.4
Naast de montage van glasroe-den heeft ook de helling van debeglazing invloed op de Ug- endaarmee op de Uw-waarde vande constructie. De werking vanthermisch isolatieglas berustnaast de beschreven reflectievan de warmtestralen en hetspecifieke geleidingsvermogenvan de vulgassen ook op hetgrotendeels tegengaan van eenconfectie van de vulgassen. Zoligt bij verticale montage deoptimale breedte van de spouwbij dubbel isolatieglas metArgon gasvulling tussen 15 en16 mm, bij drievoudig isolatie-glas bij 2 x 18 mm. Als despouwen worden verkleind,worden de U-waarden meer ofminder groter. Bij een vergro-ting is een verdere verlagingniet meer mogelijk. De U-waar-den nemen zelfs weer iets toe.
Laat men de beglazing vanuitde verticaal iets hellen, dan is ersprake van een sterkere con-vectie die des te groter wordthoe breder de afstandhouderszijn. Enkele voorbeelden kun-nen worden ontleend aanonderstaande tabel. Voor deberekening van de Uw-waardemoet de nominale waarde vande Ug-waarde in de betreffendehelling worden ingegeven –deze zal uw lokale UNIGLAS®-partner u graag met UNIGLAS®
| SLT aantonen. Algemeenadviseert UNIGLAS® bij over-head-beglazingen vanwege dehogere thermische belastingvan het isolatieglas om vooralbij grotere hellingen de spou-wen te reduceren.
90° 75° 60° 45° 30° 15° 0°00,20,40,60,8
11,21,41,61,8
2
UNIGLAS® | TOP Premium 4 - 12 - :4 UNIGLAS® | TOP 07 4: - 10 - 4 - 10 :4UNIGLAS® | TOP Premium 4 - 16 - :4 UNIGLAS® | TOP 07 4: - 12 - 4 - 12 :4
UNIGLAS® | TOP 05 4: - 18 - 4 - 18 :4
4
Ug,BW = Ug + ΔUg
Daarbij bedraagt ΔUg =
+ 0,1 W/m2K bij een enkelvoudigeroedekruising in de tussenruimte
+ 0,2 W/m2K bij een meervoudigeroedekruising in de tussenruimte
Uw,BW = Uw + ΔUw
Daarbij bedraagt ΔUW =
+ 0,1 W/m2K bij een ekelvoudigeroedekruising in de tussenruimte
+ 0,2 W/m2K bij een meervoudigeroedekruising in de tussenruimte
+ 0,3 W/m2K bij glasscheidenderoeden
- 0,1 W/m2K bij gebruik van eenwarm edge-randafdichting
Hoog Rendement Beglazing / energiewinning Hoog Rendement Beglazing / energiewinning
120 | | 121
4.2.1 UNIGLAS® | TOP Hoog Rendement Beglazing
UNIGLAS® | TOP is een speciaalthermisch isolerend glas dat lan-gegolf-warmtestralen van deverwarming reflecteert en zo inde ruimte houdt. Het zichtbare
licht van de zonnestraling kandaarentegen nagenoeg onge-hinderd binnendringen endraagt zo bij tot de verwarmingvan het vertrek.
4.2.2 UNIGLAS® | VITAL Wellness glass
De lichttransmissie vlg. EN 410oriënteert zich uitsluitend aan devoor het zien bij daglicht bepa-lende lichtgevoeligheid van hetmenselijk oog en zegt nog nietsover de kwaliteit van het licht ofover de beïnvloeding van het cir-cadiaanse systeem van organis-men. (zie Þ hfdst. 3.14) Dooreen speciale coating die op eenof meerdere glasoppervlakkenwordt aangebracht, is het moge-lijk om de lichttransmissie dieverantwoordelijk is voor de circa-diaan, significant te verhogen (Þafb. 2). Afhankelijk van de pro-
ductvariant krijgt een drievoudigwarmtewerend isolatieglas metde Ug-waarde van max. 0,6W/m2K een lichttransmissie bin-nen het bereik van 420 tot 480nm van max. 87% (Þ afb. 2). Ditkomt nagenoeg overeen met delichtdoorlaat van een onbehan-deld natronkalkglas met eendikte van 4 mm.
Daarmee zorgt UNIGLAS® |VITAL Wellness glass ervoor datbij de mens het slaaphormoonmelatonine overdag ook bij eenverblijf binnen sterker afneemt
4
4.2 UNIGLAS®-producten voor dethermische isolatie
Al het isolatieglas van deUNIGLAS®-groep wordt, zoalsbeschreven, vervaardigd vanhoogwaardige materialen envolgens de wettelijke vereisten.De randafdichting biedt, onge-acht de uitvoering ervan, opti-male zekerheid tegen de hogebelastingen waaraan isolatieglasgedurende zijn lange levensduuris blootgesteld. De kwaliteit vanhet eindproduct wordt gewaar-borgd door de voortdurendgecontroleerde en gedocumen-teerde zelfcontrole aan de handvan strenge fabrieksspecificatiesconform DIN 1276-6. Boven-dien onderwerpen alleUNIGLAS®-productielocatieszich vrijwillig aan een externekwaliteitsbewaking, waarbijnaast de inspectie van de lopen-de productie ook de levensduur
van isolatieglas in een klimaat-wisselproef wordt gecontro-leerd. Bij deze externe kwali-teitsbewaking hanteert UNI-GLAS® kwaliteitsmaatstaven dieduidelijk strenger zijn dan denormatieve minimumvereisten.Functioneel isolatieglas vanUNIGLAS® is dus gekeurd opkwaliteit en onderhevig aaneigen en externe kwaliteitsbe-waking.
Bij al het isolatieglas vormt dethermische isolatie de basis-functie, eventueel uitgebreid metandere functies zoals geluids-isolatie (zie Þ hoofdstuk 5), zon-wering (zie Þ hoofdstuk 6), vei-ligheid (zie Þ hoofdstuk 7) ofzelfreiniging (zie Þ hoofdstuk2.9) en combinaties van dezefuncties.
en daarentegen het vitaliserendeserotonine wordt vrijgemaakt.UNIGLAS® | VITAL Wellnessglass levert zodoende een dui-delijke bijdrage aan de bestrij-ding van de wijdverbreide win-terdepressie. De kwaliteit vanhet licht wordt door deze coa-ting veel sterker aangepast aanhet natuurlijke licht buiten.Daardoor verminderen boven-dien slaapstoornissen. In deScandinavische landen zijn inhet donkere jaargetijde lichtdou-ches met kunstmatig gegene-reerd blauwlicht al lang erkendetherapiemethoden. Op debreedtegraden van Midden-Europa is ook bij bedekte hemel
in de winter voldoende kwalita-tief hoogwaardig licht beschik-baar dat bij een beglazing metUNIGLAS® | VITAL Wellnessglass naar binnen komt en gra-tis kan worden gebruikt.
Het is wetenschappelijk bewe-zen dat een een verhoogdemelatoninespiegel een negatiefeffect heeft op de hippocampusin de hersenen. Deze streek inde hersenen is belangrijk voorhet leergedrag en het herinne-ringsvermogen. Zodoende ver-betert de prestatiecapaciteit vande mensen die achter UNI-GLAS® | VITAL Wellness glassverblijven.
Toepassingsvoorbeeld
Ook voor therapeutische doel-einden is de bij natuurlijk lichtwerkende melatoninestofwisse-ling, dus het circadiaanse ritmevan essentieel belang. Vrije radi-calen worden door lichaamsei-gen hormonen afgebroken.Zodoende ontstaan natuurlijkeafweerkrachten die preventiefwerken tegen kanker, hartin-farct, arteriosclerose en beroer-
tes en therapieën van reedszieke mensen ondersteunen.
Ook de planten in de woonver-trekken en serres profiteren vande circadiaanse lichttransmissie.De bladeren worden krachtigeren ongevoeliger tegen aantas-ting door ongedierte (zie Þhfdst. 3.22).
Hoog Rendement Beglazing / energiewinning Hoog Rendement Beglazing / energiewinning
122 | | 123
4
Afb. 1: Spectrale gevoeligheid van de drie typen kegeltjes (receptoren)
kegeltjes/receptoren = lichtgevoelige cellen in het netvlies van het oog
400 450 500 550 600 650 7000
0,2
0,4
0,6
0,8
1,0
1,2
K-kegeltjes (kortgolvige golflengten) receptor voor het blauwe gebied
M-kegeltjes (middengolvige golflengten) receptor voor het groene gebied
L-kegeltjes (langgolvige golflengtegebied) receptor voor het rode gebied
golflengte [nm]
rela
tieve
spe
ctra
le g
evoe
lighe
id
Afb. 2: Vergelijking van de lichttransmissie in het belangrijke golflengtege-
bied van 460 nm tussen een typisch drievoudig warmtewerend isolatie-
glas, zoals het momenteel in Duitsland wordt gebruikt, en het nieuwe
UNIGLAS® | VITAL Wellness glass
300 320 340 360 380 400 420 440 460 480 500 520 540 5600
10
20
30
40
50
60
70
80
85
90
95
golflengte [nm]
licht
tran
smis
sie
[%]
UNIGLAS® | TOP 0.7UNIGLAS® | VITAL Avantgarde 0.7
4.2.4 UNIGLAS® | SOLAR ZonnepanelenGlas voor gratis energiewinst door de zon
Dit glas is een gelaagd glas (zieÞ hoofdstuk 2.7) waarbij degebruikelijke fotovoltaïsche cel-len tussen twee floatglasruitenvast en duurzaam zijn ingebedin een speciale PVB-folie. Ditgelaagde glas (VG) kan monoli-tisch of als thermisch isolatie-glas UNIGLAS® | SOLAR wor-den toegepast. Hierbij wordende glasplaten speciaal volgensde individuele wensen van deklant geconfigureerd met mono-
kristalcellen, polykristalcellen ofin dunnelaagtechnologie.
Zowel semitransparente ge-kleurde cellen, inkepingen in decellen als indivduele afmetingenen vormen van de glasplaten zijnrealiseerbaar. Door de bijzonde-re eigenschappen van de PVB-folie kunnen de elementen wille-keurig in de gevel van hetgebouw worden geïntegreerd.
4.2.3 Heat Mirror™
Een bijzonder drievoudig isola-tieglas is 'Heat Mirror™'. Op deplaats van de middelste ruit iseen PET-folie aangebracht datin een speciaal procedé wordtgespannen. Het voordeel isdaarin gelegen dat bij eengewicht dat bij benaderinggelijk is aan dat van dubbel iso-latieglas Ug-waarden als bijdrievoudig isolatieglas bij uitste-kende lichttransmissiewaardente bereiken zijn. Op grond vande elasticiteit van de PET-foliewordt bovendien de geluidsiso-latiewaarde met 1 tot 2 dB ver-hoogd. Als buitenruiten kunnen
alle soorten veiligheidsglasworden gebruikt. Ook is decombinatie met zonwerendglas goed mogelijk. De PET-folie kan milieuvriendelijk wor-den gerecycled. Heat Mirror™is met zijn uitstekende techni-sche specificaties bij geringemontagedikten een ideaalrenovatieglas. De UNIGLAS®-vennoot Sofraver SA beschiktover ruim 10 jaar ervaring metde productie van Heat Mirror™en levert dit speciale productzonder beperking van degarantie.
Schematische weergave van Heat Mirror™
Low-E glas
Heat Mirror™ PET-folie
gasvulling
Hoog Rendement Beglazing / energiewinning Hoog Rendement Beglazing / energiewinning
124 | | 125
UNIGLAS® | SOLAR: opbouw van het gelaagde glas
Frontglas
Speciale folieZonnecellen/elektr. verbindingSpeciale folieFolieverbinding
Achterglas
Lamineren
UNIGLAS® | SOLAR
Daarom zijn dakbeglazingstoe-passingen even goed te realise-ren als doorvalbeveiligendebeglazingen.In combinatie metandere gevelelementen kan opdeze wijze estetische en aan-
sprekende architectuur wordengecombineerd met economischen duurzaam gebruik - natuurlijkzonder afbreuk te doen aan devoordelen van modern isolatie-glas. 4
VIP-element
4.2.5 UNIGLAS® | PANEL Vacuümisolatie
UNIGLAS® | PANEL is hetvacuümpaneel in isolatieglas-techniek voor opake borstwe-ringspanelen. De buitenste ESG-H-glasplaat wordt daarbij aan debinnenzijde bedrukt of geëmail-leerd en kan zo qua kleur aan dedaarnaast aangebrachte, trans-parante beglazing worden aan-gepast of in kleur worden geac-centueerd om architectonischeaccenten te plaatsen. Achter de
ESG-H-glasplaat in de spouwbevindt zich een vacuüm-isola-tiepaneel (VIP) dat aan de ach-terzijde - dus de binnenzijde -door een tweede ESG of eenaluminium- of staalplaat wordtafgedekt. Vacuümisolatiepane-len bereiken 10 keer hogere iso-latiewaarden dan traditioneleisolatiematerialen van de warm-tegeleidingsgroep 0,04. Hier-door kunnen in vliesgevels borst-
Vacuümpaneel
Buitenzijde: gehard glasBinnenzijde gelakt/geëmailleerd
Microporeuzekiezelzuurplaat
Beschermendvlies
Hoge-barrièrefolie
Binnen: gehardglas of aluminum-/plaatstaal
Randafdichting
Toepassingsvoorbeeld
4.2.6 Algemene opmerking
UNIGLAS®-producten voor ther-mische isolatie zijn uitstekendgeschikt voor alle raam- engeveltoepassingen, bij zowelnieuwbouw als renovatie. Eenoverzicht van het complete iso-latieglasassortiment kan wordenontleend aan de tabel achterindit boekwerk.
Alleen al in Duitsland is 70% vanalle bestaande beglazingen, datis ca. 500 miljoen m2, energe-tisch verouderd. Zowel door stij-gende kosten en oprakende pri-maire energiebronnen als doorde eis van milieubeschermingdoor CO2-vermindering is het inde komende jaren van grootbelang dat deze oude beglazin-gen in het kader van de energe-tische modernisering van ge-bouwen worden vervangen. Hethuidige beleid gaat in de richting'energie besparen met behulpvan glas' op alle niveaus.
Door de vervanging van slechtséén m2 'oud isolatieglas' doormodern UNIGLAS® | TOPPremium, Ug = 1,1 W/m2K, kanongeveer 20 liter stookolie en 60kg CO2 per jaar wordenbespaard. In totaal praten wedus over ongeveer 10 miljardliter stookolie of dienovereen-komstige andere primaire ener-giebronnen. Argumenten diegezien mogen worden en dievooral overtuigen in tijden vanbrede discussies over energie-efficiëntie.
Op onze website vindt u eenstookkostencalculator waarmeeu het voor u individueel bereik-bare besparingseffect bij de ver-vanging van uw glas door eenactuele UNIGLAS® | TOP-begla-zing kunt berekenen:http://www.uniglas.net
weringen van de gebruikelijkeisolatieglasdikte worden gereali-seerd die niet storend uitstekenin de nuttige ruimte. In de nieuw-bouw ontstaat zo een groter ver-huurbaar oppervlak ten opzichtevan de conventionele uitvoe-ring.Ook bij de energetische ver-
nieuwing van de 'curtainwall'-gevels die bij de cellenstructuurvan de jaren '70 gebruikelijkwaren, kunnen gevels zondercompromissen op de huidigeEnEV-standaard worden ge-bracht.
Toepassingsvoorbeeld
5.1 Grondslagen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128
5.1.1 Gewogen geluidsisolatie-index . . . . . . . . . . . . . . . . 129
5.1.2 Coïncidentiefrequentie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
5.2 Normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131
5.3 UNIGLAS® | PHON Geluidswerende beglazing . 134
5.4 Speciale toepassingen met enkelglas uitvoeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135
Geluidswerende beglazing
| 127
5
Geluidswerende beglazing
126 |
5
Geluidswerende beglazing
| 129
5 Geluidswerende beglazing5.1 Grondslagen
Geluidswerende beglazing
128 |
Lawaai is niet alleen een ingrij-pende aantasting van onzelevens-, werk- en woonkwaliteit,maar schaadt aantoonbaar ookonze gezondheid. Naast onher-stelbare gehoorschade doorconstant lawaai behoren ookzenuw- en hart- en vaatziektentot de gevolgen. Een van demeest effectieve maatregelenom in de woon- en werkomge-ving voor meer rust te zorgen, isde secundaire geluidsisolatie,dus de geluidsisolatie van deexterne bouwelementen vankantoren, woningen en huizen.
Een storend lawaaispectrumbestaat uit tal van frequentiesmet verschillende intensiteit.Daarbij worden sommige fre-quentiebereiken als harder endus storender waargenomendan andere. Iedere lawaaibronheeft een specifieke frequentie-verdeling, ook bij dezelfde inten-siteit van het lawaainiveau in dB.Bij de geluidsisolatie is het dusbelangrijk om de storende fre-quentiebereiken bijzonder goed
te dempen. De bepaling van degeluidsisolatiemaatregel moetdaarom steeds gericht zijn opde bron van het lawaai: gelijkelawaainiveaus kunnen alleszinsverschillende raamconstructiesen geluidswerende beglazingvereisen.
Bij de geluidsisolatie van ramenspelen tal van factoren een rol.De benodigde geluidsisolatievan een glasplaat is afhankelijkvan de intensiteit van het lawaaibuiten, het gewenste geluidsni-veau binnen, het aandeel vanhet raamoppervlak in de gevelen het isolatiegedrag van demuur. In de praktijk beïnvloedenandere wegen van het geluid viaaansluitvoegen en extra onder-delen aan het raam, de afmetin-gen van de ruit e.d. de geluids-isolatie. Ook het kozijnmateriaalen de wisselwerking tussen glasen kozijn spelen een aanzienlijkerol. Daarom dienen beglazingenen kozijnen in het raam alsonderdeel samen te wordengekeurd.
5.1.1 Gewogen geluidsisolatie-index
Het gezonde menselijk oor kanfrequenties tussen 16 en16.000 Hz en geluidsdrukken,nauwkeuriger uitgedrukt druk-schommelingen, tussen 10-5 Pa= 0,00001 Pa (gehoordrempel)en 100 Pa (pijngrens) waarne-men. Om ervoor te zorgen datdeze geweldige verschillen van1 tot 10 miljoen hanteerbaarworden, geeft men in de prak-tijk de geluidsdrukken in eenlogaritmische functie weer enverkrijgt op deze manier 120verschillende geluidsdrukwaar-den L met de maateenheid dB(decibel). Daarbij betekent 0 dBde gehoordrempel en 120 dBde pijngrens. De logaritmischefunctie heeft echter enkele curi-ositeiten tot gevolg. Als degeluidsdruk wordt verdubbeld,verdubbelt de waarde metslechts 3 dB. Een vertienvoudi-ging leidt tot een verhoging van10 dB. Dit zou op zichzelf nietproblematisch zijn, maar hetmenselijk oor neemt de veran-deringen slechts zeer grofwaar. Zo is een verschil van 1dB nauwelijks waarneembaar,3 dB zijn hoorbaar en het ver-schil van 10 dB wordt als ver-dubbeling of halvering van hetgeluidsniveau ervaren. Daarbijis het oor voor lage frequentiesongevoeliger dan voor hogefrequenties.
Om het geluidsisolerende ver-mogen van een onderdeel tekunnen beoordelen, wordt een'gemiddelde geluidsisolatie-index' gebruikt. Daarbij dientdeze index te worden 'gewo-gen', zodat rekening wordtgehouden met het verschillen-de hoorvermogen bij verschil-lende frequenties.
Voor gebouwen zijn de geluids-drukniveaus binnen het fre-quentiebereik van 100 en 5.000Hz doorslaggevend. Als resul-terende grootheid van degeluidstechnische beoordelingvan glas wordt de gewogengeluidsisolatie-index RW con-form EN 20140, deel 3gebruikt. Deze wordt via metingen vergelijking met een referen-tiecurve bepaald. RW is daarbijde gemiddelde geluidsisolatie-waarde m.b.t. de beoordeeldefrequenties. Voor de geluidsbe-oordeling is in Duitsland verderDIN 4109 relevant, waarin devolgende aanduidingen te vin-den zijn:
n RW
gewogen geluidsisolatie-index in dB zonder geluids-overdracht via aangrenzendebouwdelen
n R’W
gewogen geluidsisolatie-index in dB met geluidsover-dracht via aangrenzendebouwdelen
n R’W,res
resulterende geluidsisolatie-index in dB van het comple-te bouwdeel (bijv. completemuur incl. raam bestaandeuit kozijn en glas met aanslui-tingen)
n RW,P
gewogen geluidsisolatie-indexin dB – gemeten in proefop-stelling
n RW,R
gewogen geluidsisolatie-index in dB – rekenwaarde
n RW,B
gewogen geluidsisolatie-indexin dB – aan het gebouwgemeten waarde
5
Vergelijking geluidsisolatie standaard- / geluidswerende beglazing
Straatlawaai L buitenzijde = 69 dB (A)
Standaardisolatieglas(4/16/4) RW, P = 30 dBGeluidsniveau binnen bijstandaardisolatieglasLbinnen = 43 dB (A)Geluidsisolatieglas (NC9/12/8) RW, P = 43 dBGeluidsniveau binnen bijgeluidsisolatieglasLbinnen = 30 dB (A)
Geluidsisolatiewinst bij de toepassing van geluidsisolatieglas in plaatsvan een standaardisolatieglas
Frequentie [Hz]
Tert
iair
law
aain
ivea
u [d
B]
1250
10
20
30
40
50
60
250 500 1000 2000 4000
Geluidswerende beglazing Geluidswerende beglazing
130 | | 131
5
Om bij de beoordeling van deafzonderlijke frequentiespectrarekening te houden met deomgeving zijn conform EN ISO717-1 de spectrum-aanpas-singswaarden C en Ctr inge-
voerd. Voor de uitgebreide fre-quentiebereiken tussen 3150 en5000 Hz worden de correctie-factoren aangeduid als C100-5000
en Ctr100-5000.
5.1.2 Coïncidentiefrequentie
Bij enkelwandige bouwdelenverslechteren boven eenbepaalde frequentie de geluids-isolatiewaarden. De grensfre-quentie vanaf welke de geluids-isolatiewaarde instort, wordtcoïncidentie- of spooraanpas-singsfrequentie genoemd.Oorzaak is het gerichte geluiddat het bouwdeel onder een
gedefinieerde hoek treft. Als defrequentiegolf van een luchtge-luidsgolf met de door dezegegenereerde buiggolf metdezelfde golflengte oploopt,wordt in dat geval de frequen-tiegolf versterkt. Ten gevolgedaarvan wordt aan de anderekant van het bouwdeel bijzon-der veel geluid afgestraald.
Coïncidentiefrequentie
Geluidsinval
Luchtgeluidsgolf
Buiggolf
λB
ϑ ϑ
λL
λsp = λL · (sin ϑ)-1
Bouwdelen waarvan de grensfre-quentie fg < 2000 Hz is, hetenbuigstijf. Bij dergelijke bouwdelenspeelt het spooraanpassingsef-fect geen rol. Aangezien glasbehoort tot de zogenaamdebuigslappe bouwdelen, moet bijde constructie van de bouwde-len rekening worden gehoudenmet de coïncidentiefrequentie.Het product van de grensfre-quentie en de laagdikte is eenmateriaalconstante, de coïnci-
dentieconstante. Bij glasbedraagt deze constante fg d ≈1.200 Hz · cm. In de praktijk kaneen gerichte, schampendegeluidsinval bijvoorbeeld bij hogegebouwen van een blokrandbe-bouwing langs druk beredenstraten ontstaan. In dat geval ligtde feitelijke geluidsisolatie van hetbouwdeel iets lager dan in deproefopstelling is bepaald. Doorhet gebruik van hoger isolerenderamen kan dit worden verholpen.
5.2 NormenAls basis voor de berekening vande geluidsisolatie in gebouwengeldt in Duitsland DIN 4109'Geluidsisolatie in de hoog-bouw'. Daarin worden de mini-mumeisen aan de geluidsisolatievan bouwdelen in gebouwenafhankelijk van het gebruik gede-
finieerd. DIN 4109 bestaat voor-namelijk uit 'Eisen en bewijzen',bijlage 1 'Uitvoeringsvoorbeel-den en rekenmethoden' en bijla-ge 2 'Voorstellen voor een verbe-terde geluidsisolatie'.
Toepassingsvoorbeeld
Geluidsbron Spectrum aan-passingswaarde
n Spectrum-aanpassingswaarden
Normale frequentiegeluiden als praten, naar muziek
luisteren, radio en tv
Spelende kinderen
Railverkeer, gemiddelde en hoge snelheid* C
Autosnelwegverkeer boven 80 km/uur*
Vliegtuigen met straalaandrijving op geringe afstand
Productiebedrijven die grotendeels midden- en
hoogfrequent lawaai veroorzaken Spectrum 1
Straatlawaai in de binnenstad
Railverkeer met lage snelheid
Propellervliegtuigen
Vliegtuigen met straalandrijving op grotere afstand Ctr
Discomuziek
Productiebedrijven die hoofdzakelijk laagfrequent lawaai
veroorzaken Spectrum 2
* Verschillende EU-landen hanteren rekenmethodes voor de vastlegging van
octaafband-geluidniveaus voor weg- en railverkeersgeluiden. Deze kunnen
worden gebruikt voor de vergelijking met de spectrums 1 en 2.
Geluidswerende beglazing Geluidswerende beglazing
132 | | 133
Bij samengestelde bouwdelenzoals de gevel van een gebouwwordt de geluidsisolatie aange-geven in de zogenaamde 'resul-terende geluidsisolatie-index'R'W,res, waarin de geluidsisolatie-indexen van de afzonderlijkebouwdelen volgens hun aande-len in het oppervlak wordenopgenomen.
In tabel 8 van DIN 4109 wordt deminimumwaarde R'W,res voor hetexterne bouwdeel afhankelijkvan het gebruik en het externelawaainiveau vastgelegd.
In overeenstemming met de EU-bouwproductenrichtlijn resp. debeoordelingsrichtlijn zijn er tweemogelijkheden om de geschikt-heid van de geluidsisolatie vankozijnen aan te tonen:
n bewijs door middel van eentest (geschiktheidstest I) vanhet raam a.h.v. een in de test-norm genoemde voorkeur-maat in het laboratorium, dangeldt RW,R = RW,P - 2 dB ('tole-rantie')
n classificering van de construc-tie volgens bijlage 1, tabel 40van DIN 4109 'Geluidsisolatiein de hoogbouw' Bijlage4.2/2 november 1989
tabel 40 laat uitvoeringsvoor-beelden zien voor draai-, tuimel-en draaikiepramen (deuren) enraambeglazingen met gewogengeluidsisolatie-indexen RW,R van25 dB tot 45 dB (rekenwaar-den).
Nieuwe ontwerpen van tabel 40bieden constructiehulp voorgeluidsisolerende ramen van eenbepaalde opbouw afhankelijkvan constructievarianten, begla-zingen, afmetingen, oppervlak-aandelen, glasroedeverdelingen
enz. Door optelling van betref-fende correctiewaarden C (zie Þpagina 129) wordt de geluidsiso-latie RW,P of RW,R van een raambepaald. Daarmee heeft meneen hulpmiddel om de geluids-isolatie van de raam- en gevel-constructies eenvoudig en zon-der test, op grond van construc-tiekenmerken, te bepalen. Tot opheden zijn deze nieuwe ontwer-pen echter bouwrechtelijk nietrelevant. Voor de bepaling vande geluidsisolatiewaardenmogen derhalve uitsluitend detabelwaarden uit bijlage 1 bij deuitgave van 1989 wordengebruikt.
Een andere mogelijkheid voor debepaling van Rw (C, Ctr) vanramen tot Rw = 38 dB resulteertuit het aflezen van tabelwaardenB.1 t/m B.3 uit EN 14351-1,voor zover de geluidsisolatie-indexen voor het glas bekendzijn en de ramen voldoen aan devoorwaarden vlg. B.3.2.
De gewogen geluidsisolatie-index RW kenmerkt het geluids-technische gedrag van eenbouwdeel als ééngetalsaandui-ding. Hiervoor wordt de geluids-isolatie bij de respectievelijkemiddenfrequentie van de tertiairebereiken tussen 100 Hz en 5.000Hz berekend. De metinggeschiedt in het laboratorium vol-gens EN ISO 140-3, daaruit wor-den de in EN 717-1 vastgelegde,doorslaggevende indices be-paald.
Door de harmonisering van deEuropese normen zijn ook bij degeluidsisolatie uniforme regelin-gen noodzakelijk geworden. Ditheeft echter alleen betrekking opde testnormen. De normenm.b.t. de eisen blijven een zaakvan de afzonderlijke EU-lidstaten.
Deze uniformering leidde voorde Duitse markt tot geringe wijzi-gingen. Aan de ene kant wordtook het frequentiebereik in hetspectrum van 50 - 100 Hz en3150 - 5000 Hz gemeten. Aande andere kant wordt bij deeisen aan de geluidsisolatierekening gehouden met nieuweparameters die naast de gewo-gen geluidsisolatie-index wordenvermeld: de correctiewaarden Cen Ctr. Deze passen de gewo-gen geluidsisolatie-index doormiddel van correctie aan bepaal-de standaard geluidssituatiesaan: De toevoeging C houdtrekening met een uitgezondengeluidsniveau dat over de fre-quentie gelijkblijvend is, terwijl detoevoeging Ctr een uitgezondengeluidsniveau als bij een typischverkeerslawaai veronderstelt. (zieÞ pagina 128)
Door de keuringsinstituten wor-den de metingen volgens deze
standaard geanalyseerd en deresultaten bijv. in de volgendevorm weergegeven:
n gewogen geluidsisolatie-index (vlg. EN ISO 717-1):RW = 40 dB
n spectrum-aanpassingswaar-den (vlg. EN ISO 717-1):C = - 1 dB Ctr = - 5 dB
Dat betekent: een bepaaldgeluidsisolatieglas heeft degewogen geluidsisolatie-indexRW = 40 dB. In lawaaisituatieswaarvoor de correctiewaarde Cgeldt, kan de geluidsisolatie op39 dB worden geschat en in demet Ctr beschreven lawaaisitua-ties geldt een 5 dB geringegeluidsisolatie, dus slechts 35***dB. Belangrijk is echter te wetendat de C und Ctr-waarden welis-waar belangrijke hulpmiddelenvoor de architect, echter bouw-rechtelijk in Duitsland van geenbelang zijn.
Toepassingsvoorbeeld
5
5.4 Speciale toepassingen met enkelglasuitvoeringen
Geluidswerende beglazing Geluidswerende beglazing
134 | | 135
Geluidsisolatie met glas wordtnaast de toepassing als isola-tieglas in de gevels van gebou-wen ook toegepast als enkel-glas uitvoering, bijvoorbeeld alsenkelwandige voorzetwandvóór gebouwgevels die zijnblootgesteld aan ernstigegeluidsoverlast. Deze uitvoeringis ook beschikbaar in combina-tie met zonwering.
In de wegenbouw wordeninmiddels in toenemende matemonolitische geluidswerendeconstructies toegepast.Klassieke geluidsschermen vanbeton, staal of hout doen welis-waar al decennia goed dienst,maar zorgen voor een benau-
wend gevoel en verstoren vaakhet landschapsbeeld.
Geluidsschermen van glasdaarentegen zorgen voor eenvrij blikveld en passen zich aande omgeving aan. Daarbijkunen ze al naargelang de uit-voering voldoen aan de vereis-ten van de luchtgeluidsisolatie,de standveiligheid onder wind-last en de bestendigheid tegenvandalisme. Doorslaggevendvoor de eisen en dus de uitvoe-ringen is het voorschrift ZTV-Lsw, de 'Aanvullende techni-sche voorschriften en richtlijnenvoor de uitvoering van geluids-schermen langs wegen' vanhet Duitse ministerie voor ver-keer. 5
Geluidwerende overdekking
5.3 UNIGLAS® | PHON Geluidswerendebeglazing
UNIGLAS® | PHONGeluidswerende beglazing isonderverdeeld in drie catego-rieën om de gewenste isolatie-index te bereiken:
n Verschillend dikke glasplatenbuiten en binnen. Het betrefthierbij de meest eenvoudigesoort transparante geluids-isolatie. Want bij verschillen-de dikte van de twee glas-platen worden als gevolg vande verschillende coïnciden-tiefrequenties van de glas-platen al zeer goede geluids-isolatiewaarden behaald.
Door de vergroting van de tus-senruimte worden de geluids-isolatiewaarden in de regel ver-hoogd, in die zin dat er natuur-lijke grenzen zijn. Enerzijds stijgtde warmtedoorgangscoëffi-ciënt bij een groter wordendespouw enigszins en anderzijdswordt het isolatieglaseffectdoor het grotere ingeslotengasvolume aanmerkelijk, zodatbij grotere tussenruimten omconstructietechnische redenenvaak gehard veiligheidsglas
(ESG) voor de dunnere van debeide glasplaten moet wordengebruikt.
n Bij hogere eisen aan degeluidsisolatie worden een ofmeerdere glasplaten van hetisolatieglas gemaakt vangelaagd glas en/of gelaagdveiligheidsglas vervaardigd.Bij het gelaagd glas gaat hetom floatglasplaten die meteen speciale, transparantetussenlaag, die trillingsdem-pend werkt, elastisch metelkaar worden verbonden.
n Met UNIGLAS® NC (Noise-Control-folies) worden alnaargelang de behoefte spe-ciale tussenlagen enkel tenbehoeve van de geluidsisola-tie toegepast dan wel ook incombinatie met veiligheidsei-genschappen veiligheidsglast/m P4A. (zie Þ hoofdstuk 7)Deze speciale VSG-folies zijnbovendien uitstekend ge-schikt voor overhead-begla-zingen omdat ze het geluidvan de vallende regen insterke mate absorberen.
UNIGLAS® | PHON: 3 categorien geluidswerende beglazingen
Asymmetrische opbouwvan monolitische glas-platen met variatie vande tussenruimte
Asymmetrische opbouwmet gelaagd glas ofgelaagd veiligheidsglasin één of beide isolatie-glasruiten
Asymmetrische opbouwmet gelaagd veiligheids-glas van specialeNoise-Control-folies inéén of beide glasplaten
6.1 Grondslagen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 138
6.2 UNIGLAS® | SUN Zonwerende beglazing . . . . . 138
6.3 UNIGLAS® | ECONTROL Schakelbaar isolatieglas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
6.4 Zonwerende systemen in isolatieglas. . . . . . . . 140
6.4.1 UNIGLAS® | SHADE Jaloezieënsysteem . . . . . . . . . 140
6.4.2 UNIGLAS® | SHADE Foliesysteem . . . . . . . . . . . . . 145
6.5 Speciale toepassingen met enkelglas uitvoeringen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
Zonwerende beglazing
| 137
6
Zonwerende beglazing
136 |
6
Zonwerende beglazing
| 139
6 Zonwerende beglazing6.1 Grondslagen
Zonwerende beglazing
138 |
De aanhoudende trend naartransparante architectuur vraagtom de toepassing van steedsgroter wordende glasoppervlak-ken. Grote glasgevels in kan-toorgebouwen zijn daarbij pasmogelijk geworden door zonwe-rend glas. Zonwerende begla-zing wordt echter ook steedsmeer toegepast bij grote terras-overkappingen of serres.Dergelijk glas voorkomt dat bin-nenruimten onaangenaam wor-den opgewarmd door de reflec-tie en absorptie van zonne-ener-gie en ontlast op deze wijze deairco's in gebouwen. Daardoorleveren zij een bijdrage aan deenergiebesparing en aan de ver-mindering van de belasting vanhet milieu.
De energiebesparingsverorde-ning houdt ook rekening met dedoor glas bereikte zonne-ener-giewinst op basis van g-waar-den. Hoe hoger de g-waarde,des te hoger de energiewinst -des te sterker echter ook deopwarming. Daarom eist deenergebesparingsverordeninghet rekenkundige bewijs van de'zomerse warmte-isolatie' waar-mee de hoogte van de totaleenergietoetreding beperktwordt. Het doel is de gemiddel-
de maximumtemperaturen ingebouwen zonder airco tebeperken tot een draaglijkeniveau of het voor de airconditi-oning vereiste energieverbruik teverminderen. Achtergrond is datook moderne airco's nog steedseen veelvoud aan energie nodighebben om de temperatuur meteen vergelijkbaar temperatuur-verschil naar beneden te bren-gen dan verwarmingsinstallatiesdie nodig hebben om de ver-trekken te verwarmen. Concreetmag bij gebouwen de opwar-ming door de zon een maximalewaarde, de 'maximale zontoe-tredingsfactor Smax', niet over-schrijden (zie Þ pagina 101). Demaximale waarde is conformDIN 4108-2 afhankelijk van debouwwijze van het gebouw, dehelling en geveloriëntatie van deramen en van de klimaatzone.
Voor grote raamoppervlakken isdus een lage g-waarde (zie Þpagina 98) zinvol, zoals dezekarakteristiek is voor zonwerendglas. Met zonwerend glas kanhet raamoppervlak daarom invergelijking met traditionele ther-misch isolerende beglazingenworden vergroot zonder dat deenergiehuishouding van hetgebouw wordt beïnvloed.
graag 'gespeeld' met de reflec-tiekleuren van dit glas. Daaromworden naast neutraal ogendglas ook talrijke producten aan-geboden met verschillendereflectiekleuren. Zoals de naamal zegt, krijgt daarbij de reflectie'kleurtje', niet het doorzicht. Dedoorzichtigheid blijft ook bijsterk in kleur reflecterendebeglazingen grotendeels neu-traal. Een uitzondering vormt
hierbij enkel in de massa inge-kleurde basisglas dat eveneensten behoeve van zonweringwordt gebruikt. Bij sommigetypes worden ze toegepast alsbasisglas voor de reflecteren-de, zonwerende laag. Bij hetgebruik van dergelijke glas-soorten zijn voorafgaandesteekproeven zinvol en doel-matig.
UNIGLAS® | SUN HighendZonwerende beglazing be-schikt over een uitgebalanceer-de selectiviteitsverhouding (zieÞ pagina 100), dat wil zeggeneen g-waarde die zo laagmogelijk en een lichttransmissiedie zo hoog als nodig is. In prin-cipe zijn er twee coatingsyste-men die zijn ontworpen als zon-wering - 'hardcoatings' en'softcoatings'. Sommige vande eerstgenoemden kunnenook aan de aan weersinvloedenblootgestelde zijde wordenaangebracht omdat ze duur-zaam bestand zijn tegen milieu-vervuiling. Bij de 'hardcoatings'moet de binnenste glasplaat
van het isolatieglas echter overeen warmte-isolerende laagbeschikken om aan de eisenvan EnEV te voldoen. De 'soft-coatings' worden op de buiten-ste glasplaat, maar op de naarde spouw gerichte zijde ver-werkt om op deze wijze deduurzame bescherming tewaarborgen, vergelijkbaar metde thermische isolatie. Dezelagen reflecteren ook de warm-testralen. Hierdoor is in de regelde thermische isolatie al in dezonwerende laag geïntegreerden er kan worden afgezien vaneen extra warmte-isolerendelaag bij de binnenste glasplaat.
6.2 UNIGLAS® | SUN Zonwerende beglazingMet UNIGLAS® | SUNZonwerende beglazing staatopdrachtgevers en architecteneen omvangrijk assortimentzonwerende beglazing terbeschikking. Daarbij kan, alnaargelang de vereisten, tus-sen maximale lichtdoorlatend-
heid en een minimale g-waardeeven vrij worden gekozen alsqua kleurgeving.
UNIGLAS® | SUN Zonwerendebeglazing kan als vormgevendelement effectvol worden inge-zet. In de architectuur wordt
6
Opbouw zonwerend glas
Onzichtbare,zonwerende laag
Afstandhouder
Droogmiddel
GlasplaatGlasplaat
Primaire afdichting(butyl)
Secundaire afdichting(PS / PU)
Zonwerende beglazing
| 141
6.4 Zonwerende systemen in isolatieglas
Zonwerende beglazing
140 |
Een andere mogelijkheid van vari-abel, zonwerend glas is de mon-tage van zonwerende inrichtingenin de spouw van het isolatieglastot UNIGLAS® | SHADE.
Traditionele systemen zoals bui-tenzonwering of binnenstores ofjaloezieën aan de binnenkanthebben het nadeel van verontrei-niging en beschadiging doorstorm en/of andere mechanischebelastingen. Een aan de kamerzij-de aangebrachte zonwering isbovendien bij lange na niet zoeffectief.
Systemen in de spouw van eenisolerende beglazing bieden hetvoordeel dat ze duurzaambeschermd zijn tegen alle soortenmechanische beschadiging enverontreiniging en ook de meestextreme weersomstandigheden
zoals storm geen invloed hebbenop de stabiliteit van het systeem.De bediening van dergelijke, geïn-tegreerde systemen geschiedtmet de hand, elektrisch via scha-kelaars, per afstandsbediening ofvolledig automatisch door middelvan eenvoudige sensoren tot enmet de centrale 'busbesturing'vanuit een controlekamer.
Naast de pure zonwering kunnenook lichtsturing, blindering enbescherming tegen inkijk wordengerealiseerd. Aan de eisen m.b.t.de richtlijn voor de inrichting vanwerkplekken en de verordeningvoor computerwerkplekken kanop deze wijze probleemloos wor-den voldaan.
UNIGLAS® maakt onderscheid intwee systemen in de tussenruim-te:
6.4.1 UNIGLAS® | SHADE Jaloezieënsysteem
Door de montage van de alumi-nium lamellen in de hermetischafgesloten spouw is het sys-teem ongevoelig voor weersin-vloeden en tevens onder-houdsvrij en hoeft niet te wor-den schoongemaakt. De zon-wering is ook op winderige
dagen worden gewaarborgd.Dankzij de bescherming tegenbeschadigingen door invloedenvan buiten is een lange levens-verwachting gegarandeerd.
De lamellen kunnen met dehand of motorisch – al naarge-lang de vereisten – alleengedraaid en gekeerd dan welook omhoog en omlaag gezetworden. De hellingshoek vande lamellen kan via de bestu-ring variabel worden ingesteld,zodat de lichtinval kan wordengeregeld. De lichtreflectie op de
Jaloezieënsysteem in het isolatieglas
n ConstructieDubbel isolatieglas met alu-minium lamellen in despouw.
Omlaag en omhoog sturen,keren en draaien van delamellen door middel vanverschillende aandrijfsyste-men mogelijk. Het is ookmogelijk om meerdere jaloe-zieën-eenheden tegelijkertijdaan te sturen.
n AandrijvingBolletjesketting, zwengel,draaiknop, motor
n AfmetingenUitvoeringsvarianten in achtnemen!
Bij glasmaten van meer dan4 m2 oppervlak wordt eendubbel scherm gebruikt. De
max. breedte voor een enkelscherm bedraagt ca. 2.600mm (bij handmatige aandrij-ving ca. 2.200 mm).
Maximale productiegrootteop aanvraag.
n DikteBuitenste ruit: float 6 mmBinnenste ruit: float 6 mm
εn = 0,03Glasspouw: 27 / 32 mmTotale inbouwdikte:
39 / 44 mm
Þ Glasdikten moeten vanfabriekswege conform deconstructietechnische ver-eisten worden bepaald.
n Kleurenvlg. kleurenkaart
6
6.3 UNIGLAS® | ECONTROL Schakelbaar isolatieglas
Een interessant alternatief vanUNIGLAS® is een speciaal zon-werend glas waarvan de g-waarde per jaargetijde enafhankelijk van het weer kanworden gevarieerd. Door eenelektrische zwakstroomscha-keling kunnen de elektrochro-me buitenste glasplaat en daar-mee de specificaties van het
isolatieglas in 5 standen wor-den veranderd. De g-waardevarieert daarbij bij een dubbelisolatieglas tussen 50% in nietingeschakelde tot een sensati-onele 15% in ingeschakeldetoestand, bij een Ug-waardevan 1,1 W/m2K. De lichttrans-missiewaarden bedragen daar-bij resp. 38% en 12%.
lamellen kan in geopende toe-stand worden gebruikt voorindirecte plafondverlichting. Zokan bij daglicht verblindingsvrijworden gewerkt.
Het multifunctionele glasUNIGLAS® | SHADE jaloezieën-systeem verenigt in één bouw-deel de functies zonwering,blindering en daglichtsturing.Dit systeem levert een aanzien-lijke bijdrage aan een even-wichtige klimatisering en dag-lichtvoorziening van kantoor-en privégebouwen.
Type Totale Lichtdoorlaat Ug-waardeenergiedoorlaat EN 673 met 15 Kg [%] EN 410 τV [%] EN 410 Ug [W/m2K]
n Technische gegevens
Jaloezieën boven 63 80 1,2
Jaloezieën beneden 12/3 3 1,2
- 90° neiging 61 72 1,2
Zonwerende beglazing
| 143
Vanzelfsprekend kan het jaloe-zieënsysteem worden gecom-bineerd met alle overige func-ties van UNIGLAS®-isolatieglas.Het werkt o.a. met gelaagd ofenkelvoudig veiligheidsglas,figuur-, alarm-, geluidsisolatie-,brandwerend, zonwerend ofwarmte-isolerend glas.
Veelzijdigheid van hetsysteem
Het standaard systeem wordtmotorisch aangedreven. Delamellen kunnen gedraaid engekeerd en omhoog en omlaaggezet worden.
Met de hand bediende syste-men kunnen gedraaid engekeerd (aandrijving met draai-knop) of omhoog en omlaaggezet worden (aandrijving metbolletjesketting of zwengel).
Zonwerende beglazing
142 |
Voor overhead-beglazingen enschuine beglazingen vanaf 12°staat de DAK-variant terbeschikking. Deze wordt mettwee 24-DC-motoren aange-dreven. De lamellen kunnenworden gedraaid en gekeerd.Verticale en horizontale span-koorden zorgen voor eenbetrouwbare werking van hetsysteem in nagenoeg iedereinbouwsituatie.
Het UNIGLAS® | SHADE jaloe-zieënsysteem kan ook wordenuitgevoerd als drievoudig isola-tieglas met uitstekende fysi-sche eigenschappen. Bij dezeuitvoering bevinden zich dejaloezieën in de buitenstespouw. Dit systeem maakt Ug-waarden tot 0,7 W/m2K moge-lijk die optimaal zijn voormoderne gebouwen met groteglasgevels.
AandrijfsystemenUNIGLAS® | SHADE Jaloezieënsysteem – TYP I-06 / motorType I-06 / motor
n Functiesn Omhoog n Draaienn Omlaag n Keren
AandrijfsystemenUNIGLAS® | SHADE Jaloezieënsysteem – TYP I-10 /bolletjeskettingType I-10 bolletjesketting
n Functiesn Omhoog n Draaienn Omlaag n Keren
n Afmetingenn B ca. 400 tot 3.200 mmn H ca. 300 tot 3.000 mm
n Lameln Breedte: 16 mmn Dikte: 0,21 mm
n Motorgegevensn PG-98 encodermotor 24
volt / DC met 4-aderig aan-sluitsnoer
n Lengte snoer standaard 4m, speciale lengten mogelijk
n Motor- en aandrijfeenheideenvoudig te vervangen
n Elektrische onderdelenn Trafo 24 volt / DC voor
max. 8 aandrijvingen tege-lijkertijd
n Stuurrelais IV voor afzon-derlijke, centrale en groeps-besturing
n Afmetingenn B ca. 400 tot 2.200 mmn H ca. 300 tot 2.700 mm
n Lameln Breedte: 16 mmn Dikte: 0,21 mm
n Bolletjeskettingn Bolletjesketting verkrijgbaar
in de kleuren wit, grijs,zwart en transparant
n Standaardlengte van de bol-letjesketting bedraagt ca. 2/3van de hoogte van de ruit
n Bij zware schermen wordtde bolletjesketting met eenspeciale houder vastgezet.
n Comfortabele en eenvoudi-ge bediening
n Houder bolletjesketting bijde levering inbegrepen
AandrijfsystemenUNIGLAS® | SHADE Jaloezieënsysteem – TYP I-09 / zwengelType I-09 zwengel n Afmetingen
n B ca. 400 tot 2.200 mmn H ca. 300 tot 2.700 mm
n Lameln Breedte: 16 mmn Dikte: 0,21 mm
n Zwengeln Zwengel standaard in de
kleur grijsn Standaardlengte van de
zwengel bedraagt ca. 2/3van hoogte van het glas
n Zwengel ook mogelijk inafneembare uitvoering
n Licht lopende bedieningn Houder zwengel bij de leve-
ring inbegrepen
6
n Functiesn Omhoog n Draaienn Omlaag n Keren
Zonwerende beglazing Zonwerende beglazing
144 | | 145
AandrijfsystemenUNIGLAS® | SHADE Jaloezieënsysteem – TYP I-11 /draaiknopType I-11 draaiknop
n Functiesn Draaienn Keren
n Afmetingenn B ca. 300 tot 3.200 mmn H ca. 300 tot 3.000 mm
n Lameln Breedte: 16 mmn Dikte: 0,21 mm
n Draaiknopn Kleur van de draaiknop
standaard in zilvergrijsn Lengte van de flexibele as
al naargelang de behoeftete bepalen
Het systeem 'draaiknop' om te'draaien' en te 'keren' is geschiktvoor het gebruik in kantoor-, ver-gader- en conferentieruimten.
Als afscheiding of scheidings-wand voorkomt het systeem'draaiknop' ongewenste blikkenen maakt het een individueelregelbare transparantie mogelijk.
AandrijfsystemenUNIGLAS® | SHADE Jaloezieënsysteem – TYP I-DAKType I-dak
n Functiesn Draaienn Keren
n Afmetingenn B ca. 400 tot 1.000 mmn H ca. 300 tot 2.500 mm
n Lameln Breedte: 16 mmn Dikte: 0,21 mm
n Motorgegevensn Encodermotor 24 volt / DC
met omkeermechanismeen 2-polig aansluitsnoer
n Lengte snoer standaard 4m, speciale lengten moge-lijk
n Motor- en aandrijfeenheideenvoudig te vervangen
n Elektrische onderdelenn Trafo 24 volt / DC voor
max. 8 aandrijvingen tege-lijkertijd
n Impuls-stuurrelais IV voorafzonderlijke, centrale engroepsbesturing
Het systeem 'I-dak' is speciaalontwikkeld voor de verschillen-de toepassingen bij dakbegla-zingen.Verticaal en horizontaal
gemonteerde staalkoordenvoorkomen het contact tussenjaloezieën en glas.
Door het gebruik van een extramotor die diagonaal t.o.v. de
eerste in de tweede systeem-kast wordt gemonteerd, is eengelijkmatig 'draaien' en 'keren'over het complete oppervlakvan het scherm gewaarborgd.
6.4.2 UNIGLAS® | SHADE Foliesysteem
Het UNIGLAS® | SHADE folie-systeem is een nieuw, innovatiefrolgordijnsysteem dat geba-seerd is op de ontwikkelingenen ervaringen uit de ruimtevaart-techniek. Bij de satellietisolatiewordt door het gebruik van spe-ciaal gelaagde folies een hogezon- en warmtewering gewaar-borgd.
UNIGLAS® | SHADE foliesys-teem is een elektrisch regelbaarsysteem dat compleet in despouw van een isolatieglaseen-heid is geïntegreerd. De karakte-ristieke, golfvormig gestructu-reerde en flinterdunne alumini-um opgedampte polyesterfoliegeeft de rolgordijneenheid haaronmiskenbaar elegante uitstra-ling.
Dankzij de veelzijdigheid ervan ishet UNIGLAS® | SHADE folie-systeem universeel toepasbaar;in kantoor- en bedrijfsgebouwenmet computerwerkplekken, invergaderruimten, in ziekenhui-
zen of woonhuizen en serres,zowel als lichtsturing, blinderingen bescherming tegen inkijk,alsook voor een extra thermi-sche isolatie. De mogelijkhedenvoor de besturing van het rol-gordijn reiken van handmatig,via een afstandsbediening totvolautomatische regeling doormiddel van microprocessoren ofbusbesturingen.
Door het op- en afwikkelen vande elektrisch te bedienen rolgor-dijneenheid kunnen de functieszonwering, bescherming tegeninkijk, blindering en thermischeisolatie, al naargelang de situa-tie, individueel worden geregeld.Naast de standaard 230 Vbesturing is alternatief de UNI-GLAS® | SHADE foliesysteem opzonne-energie verkrijgbaar,waarmee het rolgordijn onafhan-kelijk van het lichtnet kan wor-den gebruikt. Daarbij wordt eenaccu door een in het isolatieglasgeïntegreerde zonnecel steedsweer opgeladen.
Werking
De golfvormig gestructureerdeen deels transparante folie vanhet UNIGLAS® | SHADE folie-systeem reflecteert de opval-lende zonnestraling en voor-komt een overmatige opwar-
ming van de erachter liggendevertrekken. Hieruit resulterenwederom aanzienlijk geringerekosten bij de energie-intensieveklimatisering in de zomermaan-den.
6
Zonwerende beglazing
| 147
De zeer goed reflecterendgecoate, zonwerende folie vanhet UNIGLAS® | SHADE folie-systeem beschermt de ruimteoverdag tegen inkijk, terwijl hetzicht en daarmee het contactnaar buiten behouden blijft.Voor een absolute bescher-ming tegen inkijk onder allelichtomstandigheden is alsoptie een ondoorzichtige folieverkrijgbaar die ook als verduis-tering dient. De gelijkmatige,golfvormige structuur en delichttransmissie van hetUNIGLAS® | SHADE foliesys-teem voorkomen een verblin-ding door zonlicht en creërenaangename lichtomstandighe-den die vooral op computer-werkplekken reflectievrij encomfortabel werken mogelijkmaken.
Door de montage van hetUNIGLAS® | SHADE-foliesys-teem wordt in vergelijking mettraditionele thermische begla-zing een aanmerkelijke vermin-dering van de warmtedoor-gangscoëfficiënt bereikt.Tijdens het stookseizoen wordthet warmteverlies door hetneerlaten van het UNIGLAS® |SHADE foliesysteem-rolgordijnbij dubbel isolatieglas met meerdan 18% verminderd, hetgeeneen positief effect heeft op de
Zonwerende beglazing
146 |
energienota. Geen ander zon-weringssysteem verenigt tege-lijkertijd een uiterst efficiëntezonwering en blindering meteen zo duidelijke verbeteringvan de warmte-isolatie als hetcompacte UNIGLAS® | SHADEfoliesysteem-rolgordijn, dat opdeze wijze ook bijdraagt aaneen aanzienlijke energiebespa-ring.
De gedeeltelijk transparante folie maakt een doorzicht naar buiten mogelijk
Toepassing UNIGLAS® | SHADE in
woonhuis
Het UNIGLAS® | SHADE folie-systeem doet dankzij de con-structieve voordelen geenafbreuk aan de gevelvormge-ving.
Constructieve voordelen,argumenten:
n Absoluut onderhoudsvrij, erontstaan geen onderhouds-en reinigingskosten
n Geen lastige windgeluiden,geen gevaar voor schade bijhoge windsnelheden
n Kruipt bij wind niet omhoogzoals extern aangebrachtejaloezieën
n Veilig tegen vandalisme inopenbare gebouwen
n Geen afbreuk aan de gevel-vormgeving omdat er geenextra constructie vereist is
n Geen 'streepschaduw' zoalsbij jaloezieënsystemen
n Ongeëvenaarde look, geenvergelijkbaar product op demarkt
n Elegante optische uitstraling
n Optisch neutraal op grotereafstand
n Dankzij de homogene ver-duistering optimale blinderingvoor computerwerkplekkenbij gelijktijdig zicht naar buiten
n De lage g-waarde bespaartaircokosten in de zomer
n Variabele zonwering indiengewenst
n Effectieve bescherming tegenhitte in de zomer
n Zomer: ontlasting van deairco, daardoor kostenbespa-ring
n Energiebesparing in de winter's nachts: gesloten folie zorgtvoor een verbetering van deU-waarde van de isolatieglas-plaat met 0,2 – 0,3 W/m2K
n Blindering conform de veror-dening voor de inrichting vanwerkplekken bij beeldscherm-werkplekken
n 3 varianten van het folietypevan doorzicht tot verduistering
n Afdekking van het mechaniekdoor smalle strook in bij hetkozijn passende look
n Probleemloze montage inbijna alle kozijnsystemen,totale dikte vanaf 28 mm
n Drievoudig isolatieglas wordtmet het UNIGLAS® | SHADEfoliesysteem als standaard nureeds toegepast
n 'Warme kant' kan bij drievou-dig isolatieglas in 2e spouwworden toegepast
n Toepassing met langerelevensduur in grote objectenzonder noemenswaardigegebreken, bijna slijtagevrij
n Duurbelastingstest sinds5/2006, stand 6/2009:200.000 cycli (1 cyclus = 1 xomhoog, 1 x naar beneden)
n Bedrijfszekere 24 volt gelijk-stroomtechniek
n Combineerbaar met bestu-ringssystemen van bekendefabrikanten
n Zonne-energievariant: be-spaart de complete bedra-ding, vooral bij uitrusting ach-teraf
n Zonne-energievariant: accu-pack en besturing kunnen inhet raam worden onderge-bracht
n Zonne-energievariant: bedie-ning met afstandsbediening ofmembraantoetsenbord
n Zonne-energievariant: Be-drijfszekerheid ook op hetnoorden, bijv. in Hamburg,met een gangreserve van ca.2 maanden bij normaalgebruik,
6
Zonwerende beglazing Zonwerende beglazing
148 | | 149
6
UNIGLAS® | SHADE foliesysteem totaalaanzicht kamerzijde
Motor Schakelelement Microschakelaar Motor Wikkelas
Magneet Aluminiumbuis
RS
BP
RS = Reed-schakelaar BP = BorgpenIn het bovenste bereik van ca. 80 mm is het mechanisme door folie of emaille-ring zowel aan de kamerzijde als aan de buitenzijde afgedekt.
* Straling van buiten ** Straling van binnen
*** Waarden analoog omdat geen keuringsrapport voorhanden is
Alle rekenwaarden zijn alleen bedoeld als richtwaarden en vormen geen garantie
voor het eindproduct. De vermelde glasopbouw vormt geen garantie voor de
beschikbaarheid van het product.
Produceerbare maten, aanbevolen afmetingsgrenzen [mm]
B: 3
20 -
399
H m
ax: 1
.500
B: 4
00 -
599
H m
ax: 2
.200
B: 6
00 -
1.0
99H
max
: 2.4
00
B: 1
.100
- 1
.199
H m
ax: 2
.200
B: 1
.200
- 1
.320
H m
ax: 1
.800
Afwijkingen van de aanbevolen min./max. breedte-/hoogteverhoudingen naoverleg mogelijk. Absolute max. afmeting = 1.320 x 2.400 mm na overleg mogelijk. Absolutemin. breedte = 230 mm, eventueel minder na overleg mogelijk. Aanbevolen minimumbreedte met zonnecel = 560 mm; met 1/2 zonnecel 300mm mogelijk, beperkt laadvermogen van het accupak.
Warmtewerend isolatieglas 3-voudig warmtewerend isolatieglas
met SHADE foliesysteem zonder met SHADE foliesysteem zonder
karakteristieke fysische grootheden (begrippen coform EN 410) Symbool OD 1.1 OD 2 OD 4 OD 1.1 OD 2 OD 4
Glasopbouw 4-20-4 4-16-4 4-20-4-12-4*** 4-16-4-16-4
Premium Premium
n Fysische gegevens in vergelijking UNIGLAS® | SHADE foliesysteem OD (optische dichtheid) = 1,1 / 2 / 4
Warmtedoorgangscoëfficiënt (W/m2K) Ug 0,9 0,9 0,9 1,1 0,6 0,6 0,6 0,6
Lichtdoorlaat voor lichtcoëfficiënt D65 (%) τV 6,0 0,7 0,0 79,7 6,0 0,7 0,0 70,1
Lichtreflectie voor lichtcoëfficiënt D65* (%) pV 79,0 79,0 88,0 12,1 79,0 79,0 88,0 15,0
Lichtreflectie voor lichtcoëfficiënt D65** (%) pV 62,0 72,0 81,0 12,3 62,0 72,0 81,0 15,3
Stralingstransmissie voor globale straling (%) le 4,0 0,6 0,1 53,4 4,0 0,6 0,1 41,8
Stralingsreflectie voor globale straling* (%) pe 66,0 74,0 74,0 27,0 66,0 74,0 74,0 32,4
Stralingsreflectie voor globale straling** (%) pe 54,0 61,0 67,0 27,8 54,0 61,0 67,0 32,4
Sec. warmteafgifte naar binnen voor globale straling (%) qi 6,0 7,0 3,0 8,2 6,0 7,0 3,0 7,5
Totale energiedoorlaat voor globale straling (%) g 10,0 7,0 3,0 61,7 10,0 7,0 3,0 49,4
Reductiefactor Fc 0,16 0,11 0,05 - 0,20 0,14 0,06 -
UV-doorlaat (%) luv 3,0 0,8 0,0 32,0 3,0 0,8 0,0 20,0
Algemene kleurweergave-index (DIN 6169) (%) Ra 82,0 64,0 - 97,0 82,0 64,0 - 95,7
Shading-coëfficiënt (= g/0,8) sc 0,11 0,08 0,03 0,67 0,11 0,08 0,03 0,53
n Mogelijke afmetingen in mm (tussenruimte 20 mm)
Max. breedte: 320-399 400-599 600-1099 1100-1199 1200-1320
Max. hoogte: 1500 2200 2400 2200 1800
6.5 Speciale toepassingen met enkelglasuitvoeringen
Zonwerende beglazing
150 |
Zonwerende beglazing
| 151
Naast het gebruik van zonwe-rend glas als isolatieglas in kli-maatschillen worden hardcoat-ings op VSG dan wel bepaaldesoftcoatings verbonden totgelaagde folie aangebracht -bijv. over pergola's, ook alsenkele glasplaat toegepast.
Ter hoogte van attica's enborstweringen worden de oor-spronkelijk transparante glas-platen door emailleren of somsook door spuiten ondoorzichtiggemaakt. Door dit proces kaneen kleuraanpassing aan deomliggende elementen in dereflectiekleur worden bereikt.Zo kunnen gevelplaten kunnen
als voorzetwand neutraal of inkleur geaccentueerd wordentoegepast. Ze worden alsexterne weerbescherming vóórde in de regel met isolatiemate-riaal uitgevoerde attica- ofbalustradegedeelten gebouwden harmoniëren op deze maniermet de overige aangrenzende,transparante glasoppervlakken.
De uitvoering kan daarbij alnaargelang de vereistenbestaan uit floatglas, in uitzon-deringsgevallen ook uit figuur-glas, enkelglas of gelaagd vei-ligheidsglas.
6
Toepassingsvoorbeeld
Koude gevel (systeemdoorsnede)Warme gevel (systeemdoorsnede)
Isolatieglas
Balustradeplaat
Isolatieglas
Balustradeplaat
Ventilatie
7.1 Grondslagen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154
7.2 Speciale veiligheidsglas-toepassingen . . . . . . . 155
7.2.1 Balworpvastheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
7.2.2 Liftbeglazing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155
7.2.3 Beloopbare en betreedbare beglazingen . . . . . . . . 156
7.2.4 Classificatie veiligheidsglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
Veiligheidsglas
| 153
7
Veiligheidsglas
152 |
7
Veiligheidsglas
| 155
7. VeiligheidsglasBeglaasde oppervlakken vor-men in de schil van gebouwenvaak het zwakste punt als hetgaat om agressie van buitenaf.Hoogwaardig isolatieglas met
Veiligheidsglas
154 |
actieve en/of passieve veilig-heid biedt zowel het object alsde daarin aanwezige personenbescherming tegen inbraak,beschieting en explosies.
7.1 GrondslagenPassieve veiligheid betekentdat bij breuk van een glasplaateen voldoende beschermingtegen splinters en dus tegenletsel gegarandeerd is. Dit geldtbijvoorbeeld voor beglazingenin scholen en crèches, maarook in deuren.
Actieve veiligheid daarentegenwil zeggen dat de beglazingbestand is tegen gedefinieerdeaanvallen met als doel, het glaste doordringen. De vereistendie aan actieve veiligheid wor-den gesteld, zijn duidelijk gere-geld via normen of door vereis-ten van de Duitse bond vanschadeverzekeraars (VdS) enworden onderverdeeld in klas-
sen. De classificatie reikt vanbalbestendig via slagvast enkogelwerend tot explosierem-mend (zie Þ hoofdstuk 7.2.4).
Ook de uitvoering als doorval-beveiligende beglazing of detoepassing als overhead-begla-zing betekent actieve veiligheid.
Deze gekeurde veiligheid isterug te vinden in hetUNIGLAS® | SAFE veiligheids-glas. Door de verwerking totisolatieglas zijn naast de gedefi-nieerde veiligheid ook de func-ties van warmte-, geluids- en/ofzonwering gewaarborgd.
7.2 Speciale veiligheidsglas-toepassingen
Toepassingen van veiligheidsre-levante transparantie vindt mennatuurlijk ook buiten het assorti-ment veiligheidsisolatieglas. Deuitvoering is daarbij, al naarge-lang de vereisten, in gelaagd vei-ligheidsglas (VSG), gehard veilig-
heidsglas (ESG), thermisch ver-sterkt glas (TVG) of een onderlin-ge combinatie van deze soortenglas mogelijk. Naast de klassiekepanelen in balustrades en door-valbeveiligingen (zie Þ hoofd-stuk 9.6) zijn de volgende gebie-den belangrij.
7.2.1 Balworpvastheid
DIN 18032-3 gekeurd veilig-heidsglas als VSG en ESG isbalbestendig.
Het glas wordt conform DIN18032-3 met de volgende tes-tapparaten beschoten:
n Handbal425 tot 475 g, diameter 185tot 191 mm
n Hockeybal156 tot 163 g, diameter 70tot 75 mm
Het proefglas wordt 54 keermet de handbal en 12 keer metde hockeybal beschoten zon-der dat de glasplaat mag bre-ken. Het is aan de testendepersoon om te beslissen waarde treffers worden geplaatst.Zwakke plekken wordengericht belast.
7.2.2 Liftbeglazing
Transparante liftschachtbegla-zingen en liftcabines zijn eentrend. Bij het ontwerpen en rea-liseren van dergelijke installatiesmoeten een reeks verordenin-gen, voorschriften en richtlijnenin acht worden genomen. Inprincipe moeten zowel de liftver-ordening (AufzV) 6/98 alsook deEuropese liftrichtlijn 95/16 EG7/99 worden geraadpleegd.Daarnaast zijn EN 81-1 02/99en EN 81-2 02/99'Veiligheidsvoorschriften voor devervaardiging en de montagevan liften' van toepassing. Vóórverkeersruimten dienen bij deliftschachtbeglazing daarnaastde telkens geldende publiek-rechtelijke bepalingen voor
doorvalbeveiligende be-glazingen in acht te wordengenomen. In Duitsland is dit bij-voorbeeld TRAV en in OostenrijkÖNORM B 3716-3.
Wanden van de liftcabine en vande liftschacht en deuren zijnonderhevig aan verschillendeeisen:
Bij het bewijs van draagvermo-gen van de glazen schachtmoet vlg. EN 81 rekening wor-den gehouden met de invloedvan een puntlast van 300 N opeen rond of vierkant oppervlakmet een grootte van 5 cm2.Buiten moet daarbij nog dewindlast worden ingecalculeerd.
7
Toepassingsvoorbeeld
Veiligheidsglas
| 157
De beglazing van de liftcabinemoet als deze rondom isbevestigd en bij een maximalerandlengte van de korte zijdevan 1 m ten minste worden uit-gevoerd van VSG 10 mm +0,76 mm PVB-folie res. vanVSG-V 8 mm + 0,76 mm PVB-folie (gelaagd veiligheidsglasvan thermisch versterkt glas).Bij een maximale randlengtevan 2 m bedraagt de minimaledikte VSG 12 mm + 0,76 mmPVB-folie resp. VSG-V 10 mm+ 0,76 mm PVB-folie. Voorzover de onderste rand van hetglasoppervlak onder een hoog-te van 1,1 m boven de vloervan de liftcabine ligt, moet erdaarnaast tussen een hoogtevan 0,9 m en 1,1 m een dra-gende leuning worden aange-bracht die niet aan het glasmag zijn bevestigd.
De deurbeglazingen dienenabsoluut altijd van gelaagd vei-ligheidsglas van thermisch ver-sterkt glas (VSG-V) te worden
Veiligheidsglas
156 |
gemaakt. Daarbij bedragen deglasdikten ten minste:
n 2–zijdig bevestigd: 720 ≤ b ≤ 360 mm; h ≤ 2.100 mm (inwendig):16 mm + 0,76 mm PVB-folie
n 3–zijdig bevestigd: 720 ≤ b ≤ 300 mm; h ≤ 2.100 mm (inwendig):16 mm + 0,76 mm PVB-folie
n rondom bevestigd: 870 ≤ b ≤ 300 mm; h ≤ 2.100 mm (inwendig):10 mm + 0,76 mm PVB-folie
Conform EN 81 moeten deglasplaten met ten minste devolgende gegevens wordengemerkt:
n Naam van de fabrikant / pro-ductnaam
n Soort glas (VSG of VSG-V)
n Dikte van het glas, bijv. 55.2
7.2.3 Beloopbare en betreedbare beglazingen
Met betreedbare beglazingenworden glasconstructies be-doeld die voor reinigings- enonderhoudsdoeleinden kortston-dig moeten worden betreden.Voor deze beglazingen gelden detestcriteria GS-BAU-18 (februari2001) van de Duitse overkoepe-lende vereniging van wettelijkebedrijfsongevallenverzekeringen(HVBG). Voor zover het gedeelteonder de betreedbare beglazingop het moment van de reini-gings- of onderhoudswerkzaam-heden voor het publiek niet kanworden afgezet, moet in hetkader van een goedkeuring voorindividuele gevallen (ZiE) voor eendergelijke beglazing bovendiende toestemming van de hoogste
instantie voor bouwtoezicht vande betreffende Duitse deelstaatworden gevraagd.
Beglazingen die voor het gebruikdoor personen of om te berijdenworden vrijgegeven, behoevenin de regel goedkeuring voorindividuele gevallen (ZiE).
Voorwaarde voor het verlenenvan de 'ZiE' is naast de informe-le aanvraag het overleggen vaneen gecontroleerde statica eneen expertiserapport inzake derestweerstand van de construc-tie bij de hoogste instantie voorbouwtoezicht van de betreffendeDuitse deelstaat (zie Þ hoofd-stuk 9).
Een speciaal geval voor beloop-bare beglazingen is qua bouw-toezicht geregeld in TRLV 2006.Op basis daarvan mag er VSGvan minimaal drie lagen wordentoegepast. De bovenste glas-plaat moet uit minimaal 10 mmdik en met een antislipmatteringbehandeld gehard veiligheidsglas(ESG) of thermisch versterkt glas(TVG) bestaan en mag bij de sta-biliteitsberekening niet als dra-gend worden gedeclareerd. Detwee onderste glasplaten moe-ten ten minste 12 mm dik en vanfloatglas of TVG zijn; de maxima-le lengte bedraagt 1500 mm demaximale breedte 400 mm. Deoptredende spanningen mogende in tabel 2 van de TRLV gede-finieerde waarden niet overschrij-den (zie Þ hoofdstuk 9.5).
De geregelde beglazingenmogen niet worden bereden,noch worden blootgesteld aanhoge duurzame belastingen. Zemoeten rondom worden beves-tigd, bij een steunbreedte vanten minste 30 mm. De dikte vanhet folie van de PVB-tussenlaagmoet ten minste 1,52 mmbedragen. Met een op hetdraaggedrag gunstig uitwerken-de schuifstijfheid*** mag geenrekening worden gehouden.Gaten of randuitsparingen zijnniet toegestaan. De randenmoeten bovendien beschermdzijn. De maximale doorbuigingmag in intacte toestand 1/200van de steunbreedte niet over-schrijden.
Toepassingsvoorbeeld
7
Beglazingsadvies en glasconstructie - (toestemmingsplichtig)]
VerzegelingVoorlegband
Afstandsblok
Rondlopendeomlijsting
Steunmateriaal
Glasopbouw van boven naar beneden:veiligheidsglas, beschermt de dragende glasconstructie tegen schade.Minimale dikte 6 mm, ESG of TVG met / zonder opdruk. Dragende glasconstruc-tie van twee of drie glasplaten die door middel van PVB-folies met elkaar verbon-den zijn. Hardheid van het elastomere steunmateriaal: 70 tot 80 Shore A
≥ 30 mm
Veiligheidsglas Veiligheidsglas
158 | | 159
7.2.4 Classificatie veiligheidsglas
EN 356 maakt onderscheid inslagvast en inbraakwerend glas.
Slagvast glas wordt getest meteen stalen kogel van 4,05 tot4,17 kg en een diameter van 98tot 102 mm.
Al naargelang de classificatie vanP1A tot P5A laat men de kogelvanuit verschillende hoogtenmet een verschillend aantalexact op dezelfde plaats van detestglasplaat vallen. De test geldtals geslaagd, als het vallichaamniet door het glas heen gaat.
Kogelwerende beglazingen wor-den al naargelang de classificatiemet verschillende wapens enkalibers telkens 3 x vanaf eenvastgelegde afstand beschoten.Bovendien wordt gedifferenti-eerd volgens 'splintervrij' (NS) en'splinterend' (S).
In geval van een strengere bevei-ligingssbehoefte en in het toe-passingsgebied van verzekerin-gen worden inbraakwerendebeglazingen met de weerstands-klassen P6 B, P7 B en P8 Bresp. VdS EH1, EH2 en EH3toegepast. De geschiktheids-proef wordt uitgevoerd metbehulp van een machinaal aan-gedreven en 2 kg zware bijl(Hakbijltest). Beslissend voor declassificatie is het aantal slagendat nodig is om een 400 x 400mm grote doorbraakopening inde testruit te slaan.
De kogelwerende beglazingenbeschikken bovendien over eenverhoogde inbraakbeveiliging.
In EN 13541 zijn de eisen en detestmethoden voor explosiewe-rende veiligheidsbeglazingen in
gebouwen vastgelegd. De clas-sificatie geldt alleen voor testrui-ten met een oppervlak vanongeveer 1 m2. Op grond van deglasconstructie is bovendien eenverhoogde slag- en inbraakwe-ring gewaarborgd.
7
Doorbraakpoging met bijl
ER 1 50 ≤ Pr < 100 370 ≤ i+ < 900 ≥ 20
ER 2 100 ≤ Pr < 150 900 ≤ i+ < 1500 ≥ 20
ER 3 150 ≤ Pr < 200 1500 ≤ i+ < 2200 ≥ 20
ER 4 200 ≤ Pr < 250 2200 ≤ i+ < 3200 ≥ 20
Kencijfer Eigenschappen van de vlakke schokgolf
van de Minimumwaarden van de
klasse pos. max.-druk van positieve specifieke duur van de positieve
de gereflecteerde impuls (i+) drukfase (t+)
schokgolf (Pr)
[kPa] [kPa x ms] [ms]
n Classificatie explosiewerend conform EN 13541
Weerstandsklasse Valhoogte [mm]
conform EN 356 (treffers)
P1 A 1.500 (3)
P2 A 3.000 (3)
P3 A 6.000 (3)
P4 A 9.000 (3)
P5 A 9.000 (9)
Weerstandsklasse Slagen
conform DIN / VdS (minimaal)
P6 B / VdS EH1 30
P7 B / VdS EH2 51
P8 B / VdS EH3 71
Inbraakwerend Valhoogte [mm]
conform VdS (treffers)
EH 01 9.500 (3)
EH 02 12.500 (3)
Kaliber Projectiel Inslag-weerstandsklasse Schotafstand Snelheid
Soort Afmetingen Splinterend Splintervrij
[g] [m] [m/s]
n Classificatie kogelwerend EN 1063
.22 LR L/RN Cilindervormige-ogief kogel 2,6 ± 0,10 BR1-S BR1-NS 10 360 ± 10
9 mm x 19 FJ(1)/RN/SC Cilindervormige-ogief kogel met metalen mantel
en zachte kern 8,0 ± 0,10 BR2-S BR2-NS 5 400 ± 10
.357 Magn. FJ(1)/CB/SC Conische kogel met metalen mantel en zachte kern 10,25 ± 0,10 BR3-S BR3-NS 5 430 ± 10
.44 Rem. Magn. FJ(2)/FN/SC Afgeplatte, cilindervormige-conische kogel met
metalen mantel en zachte kern 15,55 ± 0,10 BR4-S BR4-NS 5 440 ± 10
5,56 x 45 FJ(2)/PB/SCP 1 Cilindervormige-conische kogel met metalen mantel
en zachte kern en penetratiemassa van staal 4,0 ± 0,10 BR5-S BR5-NS 10 950 ± 10
7,62 x 51 FJ(1)/PB/SC Cilindervormige-conische kogel met metalen mantel
en zachte kern 9,45 ± 0,10 BR6-S BR6-NS 10 830 ± 10
7,62 x 51 FJ(2)/PB/HC1 Cilindervormige-conische kogel met metalen mantel
en harde stalen kern 9,75 ± 0,10 BR7-S BR7-NS 10 820 ± 10
Jachtgeweer 12/70* Brenneke 31,0 ± 0,50 SG1-S * SG1-NS * 10 420 ± 20
Jachtgeweer 12/70 Brenneke 31,0 ± 0,50 SG2-S SG2-NS 10 420 ± 20
* De proef geschiedt door middel van een eenmalig schot
8.1 UNIGLAS®-Punthoudersystemen voor isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
8.1.1 UNIGLAS® | SHIELD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162
8.2 UNIGLAS®-Bevestigingssystemen voor glazen luifels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
8.2.1 UNIGLAS® | OVERHEAD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
8.3 UNIGLAS®-Punthoudersystemen . . . . . . . . . . . . 166
8.3.1 GM PICO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 166
8.3.2 GM PICO KING . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 167
8.3.3 GM PICO LORD. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 169
8.3.4 GM PUNTO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
8.3.5 GM POINT P 60/22 SP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 173
8.3.6 GM POINT P 80/29 SP . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 174
8.3.7 Overzicht van andere punthoudersystemen . . . . . . 175
UNIGLAS®-Systemen
| 161
8
UNIGLAS®-Systemen
160 |
8
8.4 GM BRACKET S. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 176
8.5 UNIGLAS® | STYLE. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
8.5.1 GM TOPROLL 100. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178
8.5.2 GM TOPROLL 100 SHIELD . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180
8.5.3 GM TOPROLL SMART. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 181
8.5.4 GM TOPROLL 10/14 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
8.5.5 GM KOZIJNPROFIEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183
8.5.6 GM LIGHTROLL 6/8. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
8.5.7 GM LIGHTROLL 10/12. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185
8.5.8 HANG- EN SLUITWERK voor klapdeuren en volglassystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186
8.5.9 GM RAILING® . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187
8.5.10 GM RAILING® SOLO . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
8.5.11 GM RAILING® Overzicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
8.6 only|glass® LightCube – Zitmeubel en kunstobject. . . . . . . . . . . . . . . . . . 192
UNIGLAS®-Systemen
| 163
8 UNIGLAS®-Systemen8.1 UNIGLAS®-Punthoudersystemen voor
isolatieglas
UNIGLAS®-Systemen
162 |
8.1.1 UNIGLAS® | SHIELD
UNIGLAS® | SHIELD brengtbeweging in de wereld van detechnisch en optisch veeleisen-de punthoudersystemen:
UNIGLAS® | SHIELD is flexibelen maakt vervorming van hetisolatieglas als gevolg vanluchtdrukverschillen mogelijk.
UNIGLAS® | SHIELD reduceertdankzij de thermische schei-ding het warmteverlies van bin-nen naar buiten. De dubbeleafdichting in het randprofiel enter hoogte van de puntbevesti-ging is een van de belangrijkstekwaliteitskenmerken vanUNIGLAS® | SHIELD.
De roestvrijstalen houder over-tuigt door zijn duidelijke vorm.Het vlak aanliggende, zichtbareelement is verkrijgbaar in allegeanodiseerde kleuren.
n Grote en veelzijdige glas-keuze
Bij UNIGLAS® | SHIELD is naasthardcoatings ook het gebruikvan Low-E-gecoat glas moge-lijk.
UNIGLAS® | SHIELD
8.2 UNIGLAS®-Bevestigingssystemen voorglazen luifels
Het beslagsysteem UNIGLAS® |OVERHEAD met typegoedkeu-ring door de instantie voorbouwtoezicht in Duitsland(UNIGLAS® | OVERHEAD abZ-nr.Z-70.3-103) scoort over dehele linie met de volgende voor-delen:
n uniek systeem met 3 beves-tigingspuntdiameters
8.2.1 UNIGLAS® | OVERHEAD
n kleinste bevestigingspuntdia-meter met 45 mm
n goedgekeurd voor sneeuw-lasten tot 1,5 kN/m2
n grote formaten mogelijk, bijv.tot 1.800 x 4.080 mm
8
n UNIGLAS® | OVERHEAD
Type I Ø 45 mm
Type II Ø 60 mm
Type III Ø 80 mm
Montageaanzicht
À Afstand hart gat wandbevestiging tot hart gat wandbevestiging
Á Neiging luifel in graden β α = min. 35°
à Afstand wand tot hart gat
UNIGLAS® | SHIELD bevestiging
n Technische gegevens
Aanzicht vlak afsluitend
Type dynamisch
Steunvlak Ø 60 mm
Benaming UNIGLAS® | SHIELD
45/60
Eloxaalkleur zwart / naturel
roestvrij staal
1.4301, alum.
Kunststof polyamide 6 naturel
Schroeven roestvrij staal
(1.4301)
Systeemdoorsnede
UNIGLAS®-Systemen UNIGLAS®-Systemen
164 | | 165
Luifelsysteem met 2 trekstangen type I, type II en type III
Informatie over de typegoedkeu-ring van de instantie voor bouw-
toezicht (abZ) nr. Z-70.3.103(geldig voor Duitsland).
Luifelsysteem met 4 trekstangen type I, type II en type III
Informatie over de typegoedkeu-ring van de instantie voor bouw-
toezicht (abZ) nr. Z-70.3.103(geldig voor Duitsland).
Belangrijke opmerking: dezewaarden zijn alleen geldig metinachtneming van de integraletypegoedkeuring van de instan-
tie voor bouwtoezicht. Tech-nische wijzigingen voorbehou-den!
8
Boorsjabloon
À Luifeldiepte (LD) Á Luifelbreedte (LB)
I 780 160 1000 1200 240 1680 VSG 2x8 mm TVG 0,75 kN/m2
I 780 160 1000 900 180 1260 VSG 2x8 mm TVG 1,50 kN/m2
II 950 190 1200 1200 240 1680 VSG 2x8 mm TVG 0,75 kN/m2
II 950 190 1200 900 180 1260 VSG 2x8 mm TVG 1,50 kN/m2
II 1120 220 1400 1300 260 1820 VSG 2x10 mm TVG 0,75 kN/m2
II 1120 220 1400 900 180 1260 VSG 2x10 mm TVG 1,50 kN/m2
III 1280 260 1600 1550 310 2170 VSG 2x10 mm TVG 0,75 kN/m2
III 1280 260 1600 1100 220 1540 VSG 2x10 mm TVG 1,50 kN/m2
III 1450 290 1800 1500 300 2100 VSG 2x12 mm TVG 0,75 kN/m2
III 1450 290 1800 1100 220 1540 VSG 2x12 mm TVG 1,50 kN/m2
Type a x LD b y LB Glasopbouw Sneeuwlast
Montageaanzicht / boorgaten
Á Neiging β max. 10° Â α = min. 35° Alle maataanduidingen in mm.
y = 20 % van b
x = 20
% va
n a
Type I (Ø 45 mm):
Type II (Ø 60 mm):
Type III (Ø 80 mm):
Boorsjabloon
À Luifeldiepte (LD) Á Luifelbreedte (LB)
Montageaanzicht / boorgaten
Á Neiging β max. 10° Â α = min. 35° Alle maataanduidingen in mm.
Type I (Ø 45 mm):
Type II (Ø 60 mm):
Type III (Ø 80 mm):
y = 20 % van b
x = 20
% va
n a
UNIGLAS®-Systemen UNIGLAS®-Systemen
166 | | 167
Belangrijke opmerking: dezewaarden zijn alleen geldig metinachtneming van de integraletypegoedkeuring van de instan-
tie voor bouwtoezicht. Tech-nische wijzigingen voorbehou-den!
8.3.1 GM PICO
werd speciaal ontwikkeld voorde eenvoudige en rationelebevestiging binnenshuis. Voorde montage van alle plaatmate-rialen (6 - 8 mm resp. 10 - 12mm dikte) kunnen willekeurigeverzonken schroeven met eendiameter van 6 mm wordengebruikt. Het zachte afdek-plaatje houdt het te bevestigenelement op afstand van deonderconstructie.
Toepassingsvoorbeelden:
n spiegelwanden
n wandplaatbekledingen
n keukenachterwanden
n beglazingen in sanitaire ruim-ten
n beglazingen in de meubel-bouw
Schroeven: verzonken schroef Ø 6 mm met kop Ø 12 mm door deopdrachtgever te verzorgen.
8.3.2 GM PICO KING
werd speciaal ontwikkeld voorde eenvoudige en rationelebevestiging binnenshuis. Voorde montage van alle plaatmate-rialen (8 - 12 mm dikte) kunnenwillekeurige verzonken schroe-ven met een diameter van 6mm worden gebruikt. Dooreenvoudig aan het kunststofelement te draaien kan dehoogte worden versteld. Desnelle instelling en montage vanplaatelementen is dan ook eenander groot voordeel van ditbevestigingstype. Dankzij de inde kop van het bevestigings-punt aangebrachte excenter iseen extra bijstelling van ± 1,5mm mogelijk.
Toepassingsvoorbeelden:
n spiegelwanden
n wandplaatbekledingen
n keukenachterwanden
n beglazingen in sanitaire ruim-ten
n beglazingen in de meubel-bouw
8.3 UNIGLAS®-Punthoudersystemen
8
6 - 8 mm GM PICO punthouder kunststof, zwart
kunststof, transparant
10 - 12 mm GM PICO punthouder kunststof, zwart
kunststof, transparant
afdekschijf messing, vernikkeld
messing, verguld
Glasdikte Systeemelement Uitvoering
Technische constructie
Verwerkingsinstructies Floatglas, spiegel: Gehard veiligheidsglas:
x min. 20 mm x min. 2 x glasdikte +10 mm
y min. 20 mm y min. 5 x glasdikte +10 mm
I 950 190 1200 750 150 2550 VSG 2x8 mm TVG 0,75 kN/m2
I 950 190 1200 500 100 1700 VSG 2x8 mm TVG 1,50 kN/m2
II 1120 220 1400 850 170 2890 VSG 2x8 mm TVG 0,75 kN/m2
II 1120 220 1400 550 110 1870 VSG 2x8 mm TVG 1,50 kN/m2
II 1280 260 1600 850 170 2890 VSG 2x10 mm TVG 0,75 kN/m2
II 1280 260 1600 550 110 1870 VSG 2x10 mm TVG 1,50 kN/m2
III 1280 260 1600 1300 260 4420 VSG 2x10 mm TVG 0,75 kN/m2
III 1280 260 1600 900 180 3060 VSG 2x10 mm TVG 1,50 kN/m2
III 1450 290 1800 1200 240 4080 VSG 2x12 mm TVG 0,75 kN/m2
III 1450 290 1800 800 160 2720 VSG 2x12 mm TVG 1,50 kN/m2
Type a x LD b y LB Glasopbouw Sneeuwlast
Eenvoudige montage
GM PICO voor ver-zonken boringen 45° Ø 12 mm.
GM PICO indrukken. Gebruikelijke 6 mmverzonkenschroeven indraaien.
Vlak aflsuitendeafdekschijf vastdruk-ken - klaar!
maar ook
n spiegels
n floatglas
n draadglas
zijn mogelijk.
UNIGLAS®-Systemen
| 169
Aanbevolen glassoorten:
n bij voorkeur gehard veilig-heidsglas ESG
n ESG-emailglas
UNIGLAS®-Systemen
168 |
Schroeven: verzonken schroef Ø 6 mm met kop Ø 12 mm door deopdrachtgever te verzorgen.
8.3.3 GM PICO LORD
is speciaal ontwikkeld voor eeneenvoudige en rationele bevesti-ging binnenshuis. Voor de mon-tage van alle plaatmaterialen (8 -12 mm dikte) kunnen stok-schroeven of draadeinden meteen diameter van 6 mm wordengebruikt. Dankzij de flexibiliteitvan het bevestigingspunt kun-nen hoeken of afstelfouten in deonderconstructie wordengecompenseerd. Het bevesti-gingspunt wordt aan het glasvoorgemonteerd en vanaf debuitenzijde direct op de onder-grond vastgeschroefd. Doordeze directe montage kunnende montagetijden aanzienlijkworden verkort. Oneffenheden(bijv. uitsparingen, schuintes,enz.) kunnen door het verschil-lend diep indraaien van deschroeven met slechts één typebevestigingspunt wordengecompenseerd.
Toepassingsvoorbeelden:
n spiegelwanden
n wandplaatbekledingen
n keukenachterwanden
n beglazingen in sanitaire ruim-ten
n beglazingen in de meubel-bouw
Aanbevolen glassoorten:
n bij voorkeur gehard veilig-heidsglas ESG
n ESG-emailglas
maar ook
n spiegels
n floatglas
n draadglas
zijn mogelijk.
8
Technische constructie
Verwerkingsinstructies Floatglas, spiegel: Gehard veiligheidsglas:
x min. 25 mm x min. 2 x glasdikte + 10 mm
y min. 25 mm y min. 5 x glasdikte + 10 mm
Technische constructie
Verwerkingsinstructies Floatglas, spiegel: Gehard veiligheidsglas:
x min. 25 mm x min. 2 x glasdikte + 10 mm
y min. 25 mm y min. 5 x glasdikte + 10 mm
Hoogteverstelling in een handomdraai
Hoogteverstelling
Instelling 1 Instelling 2 Instelling 3 Instelling 4
8 – 12 mm GM PICO KING kunststof, zwart
kunststof, lichtgrijs
afdekschijf messing, vernikkeld
messing, verguld
Glasdikte Systeemelement Uitvoering
UNIGLAS®-Systemen UNIGLAS®-Systemen
170 | | 171
Toepassingsvoorbeeld
8.3.4 GM PUNTO
is ontwikkeld voor een eenvou-dige en rationele bevestigingbinnenshuis. Deze zijn geschiktvoor glasdikten van 3 - 6 mm.Voor de montage van alle soor-ten plaatmateriaal kunnen ver-zonken schroeven wordengebruikt. Het zachte afdek-plaatje beschermt het gat in hetglas en houdt het te bevestigenelement op afstand van deonderconstructie.
Toepassingsvoorbeelden:
beglazingen in
n sanitaire ruimten
n de meubelbouw
n winkelinrichtingen, stand- endisplaybouw
en natuurlijk ook voor de
n bevestiging van aanwijzings-en deurbordjes.
GM PUNTO 13
GM PUNTO 25
is ontwikkeld voor een eenvou-dige en rationele bevestigingbinnenshuis. Deze zijn geschiktvoor glasdikten van 4 - 10 mm.Voor de montage van alle soor-ten plaatmateriaal kunnen ver-zonken schroeven wordengebruikt. Het zachte afdek-plaatje beschermt het gat in hetglas en houdt het te bevestigenelement op afstand van deonderconstructie.
Toepassingsvoorbeelden:
beglazingen in
n sanitaire ruimten
n de meubelbouw
n winkelinrichtingen, stand- endisplaybouw
en natuurlijk ook voor de
n bevestiging van aanwijzings-en deurbordjes.
8
3 - 6 mm roestvrij staal, gepolijst afdekschijf
spuitgietzink klemschijf
silicone zacht lager
montagegereedschap
Glasdikte Materiaal Bestanddelen
Technische constructie
Verwerkingsinstructies Floatglas, spiegel: Gehard veiligheidsglas:
x min. 20 mm x min. 2 x glasdikte + 3 mm
y min. 20 mm y min. 4 x glasdikte + 3 mm
Schroeven, moeren en onderdelen
kunnen telkens ook al naargelang de
ondergrond worden bepaald.
Verzonken schroeven Ø 4 mm,
kop Ø 8 mm niet bij de levering inbe-
grepen.
Draadeind of stokschroef Flexibiliteit van het bevestigingspunt
8 - 12 mm GM PICO LORD kunststof, zwart
kunststof, lichtgrijs
afdekschijf messing, vernikkeld
messing, verguld
Glasdikte Systeemelement Uitvoering
Afstand draadpen: Y1 34 / 44 / 54 / 64 mm
Afstand schroef: Y1 22 / 40 / 60 mm
Eenvoudige montage
GM PUNTO Ø 13 mm voorboring Ø 6 mm.
De kuststof plug terbescherming van deglasboring eenvou-dig voormonterenmet het montagege-reedschap.
Glas met klemschijfen gebruikelijke 4mm verzonkenschroef bevestigen.
Afdekschijf opdruk-ken en PUNTO isklaar!
UNIGLAS®-Systemen UNIGLAS®-Systemen
172 | | 173
GM PUNTO 36
is ontwikkeld voor een eenvou-dige en rationele bevestigingbinnenshuis. Deze zijn geschiktvoor glasdikten van 8 - 13,5mm. Voor de montage van allesoorten plaatmateriaal kunnenverzonken schroeven wordengebruikt. Het zachte afdek-plaatje beschermt het gat in hetglas en houdt het te bevestigenelement op afstand van deonderconstructie.
Toepassingsvoorbeelden:
beglazingen in
n sanitaire ruimten
n de meubelbouw
n winkelinrichtingen, stand- endisplaybouw
en natuurlijk ook voor de
n bevestiging van aanwijzings-en deurbordjes.
8.3.5 GM POINT P 60/22 SP
Het beslag is gebaseerd op eenpuntvormige, via geboordegaten aangebrachte glasbe-vestiging. Alle metalen beslag-delen zijn overeenkomstig hetsysteem GM POINT vervaar-digd van roestvrij staal. Allebeslagdelen die met het glas-oppervlak in contact komen,zijn uitgevoerd in weerbestendi-ge kunststof- resp. rubberkwa-liteit. Alle schroefverbindingenmoeten op geschikte wijzegeborgd worden (bijv. Loctite).
De uitvoering van de beslagenen de vermelde glasdikten die-nen slechts te worden gezienals aanbeveling. Een sterktebe-rekening kan uitsluitend wor-den geleverd door een daartoebevoegde constructeur. Daarbijwordt dan de sterkte van hettotale punthoudersysteem incombinatie met glas en onder-constructie gecontroleerd enaangetoond.
8
8 mm roestvrij staal, gepolijst afdekschijf
10 - 13,5 mm
spuitgietzink klemschijf
silicone zacht lager
8 mm roestvrij staal, gepolijst afdekschijf
10 - 13,5 mm
spuitgietzink klemschijf
silicone zacht lager
spuitgietzink steunschijf
8 mm roestvrij staal, gepolijst afdekschijf
10 - 13,5 mm
spuitgietzink klemschijf
silicone zacht lager
spuitgietzink afstandstuk
Glasdikte Materiaal Bestanddelen
Technische constructie
Verwerkingsinstructies Floatglas, spiegel: Gehard veiligheidsglas:
x min. 20 mm x min. 2 x glasdikte + 9 mm
y min. 20 mm y min. 4 x glasdikte + 9 mm
Schroeven, moeren en onderdelen
kunnen telkens ook al naargelang de
ondergrond worden bepaald.
Verzonken schroeven Ø 6 mm,
kop Ø 12 mm niet bij de levering
inbegrepen.
Het afstandstuk kan zowel met ver-
zonken als met inbusschroeven
worden bevestigd.
4 mm roestvrij staal, gepolijst afdekschijf
6 mm
8 -10 mm spuitgietzink klemschijf
silicone zacht lager
4 mm roestvrij staal, gepolijst afdekschijf
6 mm
8 - 10 mm spuitgietzink klemschijf
silicone zacht lager
spuitgietzink steunschijf
Glasdikte Materiaal Bestanddelen
Technische constructie
Verwerkingsinstructies Floatglas, spiegel: Gehard veiligheidsglas:
x min. 20 mm x min. 2 x glasdikte + 7 mm
y min. 20 mm y min. 4 x glasdikte + 7 mm
Schroeven, moeren en onderdelen
kunnen telkens ook al naargelang de
ondergrond worden bepaald.
Verzonken schroeven Ø 4 mm,
kop Ø 8 mm niet bij de levering inbe-
grepen.
UNIGLAS®-Systemen UNIGLAS®-Systemen
174 | | 175
8.3.6 GM POINT P 80/29 SP
Het beslag is gebaseerd op eenpuntvormige, via geboordegaten aangebrachte glasbeves-tiging. Alle metalen beslagdelenzijn overeenkomstig het sys-teem GM POINT vervaardigdvan roestvrij staal. Alle beslag-delen die met het glasoppervlakin contact komen, zijn uitge-voerd in weerbestendige kunst-stof- resp. rubberkwaliteit. Alleschroefverbindingen moeten opgeschikte wijze geborgd worden(bijv. Loctite).
De uitvoering van de beslagenen de vermelde glasdikten die-nen slechts te worden gezien alsaanbeveling. Een sterktebereke-ning kan uitsluitend wordengeleverd door een daartoebevoegde constructeur. Daarbijwordt dan de sterkte van hettotale punthoudersysteem incombinatie met glas en onder-constructie gecontroleerd enaangetoond.
8.3.7 Overzicht van andere punthoudersystemen
8
Aanzicht uitstekend TRAV- + TRPV-conformType star
Steunvlak Ø 80 mm
Benaming P 80/29 SP II P 80/29 SP III P 80/29 SP IV
Glasdikte (X) 10 - 14 mm 15 - 19,5 mm 20 - 22 mm
Draadpenlengte (Y3) 40 - 60 mm
Materiaal draaiende delen roestvrij staal 1.4301
kunststof polyamide 6 zwart
schroeven: roestvrij staal A2 (1.4301)
Systeemdoorsnede Toepassing gevel
Glasboring
Onderconstructie (door de construc-
teur), dikte conform statische vereis-
ten.
P 25 • 25
P 36 • 36
P 36 HUK • 36
P 36 RR • 36
P 45 • 45
P 45/5 SP • 45
P 45/30 ST • 45
P 50 • 50
P 60/7 SP • 60
P 60/22 SP • 60
P 80/9 SP • 80
P 80/29 SP • 80
Type star flexibel Ø [mm]
GM POINT
Aanzicht uitstekend TRAV- + TRPV-conformType star
Steunvlak Ø 60 mm
Benaming P 60/22 SP I P 60/22 SP II P 60/22 SP III
Glasdikte (X) 8 - 13,5 mm 14 - 17,5 mm 18 - 22 mm
Draadpenlengte (Y3) 30 - 90 mm
Materiaal draaiende delen roestvrij staal 1.4301
kunststof polyamide 6 zwart
schroeven roestvrij staal A2 (1.4301)
Systeemdoorsnede Toepassing gevel
Glasboring
Onderconstructie (door de construc-
teur), dikte conform statische vereis-
ten.
UNIGLAS®-Systemen UNIGLAS®-Systemen
176 | | 177
8.4 GM BRACKET SGM BRACKET S is speciaalontwikkeld voor de eenvoudigeen rationele montage van over-naadse glasgevels. Voor hetbevestigingssysteem zijn geengaten of andere bewerkingenvan het glas noodzakelijk. Hetglas wordt met een speciaalbevestigingssysteem in de hou-der geplaatst en vastgeklemd.
Toepassingsmogelijkheden
n voorzetgevels
n galerijbeglazingen
n trappenhuisbeglazingen
n beglazingen van parkeer-garages
n bescherming tegen weer enwind
n ventilatie
n zonnewering
Montage-aanzicht
Systeemdoorsnede boven
Detailaanzicht
Systeemdoorsnede midden
Systeemdoorsnede onder 8
Dankzij de voorhanden con-structietechnische berekenin-gen van het bevestigingssys-teem is een eenvoudigerdimensionering van glasafme-tingen en -dikten mogelijk.
Type star flexibel Ø [mm]
GM POINTBALL
PB 45/30 HM • 45
PB 45/30 S • 45
PB 45/40 S • 45
PB 60/33 HM • 60
PB 60/33 S • 60
PB 80/44 HM • 80
PB 80/44 S • 80
GM SHIELD
S 27/36 • 36
S 27/36 A • 36
S 27/36 A 90° • 36
S 27/45 ST • 45
S 27/50 • 50
S 45/60 • 60
S 60/80 • 80
GM SHIELDBALL
SB 27/45 • 45
SB 45/60 • 60
SB 60/80 • 80
UNIGLAS®-Systemen UNIGLAS®-Systemen
178 | | 179
gen.Het systeem GM TOP-ROLL 100 kan bijv. wordentoegepast in kantoorschei-
Type D
Type B
Type A
Type C
dingswanden, tussen eetkameren keuken, in de badkamer ofin kastwanden.
8
8.5 UNIGLAS® | STYLE8.5.1 GM TOPROLL 100
n SysteemHangend schuifdeursysteemvoor volglazen schuifelemen-ten. De glasplaten worden in debovenste loopslede door mid-del van verlijming en bovendiendoor middel van een mechani-sche borging vastgehouden.Dankzij de talrijke combinatie-mogelijkheden van het systeem(bijv. plafondbevestiging,wandbevestiging of het toevoe-gen van vaste elementen) kaneen breed toepassingsspec-trum worden gerealiseerd. Hetsysteem heeft een effectievebouwhoogte van slechts 105mm. De mogelijkheid voor een
vlak met het plafond afsluitendemontage van de looprail ver-mindert de hoogte van hetzichtbare beslag tot 55 mm.
n HandgrepenRVS komgrepen met Ø 55 mmof de RVS G-greep (eenvoudi-ger bediening bij nisuitvoering,omdat de handgreep direct bijde glasrand zit) bekoren dankzijde bijzondere onopvallendheid.
n GeleidingDankzij de lokale geleiding terhoogte van de rand wordt eenbarrièrevrije doorgang verkre-
Toepassingsvoorbeeld
Onderscheidingen
UNIGLAS®-Systemen UNIGLAS®-Systemen
180 | | 181
8.5.2 GM TOPROLL 100 SHIELD
n SysteemHangend schuifdeursysteemvoor volglazen schuifelemen-ten. Ieder schuifelement wordtaan 2 zichtbare, roestvrijstalenstrips bevestigd die ook dehoogtecompensatie mogelijkmaken. De aan de buitenzijdezichtbare schroefverbindingwordt hetzij met roestvrijstaleninbusschroeven of met eenspeciaal schroefverbinding vanroestvrij staal uitgevoerd.Dankzij de talrijke ontwerpinhe-rente combinatiemogelijkhedenvan het systeem (bijv. plafond-bevestiging, wandbevestigingof de aanpassing van vaste ele-menten) kan een breed toepas-singsspectrum worden gereali-seerd.
n HandgrepenRVS komgrepen met Ø 55 mmof de RVS G-greep (eenvoudi-ger bediening bij nisuitvoering,omdat de handgreep direct bijde glasrand zit) bekoren dankzijde bijzondere onopvallendheid.
n GeleidingDankzij de lokale geleiding terhoogte van de rand wordt eenbarrièrevrije doorgang verkre-gen.
Het systeem GM TOPROLL100 SHIELD is ontwikkeld vooraansprekende oplossingen bin-nen zoals voor winkels, cafés ofbanken.
Systeemdoorsnede
Toepassingsvoorbeeld
8.5.3 GM TOPROLL SMART
n SysteemHangend schuifdeursysteemvoor volglazen schuifelemen-ten. Karakteristiek voor dit sys-teem is de minimale bouw-hoogte van slechts 40 mm. Deglasplaten worden in de boven-ste loopslede door middel vanverlijming en bovendien doormiddel van een mechanischeborging vastgehouden. Hetsysteem is geschikt voor glas-gewichten van max. 150 kg.Daarmee kunnen dus ook bij-zonder grote glazen schuifele-menten worden uitgevoerd.
n HandgrepenRVS komgrepen met Ø 55 mmof de RVS G-greep (eenvoudi-ger bediening bij nisuitvoering,omdat de handgreep direct bijde glasrand zit) bekoren dankzijde bijzondere onopvallendheid.
n GeleidingDankzij de lokale geleiding terhoogte van de rand wordt eenbarrièrevrije doorgang verkre-gen.Op grond van de geringeinbouwhoogte van het systeem(40 mm) is GM TOPROLLSMART uiterst geschikt voor de
montage bij geringe doorgangs-hoogten of voor de vlak met hetplafond afsluitende montage vanschuifdeurbeglazingen.
Systeemdoorsnede
Toepassingsvoorbeeld
8
UNIGLAS®-Systemen UNIGLAS®-Systemen
182 | | 183
8.5.4 GM TOPROLL 10/14
n SysteemFrameloos schuifsysteem methangende volglazen schuifele-menten. De schuifglasplatenlopen op 2, 3 of 4 banen enkunnen naar rechts of linksworden verschoven. Hierdoorzijn maximale openingen van50 tot 75% mogelijk. De bouw-hoogte bedraagt slechts 108mm.
n HandgrepenRVS komgrepen met Ø 55 mmof de RVS G-greep (eenvoudi-ger bediening bij nisuitvoering,omdat de handgreep direct bijde glasrand zit) bekoren dankzijde bijzondere onopvallendheid.
n GeleidingGM TOPROLL 10/14 is eenuniek meerbaans schuifsys-teem zonder vloergeleiding(drempelloos) met meenemer-functie en daarmee ideaalgeschikt als scheidingswand-oplossing
8.5.5 GM KOZIJNPROFIEL
Het GM KOZIJNPROFIEL isafgestemd op traditionele hang-en sluitwerksystemen voor volg-lazen deuren. Met een aanzicht-breedte van slechts 23 mm ishet GM KOZIJNPROFIELgeschikt voor de montage invoorhanden dagkanten vanhout, beton of staal.
Van hoogwaardig aluminium,geëloxeerd, leverbaar in gebor-steld mat rvs of in alle RAL-kleu-ren, afdichtrubbers verkrijgbaarin grijs of zwart. Ideaal geschiktvoor volglazen deuren van ESGin combinatie met GGA hang-en sluitwerk. Voor 8 en 10 mm
Systeemdoorsnede
Toepassingsvoorbeeld
Toepassingsvoorbeeld
gehard veiligheidsglas met devaste maat à 5200 mm of metvaste afmetingen in verstek opmaat gemaakt.
8
Detail
Technische opbouw
Glasmaat = buitenmaat raamwerk - 22 mm = mm
kleinste steendagmaat (breedte) = ZMB = mm
UNIGLAS®-Systemen UNIGLAS®-Systemen
184 | | 185
8.5.6 GM LIGHTROLL 6/8
n SysteemFrameloos schuifsysteem metin rail lopende volglazen schuif-elementen. De schuifglasplatenlopen op 2, 3 of 4 banen enkunnen naar rechts of linksworden verschoven. Hierdooris een max. opening van 75 %mogelijk. Het systeem GMLIGHTROLL 6/8 is de klassiekevariant van balkonbeglazing,van de balustrade tot het pla-fond (max. systeemhoogte ca.1.800 mm).
Hiervoor worden profielen vanaluminium, weerbestendigeborstelafdichtingen, speciaalontwikkelde, weerbestendigeeindstukken van kunststof enroestvrij stalen kogellagers toe-gepast.
n VeiligheidHet systeem maakt een een-voudige montage mogelijk.Uithangbeveiligingen, grendels
Systeemdoorsnede
Toepassingsvoorbeeld
en drukcilindersloten zorgenvoor extra veiligheid. De loopsle-de zorgt voor een perfectebescherming van de glasrand.
8.5.7 GM LIGHTROLL 10/12
n SysteemFrameloos schuifsysteem met inrail lopende volglazen schuifele-menten. De schuifglasplatenlopen op 2, 3 of 4 banen en kun-nen naar rechts of links wordenverschoven. Hierdoor is eenmax. opening van 75 % moge-lijk. Het systeem GMLIGHTROLL 10/12 is ideaal voorkamerhoge balkon-, loggia- enterrasbeglazingen evenals ther-mische bufferzones (max. sys-teemhoogte ca. 2.500 mm).Hiervoor worden profielen vanaluminium, weerbestendige bor-stelafdichtingen, speciaal ont-wikkelde, weerbestendige eind-stukken van kunststof en roest-vrijstalen kogellagers toegepast.
n VeiligheidHet systeem maakt een eenvou-dige montage mogelijk.Grendels en drukcilinderslotenzorgen voor extra veiligheid. De
Systeemdoorsnede
Toepassingsvoorbeeld
loopslede zorgt voor een perfec-te bescherming van de glasrand.
À door de aannemer
8
UNIGLAS®-Systemen
| 187
8.5.8 HANG- EN SLUITWERK voor klapdeuren en volglas-systemen
8.5.9 GM RAILING®
UNIGLAS®-Systemen
186 |
Toepassingsvoorbeeld
Met de serie volglazen balus-trades GM RAILING® kan dank-zij voorgeproduceerde glas-bouwmodules in combinatiemet een onderconstructiepro-fiel en een doorlopende leuningeen lineaire lagering zonderverticale staanders wordengerealiseerd. De bevestigings-vloer moet over voldoendedraagvermogen beschikken enop het beglazingssysteemafgestemd zijn.
De geprefabriceerde glasbouw-modules worden in de lokaal temonteren onderconstructiepro-fielen aangebracht en met cilin-derkopschroeven of specialeafstandstukken aan elkaarvastgeschroefd. Met dezeschroefverbinding is een tole-rantie van ± 2 cm op leuning-hoogte mogelijk. Door deinspanning in de draagrail zijngeen gaten in het glas noodza-kelijk. Speciale goedkeuringenen projectgerelateerde onder-deelproeven zijn nodig.
8
A Bovenspeun met tap
B Onderschoen
C Bovenschoen
D Beslag bovenlicht
E Hoekverbinding met tap
F Hoekverbinding
G Midden- / hoekslot PZ
H Contrakast voor middenslot
I Stanggreep van CNS 500 mm
J Stanggreep van CNS 1.000 mm
K Vloerveer
Volgnr. Benaming
n Maximaal deurvleugelgewicht en -breedte
maximaal deurvleugelgewicht 100 kg
maximale deurvleugelbreedte 1.100 mm
Voorbeeld hardglazen pui
Voorbeeld hardglazen pui met bovenlicht
Alle maten in mm.
UNIGLAS®-Systemen
| 189
Voordelen
n Flexibel, veilig, geniaal een-voudig
n Typegoedkeuringscertificaatvan de instantie voor bouw-toezicht (ABP) TRAV-conformmet typestatiek
n Optimale veiligheid dankzijhonderden originele onderde-lentests door een erkendemateriaalkeuringsinstantie
n Geprefabriceerde glasbouw-modules als kant-en-klaarbouwelement verminderen demontagetijd met de helft
n Optimale lagering van het glaszonder holle ruimten, variabelinstelbaar
UNIGLAS®-Systemen
188 |
n Glas zonder boorgaten enzonder spanningspieken doorhulpstukken of vulstrips aanhet glas
n Duizenden keren beproefdevolglazen balustrade met hetmeest omvangrijke produc-tassortiment
n Complete technische support
n Kortste leveringstijden wor-den gegarandeerd.De series GM RAILING® Solo,GM RAILING® Top, GM RAI-LING® Side, GM RAILING®
Massive en GM RAILING®
Level zijn in de breedten1.000/1.200/1.500/2.000 mmen 1.000 mm hoogte verkrijg-baar met snelle levertijden,zolang de voorraad strekt.
Keurmerken
Toepassingsvoorbeeld
8.5.10 GM RAILING® SOLO
De gepatenteerde volglasba-lustrade speciaal voor de staal-bouw. De onderconstructie iseen deel van de staalbouw,waardoor prijsoptimaliseringenen verkorte leveringstijden kun-nen worden gegenereerd. Hetvoordeel bij dit product is ookdat de arbeidsvoorbereidingenmet behulp van een plannings-handboek direct bij de verwer-
ker ter plekke kunnen wordenuitgevoerd.
Onveranderd bij dit nieuwe GMRAILING®-product blijft de sen-sationeel korte montagetijd, deoptimaal gelijkmatige lageringvan het glas zonder holle ruim-ten ter hoogte van de inspan-ning, de ophangbaarheid in destaalconstructie evenals de
variabele instelbaarheid en deeenvoudige bevestiging.
Bij GM RAILING® Solo is de tra-ditionele onderconstructie nietnodig als de door de aannemeropgezette staalconstructiegoed is voorbereid. Met behulpvan een bevestigingsblok dat inde aangelaste C-rail gescho-ven, aan strips vastgeschroefdof direct aan de voorkantbevestigd wordt, zijn een nage-
noeg oneindig aantal uitvoerin-gen bij bordessen en trappenmogelijk. De slanke verschij-ning van GM RAILING® Solobiedt de ideale oplossing vooralle toepassingen waarbijslechts een geringe inbouw-diepte beschikbaar is.Uiteraard beantwoordt ookdeze serie uit de lijn GM RAI-LING® aan de gebruikelijkehoge veiligheidsstandaards.
Bijzondere voordelen
n Ophangprofiel wordt op devoorhanden staalconstructiegemonteerd
n Voordelige toepassing metveel verschillende oplossin-gen
Type C Type O
Type L
8
UNIGLAS®-Systemen
| 191
8.5.11 GM RAILING® Overzicht
UNIGLAS®-Systemen
190 |
SOLO
Solo
Solo 16
Solo L
Solo O
TOP
Top
Top 16
SIDE
Side
Side 16
LEVEL
Level-U
Level-A
Level-U-30
Level/
concrete-base
MASSIVE
Massive-U (Top)
Massive-U (Side)
Massive-A (Top)
Massive-A (Side)
PLAN
Vlak 1
Vlak 2
FRONT
Front AIO
Front AIT
WINDOORAIL
Hoekig
EPIC
Epic
Ovaal
8
n Bovenop n Bovenop
n Glazenbalustradevoor Fransebalkons
n Geïntegreerd n Universeel n Vlakaanliggend
WINDGARDWALL
A-vorm
L-vorm
n Wind-werendewand vanglas
n Binnenkantaanliggend
n Staalbouwconform
n Maximaalbelastbaar
Informatieover GM RAILING® via:www.gm-railing.com
UNIGLAS®-Systemen
| 193
8.6 only|glass® LightCube – Zitmeubel en kunstobject
UNIGLAS®-Systemen
192 |
De only|glass® LightCube is eenschijnende lichtbron, glazen zit-kubus en kunstobject tegelij-kertijd. Als architectonischhighlight geven de LightCubesuw omgeving een stukje vorm-gevingsmeerwaarde en vormeneen aantrekkelijk aantrekkings-punt. Aangezien de glaskubus-sen niet brandbaar zijn, vol-doen ze aan de veiligheidstech-nische eisen, in het bijzonder bijde plaatsing in vlucht- en red-dingswegen.In foyers ofentrees nodigen de LightCubes
uit tot plaatsnemen en commu-niceren of gewoon om er enigetijd te verwijlen.
De LightCubes kunnen boven-dien met individuele teksten enlogo's worden bedrukt om metde kijkers te communiceren.
Het licht kan eenkleurig of alsdynamisch kleurenspel wordeningesteld. Met behulp van eenregeleenheid kan ook de snel-heid van de kleurenwisselingworden gevarieerd.
only|glass® LightCube
only|glass® LightCube
only|glass LightCube
only|glass® LightCube
Eigenschappen
n Veiligheidsglas
n 450 mm randlengte
n Afgeschuinde en gepolijsteranden
n Verlicht met leds
n Kleurenwisseling
n Variabele regeling
n Individuele teksten en logo's
n Belastbaar tot 150 kg
n Geschikt voor vlucht- en red-dingswegen
n Vast verankerd of dynamisch
Toepassingsmogelijkheden
n Foyers
n Entrees
n Beurscentra
n Eventlocations
n Vliegvelden en treinstations
n Musea
n Theaters
n Banken
n Scholen
n Seminarcentra
n e.v.a.
Onderscheidingen
8
9.1 DIN-normen (nationale Duitse standaards) . . . . . . . . . . . . . . 196
9.2 ÖNORMEN (nationale Oostenrijkse standaards) . . . . . . . . . 197
9.3 (DIN; OENORM; SN; NF; BS) EN-normen (in Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, Nederland, Groot-Brittannië ingevoerde Europese standaards). . . . . . . . . . . 198
9.4 ISO-normen (internationale standaards). . . . . . . . . . . . . . . . . 200
Normen en standaards
| 195
9
Normen en standaards
194 |
9
9.5 TRLV ( ingekort) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
9.6 TRAV ( ingekort). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
9.7 TRPV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
9.8 Energiebesparingsverordening voor gebouwen (EnEV) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
9.9 OIB-richtlijn nr. 6 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215
9.10 CE-overeenstemmingsmerkteken . . . . . . . . . . . 216
9.11 Kwaliteitscontrole door UNIGLAS®
en kwaliteitskeurmerken . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
9.12 Toepasbaarheid van glasproducten . . . . . . . . . 218
Normen en standaards
| 197
Productie, bewerking, controleen handling van glasproductengaan gepaard met een reeksofficiële voorschriften. Debelangrijkste daarvan zijn onder-
Normen en standaards
196 |
9. Officiële normen, verordeningen enrichtlijnen
staand vermeld. Desgewenstkunnen individuele regels in hetinternet worden ingezien.Normen zijn verkrijgbaar bij deDuitse uitgeverij Beuth.
De belangrijkste wetten, verordeningen en normen
9.1 DIN-normen (nationale Duitse standaards)
9.2 ÖNORMEN (nationale Oostenrijkse standaards)
1055, Delen 1 - 5 Inwerkingen op draagconstructies
1055, Deel 7 Inwerkingen op draagconstructies
1055-100 Effecten op dragende constructies – grondslagen
1249, Deel 11 Vlakglas voor gebouwen
1259, Delen 1 - 2 Begrippen voor glassoorten, -groepen, -producten
4102, Delen 1 - 7 Brandgedrag van bouwmateriaal en bouwelementen
Delen 13 – 14
4108, Delen 1 – 10 Warmte-isolatie in de hoogbouw en energiebesparing
in gebouwen
2454-1/-2 Kenmerken voor de brandpreventie
A 1610-11 Kogelwerende constructies; inslag-weerstandsklassen
A 2050 Eurocodes – Toepassingen in Oostenrijk
A 2060 Glazenmakerswerkzaamheden - Norm inzake contrac-
ten over de aanneming van werk
B 1600 Veiligheidskeuring aan bestaande liften
B 1991-1-1 – 4 Glas in de liftbouw
B 2110 Vlakglas voor gebouwen, benamingen …
B 2111 Vlakglas voor gebouwen - Isolatieglas - deel 1
Begrippen
B 2118 Glas voor gebouwen, glasconstructies
B 2217 Afdichten van beglazingen met afdichtmateriaal, glas-
sponningen
B 2225 Afdichten van beglazingen met afdichtmateriaal, begla-
zingssystemen
B 2227 Glas voor gebouwen – Glasranden
B 2459 Glas voor gebouwen – Vereisten isolatieglas
B 2610 Brandgedrag van bouwmateriaal en bouwelementen
B 3710 Vereisten inzake het brandgedrag van bouwproducten
B 3714-1 Inwerking op draagconstructies
B 3716 Ontwerpbelastingen voor gebouwen
B 3716-1/-2/-3/-4/-5 Vensters – Vereisten – Supplement bij EN 14351-1
B 3722 Lawinebeveiligingsvensters en -deuren
B 3724 Vensters – Controle en instandhouding
B 3725 Gebouwtrappen
Duitse verordening energiebesparing (EnEV) van 16.11.2001 alsmede de veror-
dening voor de wijziging van de EnEV van 29.04.2009 (zie Þ hoofdstuk 9.9)
Duitse richtlijn voor bouwproducten 1988
Duitse wet op bouwproducten 1992
Lijst van technische bouwvoorschriften
Modelbouwverordening (MBO) / bouwverordeningen van de deelstaten (LBO)
Lijst van technische bouwvoorschriften
Beoordelingsrichtlijn (BRL)
Mededelingen van het Duitse Instituut voor Bouwtechniek (DIBt)
Oostenrijkse wet energiecertificaten (EAVG)
OIB – Richtlijn 4 Gebruiksveiligheid en toegankelijkheid
OIB – Richtlijn 6 Energiebesparing en thermische isolatie
Oostenrijkse richtlijn voor bouwproducten 1989
Oostenrijkse wet op bouwproducten 1993
Oostenrijkse bouwverordening
Oostenrijkse wet inzake de gunning van opdrachten 2006 – 17. Oostenrijkse
wet inzake de gunning van opdrachten
Österreichisches Bundesgesetzblatt (vgl. Staatscourant) – Lijst van
Oostenrijkse normen en keuringsdiensten
Mededelingen, richtlijnen en verordeningen van het OIB
Oostenrijkse staatcourant, 16e wet ter bescherming tegen gevaarlijke pro-
ducten (productveiligheidswet 2004 – PSG 2004) 4/05
Bouwtechnische voorschriften van de Oostenrijkse deelstaten
Nederlandse NEN-normen 2916 (utiliteitsbouw) en NEN 5128 (woningbouw) -
Energie Prestatie Coëfficiënt (EPC)
4109 (+ memorandum) Geluidsisolatie in de hoogbouw
4242 Glazen bouwsteen - wanden
V 4701, Deel 10 Energetische beoordeling van verwarmings- en
omgevingsluchtinstallaties
5034, Delen 1, 4, 6 Daglicht in binnenruimten
6169, Deel 1 Kleurweergave
V 11 535 Kassen
18 005 Geluidsisolatie in de stedenbouw
18 032 Sporthallen, hallen en accomodaties voor sport en
multifunctioneel gebruik
18 055 Vensters – Doorlatendheid van voegen, ……
18 095 Rookdeuren
18 361 VOB – C; Beglazingswerkzaamheden
18 516, Delen 1, 4 Gevelbekleding, geventileerd
18 545, Deel 2 Afdichten van beglazingen met afdichtmaterialen
V 18 599 Energetische beoordeling van gebouwen
32 622 Aquaria van glas
51 130 Keuring van vloerbedekkingen – bepaling van de sli-
premmende eigenschap
52 338 Keuringsmethode voor vlakgas voor gebouwen –
kogelvalproef
52 460 Voegen- en gasafdichting
9
Erkende keuringsdiensten binnen de EU kunnen worden ontleend aande NANDO-lijst: http://ec.europa.eu/enterprise/newapproach/nando/
Normen en standaards Normen en standaards
198 | | 199
B 3738 Geluidsisolatie en akoestiek in de hoogbouw
B 3800-4 Gunning van opdrachten inzake werkzaamheden
B 3806 Algemene contractbepalingen voor werkzaamheden
B 3850 Meubels – Eisen – Schappen en kledingstangen
B 5300 Algemene contractbepalingen voor bouwwerkzaamheden
B 5301 Omrekening van veranderlijke prijzen van bouwwerk-
zaamheden
B 5305 Algemene contractbepalingen voor bouwwerkzaamheden
B 5312 Timmermanswerk
B 5315-1 – 2 Metaalconstructiewerk
B 5328 Sporthallen – Squashhallen
B 5330 Bijlage 1 – Voorbeelden van glastoepassingen
B 5371 Brandweringen
B 5371 Houten ramen – constructieregels
B 8115-2/-4 Houten ramen – constructievoorbeelden
F 2030 Ramen en deuren
ONR 21990 Deuren
S 1310 Trappen, balustrades en borstweringen (nieuwe tekst)
81 Veiligheidsregels voor het vervaardigen en aanbrengen
van liften
101 Keramische tegels en platen - Bepaling van de relatieve
krasvastheid van het oppervlak volgens Mohs
356 Glas voor gebouwen - Beveiligingsbeglazing -
Beproeving en classificatie van de weerstand tegen
manuele aanval
357 Glas in de bouw – brandwerende beglazingen
410 Vlakglas voor gebouwen - Bepaling van de toetre-
dingseigenschappen voor licht en zon van glas
572 delen 1 - 9 Glas voor gebouwen – Basisproducten van natronkalk-
glas
673 Glas voor gebouwen – Bepaling van de warmtedoor-
gangscoëfficiënt (U-waarde) – Berekeningsmethode
674 Glas voor gebouwen – Bepaling van de warmtedoor-
gangscoëfficiënt (U-waarde) – Methode met afge-
schermde verwarmingsplaat
675 Glas in de bouw – bepaling van de warmtedoorgangs-
coëfficiënt (U-waarde) – warmtestroommeter-procedé
1036 Glas in de bouw – spiegels van zilvergecoat floatglas
voor binnentoepassingen
1051 Glas in de bouw – glazen stenen en betonglas
1063 Glas voor gebouwen - Beveiligingsbeglazing -
Beproeving en classificatie van de kogelwerendheid
1096 delen 1 - 4 Glas voor gebouwen – Gecoat glas
1279 delen 1 - 6 Glas voor gebouwen – Isolerend glas
1288 Glas in de bouw – bepaling van de buigsterkte van glas
1363 Bepaling van de brandwerendheid
1364 Bepaling van de brandwerendheid van niet-dragende
bouwdelen
1748 delen 1 - 2 Glas voor gebouwen - Bijzondere basisproducten
1863 delen 1 - 2 Glas voor gebouwen – Thermisch versterkt natronkalkglas
10 140 Akoestiek - Akoestiek - Laboratorium meting van de
geluidisolatie van bouwelementen
10 204 Producten van metaal - Soorten keuringsdocumenten
12 150 delen 1 - 2 Glas voor gebouwen - Thermisch gehard natronkalk-
veiligheidsglas
12 207 Ramen en deuren - Luchtdoorlatendheid - Classificatie
12 208 Ramen en deuren - Waterdichtheid - Classificatie
12 337 delen 1 - 2 Glas in de bouw – chemisch versterkt natronkalkglas
12 412 Thermische eigenschappen van ramen, deuren en luiken
12 60 Glas in de bouw – bepaling van de buigsterkte van glas
12 600 Glas voor gebouwen - Slingerproef -
Stootbelastingproef en classificatie voor vlakglas
12 758 Glas voor gebouwen - Beglazing en luchtgeluidsisolatie
12 898 Glas voor gebouwen - Bepaling van het emitterend
vermogen
13 022 Glas voor gebouwen - Verlijmde beglazing
13 024 delen 1 - 2 Glas in de bouw – thermisch versterkt borosilicaatglas
13 123 delen 1 - 2 Ramen, deuren en luiken - Weerstand tegen explosies
13 363 delen 1 - 2 Zonwerende inrichtingen in combinatie
13 501 Brandclassificatie van bouwproducten en bouwdelen
13 541 Glas voor gebouwen - Veiligheidsglas - Beproeving en
classificatie van de weerstand tegen ontploffingsdruk
14 072 Glas in meubelen – testmethoden
14 178 delen 1 - 2 Glas in de bouw – basisglasfabrikaten van aardalkali –
silicaatglas
14 179 delen 1 - 2 Glas voor gebouwen - Heat soaked thermisch gehard
natronkalk veiligheidsglas
14 321 delen 1 - 2 Glas in de bouw – thermisch versterkt aardalkali – sili-
caat – gehard veiligheidsglas
14 351 A Aanvullingen op EN 14 351 -1
14 351-1 Ramen en deuren
14 428 Douchewanden
14 449 Glas voor gebouwen - Gelaagd veiligheidsglas
15 254-4 Uitgebreid toepassingsgebied van de resultaten van
brandweerstandsduurtests
15 434 Glas in de bouw – productnorm lastoverbrengende
en/of UV-bestendige afdichtingsmaterialen
1522/1523 Ramen, deuren, rolluiken en zonneschermen -
Kogelwerendheid - Eisen en classificatie
EN 1627 Ramen, deuren, luiken - Inbraakwerendheid - Eisen en
9.3 (DIN; OENORM; SN; NF; BS) EN-normen(in Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland,Nederland, Groot-Brittannië ingevoerdeEuropese standaards)
9
De onderstaand genoemde nor-men zijn binnen Europa inclusiefZwitserland of door enkele lid-
staten van de EU door de instan-ties voor bouwtoezicht inge-voerd.
Normen en standaards Normen en standaards
200 | | 201
ETAG 002 Richtlijn voor Europese technische goedkeuring –
verkitte glasconstructies
ETAG 003 Richtlijnen voor de Europese goedkeuring voor
bouwpakketten voor scheidingswanden binnen
GUV-SR 2001 Richtlijnen voor scholen
GUV-SR 2002 Richtlijnen voor kleuterscholen
GUV-R1 / 111 Veiligheidsregels voor baden (zwembaden)
GUV-I 56 Trappen
GUV SI 8027 Meer veiligheid bij glasbreuk
ONR 22 000 Gebouwen met bijzondere brandveiligheidstechni-
sche eisen (gebouwen met meerdere verdiepingen)
ONR 41 010 Presentatie van kunstvoorwerpen in vitrines
VdS 2163 Inbraakwerende beglazing
VdS 2270 Eisen voor alarmglas
VdS 3029 Richtlijnen voor inbraakmeldsystemen
VDI 2078 Berekening van de koellast, bepaling van de b-factor
VDI 2719 Geluidsisolatie van vensters
Ergänzende Regelwerke
Verklaringen:
GUV = Duitse gemeentelijke ongevallenverzekering
VdS = Duitse bond van schadeverzekeraars, Schadensverhütung GmbH
VDI = Vereniging van Duitse ingenieurs
9.5 Technische voorschriften voor hetgebruik van lineair bevestigde begla-zingen – TRLVDuits Instituut voor Bouwtechniek, versie augustus 2006 (uittreksels - de TRLV dient
algemeen in acht te worden in combinatie met de BRL (Duitse beoordelingsrichtlijn)
1 Toepassingsgebied
1.1 De technische regels geldenvoor beglazingen die op minstenstwee tegenovergesteld liggendepunten doorgaand lineair beves-tigd zijn*. Al naargelang hun hel-ling t.o.v. de verticale worden zijonderverdeeld in
n Overhead-beglazingen: Helling> 10°
n Verticale beglazingen: Helling ≤ 10°
1.2 Bouwrechtelijke eisen inzakede brand-, geluids- en thermi-sche eigenschappen evenalseisen van andere instanties blijvennaast deze TechnischeVoorschriften onverminderd vankracht.
1.3 De Technische Voorschriftengelden niet voor:
n verlijmde beglazingen,
n beglazingen die qua ontwerpter versterking worden ingezet,
n gewelfde overhead-beglazin-gen.
1.4 Voor beloopbaar en voorbeperkt (bijv. voor reinigingsdoel-einden) beloopbaar glas dat nietbeantwoordt aan punt 3.4 vandeze voorschriften en voor glasdat beveiligt tegen vallen dienenaanvullende eisen in acht te wor-den genomen. (zie Þ pagina 155)
1.5 De bepalingen voor over-head-beglazingen gelden ookvoor verticale beglazingen, voorzover deze niet onderhevig zijnaan kortstondige veranderlijkeeffecten, zoals bijvoorbeeld wind-lasten. Daartoe behoren bijv.shedbeglazingen met mogelijkebelasting door sneeuwophoping.De stabiliteit van de beglazingenmoet onder de belastingen vol-gens DIN 1055 en bij isolatieglasbovendien onder de klimatologi-sche belastingen worden aange-toond.
* Voor geventileerde gevelbekledingen van gehard veiligheidsglas geldt DIN
18516-4: 1990-02.
classificatie
EN 1628 Ramen, deuren, luiken - Inbraakwerendheid -
Beproevingsmethode voor de bepaling van de weer-
stand tegen statische belasting
EN 1629 Ramen, deuren, luiken - Inbraakwerendheid -
Beproevingsmethode voor de bepaling van de weer-
stand tegen dynamische belasting
EN 1630 Ramen, deuren, luiken - Inbraakwerendheid -
Beproevingsmethode voor de bepaling van de weer-
stand tegen manuele inbraakpogingen
ISO 10077 delen 1 - 2 Thermische eigenschappen van ramen, deuren en
luiken
ISO 11 600 Hoogbouw – in het zicht zittende voegmaterialen
ISO 12 543 delen 1 - 6 Glas voor gebouwen - Gelaagd veiligheidsglas
ISO 1288 delen 1 - 5 Glas voor gebouwen – Buigtreksterkte van glas
ISO 13 788 Hygrothermische prestatie van bouwcomponenten en -
elementen
ISO 14 438 Glas voor gebouwen - Bepaling van de energiebalans
waarde
ISO 140 deel 3 Akoestiek – Het meten van de geluidsisolatie in gebou-
wen en gebouwelementen – Laboratoriummeting van
de luchtgeluidsisolatie van bouwelementen
ISO 140-5 Akoestiek – meting van de geluidsinstallatie in gebou-
wen en van onderdelen
ISO 717 deel 1 Akoestiek - Classificatie van de geluidsisolatie...
ISO 7345 Thermische isolatie – fysische grootheden en definities
ISO 9251 Thermische isolatie – toestanden van warmte-over-
dracht en materiaaleigenschappen
ISO 9050 Glas voor gebouwen - Bepaling van de lichtdoorlaat,
de directe zontoetreding, de totale energiedoorlaat,
de ultravioletdoorlaat en de hiermee samenhangende
beglazingsfactoren
9.4 ISO-normen (internationale standaards)
9
Normen en standaards Normen en standaards
202 | | 203
5.3.1 De doorbuigingen van deglasplaten mogen op het ongun-
stigste punt niet meer bedragendan in tabel 3 is aangegeven.
5.3.2 Bij de dimensionering vande onderste glasplaat van eendakbeglazing van isolatieglas
volgens hoofdstuk 5.2.2 is eenbewijs van doorbuiging nietnoodzakelijk.
5.3 Bewijs van doorbuiging
9
3.2.1 Voor enkele beglazingenen voor de onderste ruit van iso-lerende beglazingen mag uitslui-tend draadglas of gelaagd veilig-heidsglas (VSG) van spiegelglas(SPG) of VSG van thermisch ver-sterkt glas (TVG) met algemenetypegoedkeuring van de instan-tie voor bouwtoezicht wordengebruikt.
3.2.2 VSG-glasplaten van SPGen/of van TVG met een steun-breedte van meer dan 1,20 mmoeten rondom lineair worden
bevestigd. Daarbij mag de ver-houding van de zijden niet groterzijn dan 3:1.
3.2.3 Bij VSG als enkele begla-zing of als onderste glasplaatvan isolerende beglazingen moetde nominale dikte van de PVB-folies ten minste 0,76 mmbedragen. In afwijking daarvan iseen dikte van de PVB-folie van0,38 mm bij rondom lineaireoplegging en een steunbreedtein de hoofddraagrichting van nietmeer dan 0,80 m toegestaan.
3.2 Extra regelingen voor overhead-beglazingen (uittreksel)
3.3 Extra regelingen voor verticale beglazingen (uittreksel)
3.3.1 Enkelvoudige beglazingenvan spiegelglas (SPG), figuurglasof gelaagd glas (VG) moetenrondom lineair bevestigd zijn.
3.3.2 Het gebruik van (nietwarmtebehandeld) monolithischgehard veiligheidsglas (ESG) vol-gens hoofdstuk 2.1 c) is is alleentoegestaan in inbouwsituatieslager dan 4 m waarin personenniet direct onder de beglazingkunnen lopen. In alle andere
inbouwsituaties, ook voor bui-tenruiten van isolerende begla-zing, moet in de plaats vanmonolithisch gehard veiligheids-glas (ESG) volgens hoofdstuk2.1 c) (warmtebehandeld)monolithisch ESG-H volgenshoofdstuk 2.1 d) wordengebruikt.
De buigtrekspanningen dienente worden beperkt tot de waar-den in de tabel.
Rondom bevestigde isolerendebeglazingen, waarbij aan devolgende voorwaarden is vol-daan:
n Glasproduct: spiegelglas,thermisch versterkt glas(TVG) of gehard veiligheids-glas (ESG)
n Oppervlak: ≤ 1,6 m2,
n Dikte glasplaat: ≥ 4 mm,
n Verschil van de glasplaatdik-ten: ≤ 4 mm,
n Glasspouw: ≤ 16 mm,
n Windlast w: ≤ 0,8 kN/m2, kanvoor inbouwhoogten tot
20 m boven het maaiveld bijnormale productie- eninbouwvoorwaarden (uit-gaand van de richtwaardenvolgens tabel 1) zonder ver-der bewijs worden gebruikt.Als de lengte van de korterekant de waarde van 500 mmonderschrijdt, wordt hetbreukrisico bij platen vanspiegelglas verhoogd alsgevolg van klimaatinvloeden.(...)
De volledige tekst van de TRVLkan kosteloos worden ge-download van internet:http://www.dibt.de/de/aktuelles_richtlinien.html
5.4 Vereenvoudigingen van de bewijsvoering voor verticalebeglazingen
Gehard floatglas 50 50
Gehard figuurglas 37 37
Gehard geëmailleerd floatglas* 30 30
Floatglas 12 18
Figuurglas 8 10
Gelaagd floatglas 15 (25**) 22,5
Glassoort Dakbeglazing en Verticale
beglazingen
n Tabel 2: Toegestane buigtrekspanningen in N/mm2
* Emaille aan de trekzijde
** Alleen voor de onderste ruit van een dakbeglazing van isolatieglas geoorloofd
bij het belastingsgeval ‘bezwijken van de bovenste glasplaat’.
vierzijdig 1/100 van de plaatspan- geen vereisten**
wijdte in de hoofddraag-
richting
twee- en driezijdig enkel glas: 1/100 van de vrije rand*
1/100 van de plaatsteun-
wijdte in hoofddraagrichting
glasplaat van het isolatieglas:
1/200 van de vrije rand 1/100 van de vrije rand**
Lagering Dakbeglazing Verticale beglazing
n Tabel 3: Doorbuigingsbegrenzingen
* Deze beperking kan buiten beschouwing worden gelaten als wordt aange-
toond dat onder last een omtrekspeling van 5 mm niet wordt onderschreden.
** De doorbuigingsbeperkingen van de isolatieglasfabrikant moeten in acht
worden genomen.
Normen en standaards Normen en standaards
204 | | 205
9.6 Technische voorschriften voor hetgebruik van doorvalbeveiligendebeglazingen – TRAVDeutsches Institut für Bautechnik, versie januari 2003 (ingekort)
1 Toepassingsgebied
1.1 De technische regels geldenvoor de onderstaand beschre-ven, mechanisch bevestigdebeglazingen als deze tevens zijnbedoeld om personen op ver-keersruimten te beveiligen tegen
zijdelings naar beneden vallen,waarbij het ten minste te beveili-gen hoogteverschil vermeldstaat in de bouwverordening vande desbetreffende deelstaat.Geregeld worden (...)
6 Bewijs van het draagvermogen onder schokbelastingen(uittreksel)
6.3 Beglazing met proefondervindelijk aangetoonde schok-bestendigheid
6.3.1 De in de hoofdstukken6.3.2 t/m 6.3.4 beschrevendoorvalbeveiligende beglazings-constructies behoeven op grondvan beschikbare proefondervin-delijke ervaringen geen bewijsvan draagvermogen onderschokbelasting.1
6.3.2 Constructieve voorwaar-den voor de toepassing vantabel 2 op lineair bevestigdebeglazingen
a) De sponningruimte mag bijbevestiging rondom van debeglazingen niet kleiner zijndan 12 mm. Bij dubbelzijdiglineaire oplegging bedraagt deminimale sponningruimte18 mm.
b) Wordt de beglazing in scho-krichting bevestigd via klems-trips, dan moeten deze vol-doende stijf zijn en bestaan uitmetaal. De klemstrips moetenop een afstand van ten hoog-ste 300 mm door en door metmetalen schroeven aan dedragende constructie zijnbevestigd. De kenmerkendeuittrekkracht (5% fractiel,
betrouwbaarheid 75%, directgestuurde test met 5mm/minuut) van de schroef-bevestiging moet ten minste 3kN bedragen. Bij kleinereschroefafstanden mogenschroefbevestigingen met eengeringere draagkracht wor-den gebruikt als is aange-toond dat de resulterendedraagkracht van de directeglasbevestiging niet minder isdan een statische equivalentebelasting van 10 kN/m.
Het bewijs van een voldoendedraagvermogen van de glas-constructie*** dient door mid-del van een algemeen test-rapport van de instantie voorbouwtoezicht te worden gele-verd.
c) De andere kozijnsystemenmogen als voldoende draag-krachtig worden beschouwdals de door schok belastesponningaanslag bestand istegen een statisch equivalentebelasting van 10 kN/m.
Het bewijs kan rekenkundigworden geleverd als dit opbasis van technische bouw-
9
bepalingen (kozijn bestaat uitgeregelde bouwproducten ener is sprake van door deinstantie voor bouwtoezichtbekendgemaakte ontwerp-normen) mogelijk is.Alternatief kan het bewijsproefondervindelijk door eenhiervoor door de instantievoor bouwtoezicht erkendedienst in het kader van eenalgemeen testrapport van deinstantie voor bouwtoezichtworden geleverd. De kenmer-kende draagkracht (5% frac-tiel, betrouwbaarheid 75%)moet ten minste 10 kN bedra-gen (direct gestuurde test met5 mm/min).
d) De beglazingen moetenhaaks en vlak zijn en mogenniet zijn verzwakt door gatenof uitsparingen. Toegestaneafwijkingen van de rechthoeki-ge vorm zijn in bijlage B aan-gegeven.
e) De spouw van isolerendebeglazingen moet ten minste12 mm en mag hoogstens 20mm bedragen.
f) De in tabel 2 genoemde glas-en foliedikten mogen wordenoverschreden. In de plaats
van VSG van spiegelglas magVSG van TVG van dezelfdedikte worden gebruikt. Deafzonderlijke glasplaten vanVSG mogen geen de sterkteondermijnende oppervlakte-behandeling (bijvoorbeeldemaillering) hebben onder-gaan.
Conform de informatie van deDIBt mag tabel 2 onder onder-staande voorwaarden ook voordrievoudig isolatieglas wordengebruikt:
De in tabel 2 van de 'Technischeregels voor het gebruik van door-valbeveiligende beglazingen(TRAV), versie januari 2003'opgenomen isolerende beglazin-gen, waarbij de binnenste glas-plaat (opvangkant) bestaat uitgehard veiligheidsglas (ESG) ende buitenste glasplaat (valkant)bestaat uit gelaagd veiligheids-glas (VSG) (hier regel1,2,3,4,5,6,7,8 en 9), gelden tenaanzien van de schokbestendig-heid volgens hoofdstuk 6.3 vande TRAV als aangetoond als zeworden uitgebreid met extraglasplaten van gehard veilig-heidsglas (ESG) in het inwendigevan de glasconstructie.
Toepassingsvoorbeeld
Normen en standaards Normen en standaards
206 | | 207
9
A MIG rondom 500 1300 1000 2000 8 ESG/ SZR/ 4 SPG/ 0,76 PVB/ 4 SPG 1
1000 2000 500 1300 8 ESG/ SZR/ 4 SPG/ 0,76 PVB/ 4 SPG 2
900 2000 1000 2100 8 ESG/ SZR/ 5 SPG/ 0,76 PVB/ 5 SPG 3
1000 2100 900 2000 8 ESG/ SZR/ 5 SPG/ 0,76 PVB/ 5 SPG 4
1100 1500 2100 2500 5 SPG/ 0,76 PVB/ 5 SPG/ SZR/ 8 ESG 5
2100 2500 1100 1500 5 SPG/ 0,76 PVB/ 5 SPG/ SZR/ 8 ESG 6
900 2500 1000 4000 8 ESG/ SZR/ 6 SPG/ 0,76 PVB/ 6 SPG 7
1000 4000 900 2500 8 ESG/ SZR/ 6 SPG/ 0,76 PVB/ 6 SPG 8
300 500 1000 4000 4 ESG/ SZR/ 4 SPG/ 0,76 PVB/ 4 SPG 9
300 500 1000 4000 4 SPG/ 0,76 PVB/ 4 SPG/ SZR/ 4 ESG 10
eenvoudig rondom 500 1200 1000 2000 6 SPG/ 0,76 PVB/ 6 SPG 11
500 2000 1000 1200 6 SPG/ 0,76 PVB/ 6 SPG 12
500 1500 1000 2500 8 SPG/ 0,76 PVB/ 8 SPG 13
500 2500 1000 1500 8 SPG/ 0,76 PVB/ 8 SPG 14
1200 2100 1000 3000 10 SPG/ 0,76 PVB/ 10 SPG 15
1000 3000 1200 2100 10 SPG/ 0,76 PVB/ 10 SPG 16
300 500 500 3000 6 SPG/ 0,76 PVB/ 6 SPG 17
C1 MIG rondom 500 2000 500 1000 6 ESG/ SZR/ 4 SPG/ 0,76 PVB/ 4 SPG 18
500 1300 500 1000 4 SPG/ 0,76 PVB/ 4 SPG/ SZR/ 6 ESG 19
und tweezijdig, 1000 bel. 500 1000 6 ESG/ SZR/ 5 SPG/ 0,76 PVB/ 5 SPG 20
boven en onder
C2 eenvoudig rondom 500 2000 500 1000 5 SPG/ 0,76 PVB/ 5 SPG 21
tweezijdig, 1000 bel. 500 800 6 SPG/ 0,76 PVB/ 6 SPG 22
boven en onder 800 bel. 500 1000 5 ESG/ 0,76 PVB/ 5 ESG 23
800 bel. 500 1000 8 SPG/ 1,52 PVB/ 8 SPG 24
tweezijdig, 500 800 1000 1100 6 SPG/ 0,76 PVB/ 6 SPG 25
links en rechts 500 1000 800 1100 6 ESG/ 0,76 PVB/ 6 ESG 26
500 1000 800 1100 8 SPG/ 1,52 PVB/ 8 SPG 27
C 3 MIG rondom 500 1500 1000 3000 6 ESG/ SZR/ 4 SPG/ 0,76 PVB/ 4 SPG 28
500 1300 1000 3000 4 SPG/ 0,76 PVB/ 4 SPG/ SZR/ 12 ESG 29
eenvoudig rondom 500 1500 1000 3000 5 SPG/ 0,76 PVB/ 5 SPG 30
Cat. Type Lineaire Breedte [mm] Hoogte [mm] Glasconstructie [mm]
bevestiging min. max. min. max. (van binnen* naar buiten)
1 2 3 4 5 6 7 8
n Tab. 2: Glasconstructies met aangetoonde schokbestendigheid (Opmerking: de stabiliteitsbewijzen onder de belastingen volgens de hoofdstukken 4.1. en 4.2 dienen steeds additioneel te worden geleverd!)
*: met ‘binnen’ wordt de opvangkant bedoeld, met ‘buiten’ de valkant van de
beglazing
MIG: isolerende beglazing
SZR: spouw, ten minste 12 mm
SPG: spiegelglas (floatglas)
ESG: gehard veiligheidsglas van spiegelglas
PVB: Polyvinyl-butyral-folie
De volledige tekst van de TRAVkan kosteloos wordengedownload vanuit het internet.http://www.dibt.de/de/aktuelles_richtlinien.html
Bestaat de wens om grof bre-kende glasproducten als mid-delste glasplaat van drievoudigisolatieglas te gebruiken, dan isdat alleen mogelijk als degeschiktheid van de construc-tie is aangetoond. UNIGLAS®
beschikt over een algemeen
testrapport van de instantievoor bouwtoezicht (abP), waar-in als alternatief voor tabel 2 devolgende constructies zijn aan-getoond, waarbij ook grof bre-kende glasproducten als mid-delste glasplaat mogen wordengebruikt.
Normen en standaards Normen en standaards
208 | | 209
9.8 Energiebesparingsverordening voorgebouwen (EnEV)Samenvatting met betrekking tot de eisen aan glas, ramen en gevels
op basis van de uitgave van april 2009
n De energetische eisen aan hetprimaire jaarlijkse energiever-bruik en de warmte-isolatie bijnieuwbouw en belangrijke wij-zigingen in de bouwsubstantieworden elk verhoogd met ca.30%.
n De maximumwaarden voorhet transmissieverlies HT' enhet primaire energieverbruikQP worden niet meer bepaaldaan de hand van een tabelafhankelijk van A/V (schilop-pervlak/volume). De maximaleprimaire energiebehoeftewordt bepaald aan de handvan een referentiegebouwme-thode. De transmissie wordtbij het woongebouw afhanke-lijk van het type gebouw voor-geschreven en bij niet-woon-huizen door een methode perbouwdeel beperkt.
n Een nieuwe balansmethodevoor woonhuizen in DIN V18599 kan alternatief wordentoegepast naast de bestaan-de methode volgens DIN4108-6 en DIN V 4701-10.
n Op de lange termijn en infasen worden in bepaaldegebouwen de verwarmingenvoor nachtstroomopslag bui-ten bedrijf gesteld.
n Ondersteuning van de uitvoe-ring door 'Particuliere bewij-zen': aannemers die zakelijkwijzigingen volgens de EnEV-regelingen uitvoeren, moetende EnEV-conformiteit schrifte-lijk bevestigen aan deopdrachtgever resp. eigenaar.
n De eisen aan de zomersewarmte-isolatie volgens DIN4108-2 worden niet aange-scherpt.
Overzicht
9
9.7 Technische voorschriften voor dedimensionering en de uitvoering vanpuntvormig bevestigde beglazingen –TRPVDeutsches Institut für Bautechnik, laatste versie augustus 2006
De sterkte van puntvormigbevestigde constructies moetvolgens de eindigde-elementen-methode (FEM) worden bere-kend en de restweerstand moetworden aangetoond. In de regelis voor puntvormig bevestigdeconstructies een goedkeuringvoor individuele gevallen (ZiE)noodzakelijk. (ZiE).
Voor sommige constructies, bij-voorbeeld UNIGLAS® |OVERHEAD, zijn typegoedkeu-ringen van de instantie voorbouwtoezicht (abZ) beschikbaar.
Om eenvoudige beglazingen metpunthoudersysteem zonder ZiEof abZ te kunnen uitvoeren, is erde TPRV, die verkrijgbaar is bij deDuitse uitgeverij 'Beuth-Verlag'.
n Glasconstructie met rondom lineaire oplegging:
Floatglas (spiegelglas) 4,00 mm
Polyvinyl-butyral-folie (PVB-folie) 0,76 mm Opvangkant
Floatglas (spiegelglas) 4,00 mm
Glasspouw (SZR) min. 10,00 mm
Floatglas (spiegelglas) 4,00 mm
Polyvinyl-butyral-folie (PVB-folie) 0,76 mm Valkant
Floatglas (spiegelglas) 4,00 mm
Totale glasdikte ca. 27,1 mm
Formaat 1 300 5000 1500 3500
Formaat 2 300 3500 1500 5000
Breedte [mm] Hoogte [mm]
min. max. min. max.
n Tab. 1: Grensafmetingen; categorie A en C3
500 5000 500 1100
Breedte [mm] Hoogte [mm]
min. max. min. max.
n Tab. 2: Grensafmetingen; categorie C2
Vanzelfsprekend zijn alle con-structieve voorschriften uitTRLV en TRAV evenzeer in achtte nemen als de richtlijnen in deabP.
De tabelwaarden volgens TRAVof abP vervangen niet de stabi-liteitsberekening.
Toepassingsvoorbeeld
Normen en standaards Normen en standaards
210 | | 211
Glasrelevante gebouw- en bouwdeelvoorschriften
Het referentiegebouw (geome-trie, nuttig oppervlak en inrich-ting identiek aan het op te trek-ken gebouw) dient o.a. met devolgende technische uitvoerin-gen te worden berekend:
Referentiegebouw
9
n Woonhuis
Kozijnen / balkondeuren UW = 1,30 W/(m2K)
g⊥ = 0,60
Dakramen UW = 1,40 W/(m2K)
g⊥ = 0,60
Lichtkoepels UW = 2,70 W/(m2K)
g⊥ = 0,64
Buitendeuren UW = 1,80 W/(m2K)
Zonwering
Bouwelement Eigenschap Referentie-uitvoering/
Waarde (maateenheid)
(Bij woongebouwen werd dit tot nu toe in de EnEV-2007 voorgeschreven door
het max. geoorloofde primaire energieverbruik volgens de A/V-verhouding)
Warmtedoorlaatcoëfficiënt
Totale energiedoorlaat van de
beglazing
Warmtedoorlaatcoëfficiënt
Totale energiedoorlaat van de
beglazing
Warmtedoorlaatcoëfficiënt
Totale energiedoorlaat van de
beglazing
Warmtedoorlaatcoëfficiënt
Geen zonwering
Vliesgevel Warmtedoorlaatcoëfficiënt U = 1,40 W/(m2K) U = 1,90 W/(m2K)
(tot nu toe niet vermeld) (tot nu toe niet vermeld)
Totale energiedoorlaat van de beglazing g⊥ = 0,48 g⊥ = 0,60
(tot nu toe 0,65 bij 2-voudig, 0,48 bij 3-voudig, (tot nu toe 0,65 bij 2-voudig, 0,48 bij 3-voudig,
0,35 bij zonwerende beglazing SSV) 0,35 bij zonwerende beglazing SSV)
Lichtdoorlaat van de beglazing 0,72 0,78
(tot nu toe 0,78 bij 2-voudig, 0,72 bij 3-voudig (tot nu toe 0,78 bij 2-voudig, 0,72 bij 3-voudig,
en 0,62 bij SSV) en 0,62 bij SSV)
Glasdaken Warmtedoorlaatcoëfficiënt U = 2,70 W/(m2K) U = 2,70 W/(m2K)
(tot nu toe niet vermeld) (tot nu toe niet vermeld)
Totale energiedoorlaat van de beglazing g⊥ = 0,63 g⊥ = 0,63
(tot nu toe 0,65 bij 2-voudig, 0,48 bij 3-voudig (tot nu toe 0,65 bij 2-voudig, 0,48 bij 3-voudig,
en 0,35 bij SSV) en 0,35 bij SSV)
Lichtdoorlaat van de beglazing 0,76 0,76
(tot nu toe 0,78 bij 2-voudig, 0,72 bij 3-voudig (tot nu toe 0,78 bij 2-voudig, 0,72 bij 3-voudig,
en 0,62 bij SSV) en 0,62 bij SSV)
Lichtstraten Warmtedoorlaatcoëfficiënt U = 2,40 W/(m2K) U = 2,40 W/(m2K)
(tot nu toe niet vermeld) (tot nu toe niet vermeld)
Totale energiedoorlaat van de beglazing g⊥ = 0,55 g⊥ = 0,55
(tot nu toe 0,70) (tot nu toe 0,70)
Lichtdoorlaat van de beglazing 0,48 0,48
(tot nu toe 0,62) (tot nu toe 0,62)
Lichtkoepels Warmtedoorlaatcoëfficiënt U = 2,70 W/(m2K) U = 2,70 W/(m2K)
(tot nu toe niet vermeld) (tot nu toe niet vermeld)
Totale energiedoorlaat van de beglazing g⊥ = 0,64 g⊥ = 0,64
(tot nu toe 0,72) (tot nu toe 0,72)
Lichtdoorlaat van de beglazing 0,59 0,59
(tot nu toe 0,73) (tot nu toe 0,73)
Bouwelement Eigenschap Referentie-uitvoering/waarde (maateenheid)
Richtwaarde ruimtetemperatuur bij Richtwaarde ruimtetemperatuur bij
verwarming ≥ 19 °C verwarming < 19 °C
n Niet-woonhuis
Normen en standaards Normen en standaards
212 | | 213
n Maximale waarden
Bij woonhuizen mag het op hetwarmte-overdragende buiten-oppervlak betrekking hebben-
de transmissiewarmteverlies devolgende maximumwaardenniet overschrijden:
n Maximale waarden
Bij niet-woonhuizen mogen dewarmtedoorgangscoëfficiëntenvan het warmte-overdragende
buitenoppervlak de volgendemaximumwaarden niet over-schrijden:
9
(Dit werd tot nu toe in de EnEV-2007 voorgeschreven door het max. geoorloof-
de primaire energieverbruik volgens de A/V-verhouding)
Opake buitenelementen, indien U = 0,35 W / (m2K) U = 0,50 W / (m2K)
niet inbegrepen bij de bouw-
elementen van de regels 3 en 4
Transparante buitenelementen, U = 1,90 W / (m2K) U = 2,80 W / (m2K)
indien niet inbegrepen bij de bouw-
elementen van de regels 3 en 4
Vliesgevel U = 1,90 W / (m2K) U = 3,00 W / (m2K)
Glazen daken, lichtstraten U = 3,10 W / (m2K) U = 3,10 W / (m2K)
lichtkoepels
Bouwelement Maximumwaarde van de warmtedoorlaatcoëfficiënten,
met betrekking tot de gemiddelde waarde van het
betreffende bouwelement
Zones met richtwaarde- Zones met richtwaarde-
ruimtetemperatuur bij ruimtetemperatuur bij
verwarming verwarming
≥ 19 °C van 12 °C tot < 19 °C
Kozijnen / balkondeuren Warmtedoorlaatcoëfficiënt U = 1,30 W/(m2K) U = 1,90 W/(m2K)
(tot nu toe niet vermeld) (tot nu toe niet vermeld)
Totale energiedoorlaat van de beglazing g⊥ = 0,60 g⊥ = 0,60
(tot nu toe 0,65 bij 2-voudig, 0,48 bij 3-voudig (tot nu toe 0,65 bij 2-voudig, 0,48 bij 3-voudig
en 0,35 bij SSV) en 0,35 bij SSV)
Lichtdoorlaat van de beglazing 0,78 0,78
(tot nu toe 0,78 bij 2-voudig, 0,72 bij 3-voudig (tot nu toe 0,78 bij 2-voudig, 0,72 bij 3-voudig
en 0,62 bij SSV) en 0,62 bij SSV)
Dakramen Warmtedoorlaatcoëfficiënt U = 1,40 W/(m2K) U = 1,90 W/(m2K)
(tot nu toe niet vermeld) (tot nu toe niet vermeld)
Totale energiedoorlaat van de beglazing g⊥ = 0,60 g⊥ = 0,60
(tot nu toe 0,65 bij 2-voudig, 0,48 bij 3-voudig (tot nu toe 0,65 bij 2-voudig, 0,48 bij 3-voudig
en 0,35 bij SSV) en 0,35 bij SSV)
Lichtdoorlaat van de beglazing 0,78 0,78
(tot nu toe 0,78 bij 2-voudig, 0,72 bij 3-voudig (tot nu toe 0,78 bij 2-voudig, 0,72 bij 3-voudig
en 0,62 bij SSV) en 0,62 bij SSV)
Buitendeuren Warmtedoorlaatcoëfficiënt U = 1,80 W/(m2K) U = 2,90 W/(m2K)
(tot nu toe niet vermeld) (tot nu toe niet vermeld)
Zonwering Voor het referentiegebouw is de daadwerkelijke zonwering van het op te richten gebouw te beramen; ze resulteert eventueel uit de
eis aan de zomerse warmte-isolatie, indien hiervoor zonwerende beglazing wordt toegepast, dienen voor deze beglazingen de volgende
karakteristieke waarden zouden worden gehanteerd:
- in plaats van de waarden voor de vliesgevel - Totale energiedoorlaat van de beglazing 0,35
- Lichtdoorlaat van de beglazing 0,58 - in plaats van de waarden van de kozijnen en dakramen
- Totale energiedoorlaat van de beglazing 0,35 - Lichtdoorlaat van de beglazing 0,62
Bouwelement Eigenschap Referentie-uitvoering/waarde (maateenheid)
Richtwaarde ruimtetemperatuur bij Richtwaarde ruimtetemperatuur bij
verwarming ≥ 19 °C verwarming < 19 °C
n Niet-woonhuis (vervolg)
(Dit werd tot nu toe in de EnEV-2007 voorgeschreven door het max. geoorloof-
de primaire energieverbruik volgens de A/V-verhouding)
Vrijstaand woongebouw met AN ≤ 350m2 HT’ = 0,40 W/(m2K)
met AN > 350m2 HT’ = 0,50 W/(m2K)
Eenzijdig aangebouwd woonhuis HT’ = 0,45 W/(m2K)
Alle andere woongebouwen HT’ = 0,65 W/(m2K)
Uitbreidingen en uitbouwen van HT’ = 0,65 W/(m2K)
woongebouwen volgens § 9 lid 5
Gebouwtype Maximumwaarde van het speci-
fieke transmissiewarmteverlies
n Verandering van bouwdelen
Normen en standaards
214 |
Normen en standaards
| 215
De maximumwaarden bij eersteinbouw, vervanging en renova-
tie van bouwdelen zijn o.a.
De complete tekst van de EnEVen nuttige informatie kunnenkosteloos worden gedownload
9.9 OIB-richtlijn nr. 6De Oostenrijkse tegenhangervan de EnEV is de OIB-richtlijn 6.In deze richtlijn is het volgendegeregeld:
1. Energiepaspoorten voorgebouwen
2. Energetische minimumeisenvoor
n nieuwe gebouwen
n modernisering, verbou-wing, uitbouw en uitbrei-ding van bouwsubstantiesen geldt voor woonhuizenen niet-woonhuizen. Delaatste groep wordt onder-verdeeld in 12 klassen.
Het is aan de Oostenrijkse deel-staten om de OIB-richtlijn methaar bouwtechnische voor-schriften te implementeren.
Met de Oostenrijkse wet inzakehet voorleggen van een energie-paspoort (afkorting: EAVG)wordt de EU-energie-efficiëntie-richtlijn geïmplementeerd.Volgens EU-besluit van 03-08-2006 moest de EU-gebouwen-richtlijn tot uiterlijk 01-01-2008 inde lidstaten zijn geïmplemen-teerd. De implementering doorde deelstaten is inmiddels suc-cessievelijk doorgevoerd, waar-bij bijv. de deelstaat Vorarlberglagere mamximumgrenzen voorhet verwarmingsverbruik heeftvastgelegd dan de EU-richtlijn.Men dient dus altijd de eisen vande deelstaten in acht te nemen.
Grenswaarden voor glas enramen volgens de OIB-richtlijnsinds 01-01-2010:
n Maximale U-waarden: (geendifferentiëring vanaf 01-01-2010):
n Ramen en gevels in woon-huizen met betrekking totde genormeerde stan-daardmaat Uw = 1,40 W/m2K
n Overige gebouwenUw ≤ 1,70 W/m2K
n DakramenUw ≤ 1,70 W/m2K
n Overige transparantebouwdelen in een schuinvlakUw ≤ 2,00 W/m2K
n Bij radiatoren voor hetraam Ug ≤ 0,7 W/m2K
n Zomerse warmte-isolatie:
n ÖNORM B 8100-3 moet inacht worden genomen(geen aanscherping ge-pland)
De complete tekst van de OIB-richtlijn evenals de aangescherp-te regels van de deelstaatVorarlberg kunnen kosteloosworden gedownload vanuit hetinternet: http://www.oib.or.at/RL6_061011.pdf
9
vanuit het internet: h t t p : / / w w w. e n e v - o n l i n e .de/enev/enev_2009.htm
Buitenliggende kozijnen, 1,30 W/(m2K) 1,90 W/(m2K)
balkondeuren (tot nu toe 1,70 W/(m2K)) (tot nu toe 2,80 W/(m2K))
Dakramen 1,40 W/(m2K) 1,90 W/(m2K)
(tot nu toe 1,70 W/(m2K)) (tot nu toe 2,80 W/(m2K))
Beglazingen 1,10 W/(m2K) * geen vereiste
(tot nu toe 1,50 W/(m2K)) (tot nu geen eisen)
Vliesgevels 1,40 W/(m2K) 1,90 W/(m2K)
(als heel bouwelement
vervangen wordt) (tot nu toe 1,90 W/(m2K)) (tot nu toe 3,00 W/(m2K))
Vliesgevels 1,90 W/(m2K) geen eis
(als beglazing of paneel
vervangen wordt) (tot nu toe niet vermeld) (tot nu toe niet vermeld)
Glasdaken 2,00 W/(m2K) 2,70 W/(m2K)
(tot nu toe niet vermeld) (tot nu toe niet vermeld)
Buitenliggende kozijnen, 2,00 W/(m2K) 2,80 W/(m2K)
balkondeuren, dakramen
met speciale beglazing (tot nu toe 2,00 W/(m2K)) (tot nu toe 2,80 W/(m2K))
Speciale beglazingen 1,60 W/(m2K) geen vereiste
(tot nu toe 1,60 W/(m2K)) (tot nu geen eisen)
Vliesgevels met 2,30 W/(m2K) 3,00 W/(m2K)
Speciale beglazing (tot nu toe 2,30 W/(m2K)) (tot nu toe 3,00 W/(m2K))
Bouwelement Maximumwaarde van de warmtedoorlaatcoëfficiënten Umax
Woongebouw / Zones van Zones van niet-woongebou-
niet-woongebouwen met wen met binnentemperaturen
binnentemperaturen
≥ 19 °C van 12 °C tot < 19 °C
* Als de glasdikte binnen het kader van deze maatregel om technische redenen
beperkt is, gelden de eisen als vervuld wanneer een beglazing met een warte-
doorlaatcoëfficiënt van maximaal 1,30 W/(m2K) wordt ingebouwd.
Normen en standaards Normen en standaards
216 | | 217
9.10 CE-overeenstemmingsmerktekenSinds 2007 gelden nieuwe bepa-lingen voor het CE-overeenstem-mingsmerkteken van de glaspro-ducten. Samenvatting van debepalingen:
n Basisproducten volgens EN572-9
Floatglas, gepolijst draadglas,figuurglas en Draadglas moetenworden gedeclareerd met eenverklaring van overeenstemmingvan de fabrikant (CE-overeen-stemmingsmerkteken). Binnenhet kader van de CE-markeringmoet de korte aanduiding 'BRL Adeel 1 bijlage 11.5' worden aan-getoond. Bovendien moet dekarakteristieke waarde van debuigtreksterkte worden vermeld.
n Gecoat glas volgens EN 1096-4
De korte aanduiding 'BRL A deel1 bijlage 11.6' en de afkorting vande basisproducten moeten wor-den vermeld. Bovendien moet dekarakteristieke waarde van debuigtreksterkte worden vermeld.
n Thermisch versterkt gehardveiligheidsglas conform EN 12150-2
Verkorte naam 'ESG volgensBRL A deel 1 bijlage 11.7'.Bovendien moet de karakteristie-ke waarde van de buigtreksterkteworden vermeld.
n Gehard veiligheidsglasVerkorte naam 'ESG-H volgensBRL A deel 1 bijlage 11.11’.
n Gelaagd veiligheidsglas metPVB-folie conform EN 14449
Verkorte naam 'Gelaagd veilig-heidsglas met PVB-folie vlg. BRLA deel 1 bijlage 11.8’.
n Gelaagd glas conform EN 14449
Verkorte naam 'Gelaagd glas vlg.BRL A deel 1 bijlage 11.9’.
n Isolatieglas conform EN1279
Bij de productie van isolatieglasmogen alleen glasproducten vol-gens de beoordelingsrichtlijn Adeel 1 worden gebruikt. Verkortenaam 'Isolatieglas vlg. BRL A deel1 bijlage 11.10’.
De markeringen kunnen zoals totnu toe op het product zelf of -zoals gebruikelijk - op de begelei-dende documenten worden aan-gebracht en moeten in Duitslandaltijd in aanvulling op het CE-overeenstemmingsmerktekenworden vermeld.
CE-overeenstemmingsmerk-teken
CE betekent CommunautésEuropeennes – Europese ge-meenschappen. Met deze afkor-ting worden o.a. bouwproductengekenmerkt die voldoen aan degeharmoniseerde Europese pro-ductnormen.
Het CE-overeenstemmingsmerk-teken geeft niet de oorsprong,noch de kwaliteit aan. Het magalleen worden gebruikt als hetproduct voldoet aan de richtlijnvoor bouwproducten (BPR).Daarmee is gewaarborgd dat hetproduct in de hele EU zonderbeperkingen op de markt magworden gebracht.Het CE-over-eenstemmingsmerkteken is deverklaring van de fabrikant dat hetproduct overeenstemt met de tengrondslag liggende productnorm.
De aantoning van de overeenstem-ming met de BPR geschiedt op ver-schillende niveaus (levels). Voor glaszijn twee levels van belang.
n Level 1:Eerste controle met eigen enexterne kwaliteitsbewaking –komt overeen met het oudemerkteken 'Ü'.
n Level 3:Verklaring van de fabrikant naeerste controle met eigen kwali-teitsbewaking - komt ongeveerovereen met het vroegere 'ÜHP'.
De eisen die voortkomen uit deBRP zijn geformuleerd in de vol-gende productnormen:
Met de invoering van de gehar-moniseerde norm (EN) voorglasproducten moeten de des-betreffende nationale DIN-nor-men worden vervangen.
Globaal hebben de nieuweEuropese normen voor glasgezamenlijke kenmerken:
n er wordt een kwaliteitsma-nagementsysteem geëist,
n er worden kwaliteitskenmer-ken voorgeschreven en
n kwaliteitscontroles vastge-legd.
9.11 Kwaliteitscontrole door UNIGLAS® GmbH& Co. KG en kwaliteitskeurmerken
Naast het CE-overeenstem-mingsmerkteken, dat uitsluitendhet op de markt brengen vanbouwproducten regelt en opgeen enkele wijze de eigen-schap van een kwaliteitskeur-merk hebben, worden de pro-ducten van de UNIGLAS®-bedrijven bovendien vervaardigdvolgens strenge kwaliteitsrichtlij-nen van UNIGLAS® GmbH & Co.KG die zijn uitgewerkt door detechnische commissies vanUNIGLAS®.
Al naargelang het gebied vanlevering voeren sommigeUNIGLAS®-bedrijven het RAL-kwaliteitskeurmerk of wordenvolgens de voorwaarden van deKIWA (Nederlands kwaliteits-keurmerk), TGM (Oostenrijkskwaliteitskeurmerk) of CECAL(Frans kwaliteitskeurmerk) ge-keurd. De productiecontrole inde fabriek van de UNIGLAS®-bedrijven geschiedt zonder enigkwaliteitskeurmerk extra volgenseen controleschema in het kader
9
Basisproducten van natronkalkglas
(bijv. floatglas) EN 572 01.09.2006 3
Gelaagd isolatieglas EN 1279 01.09.2006 3
Gelaagd glas EN 1096 01.03.2007 3
Thermisch versterkt enkel natronkalk- 01.09.2006 3
veiligheidsglas EN 12 150
Half versterkt natronkalkglas EN 1863 01.09.2006 3
Heat soaked thermisch versterkt enkel 01.03.2007 3
natronkalk-veiligheidsglas EN 14 179
Gelaagd veiligheidsglas
EN 14449 01.03.2007 3 of 1
Produktnorm Sinds Level
Normen en standaards
| 219
van een externe kwaliteitsbewa-king gecontroleerd door eengeaccrediteerd keuringsinstituutin opdracht van UNIGLAS®
GmbH & Co. KG. UNIGLAS®
GmbH & Co. KG voert daarnaastbij alle bedrijven controles uit dieverder gaan dan de respectieve-lijke kwaliteits- en onderzoeks-voorschriften van de keuringsor-ganen. Met de externe kwaliteits-controles is gewaarborgd dat elkUNIGLAS®-bedrijf regelmatigwordt gecontroleerd. De extramateriaalkeuringen in het eigentestlaboratorium of bij een externinstituut garanderen de hogekwaliteitsstandaard van alleUNIGLAS®-isolatieglas.
Belangrijke stappen daarbij zijn:
n de systematische controlevan het geproduceerde isola-tieglas
Normen en standaards
218 |
n het organigram van de fabrieks-interne productiecontrole
n de uitvoering van de externekwaliteitsbewaking door onaf-hankelijke controleurs
Elke op kwaliteit gecontroleerdeisolatieglaseenheid moet over-eenstemmen met de systeembe-schrijving en moet wordengecontroleerd op de kwaliteit van:
n glas
n afstandhouders
n afdichtingsmateriaal
n droogmiddel
n randafdichting
n gasvulling
n toleranties en
n de kwaliteit van het eindpro-duct zelf
n Voorschriften en aanvullende kwaliteitsbepalende eigen-schappen bij de productie van isolatieglas
9.12 Toepasbaarheid van glas productenGeregelde bouwproducten
Opdat bouwproducten of bouw-wijzen bij de bouw, de wijzigingen het onderhoud van bouw-technische installaties kunnenworden gebruikt, moeten ze inDuitsland voldoen aan de alge-mene eisen van de bouwveror-deningen van de deelstaten. Zemoeten duurzaam geschikt zijn
voor gebruik en er mogen geengevaren van uitgaan. Voor demeeste bouwproducten regeltde beoordelingsrichtlijn A en Bhet aantonen van hun bruikbaar-heid: De lijst noemt technischeregels voor het gebruiksdoel vandeze bouwproducten waaraandeze moeten voldoen.
Niet-geregelde bouwproducten en bouwwijzen
Voor bouwproducten en bouw-wijzen die afwijken van de tech-nische regels of waarvoor geenalgemeen erkende regels vande techniek bestaan, kennende bouwverordeningen van dedeelstaten (LBO) drie mogelijkemanieren om de bruikbaarheidaan te tonen:
n een typegoedkeuring van deinstantie voor bouwtoezicht(abZ),
n een algemeen testrapportvan de instantie voor bouw-toezicht (abP), of
n een goedkeuring voor indivi-duele gevallen (ZiE).
De eerste twee mogelijkhedenvan bewijsvoering worden in deregel door de fabrikant van hetbouwproduct geverifieerd – eengoedkeuring voor individuelegevallen (ZiE) wordt daartegendoor de opdrachtgever of dearchitect aangevraagd. Met deZiE wordt de gebruiksgerela-teerde bruikbaarheid van nietgeregelde bouwproducten voor
een bepaald bouwproject vast-gelegd.
Een abZ wordt voor eenbepaalde periode (bijv. 5 jaar)door het DIBt (DeutschesInstitut für Bautechnik) ver-leend. Na afloop hiervan moetde verlenging van de abZ wor-den aangevraagd.
Een andere mogelijkheid voorhet aantonen van de bruikbaar-heid is een algemeen testrap-port van de instantie voorbouwtoezicht (abP) dat dooreen door het DIBt geaccredi-teerd keuringsinstituut kan wor-den afgegeven. Met het abPkan bijv. de restweerstand vaneen bepaalde beglazing wor-den aangetoond. In tegenstel-ling tot de ZiE kan de eigenaarvan de abP het bewijs vangeschiktheid overdragen opandere bouwplannen. (vgl. Þhoofdstuk 9.7 met het bewijsvan bruikbaarheid van isolatie-glas van 2 x VSG in het kadervan de TRAV).
Goedkeuring voor individuele gevallen (ZiE)
Voor het verlenen van een ZiE isde afdeling bouwzaken bij deministeries van de verschillendedeelstaten verantwoordelijk (zieÞ pagina 221). Daartoe moeteen eenvoudige aanvraag wor-den ingediend, waarin hetbouwplan nauwkeurig wordtbeschreven evenals de wijze vantoepassing van het bouwpro-duct in het bouwplan en dateventuele reeds voorhandenzijnde testrapporten bevat. Deinstantie voor bouwtoezicht ver-leent de toestemming voor dezetoepassing van het bouwpro-duct, eventueel met nevenbepa-
lingen en aanvullende voorschrif-ten. Aan de ZiE zijn kosten ver-bonden die al naargelang dehoeveelheid werk voor de toe-stemming kunnen oplopen totbedragen in euro's met dubbeletot vier cijfers voor de komma.Bovendien komen daar nog kos-ten bij voor expertises en moge-lijk daarvoor vereiste controles,berekeningen en monsterproe-ven.
Een ZiE is bijvoorbeeld noodza-kelijk bij doorvalbeveiligendebeglazingen waarvan de con-structie niet beantwoordt aan de
9
Systeembeschrijving Externe controle
Productbeschrijving Controle toeleveringsproducten
Eerste controle Typeoverzicht
Fabrieksinterne productiecontrole Overeenstemming monster met sys-
teembeschrijving
Audits en inspecties Toleranties gasvulling
Overeenstemmingsverklaring Visuele vereisten aan het eindproduct
Declaratie van de prestatiekenmerken
CE-kenmerking
EN 1279 Kwaliteits- en controlebepalingen
Normen en standaards
| 221
TRAV en waarvan de bruikbaar-heid ook niet via een abP is aan-getoond, of de beglazing of deonderconstructie niet beant-woorden aan de voorschriftenvan de TRAV. Andere voorbeel-den zijn beloopbare, middelspuntbevestiging gemonteerde ofoverhead-beglazingen met eensteunbreedte van meer dan 1,20m, alsmede dragende construc-ties op het gebied van de con-structieve glasbouw.
Aanbevolen wordt om vóór hetindienen van de aanvraag hetplan door ervaren glasexpertsop het gebied van de planningvan dragende constructies (con-structeurs) te laten beoordelenen optimaliseren:
n Advies over en beoordelingvan het glasbouwdeel
n Inschatting van de gevaren enhet risicopotentieel bij glasbe-schadiging
n Vastleggen van het dragendeconcept van de geplandeglasconstructie
n Constructieadvies, eventueelverbeteringsvoorstellen
n Uitwerking van de vereistekeuringen inzake glassterkte /resterend draagvermogen /kwaliteitscontrole / overigeeisen.
Al naargelang constructie entoepassing kunnen monster-proeven m.b.t. het resterendedraagvermogen noodzakelijkzijn. De resultaten van de exper-tise worden in een adviessamengevat dat als basis dientvoor de beslissing van de afde-ling bouwzaken bij het ministerievan de deelstaat. Dit rapport ver-
Normen en standaards
220 |
vangt niet principieel de werk-zaamheden van constructeur entestingenieur.
De aanvraag voor de ZiE moetomvatten:
n eenvoudige schriftelijke aan-vraag
n gegevens met betrekkingtot bouwplan: opdrachtge-ver, schrijver van het ont-werp, ondernemer, lagereinstantie voor bouwtoe-zicht, constructeur, testin-genieur, deskundigen
n nauwkeurige beschrijvingvan het glasbouwdeel:
n beschrijving van de techni-sche oplossing en van deafwijking van technischeregels of typegoedkeurin-gen
n gegevens over de gebruik-te materialen en de eigen-schappen daarvan
n gegevens over het beoog-de gebruik
n overzichtstekeningen even-als constructietekeningenvan het glasbouwdeel
n rapporten of expertiserap-porten van erkende keu-ringsinstituten of instanties
n testrapport met betrekkingtot de constructietechni-sche berekening.
Op de internetpagina's van debevoegde autoriteiten kunnende actuele van toepassing zijndebepalingen worden opgevraagd.De overheden benoemen erken-de deskundigen en keuringsin-stituten.
Belangrijke adressen:Afdelingen bouwzaken van de ministeries van de deelstaten
BADEN-WÜRTTEMBERG
Wirtschaftsministerium
Theodor-Heuss-Straße 4
70174 Stuttgart
Telefoon: 0711 / 123-0
BEIEREN
Bayerisches Staatsministerium des
Innern
Franz-Josef-Strauß-Ring 4
80539 München
Telefoon: 089 / 2192-02
BERLIJN
Senatsverwaltung für Bauen, Wohnen
und Verkehr
Dienstgebäude Berlin-Wilmersdorf
Württembergische Str. 6
10707 Berlin
Telefoon: 030 / 867-0
BRANDENBURG
Ministerium für Stadtentwicklung,
Wohnen und Verkehr
Dortusstraße 30-33 | 14467 Potsdam
Telefoon: 0331 / 287-0
BREMEN
Der Senator für Bau und
Stadtentwicklung
Ansgaritorstraße 2 | 28195 Bremen
Telefoon: 0421 / 361-0
HAMBURG
Amt für Bauordnung und Hochbau
Stadthausbrücke 8 | 20355 Hamburg
Telefoon: 040 / 34913-0
HESSEN
Hessisches Ministerium für Wirtschaft,
Verkehr und Landesentwicklung
Friedrich-Ebert-Allee 12
65185 Wiesbaden
Telefoon: 0611 / 353-0
MECKLENBURG-VOOR-
POMMEREN
Ministerium für Bau, Landesent-
wicklung und Umwelt
Schloßstraße 6-8 | 19053 Schwerin
Telefoon: 0385 / 588-0
NEDERSAKSEN
Niedersächsisches Sozialministerium
Hinrich-Wilhelm-Knopf-Platz 2
30159 Hannover
Telefoon: 0511 / 120-0
NOORDRIJN-WESTFALEN
Ministerium für Bauen und Wohnen
Elisabethstraße 5-11
40217 Düsseldorf
Telefoon: 0211 / 3843-0
RIJNLAND-PALTS
Ministerium der Finanzen
Kaiser-Friedrich-Straße
55116 Mainz
Telefoon: 06131 / 16-0
SAARLAND
Ministerium für Umwelt, Energie und
Verkehr
Hardenbergstraße 8
66119 Saarbrücken
Telefoon: 0681 / 501-00
SAKSEN
Staatsministerium des Innern
Archivstraße 1 | 01097 Dresden
Telefoon: 0351 / 564-0
SAKSEN-ANHALT
Ministerium für Wohnungswesen,
Städtebau und Verkehr
Turmschanzenstraße 30
39114 Magdeburg
Telefoon: 0391 / 567-01
SLEESWIJK-HOLSTEIN
Innenministerium des Landes
Schleswig-Holstein
Düsternbrooker Weg 92
24105 Kiel
Telefoon: 0431 / 988-0
THÜRINGEN
Ministerium für Wirtschaft und
Infrastruktur
Max-Reger-Straße 4-6 | 99096 Erfurt
Telefoon: 0361 / 379-0
9
Normen en standaards
| 223
Aanbevelingen voor het gebruik voorbepaalde toepassingen
Normen en standaards
222 |
9
Gedetailleerde eisen aan glas-opbouw en de dimensioneringvan het glas resulteren uit dedesbetreffende reglementen enworden hier niet in detailgenoemd.Als eventueel aanvul-
lende eisen gelden, bijvoor-beeld om redenen van brand-preventie of objectgerelateerdeeisen, dienen deze eveneens inacht te worden genomen.
VFF Verband der Fenster- und Fassadenhersteller e.V., Informatieblad
V.05.2009-09 (uittreksel)
Toepassing Opmerking
VSG van
Floa
t
ES
G1
ES
G-H
Floa
t
ES
G2
TVG
Geluidsscherm n n n n n n TRLV, ZTV-Lsw 06
Glasdeursysteem n n n n n n BG-regel ‘Verkooppunten’
(BGR 202), resp. ArbStättV met
ASR 10/5
Gevelbekleding n n n n n n DIN 18516-4
Gebruik van gelaagd glas alleen met
abZ of ZiE
Structureel verlijmde glasgevel n n n n n n ETAG 002 ‘Structural Sealant gla-
zing systems (SSGS)’
n n n n n n
buite
nbi
nnen
Geschroefde gevel n n n n n n volgens abZ of ZiE
Opgelet! Volgens TRPV alleen VSG
van ESG of TVG!
n n n n n n
MIG
EG
1 Opgelet! Volgens TRLV: niet-heat
soaked ESG alleen tot inbouwhoog-
te boven verkeersniveau < 4 m en
geen personen direct onder de
beglazing, in andere gevallen moet
ESG-H worden gebruikt!
2 Opgelet! VSG van 2 x ESG heeft
geen resterend draagvermogen.
Hier moeten vooral de inbouwvoor-
waarden in acht worden genomen.
3 Glas bij toepassing volgens de ali-
nea ‘Beglazing in gebouwen voor
speciaal gebruik’ heeft voorrang.
Venster boven borstweringshoogte n n n n n n
Toepassing Opmerking
VSG van
Floa
t
ES
G1
ES
G-H
Floa
t
ES
G2
TVG
Etalages n n n n n n NEN 3569:2009 Ontw. Vlakglas
voor gebouwen - Risicobeperking
van lichamelijk letsel door brekend
glas - Eisen
Gelijkvloerse beglazing3 n n n n n n NEN 3569:2009 Ontw. Vlakglas voor
gebouwen - Risicobeperking van
lichamelijk letsel door brekend glas -
Eisen bijv. balkondeur, huisdeur (voor
inbraakbeveiliging zie onder ‘Speciale
veiligheidsbeglazing’)
n Legenda bij de onderstaande tabellen
Kleur Betekenis
n Minimaal vereiste glassoort
n Aanbevolen glassoort
n Alternatief te gebruiken glassoort
n Niet-geoorloofde glassoort
n Gebruikte afkortingen
n Verticale beglazingen zonder doorvalbeveiliging
EG Enkel glas
MIG Isolatieglas
abZ Algemene vergunning bouwtoezicht
ZiE Vergunning in individueel geval
Normen en standaards Normen en standaards
224 | | 225
9
Glasbalustrades n n n n n n TRAV
met opgezette handlijst VSG van float alleen met abZ of ZiE
(categorie B volgens TRAV)
Balustrade met glaspanelen n n n n n n TRAV
inklemming Indien niet aan alle zijden ingeklemd, moet
VSG worden gebruikt.
Vrije randen moeten door de balustradecon-
structie of aangrenzende glasplaten tegen
abusievelijk stoten beschermd zijn.
(categorie C1 volgens TRAV)
Balustrade met glaspanelen n n n n n n TRAV
geschroefd systeem Een stootrand is hier niet vereist
(categorie C1 volgens TRAV).
Balustrade van glaspanelen, n n n n n n volgens abZ of ZiE
met glasklemmen Vrije randen moeten door de balu-
stradeconstructie of aangrenzende
glasplaten tegen abusievelijk stoten
beschermd zijn; ESG toepasbaar
indien door abZ geoorloofd
(niet geregeld volgens TRAV)
Toepassing Opmerking
VSG van
Floa
t
ES
G1
ES
G-H
Floa
t
ES
G2
TVG
n Doorvalbeveiligende beglazingen
Kamerhoge beglazing n n n n n n TRAV
n n n n n n Geldt voor glasplaat aan aanvals-
zijde; glasplaat aan van aanval
afgwende zijde naar keuze;
Bij VSG aan van aanval afgewende
(categorie A volgens TRAV) zijde, dan ESG aan aanvalszijde;
MIG
EG
Beglazingen n n n n n n TRAV
onder dwarshout Indien niet aan alle zijden opgelegd,
moet VSG worden gebruikt.
n n n n n n Geldt voor glasplaat aan aanvals-
zijde; glasplaat aan van aanval
afgwende zijde naar keuze; Indien
niet aan alle zijden opgelegd,
(categorie C2 volgens TRAV) moet VSG worden gebruikt
MIG
EG
Glasluifel n n n n n n Oplegging volgens TRLV
Punthouder systeem volgens TRPV:
alleen VSG van ESG of TVG!
Klemmen niet toegestaan
Glaslamellen n n n n n n Oplegging volgens TRLV
Punthouder systeem volgens TRPV:
alleen VSG van ESG of TVG!
Klemhouders niet toegestaan
Betreedbaar glas n n n n n n In de regel ZiE vereist,
geringere vereisten dan voor
beloopbaar glas
Beloopbaar glas n n n n n n TRLV
Bovenste van de 3 platen van ESG
of TVG;
een afdoende slipbeveiliging moet
gewaarborgd worden;
Opbouw afwijkend: abZ of ZiE
2 Opgelet! VSG van 2 x ESG heeft
geen resterend draagvermogen.
Hier moeten vooral de inbouwvoor-
waarden in acht worden genomen.
Horizontale beglazing n n n n n n TRLV
n n n n n n Ander glas mogelijk als door adequate
maatregelen het neerstorten van grotere
glasdelen op verkeersoppervlakken ver-
hinderd wordt (bijv. netten met maas-
wijdte ≤ 40 mm)
onde
rbo
ven
Toepassing Opmerking
VSG van
Floa
t
ES
G
ES
G-H
Floa
t
ES
G2
TVG
Dakramen n n n n n n Alleen woningen en vertrekken met soortgelijk
gebruik (bijv. hotelkamers en kantoorvertrek-
ken) met een lichtoppervlak (binnenwerkse
kozijnafmeting) < 1,6 m2, in andere gevallen -
zie horizontale beglazing
n Horizontale/overhead-beglazingen
Normen en standaards Normen en standaards
226 | | 227
9
Toepassing Opmerking
VSG van
Floa
t
ES
G1
ES
G-H
Floa
t
ES
G2
TVG
Entree/foyer n n n n n n BG-regel (BGR 202), resp.
ArbStättV met ASR 10/5
School n n n n n n GUV-V S 1; tot een hoogte van
2,00 m veiligheidsglas of afdoende
afscherming
Zieken-/verzorgingshuis n n n n n n Volgens KhBauVO voor bepaalde
zones (bijv. in trappenhuizen) en bij
speciaal gebruik (bijv. speciale kin-
derafdelingen)
BGI/GUV-I 8681
Winkelpassage n n n n n n BG-regel ‘Verkooppunten’
(BGR 202)
Detailhandel n n n n n n ArbStättV,
BG-regel ‘Verkooppunten’ (BGR
202) of afdoende afscherming
Parkeergarage n n n n n n ArbStättV supplement 1.7 (4);
ASR 8/4 en ASR 10/5
Busstation n n n n n n ArbStättV supplement 1.7 (4);
ASR 8/4 en ASR 10/5
Kleuterschool n n n n n n GUV-SR S 2002; tot een hoogte
van 1,50 m veiligheidsglas of afdo-
ende afschermingLiftschacht n n n n n n TRAV en EN 81
Frans balkon3 n n n n n n Bouwelement op van aanval afge-
wende zijde neemt doorvalbe-
veiliging helemaal over
Toepassing Opmerking
VSG van
Floa
t
ES
G1
ES
G-H
Floa
t
ES
G2
TVG
1 Opgelet! Volgens TRLV: niet-heat
soaked ESG alleen tot inbouwhoog-
te boven verkeersniveau < 4 m en
geen personen direct onder de
beglazing, in andere gevallen moet
ESG-H worden gebruikt!
2 Opgelet! VSG van 2 x ESG heeft
geen resterend draagvermogen.
Hier moeten vooral de inbouwvoor-
waarden in acht worden genomen.
3 Glas bij toepassing volgens de ali-
nea ‘Beglazing in gebouwen voor
speciaal gebruik’ heeft voorrang.
Kantoor, wanden of deuren n n n n n n ArbStättV
van glas GUV-I 8713 Beheer
Toepassing Opmerking
VSG van
Floa
t
ES
G1
ES
G-H
Floa
t
ES
G2
TVG
n Beglazingen in gebouwen voor speciaal gebruik
Kamerhoge beglazing n n n n n n Handlijst op bouwrechtelijk vereiste
hoogte.
(categorie C3, TRAV) n n n n n n Geldt voor glasplaat aan aanvalszijde; geas-
plaat aan van aanval afgwende zijde naar
keuze; Bij VSG aan van aanval afgewende
(categorie C3, TRAV) zijde, dan ESG aan aanvalszijde;
MIG
EG
Dubbele gevel n n n n n n Binnengevel zonder valbeveiliging,
overleg met lager bouwtoezicht en
aannemer aanbevolen
n n n n n n Buitengevel neemt taak doorvalbe-
veiliging over,
TRAV volgens categorie A of C
buite
nbi
nnen
3
Normen en standaards Normen en standaards
228 | | 229
9
Glazen bouwstenen n n n n n n Gelden als breukvast en doorbraak-
werend
Kantoorscheidingswand n n n n n n ASR 8/4
Tochtportalen n n n n n n BG-regel ‘Verkooppunten’
(BGR 202), resp. ArbStättV met
ASR 10/5
Glasdeur n n n n n n ArbStättV met ASR 10/5, evt. BG-
regel ‘Verkooppunten’ (BGR 202)
Deurpaneel n n n n n n ArbStättV met ASR 10/5, evt. BG-
regel ‘Verkooppunten’ (BGR 202)
Raam in het n n n n n n
bovenste derde
Toepassing Opmerking
VSG van
Floa
t
ES
G1
ES
G-H
Floa
t
ES
G2
TVG
1 Opgelet! Volgens TRLV: niet-heat
soaked ESG alleen tot inbouwhoog-
te boven verkeersniveau < 4 m en
geen personen direct onder de
beglazing, in andere gevallen moet
ESG-H worden gebruikt!
2 Opgelet! VSG van 2 x ESG heeft
geen resterend draagvermogen.
Hier moeten vooral de inbouwvoor-
waarden in acht worden genomen.
Squashhal n n n n n n Glaselementen van de achterwand
moeten uit minstens 12 mm dik
ESG bestaan
Douchewand n n n n n n EN 14428/A1
Beloopbaar glas/ glazen trappen n n n n n n ZiE vereist
TRLV, Overzicht van de Technische
Bouwbepalingen; geoorloofde
spanningen overeenkomstig hori-
zontale beglazingen volgens TRLV;
VSG met PVB-foliën van minimaal
1,5 mm nominale dikte
Toepassing Opmerking
VSG van
Floa
t
ES
G1
ES
G-H
Floa
t
ES
G2
TVG
1 Opgelet! Volgens TRLV: niet-heat
soaked ESG alleen tot inbouwhoog-
te boven verkeersniveau < 4 m en
geen personen direct onder de
beglazing, in andere gevallen moet
ESG-H worden gebruikt!
2 Opgelet! VSG van 2 x ESG heeft
geen resterend draagvermogen.
Hier moeten vooral de inbouwvoor-
waarden in acht worden genomen.
Toepassing Opmerking
VSG van
Floa
t
ES
G1
ES
G-H
Floa
t
ES
G2
TVG
n Beglazingen in de interieurbouw zonder doorvalbeveiliging
Sporthal n n n n n n DIN 18032-1; tot een hoogte van 2
m gelijkvloers, gesloten en splin-
tervrij;
balworpvastheid vereist volgens DIN
18032-3
Zwembad n n n n n n GUV-R 1/111, DIN 18361;
tot een hoogte van 2 m veiligheids-
glas of afdoende afscherming
Bij sportzwembad extra balworp-
vastheid (waterpolo) volgens DIN
18032-3
Normen en standaards Normen en standaards
230 | | 231
9
Glasschoren, glas als drager n n n n n n ZiE vereist
Glasconstructies n n n n n n ZiE vereist
Speciale glasconstructies n n n n n n ZiE vereist
Toepassing Opmerking
VSG van
Floa
t
ES
G
ES
G-H
Floa
t
ES
G2
TVG
n Constructieve glasbouw
2 Opgelet! VSG van 2 x ESG heeft
geen resterend draagvermogen.
Hier moeten vooral de inbouwvoor-
waarden in acht worden genomen.
Kogelwering n n n n n n EN 1063, EN 1522
Explosiewering n n n n n n EN 13541, EN 13123
Inbraakvertraging n n n n n n EN 1627
Doorgooibeperking n n n n n n EN 356
VdS-richtlijn 2163
Doorbraakvertragend n n n n n n EN 356 resp. EH VdS-richtlijn
Toepassing Opmerking
VSG van
Floa
t
ES
G
ES
G-H
Floa
t
ES
G
TVG
n Speciaal veiligheidsglas
Beglazingsrichtlijnen en toleranties
| 233
10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties
232 |
10
10.12 Richtlijnen m.b.t. productaan-sprakelijkheid en garantie . . . . . . . . . . . . . . . . . 297
10.12.1 Richtlijn voor de beoordeling van de visuele kwaliteit van glas voor de bouw . . . . . . . . . . . . . . . 297
10.12.2 Richtlijn voor het werken met isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304
10.12.3 Leidraad voor het gebruik van drievoudig warmtewerend isolatieglas . . . . . . . . . . 309
10.12.4 Richtlijn voor de beoordeling van de visuele kwaliteit voor systemen in isolatieglas. . . . . . . . . . . 316
10.12.5 Montage-adviezen voor geïntegreerde systemen in isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327
10.12.6 Richtlijn voor de beoordeling van de visuele kwaliteit van thermisch versterkte beglazingen . . . . 331
10.12.7 Richtlijn voor de beoordeling van de visuele kwaliteit van geëmailleerde en gezeefdrukte beglazingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 336
10.12.8 Richtlijn voor de beoordeling van de visuele kwaliteit van gelaagd veiligheidsglas (VSG) . . . . . . . 346
10.12.9 Gegarandeerde eigenschappen . . . . . . . . . . . . . . . 35110.12.10 Glasbreuk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35110.12.11 Oppervlaktebeschadigingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35110.12.12 Speciale glascombinaties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35210.12.13 Waardebehoud | Reiniging van de ruiten . . . . . . . . 354
10.1 Glasranden conform DIN 1249, deel 11 en EN 12150 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234
10.2 Toleranties m.b.t. normatieve eisen . . . . . . . . . 236
10.3 Algemeen geldende eisen, opslag, transport. . 255
10.4 Glassponning en beglazingsblokjes van isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258
10.5 Beglazingssystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 262
10.6 Speciale beglazingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276
10.7 Rosenheim-tabel 'Belastingdruk voor de beglazing van kozijnen' . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
10.8 Materiaalcompatibiliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
10.9 Doorbuiging van het kozijn, dimensionering van de glasdikte. . . . . . . . . . . . 287
10.10 Speciale toepassingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 288
10.11 Bijzondere bouwkundige omstandigheden . . . 296
Beglazingsrichtlijnen en toleranties
| 235
10. Branchespecifieke be- en verwerkings-richtlijnen en beknopte handleidingen
Beglazingsrichtlijnen en toleranties
234 |
Verder strekkend dan de wette-lijke richtlijnen resp. in aanvul-ling daarop hebben vele fabri-kanten van isolatieglas en glas-veredelingsbedrijven in uiteen-lopende samenstellingen, elk
aangevuld door de competen-tie van vakbedrijven, groepenen specialisten op zeer uiteen-lopende gebieden, gekozenvoor aanvullende declaratiesm.b.t. het onderwerp 'glas'.
10.1 Glasranden conform DIN 1249, deel 11 en EN 12150
10.1.1 Randvormen
n Rechte rand (K) De rechte rand vormt met hetglasoppervlak een hoek van90°.
n Verstekrand (GK)De verstekrand vormt met hetglasoppervlak om constructie-ve redenen een hoek van 90 >d=45°. De randen kunnendaarbij geslepen of gepolijstzijn.
n Facetrand (FK) De facetrand vormt met hetovergrote deel van het randop-pervlak een van 90° afwijkendehoek met het glasoppervlak. Erwordt onderscheiden in facet-
breedte, vlakke en steile facet-ten. Om productietechnischeredenen loopt de gefacetteerderand uit op een haaks op hetglasoppervlak staande restrand(afschuining). Deze restrandkan gesneden, geslepen ofgepolijst zijn en is al naargelangde vorm recht, halfrond of vlak-rond.
n Ronde rand (RK)De ronde rand heeft een min ofmeer rond geslepen randop-pervlak. De randvorm 'halfrond'of 'vlakrond' naar keuze van defabrikant of volgens overeen-komst.
10
10.1.2 Randbewerking
Gesneden (KG) De gesneden rand (snijrand) is de bij het snijden van
vlakglas ontstane, onbewerkte glasrand. De snijrand is
scherp. Dwars op de randen verlopen kleine golven
(zogenaamde Wallnerlijnen). Over het algemeen is de
snijrand glad gebroken, maar bij vooral dikke glaspla-
ten en niet rechtlijnige formaatplaten kunnen ook onre-
gelmatige breuklijnen ontstaan, bijv. door het aanzetten
van het snijgereedschap. Ook kunnen bewerkingsspo-
ren optreden door bijvoorbeeld het breken van het glas
met een tang. Uitstekende oneffenheden kunnen geëf-
fend zijn (op maat geslepen). Een uit glasplaten met
snijranden samengesteld gelaagd veiligheidsglas ver-
toont in de regel verzette randen binnen de snijtoleran-
tie. (zie Þ pagina 210)
Afgerond (KGS) De randen zijn rond en de zijkant is helemaal of gedeel-
telijk geslepen.
Afgescherpt (KMG) Alleen de randen van de glasplaat zijn afgescherpt de
zijkant is onbewerkt. Gladde plekken en kleine uithollin-
gen zijn toegestaan.
Geslepen (KGN) Het hele randoppervlak wordt geslepen met een fijne
slijpschijf en krijgt zo zijn slijpmatte (gesatineerde)
optiek. Gladde plekken en kleine uithollingen zijn niet
toegestaan.
Gepolijst (KPO) De gepolijste rand is een door te polijsten veredelde,
geslepen rand. Matte plekken zijn niet toegestaan.
Zicht- en voelbare polijstsporen en -groeven zijn toege-
staan.
Om productietechnische redenen kan de rand van een
glasplaat op verschillende of meerdere machines
bewerkt worden. Daardoor kunnen verschillen ontstaan
in de optiek van geslepen of gepolijste randen. Deze
vormen geen redenen voor reclamatie.
Aanduiding Beschrijving
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
236 | | 237
10.2 Toleranties m.b.t. normatieve eisen
10
Voorwoord
Dit hoofdstuk regelt de toleran-ties voor basisbeglazingen,bewerkingen en de daaruit ver-edelde producten zoals gehardveiligheidsglas (ESG), gehardveiligheidsglas (ESG-H), ther-misch versterkt glas (TVG),gelaagd veiligheidsglas (VSG),VSG van ESG/TVG en isolatie-glas.
De grondslagen vormen demomenteel geldende nationalenormen of EN-normen. Dezenormen volstaan echter in depraktijk niet altijd. Dit hoofdstukbeschrijft daarom de in de nor-men niet per se eenduidig ofhelemaal niet beschreven toe-passingen.
n StandaardtolerantiesStandaardtoleranties zijn alletoleranties die in het normaleproductieprocedé veilig gesteldkunnen worden.
n Speciale tolerantiesSpeciale toleranties kunnenmet bijkomende maatregelen inde productie worden gereali-seerd en dienen afzonderlijk teworden overeengekomen. Devoor deze maatregelen nood-zakelijke extra werkzaamhedenzijn bij de betreffende toleran-ties vermeld en kunnen tegenberekening van meerkostenworden uitgevoerd als ze in debestellingen zijn aangegeven.
Belangrijke opmerking:Wijzigingen bij de tolerantiesworden onmiddellijk opgeno-men en verwerkt. Deze kunnenals meest recente versie opinternet worden ingezien:http://www.uniglas.net
10.2.1 Basisbeglazingen
Voor de basisbeglazingen gel-den de volgende normatieve
EN 572 Deel 1 Basisproducten van natronkalkglas, Deel 1 – Definitie en
algemeen fysische en mechanische eigenschappen
(deels vervanging voor DIN 1249, Deel 10)
EN 572 Deel 2 Glas in de bouw
Basisproducten van natronkalkglas, Deel 2 – Floatglas
(vervanging voor DIN 1249, Deel 3)
EN 572 Deel 3 Basisproducten van natronkalkglas, Deel 3 – Gepolijst
draadglas
EN 572 Deel 4 Basisproducten van natronkalkglas, Deel 4 – Getrokken
vlakglas (vervanging voor DIN 1249, Deel 1)
EN 572 Deel 5 Basisproducten van natronkalkglas, Deel 5 – Figuurglas
(samen met EN 572, Deel 6 de vervanging voor DIN
1249, Deel 4)
EN 572 Deel 6 Basisproducten van natronkalkglas, Deel 6 –
Figuurdraadglas (samen met EN 572, Deel 5 de vervan-
ging voor DIN 1249, Deel 4)
grondslagen, in de beoorde-lingsrichtlijn vermelde normen:
In de eerder genoemde normenstaan de grenswaarden van denominale dikten voor de ver-schillende glasproducten aan-gegeven. Voorts worden daarinde eisen aan de kwaliteit en deoptische en zichtbare foutenvan de basisglasproductenbeschreven.
Als uittreksel uit DIN 572, Deel2 – Floatglas – worden hier degrenswaarden van de nominaledikten genoemd.
n Tab. 1: Grenswaardenglasdikte
Nominale dikte Grenswaarde[mm] [mm]
2 ± 0,2
3 ± 0,2
4 ± 0,2
5 ± 0,2
6 ± 0,2
8 ± 0,3
10 ± 0,3
12 ± 0,3
15 ± 0,5
19 ± 1,0
n Tab. 2: Waarden schevesnijkanten
Glasdikte Maximumwaarde[mm] [mm]
2, 3, 4, 5, 6 ± 1,0
8, 10 ± 1,5
12 ± 2,0
15 ± 3,0
19 + 5,0 / - 3,0
Voor deze grenswaarden is ergeen onderscheid tussen stan-daard en speciale tolerantie.
10.2.2 Gesneden maten
Aanvullend geldt: EN 572Algemene lengte-grensmaat-
awijkingen± 0,2 mm / m randlengte
10.2.2.1 Algemeen
Er moet rekening wordengehouden met een zogenaam-de 'scheve snijkant'! Deze isafhankelijk van de respectievelij-ke glasdikte en de conditie vanhet basisglas (broosheid enz.).Afb. 1: Breukoverstek
eigenlijke maat
Afb. 2: Breukonderstek
eigenlijke maat
Hiermee moet bij tolerantiege-gevens rekening wordengehouden, d.w.z. de glasafme-tingen kunnen bij een afgekan-te rand met het dubbele van dewaarde van de scheve snijkantveranderen.
Bij niet haakse elementen geldtdat de in tabel 2a genoemdetoleranties bij de aangegevenhoeken kunnen ontstaan (netals bij het afkorten). De geome-trie van de elementen blijftbehouden.
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
238 | | 239
10
10.2.2.1.1 Mogelijk afbreken bij float
n Tab. 2a: Afkorten
Hoek X
≤ 12,5° - 30 mm
≤ 20° - 18 mm
≤ 35° - 12 mm
≤ 45° - 8 mm
n Tab. 2b: Afkorten
Hoek X
≤ 12,5° - 65 mm
≤ 20° - 33 mm
Afb. 3: Afkorten
X
Afb. 4: Hoekigheid
H + 5
H - 5
B +
5
B -
5
10.2.2.1.2 Spitse hoeken bij ESG, VSG, ISO - afkorten - niette beoordelen zone
Om productietechnische rede-nen behouden UNIGLAS®-ondernemingen zich het rechtvoor om af te korten volgenstabel 2b. Als niet wordt afge-kort, gelden de in de tabel 2bvermelde maten als niet tebeoordelen zone. Hierbij kun-nen onregelmatigheden aan deranden (bv. breukoverstekken)en op het oppervlak ontstaandie geen reden voor reclamatievormen.
Bij hoeken > 25° is het afkortengelijk aan het afkanten.
De onder punt 10.2.3.1.3genoemde toleranties, tabel10, mogen niet bij de boven-staande toleranties in tabel 2aen 2b worden opgeteld.
10.2.2.2 Lengte, breedte en haaksheid
Gebaseerd op de nominalematen voor de lengte H en debreedte B moet de glasplaat ineen rechthoek passen die – uit-gaande van de nominale maten– met de bovenste grensmaataf-wijking is vergroot en een recht-hoek beschrijven die – uitgaandevan de nominale maten – met deonderste grensmaatafwijking isverkleind. De zijden van degegeven rechthoek moetenevenwijdig aan elkaar lopen ende rechthoeken moeten eengemeenschappelijk middelpunt
hebben (zie afb. 4). Deze recht-hoeken beschrijven ook de gren-zen van de haaksheid. De grens-maatafwijkingen voor de nomi-nale lengte H en nominalebreedte B bedragen ± 5 mm.
10.2.2.3 Structuurverloop bij figuurglas
Als standaard geldt: verloop vande structuur evenwijdig aan dehoogtemaat. Uitzonderingen zijnalleen toegestaan als het struc-tuurverloop op de tekening isaangegeven en bij de bestellingen op de productiebon ‘STRUC-TUURVERLOOP volgens teke-ning’ staat vermeld.
Als het structuurverloop in debeglazing over meerdere eenhe-den moet worden voortgezet,dient bij de bestelling specifiekop deze eis te worden gewezen.Dit geldt overeenkomstig ook bijbeglazingen met motief, bijvoor-beeld gezandstraalde of bedruk-te beglazingen.
n Tab. 3: MASTERGLASS
1 Visuele fouten: Puntfouten (insluitingen) Zichtbare insluitingen zijn
Maximale aantal fouten niet toelaatbaar
2 Beoordelingscriteria Bolvormige blaasjes Ø tot 2 mm zonder beper-
vlg. EN 572 deel 5: king toelaatbaar
3 Waarnemingsafstand Ø > 2 mm
1,5 m. Waarneming zijn niet toelaatbaar
4 verticaal op de op een Langwerpige blaasjes Breedte > 2 mm
afstand van 3 m vóór niet toelaatbaar
5 een matgrijs oppervlak Lengte > 10 mm
opgestelde ruit. niet toelaatbaar
6
7 Gallen (blaasjes kleiner Maximaal 10 per cm3
dan 1 mm)
8 Foutmarkering
9 Afmetingen/gewicht Beschikbare dikten 3,0 / 4,0 / 5,0 / 6,0 / 8,0 /
10 mm
10 Dikte-afwijking ± 0,5 mm
11 Soortelijk gewicht Gewichtsberekening [kg]:
2,5 • oppervlak [m2] •
glasdikte [mm]
12 Maatafwijking breedte/lengte Leveringsafmeting ± 3 mm
13 Haaksheid Verschil v.d. diagonalen 4 mm
14 Oppervlak Soort oppervlakte Gestructureerd aan een of
weerszijden
15 Golving van het oppervlak Maximaal 0,8 mm (geme-
ten met voelermaat op
ideale plaat)
16 Deformatie (kromtrekken) Maximaal 3 mm per m
totale breedte (gemeten
staand)
17 Scheeftrekking motief Maximaal 4 mm binnen
overdwars (breedte) een meter
18 Scheeftrekking motief Maximaal 2 mm binnen
overlangs (lengte) een meter
19 Vervorming Maximaal 10% van de
nominale dikte
20 Doorbuiging Maximaal 2 mm
Nr. Parameter Benaming/eenheid
Hoek
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
240 | | 241
10
n Tab. 4: Onbewerkt spiegelglas (SR)
1 Visuele fouten: Puntfouten (insluitingen) Zichtbare insluitingen zijn
Maximale aantal fouten niet toelaatbaar
2 Beoordelingscriteria Bolvormige blaasjes Ø tot 2 mm zonder beper-
vlg. EN 572 deel 5: king toelaatbaar
3 Waarnemingsafstand Ø > 2 mm
1,5 m. Waarneming zijn niet toelaatbaar
4 verticaal op de op een Langwerpige blaasjes Breedte > 2 mm
afstand van 3 m vóór niet toelaatbaar
5 een matgrijs oppervlak Lengte > 15 mm
opgestelde ruit. niet toelaatbaar
6
7 Gallen (blaasjes kleiner Maximaal 10 per cm3
dan 1 mm)
8 Foutmarkering
9 Afmetingen/gewicht Beschikbare dikten 3,0 / 4,0 / 5,0 / 6,0 / 8,0 /
10 mm
10 Dikte-afwijking ± 0,5 mm
11 Soortelijk gewicht Gewichtsberekening [kg]:
2,5 • oppervlak [m2] •
glasdikte [mm]
12 Maatafwijking breedte/lengte Leveringsafmeting ± 3 mm
13 Haaksheid Verschil v.d. diagonalen 4 mm
14 Oppervlak Soort oppervlakte Gestructureerd aan een of
weerszijden
15 Golving van het oppervlak Maximaal 0,8 mm (geme-
ten met voelermaat op
ideale plaat)
16 Deformatie (kromtrekken) Maximaal 3 mm per m
totale breedte (gemeten
staand)
17 Scheeftrekking motief Maximaal 6 mm binnen
overdwars (breedte) een meter
18 Scheeftrekking motief Maximaal 2 mm binnen
overlangs (lengte) een meter
19 Vervorming Maximaal 10% van de
nominale dikte
20 Doorbuiging Maximaal 2 mm
Nr. Parameter Benaming/eenheid
n Tab. 6: Draadglas en spiegeldraadglas
1 Visuele fouten: Puntfouten (insluitingen) Zichtbare insluitingen zijn
Maximale aantal fouten niet toelaatbaar
2 Beoordelingscriteria Bolvormige blaasjes Ø tot 5 mm zonder beper-
vlg. EN 572 deel 5: king toelaatbaar
3 Waarnemingsafstand Ø > 5 mm
1,5 m. Waarneming zijn niet toelaatbaar
4 verticaal op de op een Langwerpige blaasjes Breedte > 2 mm
afstand van 3 m vóór niet toelaatbaar
5 een matgrijs oppervlak Lengte > 25 mm
opgestelde ruit. niet toelaatbaar
6
7 Gallen (blaasjes kleiner Maximaal 10 per cm3
dan 1 mm)
8 Foutmarkering
Nr. Parameter Benaming/eenheid
n Tab. 5: Figuurglas
1 Visuele fouten: Puntfouten (insluitingen) Zichtbare insluitingen zijn
Maximale aantal fouten niet toelaatbaar
2 Beoordelingscriteria Bolvormige blaasjes Ø tot 5 mm zonder beper-
vlg. EN 572 deel 5: king toelaatbaar
3 Waarnemingsafstand Ø > 5 mm
1,5 m. Waarneming zijn niet toelaatbaar
4 verticaal op de op een Langwerpige blaasjes Breedte > 2 mm
afstand van 3 m vóór niet toelaatbaar
Nr. Parameter Benaming/eenheid
n Tab. 5: Figuurglas (voortzetting)
5 een matgrijs oppervlak Lengte > 25 mm
opgestelde ruit. niet toelaatbaar
6
7 Gallen (blaasjes kleiner Maximaal 10 per cm3
dan 1 mm)
8 Foutmarkering
9 Afmetingen/gewicht Beschikbare dikten 3,0 / 4,0 / 5,0 / 6,0 mm
10 Dikte-afwijking ± 0,5 mm
11 Soortelijk gewicht Gewichtsberekening [kg]:
2,5 • oppervlak [m2] •
glasdikte [mm]
12 Maatafwijking breedte/lengte Leveringsafmeting ± 3 mm
13 Haaksheid Verschil v.d. diagonalen 4 mm
14 Oppervlak Soort oppervlakte Gestructureerd aan een of
weerszijden
15 Golving van het oppervlak Maximaal 0,8 mm (geme-
ten met voelermaat op
ideale plaat)
16 Deformatie (kromtrekken) Maximaal 3 mm per m
totale breedte (gemeten
staand)
17 Scheeftrekking motief Maximaal 6 mm binnen
overdwars (breedte) een meter
18 Scheeftrekking motief Maximaal 2 mm binnen
overlangs (lengte) een meter
19 Vervorming Maximaal 10% van de
nominale dikte
20 Doorbuiging Maximaal 2 mm
Nr. Parameter Benaming/eenheid
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
242 | | 243
10
n Tab. 6: Draadglas en spiegeldraadglas ( voortzetting)
9 Afmetingen/gewicht Beschikbare dikten 7,0 / 9,0 mm
10 Dikte-afwijking ± 0,5 mm
11 Soortelijk gewicht Gewichtsberekening [kg]:
2,5 • oppervlak [m2] •
glasdikte [mm]
12 Maatafwijking breedte/lengte Leveringsafmeting ± 3 mm
13 Haaksheid Verschil v.d. diagonalen 4 mm
14 Oppervlak Soort oppervlakte Gestructureerd aan een of
weerszijden
15 Golving van het oppervlak Maximaal 0,8 mm (geme-
ten met voelermaat op
ideale plaat)
16 Deformatie (kromtrekken) Maximaal 3 mm per m
totale breedte (gemeten
staand)
17 Scheeftrekking motief Maximaal 7 mm binnen
overdwars (breedte) een meter
18 Scheeftrekking motief Maximaal 7 mm binnen
overlangs (lengte) een meter
19 Vervorming Maximaal 10% van de
nominale dikte
20 Doorbuiging Maximaal 2 mm
Nr. Parameter Benaming/eenheid
10.2.3 Bewerking
De toleranties zijn afhankelijkvan de wijze waarop de rand
bewerkt is. Aanvullend geldt:
EN 12150 Glas in de bouw – thermisch versterkt gehard veilig-
heidsglas
DIN 1249 T 11 Glas in de bouw - glasranden
BRL ESG-H, EN 14179 Warmtebehandeld gehard veiligheidsglas
EN 1863 Glas in de bouw – Thermisch versterkt glas
10.2.3.1 Randbewerkingskwaliteiten
Basis voor de randbewerking isDIN 1249, Deel 11 hoofdst. 3.4compleet onder 3.1. Het is aande producent om vanwege
productietechnische redenende geslepen randen ook gepo-lijst uit te voeren. (zie Þ pagina235).
10.2.3.1.1 Standaardtoleranties
Hierbij wordt onderscheidgemaakt tussen de randbewer-kingen ‘afgekant’, ‘geslepen’en ‘gepolijst’. Daarom wordener twee tolerantieklassengevormd:
n Tab. 7: Rechthoek standaard maatafwijkingen
Randlengte [mm] d ≤ 12 mm [mm] d = 15 + 19 mm [mm]
≤ 1000 ± 1,5 ± 2,0
≤ 2000 ± 2,0 ± 2,5
≤ 3000 + 2,0 / - 2,5 ± 3,0
≤ 4000 + 2,0 / - 3,0 + 3,0 / - 4,0
≤ 5000 + 2,0 / - 4,0 + 3,0 / - 5,0
≤ 6000 + 2,0 / - 5,0 + 3,0 / - 5,0
n Tab. 8: Rechthoek speciale maatafwijkingen
Randlengte [mm] d ≤ 12 mm [mm] d = 15 + 19 mm [mm]
≤ 1000 + 0,5 - 1,5 + 0,5 - 1,5
≤ 2000 + 0,5 - 1,5 + 0,5 - 2,0
≤ 3000 + 0,5 - 1,5 + 0,5 - 2,0
≤ 4000 + 0,5 - 2,0 + 0,5 - 2,5
≤ 5000 + 0,5 - 2,5 + 0,5 - 3,0
≤ 6000 + 1,0 - 3,0 + 1,0 - 3,5
n afgekante rand (KGS)
n op maat geslepen rand(KMG)
n geslepen rand (KGN)
n gepolijste rand (KPO)
Afb. 5: Randbewerking
1,5 Ö 45°± 1 mm / ± 5°
1,5
Ö45
°
De maatafwijking van de diago-nalen resulteert uit (b2 + h2)
10.2.3.1.2 Speciale toleranties
Hiernaast zijn de tolerantiesaangegeven die met extra werkgerealiseerd kunnen worden.Dit extra werk ontstaat doordatde 1e glasplaat nauwkeurig
moet worden opgemeten. Nietuitgeslepen glasplaten moetenopnieuw op maat wordengesneden.
10.2.3.1.3 Speciale vormen
Ook hierbij weer het onder-scheid tussen de kwaliteiten‘standaard’ en ‘speciaal’, waar-bij moet worden opgemerkt dat
de extra bewerking van dezespeciale vormen op het CNC-bewerkingscentrum gebeurt.
Voor afgekante randen geldt deonder ‘Gesneden maten’ aangege-ven tolerantie met scheve snijkant.
Voor geslepen/gepolijste randengeldt onderstaande tabel.
Voorbeeld: glasplaat b x h
= 1.000 x 3.000 mmdaaruit volgt: bovenste grensmaatafwijking:
= +2,5 mm; onderste grensmaatafwijking:
-= -2,9 mm
daaruit volgt: grensmaatafwijkingen diagonaal:
+2,5 / -3,0 mm
(1,52 + 2,52)
(1,52 + 2,02)
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
244 | | 245
10
Bij 15 en 19 mm glas geldt de tabel hiernaast:
n Tab. 9: Speciale vormen
Randlengte d ≤ 12 mm Standaard [mm] Speciaal (CNC) [mm]
≤ 1000 ± 2,0 + 1,0 / - 1,0
≤ 2000 ± 3,0 + 1,0 / - 1,5
≤ 3000 ± 4,0 + 1,0 / - 2,0
≤ 4000 ± 5,0 ≤ 3900 + 1,0 / - 2,5
≤ 5000 + 5,0 / - 8,0 ≤ 5000 + 2,0 / - 4,0
≤ 6000 + 5,0 / - 10,0 ≤ 6000 + 2,0 / - 5,0
n Tab. 10:
Hoek X
≤ 12,5° - 15 mm
≤ 20° - 9 mm
≤ 35° - 6 mm
≤ 45° - 4 mm
n Tab. 11: Maatafwijking randuitsparing HB afgekant
Uitsparingslengte [mm] Maatafwijking [mm]
≤1000 ± 6
n Tab. 12: Maatafwijking randuitsparing CNC-bewerkings-centrum afgekant
Uitsparingslengte [mm] Maatafwijking [mm]
≤ 2000 ± 4,0
≤ 3400 ± 4,0
≤ 6000 ± 5,0
10.2.3.1.4 Randbewerkingen
10.2.3.2 Bewerkingen
Bewerkingen kunnen hoekuit-sparingen, omsloten uitsparin-gen en randuitsparingen in eenglasplaat zijn. De plaats en deafmeting van de bewerkingenmoeten individueel en productie-technisch worden afgestemd. Bijhoek- en randuitsparingen moet
worden gelet op de minimaleradius die door het bewerkings-gereedschap wordt ingebracht.De plaats van het gat resp. deplaatstoleranties van de bewer-kingen stemmen overeen metde randbewerkingstoleranties.
10.2.3.2.1 Hoekzone afgekant < 100 x 100 mm
10.2.3.2.1.1 Standaard
Maatafwijking ± 4 mm
10.2.3.2.2 Hoekuitsparing afgekant
10.2.3.2.2.1 Standaard
Maatafwijking ± 4 mm op positie/maatafwijkingen
10.2.3.2.3 Randuitsparing afgekant
10.2.3.2.3.1 Standaard maatafwijking voor handbewerking –uitsparingsmaten
10.2.3.2.4 Hoekzone geslepen
10.2.3.2.4.1 Standaard
Maatafwijking ± 2 mm
10.2.3.2.6 Hoekuitsparing geslepen
10.2.3.2.6.1 Standaard
Afhankelijk van de glasdikteMinimumafstand bij inwendigeradiussen:
10.2.3.2.3.2 Standaard maatafwijking voor CNC-bewerking –uitsparingsmaten
Attentie: minimum-maat bij inwendige radiussen: 17,5 mm 15 mm
Afb. 6: Speciale vorm
10.2.3.2.4.2 Speciale maatafwijking
Speciale maatafwijking ± 1,5mm. De productie vindt plaatsop het CNC-bewerkingscen-
Maatafwijking maat ± 2 mm,Maatafwijking positie ± 3 mm.
10.2.3.2.6.2 Speciale maatafwijking
Minimum-maat bij inwendigeradiussen: 17,5 mm; maatafwij-king 1,5 mm.
De speciale bewerking gebeurtop het CNC-bewerkingscen-trum.
trum, d.w.z. er moet een CNC-bewerking (Master Edge) wor-den gecalculeerd.
10.2.3.2.5 Hoekuitsparing gepolijst – CNC-bewerkingscentrum
Maatafwijking ± 2 mm(hoekzone < 100 x 100 mm,anders speciale vorm)
10.2.3.2.5.1 Standaard
± 1,5 mm
10.2.3.2.5.2 Speciale maat-afwijking
(hoekzone < 100 x 100 mm,anders speciale vorm)
10.2.3.2.7 Hoekuitsparing gepolijst – CNC-bewerkingscentrum
Attentie: minimum-maat bij inwendige radiussen: 17,5 mm
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
246 | | 247
10.2.3.2.8 Randuitsparing geslepen of gepolijst – CNC-bewerkingscentrum
10.2.3.2.8.1 Standaard maatafwijking
n Tab. 13: Maatafwijking randuitsparing CNC-bewerkings-centrum geslepen of gepolijst
Uitsparingslengte [mm] Maatafwijking [mm]
< 500 ± 2,0
≤ 1000 ± 3,0
≤ 2000 ± 3,0
≤ 3400 ± 4,0
10.2.3.2.8.2 Speciale maatafwijking
10.2.3.3 Montagegaten
De positie van het gat en depositietolerantie van de bewer-
kingen komen overeen met derandbewerkingstoleranties.
10.2.3.3.1 Diameter boorgat
De diameter Ø van het boorgatmag niet kleiner zijn dan deglasdikte. Voor kleine boorgat-
Attentie: minimum-maat bij inwendige radiussen: 17,5 mm
Attentie: Minimum-maat bij inwendige radiussen: 17,5 mm, maatafwijking ± 1,5 mm
10.2.3.2.7.2 Speciale maatafwijking
Maatafwijking ± 1,5 mm
10.2.3.2.7.1 Standaard
Maatafwijking ± 2 mm
diameters gelieve afzonderlijkbij de fabrikant te informeren.
10.2.3.3.2 Begrenzing en positie van het boorgat
De positie van het boorgat(rand van het gat) gerelateerdaan de glasrand, de hoek vanhet glas en het volgende gat isafhankelijk van:
n glasdikte
n diameter van het gat (Ø)
n vorm van de glasplaat
n aantal gaten
10.2.3.3.3 Maatafwijkingen van de positie van de boorgaten
De maatafwijkingen van depositie van de verschillendeboorgaten komen overeen metdie van breedte (B) en lengte(H) in deze tabel.
De positie van de boorgatenwordt in rechthoekige coördi-naten (X- + Y-as) vanaf het refe-rentiepunt tot het midden vanhet boorgat gemeten. Het refe-rentiepunt is in het algemeen
Afb. 7: Positie van het boorgat t.o.v.
de rand
a
a ≥ 2dDe afstand van de rand van het boor-gat mag niet kleiner dan 2 x d zijn
Afb. 8: Positie ernaast gelegen
boorgaten
b
b ≥ 2d
De onderlinge afstand van deboorgaten mag niet kleiner zijn dan2 x d
10
Afb. 9: Positie van het boorgat t.o.v.
de hoek
c
c ≥ 6dDe afstand van de rand van eenboorgat tot de hoek van het glasmag niet kleiner zijn dan 6 x d
2d
2d
Opmerking: indien een van deafstanden van de rand van eenboorgat tot de rand van het glaskleiner is dan 35 mm, kan het
nodig zijn het gat asymmetrischt.o.v. de hoek van het glas teboren. Gelieve hiervoor afzonder-lijk bij de fabrikant te informeren.
n Tab. 14: Maatafwijkingen boorgaten
Nominale diameter d [mm] Maatafwijkingen [mm]
4 < d < 20 ± 1,0
20 < d < 100 ± 2,0
100 < d Opvragen bij de fabrikant
een voorhanden hoek of eenaangenomen vast punt.
De positie van de boorgaten (X,Y) is (x± t, y± t), waarbij x en yde vereiste afstanden zijn en tde maatafwijking.
Opmerking: voor krappere tole-ranties gelieve afzonderlijk bijde fabrikant te informeren.
n Tab. 15:
Nominale maten van de zijkant Maatafwijking t [mm]B of H [mm] Nominale dikte, d ≤ 12 Nominale dikte, d > 12
≤ 2000 ± 2,5 (horizontaal fabricageproces) ± 3,0
± 3,0 (verticaal fabricageproces)
2000 < B oder H ≤ 3000 ± 3,0 ± 4,0
> 3000 ± 4,0 ± 5,0
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
248 | | 249
10
Afb. 11: Posities boorgaten
≤ 3000± 2 mm
≤ 1000± 1 mm
≤ 4500± 3 mm
> 4500± 4 mm
≤10
00±
1 m
m
> 1
000
± 2
mm
10.2.3.3.4 Posities boorgaten
Afb. 10: Positie boorgat
x
y
x
y
x
y
x
y
10.2.3.3.5 Diameter verzonken boorgaten
Diameter:≤ 30 mm ± 1 mm,> 30 mm ± 2 mm.
Afb. 12: Maaafwijking verzonken gat
90° ± 2°
+ 1,5 mm- 1,0 mmØ
Afb. 13: Verzonken boorgat in VSG
90°buiten
kern-Ø2 mm 2 mm
X X
X
min
. 2 m
m
Verzonken boorgaten in VSGEen cilindrisch boorgat van decontraglasplaat dient met een 4mm grotere diameter dan dekerndiameter van het verzonkenboorgat te worden uitgevoerd.
X = (verzonken-Ø - kern-Ø) / 2min. glasdikte = X + 2 mm
10.2.4.ESG – gehard veiligheidsglas, ESG-H, warmtebehan-deld ESG en TVG - thermisch versterkt glas
Gehard veiligheidsglas, aanvul-lend geldt: EN 12150-1/-2 voorESG. EN 14179 voor warmte-behandeld ESG en abZ van de
fabrikant voor ESG-H, en debeoordelingsrichtlijn of EN1863 voor TVG.
10.2.4.1 Deformatie – geldig voor floatglas
Standaard 0,3% van de geme-ten afstand.
(Er moet worden gecontroleerdbij de randen en de diagonaal,waarbij geen van de gemetenwaarden meer dan 0,3% van degemeten afstand mag bedragen.)
Bij vierkantige formaten met eenhoogte-/breedteverhouding tus-sen 1:1 en 1:1,3 en bij geringereglasdikten ? 6 mm is door hetvoorspanproces de afwijking vande rechtheid groter dan bij smal-le, rechthoekige formaten.
10.2.4.2 Lokale deformatie – geldig voor floatglas
Standaard 0,3 mm op 300 mmgemeten afstand.
De meting moet op een afstandvan ten minste 25 mm van derand worden uitgevoerd.
Alle maten in mm
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
250 | | 251
10
Productietechnische glasdik-ten: in verband met het ther-misch voorspannen adviserenwij de volgende maatafhankelij-
ke minimale glasdikten. Hierbijwordt geen rekening gehoudenmet toepassingstechnischeeisen.
n Tab. 16: Minimale glasdikten
Min. glasdikte d Max. buitenafmeting glasplaat
4 mm 1000 mm x 2000 mm
5 mm 1500 mm x 3000 mm
6 mm 2100 mm x 3500 mm
8 mm 2500 mm x 4500 mm
10 mm 2800 mm x 5000 mm
19 ≥ d ≥ 12 mm 3000 mm x 7000 mm
10.2.4.2.1 Aanbevolen minimale glasdikten afhankelijk vande buitenafmeting van de glasplaat
10.2.5 Isolatieglas
Aanvullend geldt: EN 1279-1 tot -6, EN 1096-1 ÖNORM B 3738
Richtlijn voor de beoordelingvan de visuele kwaliteit van glasvoor de bouw, auteurs BIV enBF – uitgave 2009.
Richtlijnen voor de toepassingen verdere verwerking vangelaagd veiligheidsglas (VSG).
Deze richtlijn regelt uitsluitendtoleranties van de uitwendigeconditie van isolatieglas.
10.2.5.1 Randafdichting
De uitvoering van de randaf-dichting komt overeen met desysteemspecificaties vanUNIGLAS® GmbH & Co. KG.
De maximale maatafwijkingvoor de breedte van de randaf-dichting bedraagt ± 2,5 mm.
10.2.5.2 Diktetoleranties in de randzone van de eenheid
De daadwerkelijke dikte moetbij elke hoek en in de buurt vande middelpunten van de ran-den tussen de buitenste glas-oppervlakken worden geme-ten. De meetwaarden moetenop 0,1 mm worden bepaald.De meetwaarden van de diktenmogen niet méér afwijken vande door de fabrikant van hetisolatieglas opgegeven nomi-nale dikte dan met de in tabel17 opgegeven maatafwijkin-gen.
De diktetoleranties van isole-rende beglazingen met meer-
dere spouwen worden gewaar-borgd door het respecterenvan de volgende regels:
a) bepaal de toleranties vanelk(e) afzonderlijk(e) glasli-chaam/spouw/glas volgenstabel 17,
b) bereken de kwadraten vandeze waarden,
c) tel de kwadraatwaarden op,
d) trek de vierkantswortel uit desom.
a Niet gehard glas Niet gehard glas ± 1,0 mm
b Niet gehard glas Gehard veiligheidsglas of thermisch versterkt glas** ± 1,5 mm
c Niet gehard glas, gehard veiligheidsglas of thermisch versterkt glass Gelaagd glas met folies***
Dikte ≤ 6 mm Totale dikte ≤ 12 mm ± 1,5 mm
Overige gevallen ± 2,0 mm
d Niet gehard glas Figuurglas ± 1,5 mm
e Gehard veiligheidsglas of thermisch versterkt glas Gehard veiligheidsglas of thermisch versterkt glas ± 1,5 mm
f Gehard veiligheidsglas of thermisch versterkt glas Glas-/kunststofcomposieten**** ± 1,5 mm
g Gehard veiligheidsglas of thermisch versterkt glas Figuurglas ± 1,5 mm
h Glas-/kunststofcomposieten Glas-/kunststofcomposieten ± 1,5 mm
i Glas-/kunststofcomposieten Figuurglas ± 1,5 mm
n Tab. 17: Diktetoleranties van thermisch isolerende beglazingen (MIG) bij gebruik van floatglasEerste glasplaat* Tweede glasplaat* MIG dikte-afwijking
* De glasplaatdikten zijn als nominale waarden aangegeven.
** Thermisch versterkt veiligheidsglas, thermisch versterkt glas of chemisch
versterkt glas.
*** Gelaagd glas of gelaagd veiligheidsglas, bestaande uit twee niet versterkte
floatglasplaten (maximale dikte telkens 12 mm) en een tussenlaag van
kunststoffolie. Bij verschillend samengesteld gelaagd glas of gelaagd veilig-
heidsglas: zie EN ISO 12543-5 en vervolgens dient de berekeningsregel vol-
gens 2.4.5.2 te worden toegepast.
**** Glas-/kunststofcomposieten zijn een soort gelaagd glas dat ten minste één
laag van een kunststof beglazingsmateriaal bevat; zie EN ISO 12543-1.
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
252 | | 253
n Voorbeeld
Opbouw van drievoudig warmtewerend isolatieglas: VSG 6.4* – 12 – 4 – 12 – 4
Stap a)Maatafwijkingen voor 'glaslichaam 1' (6.4 – 12 – 4) = ± 1,5 mmMaatafwijkingen voor 'glaslichaam 2' (4 – 12 – 4) = ± 1,0 mm
Stap b) Bereken de kwadraten 1,5 • 1,5 mm = 2,25 mm2
van deze waarden: 1,0 • 1,0 mm = 1,00 mm2
Stap c)Tel de kwadraatwaarden op: 2,25 + 1,0 = 3,25 mm2
Stap d)Trek de vierkantswortel uit de som van c): = 1,80 mm
Zodoende resulteren voor de inhet voorbeeld gekozen op-bouw diktematen van ± 1,8mm.
* Bij de glasdikten dient steeds de
nominale dikte aangegeven te wor-
den, afgerond op één cijfer achter de
komma. Bij VSG van 2 x 3 mm met
PVB-folie = 0,38 mm bedraagt de
nominale dikte 6,4 mm.
n Tab. 19: Maximale offsetmaat – speciale vormen
n Tab. 18: Maximale offsetmaat – rechthoeken
2.000 mm ≥ randlengte 2,0 mm
3.500 mm ≥ randlengte > 2.000 mm 2,5 mm
randlengte > 3.500 mm 3,0 mm
2.000 mm ≥ randlengte 2,0 mm
3.500 mm ≥ randlengte > 2.000 mm 3,0 mm
randlengte > 3.500 mm 4,0 mm
10.2.5.3 Afmetingstolerantie / offset
10.2.5.4 Decoating rand
Afhankelijk van het coatingsy-steem wordt ter hoogte van derandafdichting de coating in deregel door slijpen verwijderd.Daardoor kunnen bewerkings-sporen zichtbaar worden,
zodat dit glasvlak verschilt vande niet gedecoate zone. Datgeldt ook voor overstekendegedeelte bij isolatieglas metoverstek.
Als afmetingstoleranties geldende in hoofdstuk 10.2.1beschreven toleranties van dein het isolatieglas gebruikte
voorproducten plus een moge-lijke offsetmaat door de assem-blage van het isolatieglas.
10
10.2.5.6 Afstandhouders
Hierbij worden ingestoken engebogen hoeksystemen toege-past die al naargelang de pro-ductiemethode en de aard vanhet materiaal verschillend kun-nen zijn. Afhankelijk van de pro-ductietechniek kunnen vulga-ten voor gas in de afstandhou-der zichtbaar zijn. Door dekleurgeving van de afstandhou-der wordt het reflectiegedrag inde randzone beïnvloed.
Volgens EN 1279-5 moet isola-tieglas in de afstandhouder
worden gekenmerkt. Kleur,afmeting, soort en montagekunnen, inherent aan de pro-ductietechniek, verschillendzijn. De toleranties voor depositie van de afstandhoudersen de offsetmaat bij 3-dubbelisolatieglas resulteert uit derichtlijn voor de beoordeling vande visuele kwaliteit voor debouw of uit de ÖNORM B3738, afhankelijk van het toe-passingsgebied.
10.2.5.5 ESG met coating vaste maten
Bij combinaties met ESG glasof ESG-H met coatings achter-af zijn coatingresten op de bui-tenkant van het isolatieglasmogelijk. Deze resten zijn inhe-rent aan de techniek en niet
vermijdbaar resp. komen over-een met de stand van de tech-niek. De resten corroderen enverweren en laten vanzelf los naenige tijd.
10.2.6 Gelaagd veiligheidsglas (VSG)
Beglazingen van gelaagd veilig-heidsglas bestaan uit twee ofmeer glasplaten die door een ofmeerdere polyvinyl-butyral-(PVB)-folies verbonden zijn tot
een onlosmakelijke eenheid.Hierbij worden de beglazingenmet een foliedikte van 0,38 PVBonderscheiden van de beglazin-gen met PVB-folies van min.0,76 mm PVB.
10.2.6.1 Maattoleranties
(aansluitend op de productspe-cificatie VSG van UNIGLAS®)
De VSG-beglazingen worden alnaar gelang de opbouw onder-scheiden in:
VSG 0,38 PVB, VSG vanaf 0,76PVB, VSG met geluiddempen-de folie (geluidsisolerend VSG),VSG met colorfolie (gekleurdePVB-folies).
De toleranties komen in princi-pe overeen met EN ISO 12543.
Van toepassing zijn de betref-fende maattoleranties van degebruikte voorproducten in hetVSG-element plus daarnaastde toelaatbare offset-toleran-ties zoals vermeld in tabel 20en 21.
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
254 | | 255
Afb. 14: Grensmaten voor maten van rechthoekige glasplaten
B - t
B + t
H -
t
H +
t
Voorbeeld:
VSG van 6 mm ESG / 0,76 PVB / 6 mm TVG; randen gepolijst
Maatafwijking van de indivi-duele glasplaat: ± 1,5 mmExtra offsetmaat: ± 2 mm
resulteert opgeteld in de toe-laatbare offsetmaat van ± 3,5 mm
Afb. 15: Offset
B, H ± t
d d
10.2.6.2 Schuiftolerantie (offset)
Om productietechnische redenenkunnen de afzonderlijke glasplaten
tijdens de productie van het gelaagdglas t.o.v. elkaar verschuiven.
Bij VSG van twee of meer glas-platen wordt standaard elkeafzonderlijke glasplaat bewerktvolgens DIN 1249, Deel 11. Bij
de offset-toleranties komennog de snijtoleranties. De lang-ste rand van het element wordtaangegeven in tabel 20 of 21.
n Tab. 20: Max. geoorloofde maten voor de offset: Rechthoeken
Randlengte l Max. geoorloofde offset per VSG nom. dikte[mm] ≤ 8 mm ≤ 20 mm > 20 mm
l ≤ 2000 1,0 2,0 3,0
2000 < l ≤ 4000 2,0 2,5 3,5
l > 4000 3,0 3,0 4,0
n Tab. 21: Max. geoorloofde maten voor de offset: Speciale vormen
Randlengte l Max. geoorloofde offset per VSG nom. dikte[mm] ≤ 8 mm ≤ 20 mm > 20 mm
l ≤ 2000 1,5 3,0 4,5
2000 < l ≤ 4000 3,0 4,0 5,5
l > 4000 4,5 5,0 6,0
Bij beglazingen van gelaagd vei-ligheidsglas (VSG), bestaande uitglasplaten van gehard veilig-heidsglas (ESG) met een breed-te van minder dan 20 cm en eenhoogte van meer dan 50 cmkunnen er aan de lange randenvan de beglazing kromheden
ontstaan. Het VSG-glas is danniet meer rechthoekig, maar kaneen lichte kromming (sikkelvor-mig) vertonen. Deze toestand isinherent aan het productiepro-ces en geen reden voor recla-matie.
10.2.6.3 Diktetolerantie
De diktemaatafwijking voor ge-laagd veiligheidsglas (VSG) magdie van het totaal van de afzon-derlijke glasplaten die in de nor-men voor basisglas (EN 572) zijnvastgelegd niet overschrijden.Met de grensmaatafwijking vande tussenlaag mag geen reke-ning worden gehouden als dedikte van de tussenlaag < 2 mmis. Voor tussenlagen ≥ 2 mmwordt rekening gehouden meteen maatafwijking van ≤ 0,2 mm.
Voorbeeld:
Gelaagd veiligheidsglas, ver-vaardigd van 2 x floatglas, meteen nominale dikte van 3 mmen een tussenlaag van 0,5 mm.Volgens EN 572-2 bedragen bijfloatglas met een nominaledikte van 3 mm de grensmaat-afwijkingen ± 0,2 mm. Daaromzijn de nominale dikte 6,5 mmen de grensmaatafwijkingen± 0,4 mm.
10.2.6.4 Bewerking
Bij VSG-elementen van twee ofmeerdere glasplaten kunnenranden van de afzonderlijkeplaten volgens DIN 1249, Deel11, KG, KGS, KMG, KGN, ofKPO uitgevoerd zijn. Ook kande glasrand van het totale pak-ket bewerkt zijn.
Bij beglazingen van ESG ofTVG is het achteraf vlakken vande randoffset niet mogelijk. Bijcombinaties van niet versterktglasplaten is een nabewerkingtoelaatbaar.
10.3 Algemeen geldende eisen, opslag,transport
10.3.1 Algemeen
UNIGLAS®-isolatieglas magenkel staande getransporteerden opgeslagen worden.
De onderlegstrips en de steunentegen kantelen mogen geenbeschadiging van het glas of derandafdichting veroorzaken en 10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
256 | | 257
moeten haaks op het ruitopper-vlak worden geplaatst.
De verschillende beglazingseen-heden moeten middels tussenla-gen (papier, stapelplaatjes o.i.d.)worden gescheiden. De totaledikte van de verschillende glas-pakketten mag 50 cm niet over-schrijden.
Isolerende beglazingen moetendroog worden opgeslagen, ookverpakte eenheden. Op bouw-plaatsen moeten de glasplatenafgedekt worden. Attentie bijverpakte eenheden: bij onoor-deelkundig wegzetten kan deisolatieglasverpakking torderen,waarbij de torsie kan wordenovergebracht op de beglazings-eenheden.
Isolatieglas mag nooit direct opéén hoek of rand wordengeplaatst. Evenmin mogen deglasplaten direct op een hardeondergrond zoals betonnen ofstenen vloeren worden opgesla-gen, want beschadigingen vande rand kunnen later de oorzaakvan glasbreuk zijn.
Voor het glastransport dienenspeciale inrichtingen voor glas-transport , zoals bokken, te wor-den gebruikt.
Het kortstondig optillen van hetisolatieglas aan slechts één glas-plaat bij het hanteren en plaatsenvan de beglazingseenheid metglaszuigers is toelaatbaar.
Isolerende beglazingen met ver-schillende glasdikten moetendaarbij aan de dikkere, zwaarde-re glasplaat worden vastgepakt.
Op bokken opgeslagen isolatie-glas moet in ieder geval wordenafgedekt tegen rechtstreeksezonnestraling. Dat geldt metname voor gecoat of in demassa gekleurd glas, figuurglas,gietglas en gewapend draad-glas, aangezien er in versterktemate warmtescheuren kunnenoptreden. Bij glasbreuk kan er inprincipe geen aanspraak wor-den gemaakt op garantie. Deafdekking is ook noodzakelijkopdat de randafdichting nietdoor de zonnestraling wordtaangetast.
Bij de glasmontage moeten deglasranden van de isolatieglaseen-heid en de sponning droog zijn.
Isolatieglas van UNIGLAS® dientabsoluut altijd te wordenbeschermd tegen alkalischebouwmaterialen zoals cement,kalk en tegen sterk bijtende pro-ducten voor het afbijten vanoude verflagen enz.
Hiervoor bevelen wij onze glas-beschermingsfolie 'UNIGLAS® |SAFE' aan.
Bij werkzaamheden met haakseslijpers, zandstraalapparatuur,lasbranders etc. moeten deglasplaatoppervlakken extraworden beschermd tegenmogelijke schade.
10.3.2 Transport en montage van isolatieglas in hoog enlaag gelegen gebieden
In de spouw van isolatieglasheerst de barometrische drukvan de plaats waar het is gepro-duceerd. Omdat deze spouw
hermetisch is afgesloten, blijft deopgesloten luchtdruk altijd con-stant. Als een op deze wijzegeproduceerd isolatieglas wordt
gemonteerd in een hoger gele-gen gebied waar van nature eenlagere luchtdruk heerst, ‘buiken’de glasplaten aan weerszijdenuit, bij de levering in lager gele-gen gebieden leidt dit dienover-eenkomstig tot ‘inbuiken’. Hierbijzou langdurig een extremebelasting op de randafdichtingen het totale systeem ontstaan.Bovendien zou op de lange ter-mijn geen vervormingsvrij door-zicht gewaarborgd zijn. Om diereden moeten in dergelijkegevallen bij de bestelling al degeodetische gegevens van deprojectlocatie bekend zijn. Alshet hoogteverschil tussen pro-ductielocatie en projectlocatieongeveer 800 meter bedraagt,moet het isolatieglas op een bij-zondere wijze worden geprodu-ceerd.
Bij de productie van ruiten meteen verhoogde absorptiegraad,bij kleine isolatieglaseenhedenmet een hoogte-/breedtever-houding > 1:2 dan wel bij ruitenmet een asymmetrische op-bouw voor geluidsisolatiedoel-einden ligt de grens van hetmaximale hoogteverschil bij ca.400 hoogtemeter. In principe zijner twee methoden om dergelijkeisolerende beglazingen temaken. Enerzijds wordt in derandafdichting van de beglazin-gen een drukvereffeningsventiel
aangebracht dat pas na accli-matisering van de beglazingenop de plaats van montage wordtgesloten. Gerelateerd aan deheldere definitie voor de vervaar-diging van isolatieglas is dezeprocedure een beetje hachelijkomdat de spouw tijdens hettransport immers een bepaaldetijd openblijft en dus niet aan deeisen van dampdruk- en gasdif-fusiedichtheid voldoet. Tot kortetijd geleden bestond er echtergeen andere mogelijkheid omdergelijke hoogteverschillen teoverwinnen. Anderzijds bestaater sinds kort een technischapparaat dat bij het hermetischafsluiten van de spouw de lucht-druk van de plaats van montagesimuleert en de gasvulpers dien-overeenkomstig regelt.
Hierbij ontstaan ‘vervormde’ iso-lerende beglazingen in de pro-ducties die hun correcte, plan-parallelle vorm pas op de plaatsvan montage bereiken. Op dezewijze vervaardigde isolerendebeglazingen zijn absoluut con-form de productievereisten en -richtlijnen. Het kortstondige ‘in-of uitbuiken’ van de productie totde plaats van montage heeftgeen nadelige uitwerking op delevensduur van het isolatieglasomdat het systeem na de mon-tage duurzaam is ontlast.
10.3.3 Transport van grote glasplaten
Tijdens het transport van groteisolatieglasplaten kunnen doorhet rijden de afzonderlijke glas-platen van de isolatieglaseen-heid in eigentrilling wordengebracht. Bij een spouw (SZR)van 8 - 12 mm kan het daaromvoorkomen dat de binnensteruitoppervlakken fysisch entransportinherent met elkaar in
contact komen. Bij kleinerespouwen kunnen zichtbareplekken op de coating en ophet binnenste glasoppervlakzichtbaar zijn. Deze reclamatiesworden niet in behandelinggenomen. De spouw dientdaarom minimaal 16 mm tebedragen. 10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
258 | | 259
10.4 Glassponning en beglazingsblokjesvan isolatieglas
10.4.1 Sponningafmetingen
De beglazing van een raamomvat de oplegging van debeglazingseenheid in het raam-kozijn en de afdichting tussende beglazingseenheid en hetkozijn.
De oplegging van de begla-zingseenheid dient te geschie-den via het deskundig aanbren-
10.4.2 Vereisten aan de sponning
gen van beglazingsblokjes. Deafdichting (beglazingskit ofafdichtprofielen) tussen kozijnen beglazingseenheid moetregen- en tochtdicht zijn. Despeling tussen glasrand ensponningbodem moet ten min-ste 5 mm bedragen.
Afmetingen sponning
t
b c
a1 a2
d
ig
h
e
a1 Dikte van de voegbreedtebuiten
a2 Dikte van de voegbreedtebinnen
b Sponningbreedtec Opleggingsbreedte van de
glaslate Dikte van de beglazingseen-
heidg Sponning (moet volgens DIN
184545, Deel 1, in de regel2/3 van de sponninghoogtebedragen, mag echter 20mm niet overschrijden)
h Sponninghoogtes Speling tussen glasplaat en
sponningbodemt Totale sponningbreedte
n Sponninghoogten, minimumafmetingen in mm
Langste zijde Sponninghoogte h bijbeglazingseenheid enkel glas Isolatieglas*
tot 1000 10 18
meer dan 1000 tot 3500 12 18
meer dan 3500 15 22
* Bij randlengten tot 500 mm mag met het oog op een smalle roede-afwerking
de sponninghoogte tot 14 mm en de sponning tot 11 mm worden geredu-
ceerd.
Overleg bij zware glasplaatformaten a.u.b. eerst met de fabrikant.
n Minimumdikten van de voegbreedten a1 en a2 in mm bijvlakke beglazingseenheden
Langste zijde Materiaal van het kozijn
van de hout kunststof, oppervlak metaal, oppervlak
beglazingseenheid licht donker licht donker
[mm] a1 en a2 * [mm]
tot 1500 3 4 4 3 3
meer dan 1500 tot 2000 3 5 5 4 4
meer dan 2000 tot 2500 4 5 6 4 5
meer dan 2500 tot 2750 4 - - 5 5
meer dan 2750 tot 3000 4 - - 5 -
meer dan 3000 tot 4000 5 - - - -
* De binnenste kitlaagdikte a2 mag tot 1 mm kleiner zijn. Niet aangegeven
waarden moeten van geval tot geval overeengekomen worden.
De vereisten aan de sponningzijn vastgelegd in DIN 18545,Deel 1. Voor de beglazing metisolatieglas zijn glaslatten ver-eist. In de regel worden dezeaan de binnenzijde aange-bracht. Bij overdekte zwemba-den of etalagebeglazingenmoeten de glaslatten aan debuitenzijde worden aange-bracht.
Vóór het begin van de begla-zingswerkzaamheden moet desponning ongeacht het kozijn-materiaal in droge en stof- envetvrije toestand zijn.
Bij houten ramen moeten desponning en de glaslat gegrondzijn en de eerste laag zijn aan-gebracht en droog zijn.
OpmerkingDrievoudige beglazingen heb-ben om constructietechnischeredenen eventueel een hogererandafdichting. Op grond vantoelaatbare maatafwijkingen
volgens de richtlijnen voor debeoordeling van de visuelekwaliteit van glas moeten even-tueel grotere sponninghoogtenworden toegepast dan volgensDIN 18 545 vereist.
n ervoor te zorgen dat de randenvan de glasplaten op geenenkel punt het kozijn raken.
De kozijnen moeten daaromzodanig gedimensioneerd zijndat ze de glasplaten probleem-loos dragen. Glasplaten mogengeen dragende of verstijvendefunctie hebben. De belastingwordt via steunblokjes overge-dragen. Stelblokjes zorgen voorde afstand tussen glasranden ensponningbodem. Blokjes resp.blokjesbruggen moeten een
Het aanbrengen van de begla-zingsblokjes voor het isolatieglasheeft de volgende functies:
n het gewicht van de glasplaatin het kozijn zodanig te verde-len resp. op te vangen dat hetkozijn de glasplaat draagt,
n het kozijn stabiel in de juistepositie te houden,
n bij openslaande ramen eenongehinderde werking tewaarborgen,
10.4.3 Beglazingsblokjes
10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
260 | | 261
Mogelijke plaatsingen van de beglazingsblokjes
draairaam draaikiepraam kiepraam klapraam
tuimelraam wentelraam midden schuif-draaikiepraam vaste beglazing
horizontale schuifvensters
n 1 = steunblokje n 2 = stelblokje n 3 = stelblokje van elastomere
kunststof (60° tot 80° Shore)1* bij beglazingseenheden van meer dan
1 m breedte moeten 2 steunblokjesvan minstens 10 cm lengte boven hetdraaipunt liggen.
2* vervullen bij geopend raam de functievan steunblokjes
OpmerkingHet aanbrengen van de begla-zingsblokjes dient te geschie-den volgens de Technischerichtlijn nr. 3 ‘Plaatsen van
beglazingsblokjes bij begla-zingseenheden’ van het Duitse‘Institut des Glaserhandwerksfür Verglasungstechnik undFensterbau’, Hadamar.
Voorstellen voor de plaatsing van beglazingsblokjes – Uittreksel uit de technische
richtlijn van de Duitse beroepsvereniging van glazenmakers nr. 3, uitgave 1997'lengte hebben van 80-100 mm.Bovendien moeten ze 2 mmbreder zijn dan de dikte van deisolatieglaseenheid. De begla-zingseenheid moet over de heledikte van de glasplaat op deblokjes rusten. De blokjes moe-ten in het kozijn tegen wegglijdenworden geborgd.
De rand van het glas mag doorde blokjes niet overbelast wor-den. UNIGLAS® adviseert daar-om bij glasplaatgewichten vanmeer dan 170 kg het gebruikvan geschikte blokken voorzware belasting of een adequatevergroting van de lengte van deblokjes en blokjesbruggen.
De afstand van de blokjes tot dehoeken van de glasplaat moet ca.de lengte van een beglazings-blokje bedragen. In specifiekegevallen kan de afstand van hetblokje tot de hoek van de glas-plaat worden verminderd tot 20mm als het glasbreukrisico nietwordt verhoogd door de kozijn-constructie en de plaats van hetblokje. Bij grote, vrijstaande glas-platen kan, onafhankelijk van hetkozijnmateriaal, een afstand vanca. 250 mm worden aangehou-den. Als de blokjes de damp-drukvereffening in de sponning-
bodem belemmeren, moetengeschikte blokjesbruggen meteen doorlaatdiameter van min-stens 8 x 4 mm worden gebruikt.Oneffenheden van de opleg-gingsvlakken, groeven enz. moe-ten stabiel worden overbrugd.
Het materiaal van de blokjes, hunkleur en impregnering moetenzodanig zijn dat ze als bedoeld inDIN 52460 compatibel zijn methet materiaal van de isolatieglas-randafdichting, met de afdich-tingsmaterialen en de folies vangelaagd veiligheidsglas. Bij com-binaties met gelaagd veiligheids-glas (VSG), giethars- en veilig-heidsglas van het type A, B, C enD volgens DIN 52290 resp. vol-gens het type P1A, P2A, P3A,P4A, P5A, P6A, P7A, P8A vol-gens EN 356 adviseert UNI-GLAS® elastomeerblokjes meteen Shore-A-hardheid van 60°tot 80°, bijv. Gluske Universal- ofhouten blokjes. Houten blokjesmogen echter uitsluitend in hou-ten kozijnen worden gebruikt.
Isolatieglas met systemen in despouw, zoals UNIGLAS® |SHADE, dienen zodanig opblokjes te worden geplaatst datde verticale rand van de begla-zing absoluut loodrecht staat.
10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
262 | | 263
10.5.2 Beglazingssystemen met kitvrije sponning
n Beglazingen met afdichtingaan weerszijden
De topafdichting aan weerszijdenmet elastisch blijvende beglazings-kit op beglazingsband moet aande sponningvorm zijn aangepasten voldoen aan de minimumdiktevoor de voegbreedte volgens DIN18545 vervullen. De breedte vanhet beglazingsband moet zodanigworden gekozen dat
n minstens een 5 mm hoog hecht-vlak van de duurzaam elasti-sche beglazingskit bij kozijn englas is gewaarborgd en
n het beglazingsband minstens 5mm boven de sponningbodemeindigt om de dampdrukveref-fening niet te belemmeren.
n Beglazingen met droogbe-glazingsprofielen
De droogbeglazingsprofielen moe-ten op het kozijn zijn afgestemd.Ze moeten bij hoeken en voegenduurzaam dicht zijn en de dikteto-leranties van de te gebruiken isole-rende of functionele beglazingenkunnen opnemen zonder verliesvan het afdichtingsvermogen.Profielvoegen en -hoeken moetenaan de buitenzijde, bij overdektezwembaden en vochtige ruimtenook aan de binnenzijde, doorgeschikte maatregelen (vulkanise-ren, sealen, lijmen) duurzaam wor-den afgedicht. Bij drukbeglazingenzijn aanpersdrukken tot max. 50N/cm randlengte toelaatbaar.
Beglazingssystemen
Vf3 Vf4
10.5.1 Algemeen
De gebruikte materialen vooralle beglazingssystemen (pro-fielen, beglazingsbanden,afdichtmaterialen en begla-zingsblokjes) moeten voor delevensduur in de voorkomendetemperatuurzones de elasti-sche ondersteuning en de per-fecte afdichting van de isole-rende beglazingen waarbor-gen. Ze moeten weer- en ver-
ouderingsbestendig zijn.
Ze mogen geen schadelijkewisselwerkingen vertonen metde bij de randafdichting van deisolerende beglazingen ge-bruikte stoffen. Bovendienmoeten de materialen ook incombinatie met vocht compati-bel zijn als bedoeld in DIN52460.
10.5 BeglazingssystemenOpmerkingVolgens DIN 18545-3 is eenbeglazing met opgevulde spon-ningruimte mogelijk. In de begla-
zingsrichtlijnen van de isolatie-glasfabrikant is in de regel enkelsprake van een uitvoering meteen kitvrije sponning.
Bij beglazingen met zogenaamdedroogbeglazingsprofielen moetvooral op de volgende uitvoerings-punten worden gelet:
n Het droogbeglazingsprofiel moetgelijk met de bovenkant van desponning resp. de glaslat afsluiten.
nn De verbindingsnaad van hetbuitenprofiel moet ook in dehoeken perfect afdichten.
nn De keuze van de materiaalei-genschappen, de wijze vanhoekuitvoering en de beves-tigingsvoorschriften voor deglaslatten moeten overeen-stemmen met de voorschrif-ten van de fabrikant.
Bij houten ramen met droogbegla-zingsprofielen is een systeemcon-trole vereist volgens het keurings-voorstel van het Institut fürFenstertechnik e.V., Rosenheim.
n Openingen voor dampdruk-vereffening
Alle beglazingssystemen met kit-vrije sponningbodem vereisenopeningen voor een dampdruk-vereffening in de sponning. Dezemoeten zodanig zijn geconstru-eerd dat ze eventueel in de spon-ning ontstane condens effectiefnaar buiten afvoeren, een damp-drukvereffening met de buitenluchttot stand brengen en uiteenlopen-de relatieve luchtvochtighedencompenseren.
n Aan de volgende minimum-vereisten moet worden vol-daan
Bij smalle ramen tot een glas-breedte van 1.200 mm is het aan-brengen van twee openingen vol-doende. Een verbinding rondommet het laagste punt van de spon-ningondergrond moet dan echterworden gewaarborgd, vooral terhoogte van de blokjes. De openin-
gen moeten bestaan uit sleuven ofslobgaten met de minimumafme-tingen 5 x 20 mm of uit gaten meteen minimumdiameter van 8 mm.
De openingen moeten op hetlaagste punt van de sponningon-dergrond worden aangebracht.Eventuele ondersneden profielde-len of -bruggen moeten daarbij terhoogte van de openingen wordendoorboord. De beglazingsblokjesmogen de dampdrukvereffeningniet belemmeren. Groeven in desponningondergrond moetendoor blokjes stabiel worden over-brugd. Bij een vlakke sponningon-dergrond zijn bruggetjes vereist.Bij kunststof en aluminium ramenmogen de openingen voor dedampdrukvereffening niet directvanuit de sponning naar buitenworden geleid. Hierbij is een gelei-ding door zogenaamde ‘voorka-mers’ vereist, zodat er geenregenwater door wind naar binnengedrukt kan worden.
Daarom wordt aanbevolen omopeningen in de profielkamers ca.5 cm versprongen ten opzichtevan elkaar aan te brengen.
Als versprongen aangebrachteopeningen voor de dampdrukver-effening bij bepaalde profielen nietmogelijk zijn, moeten de openin-gen met geschikte doppen wor-den beschermd. De doppen moe-ten voorkomen dat het water terugde sponning in gedrukt wordt.Vooral in ruimten met een hogeluchtvochtigheid moet door mid-del van adequate maatregelengewaarborgd zijn dat de damp-drukvereffening niet naar binnentoe toe plaatsvindt. Dit zou hetgeval kunnen zijn bij lekkendeglaslatten of bij openingen achterde middelste afdichting. Andersmoet rekening worden gehoudenmet een sterke condensvorming.
Vf5
10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties
| 265
Voor een snellere dampdrukveref-fening moeten ter hoogte van debovenhoek van de sponning extraopeningen worden voorzien. Dezezijn absoluut noodzakelijk bij over-dekte zwembaden en natte ruim-ten.
Beglazingsrichtlijnen en toleranties
264 |
Systeemvoorstel voor dampdrukvereffening
10.5.3 Beglazingssystemen aan weerszijden zonder begla-zingsband bij houten ramen
De ervaringen van de afgelopenjaren hebben aangetoond datdit systeem in de praktijk moei-lijk te realiseren is (meer glas-breuk, loslaten van de kit, daar-
door meer vocht in de spon-ning). UNIGLAS® raadt de toe-passing van dit beglazingssys-teem om die redenen af.
10.5.4 Verlijmen van isolerende beglazingen
Dit is een relatief jong en nietalgemeen beproefd begla-zingssysteem. Een algemenevrijgave kan hiervoor niet wor-den verleend.
Hiervoor is een individuele vrij-gave per gedefinieerd systeem
al naargelang de desbetreffendverkregen keuringsresultatennoodzakelijk.
Hulp bij de constructie biedthet kompas voor gelijmderamen, uitgegeven door hetDuitse 'Bundesverband Flach-glas'.
10.5.4.1.1 Inleiding
Dit informatieblad is tot standgekomen met medewerking vanen in overleg met relevantebedrijven en verenigingen vanbedrijven in de industrie,zodoende biedt het een uitge-breid overzicht van de eisen vanhet totale systeem 'gelijmde rui-ten'.
In de gevelbouw, de auto-indus-trie of in de luchtvaartindustrie –lijmtechniek is hierbij sinds velejaren bekend en vandaag de dagniet meer weg te denken.
Ook in de kozijnbouw krijgt delijmtechniek steeds meer aan-dacht. Basisprincipe is hierbij omde stijfheid van het glas tegebruiken en door een construc-tieve verlijming tussen raamko-zijn en glas of isolatieglas (MIG)het raam als systeemelement enzettingvrij uit te voeren.
Naast mogelijke voordelen diede lijmtechniek kan bieden,moeten de raamconstructies ende verschillende dragende ele-menten als geheel wordenbeschouwd. Het isolatieglas iseen van de belangrijke compo-nenten die bij gelijmde begla-zingsystemen eventueel onder
extra belastingen kunnen komente staan als resultaat van hetbetreffende raamsysteem.
Gelijmde raamsystemen zijndaarbij zo gedefinieerd dat deisolatieruit in gesloten toestandvan het raam ten minste aantwee zijden lineair is opgelegd,en zodoende wordt voorkomendat de glasplaat naar benedenkan vallen.
Dit informatieblad behandeltgelijmde beglazingen in dekozijnbouw onder het aspectvan de werking op lange termijnen de gebruiksgeschiktheid vanhet totale systeem 'raam', waar-bij het accent in het bijzonder ligtop het isolatieglas. Mecha-nische, statische of dynamischebelastingen op de randafdich-ting, compatibiliteitsaspecten,opbouw van de randafdichting,adhesie van de lijmen, dimensio-nering van de voegen, vochtin-vloeden in de sponning, be-scherming van het glasopper-vlak bij buitencoatings etc. zijnslechts enkele factoren dieinvloed kunnen hebben op deduurzaamheid en daarmee opde werking op lange termijn vande raamconstructie.
10.5.4.1 Leidraad voor gelijmde ramenDit informatieblad is samengesteld door: Bundesinnungsverband des
Glaserhandwerkes, Bundesverband Flachglas e.V., Gütegemeinschaft
Kunststoff- Fenstersysteme, Institut für Fenstertechnik e. V., Verband
Fenster- und Fassadenhersteller, BÜFA-Glas GmbH & Co. KG,
Deutsche Hutchinson GmbH, Dow Corning GmbH, Fenzi SpA (I), Glas
Trösch GmbH, Gluske-BKV GmbH, H.B. Fuller Window GmbH, Isolar
Glas Beratung GmbH, Kömmerling Chemische Fabrik GmbH,
Pilkington Deutschland AG, Rolltech A/S (Dk), Saint Gobain Glass
Deutschland GmbH
Op initiatief van: © Bundesverband Flachglas e. V. • Mülheimer Straße
1 • D-53840 Troisdorf • Telefoon: +49 (0)2241 / 8727-0 • Telefax: +49
(0)2241 / 8727-10 • e-Mail: [email protected] •
Internet: www.bundesverband-flachglas.de
Stand: 10/2010alternatief
alternatief
Behalve een dampdrukvereffeningmoet er worden gezorgd voor eengoede ontwatering van de spon-ning. Vooral bij stijl- en regelwerkmoet bijvoorbeeld ontstane con-dens bij de regel eerst naar de stijlen van daar naar buiten wordenafgeleid.
10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
266 | | 267
Dit informatieblad vrijwaart defabrikant van ramen niet van deverantwoordelijkheid om degelijmde raamconstructie in zijntotaliteit en in nauw overleg metname met de fabrikanten vanisolatieglas, lijm, kozijnmateriaalen hang- en sluitwerk met
inachtneming van bestaandenormen en richtlijnen te ontwik-kelen. De bedoeling is veeleerhem attent te maken op enkelebelangrijke aspecten waarmee inhet kader van een dergelijke ont-wikkeling als geheel rekeningmoet worden gehouden.
10.5.4.2 Systeembeschrijving
10.5.4.2.1 Systeemleverancier
Het begrip 'systeem' betekentin dit verband dat alleen eenafgestemd en gecontroleerdsysteem mag worden gebruikt.Daartoe levert de systeemleve-rancier een desbetreffende sys-teembeschrijving, waarin o.a.aan de volgende punten moetworden voldaan:
n systeemtekening
n profielen
n versterkingen
n afdichtingen
n beglazingen
n beglazingsblokjes
n hang- en sluitwerk
n verbindingen
n openingswijzen
n fabricagerichtlijnen
n transport en opslag
n montage
n onderhoud en reparatiericht-lijnen
n traceerbaarheid van de com-ponenten (identificatie)
n systeemwijzigingen
Een controle van de mogelijk-heid tot hergebruik (recycling) isaan te bevelen.
10.5.4.2.2 Opbouw isolatieglas
10.5.4.2.2.1 Glas
Het glas kan in dit geval belastin-gen uit het kozijn overnemen.Hiervoor moet het, afhankelijkvan de respectievelijke construc-tie, dienovereenkomstig vol-doende worden gedimensio-neerd.
Belastingen zoals eigen, wind-en verkeerslasten worden via debouwconstructie overgebracht.De regelgeving van het DIBt enrelevante normen voor het raammoeten in acht worden geno-men (zie ook punt 10.5.10).
Gerelateerd aan dit bijzonderesysteem moeten met het oog ophet glas / laminaten de volgendepunten in acht worden geno-men:
n UV-belasting
n vochtbelasting
n materiaalcompatibiliteit
n extra mechanische lasten
n randafwerking / vrije glasrand
n schuifbelasting
10.5.4.2.2.2 Afstandhouders
De geschiktheid van hetafstandhouderssysteem moetvoor deze toepassing zijn aan-
getoond. De werking ervanmoet eveneens zijn aange-toond.
10.5.4.2.2.3 Primair en secundair afdichtingsmateriaal
De duurzame werking van hetprimaire en secundaire afdich-tingsmateriaal moet zijngewaarborgd. Met bijzondereinvloeden van eventueel optre-dende UV-straling, vochtbelas-ting en/of extra optredendeschuifkrachten en de compati-biliteit (zie literatuurlijst) van alleermee in contact komendecomponenten moet rekeningworden gehouden. Bij mecha-
nisch niet geborgde systemen(bijv. zonder glaslatten) moet debij deze systemen hoger belas-te randafdichting ten aanzienvan winddruk- en windzui-gingslasten conform de standvan de techniek worden gedi-mensioneerd. Dat kan bijvoor-beeld invloed hebben op dehoogte van de overdekking aande achterkant en de keuze vande materialen.
10.5.4.2.2.4 Lijmsysteem
De keuze van het lijmsysteemricht zich naar het raamsys-teem en de daaruit resulteren-de belastingen . De randvoor-waarden van de lijmvariant, metbetrekking tot temperatuur-,UV- en vochtbelasting, kunnenlangdurig de duurzaamheidbeïnvloeden. Bij de keuze vanhet lijmsysteem moet hiermee
rekening worden gehouden (zieook 10.5.4.3). De duurzaam-heid van de lijmverbinding moetconform de stand van de tech-niek worden aangetoond. Delijmvoeg moet overeenkomstighet raamsysteem, de optreden-de belastingen en de kozijnma-terialen worden gedimensio-neerd.
Toepassingsvoorbeeld
10
Positie 1
Positie 2
Positie 4
Bodem
sponning
Voorbeelden voor
oplossingen met
drievoudig
warmtewerend
isolatieglas
Combinaties
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
268 | | 269
buiten binnen
buiten binnen
buiten binnen
buiten binnen
n Toegestane lijmposities en beglazingssystemen
Groep K Groep LMet conventionele mechanische Zonder conventionele mechanische lastoverbrenging via beglazingsblokjes lastoverbrenging Lijmsystemen en afdichtingsmateriaal
Lijmpositie nemen de lastoverbrenging volledig voor hun rekening
buiten binnen
buiten binnen
buiten binnen
buiten binnen
buiten binnen
buiten binnen
buiten binnen
10.5.4.3 Systemen
10.5.4.3.1 Weergave van de systemen
10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
270 | | 271
Last dragende verlijming/MIG-randafdichting metlastoverbrenging
MIG-randafdichting zon-der lastoverbrenging
Beglazingsblokje
De onder 10.5.4.3.1 getoondeafbeeldingen zijn principe-weergaven die de principiële
mogelijkheden van een gelijm-de verbinding weergeven. Aande hand van de getoonde prin-cipes kunnen de telkens resul-terende lastoverbrengingenworden afgeleid.
Bij gecombineerde oplossingenmoet de daaruit resulterendeextra spanningstoestand even-tueel extra in acht wordengenomen.
10.5.4.3.2 Dampdrukvereffening / vochtafvoer
De dampdrukvereffening rondommoet duurzaam gewaarborgdzijn. De aangebrachte vochtaf-voer-/dampdrukvereffeningsope-
ningen moeten de gebruikelijkedimensioneringen hebben enafdoende werken.
10.5.4.3.3 Geschiktheidstest van de componenten
De kwaliteit van de verschillen-de componenten moet doormiddel van een bewijs vangeschiktheid zijn gegaran-
deerd. Verder moet de identiteitvan de gebruikte componentenzijn aangetoond.
10.5.4.4 Algemene voorwaarden
10.5.4.4.1 Klimatologische condities
Naast de gebruikelijke en desbe-treffend bekende klimaatlastenen mechanische belastingen vanhet isolatieglas en de verlijmin-gen in het kozijn dienen metname de volgende punten inacht te worden genomen:
n optredende schuifkrachtendoor een verschillende tem-peratuurgerelateerde uitzet-ting van de gebruikte materia-len
n eventueel hogere tempera-tuur- en UV-belasting van derandafdichting en de verlij-ming
n eventueel veranderd isother-menverloop – daardoormogelijke condensvorming opongebruikelijke plaatsen (bijv.randafdichting, verlijming)
n eventueel veranderde spon-ningconstructie, daardoorbelemmerde dampdrukveref-fening
10.5.4.4.2 Mechanische belasting
De aannames van de belastin-gen dienen overeenkomstig debekende normen en regelgevingin acht te worden genomen.Daarnaast zijn extra belastingenals gevolg van constructietechni-
sche en dynamische belastingenmogelijk en moet hiermee over-eenkomstig rekening wordengehouden zoals bijv.:
10.5.4.4.3 Warmte- / geluids- / zonnewering / veiligheid /brandgedrag
De afhankelijk van het beoogdegebruik extra eisen dienen even-
tueel afzonderlijk te worden aan-getoond.
10.5.4.4.4 Overige condities
Met de randafwerking of derandbescherming moet sys-
teemgerelateerd rekening wor-den gehouden.
10.5.4.5 Compatibiliteit
De compatibiliteit van materia-len moet voor de respectievelij-ke toepassing worden aange-toond (zie punt 10.5.10), d.w.z.de gebruikte componentenmoeten in het totale systeemduurzaam hun functie vervul-len, zoals:
n kozijnmateriaal
n primair en secondair afdich-tingsmateriaal isolatieglas
n afstandhouders isolatieglas
n materiaal beglazingsblokjes
n afdichtprofielen / opvulprofie-len
n afdichtingsmaterialen begla-zing
n lijm
n zelfklevende tapes
n glaslaminaten
n coatings of folies op glas
Voorbeeld van de weergavevan een compatibiliteitsmatrix
n overbrengen van het eigengewicht, zowel via de randaf-dichting van het isolatieglasalsook via de verlijmingen tus-sen glas en kozijn
n torsiekrachten in het glasop-pervlak afhankelijk van con-structie en formaat
n eventueel kruipgedrag van delijmen bij glas zonder mecha-nische lastoverbrenging
n Puntsgewijze lastoverbren-ging via het hang- en sluitwerken schuifkrachten op de rand-afdichting
n belastingen als gevolg van hetgebruik
n lastoverbrenging van wind-druk-/zuigingslasten in geslo-ten toestand via lineaire opleg-ging minimaal aan twee zijden
n foutief gebruik
De bijzondere inwerkingen vanlasten op de beglazing, de rand-afdichting en de verlijming die-nen systeemafhankelijk te wor-den beoordeeld (zie ook10.5.4.3).
De randafdichting van isolatie-glaseenheden die volgens EN1279 in het verkeer wordengebracht mag niet voor de last-overbrenging van het eigengewicht via afzonderlijke glaspla-ten worden gebruikt (bijv. begla-zingsblokjes). Als de randafdich-ting van het isolatieglas wordtgebruikt voor de verlijming (bijv.verlijming in de bodem van desponning), wordt de randafdich-ting extra belast. Met dezebelastingen moet rekening wor-den gehouden.
10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
272 | | 273
n Voorbeelden voor het contact van de verschillende materialenLijm- Reini- Primer Lijm PVC-U Glas- Secundair Primaire Afstand- Afdich- Afdich - Profiel- Beglazings-systeem gings- laminaten afdichtings- afdichtings- houder tingslip a tingslip i coatings blokjes
middel meteriaal meteriaal
Lijmsysteem
Reinigingsmiddel
Primer
Lijm
PVC-U
Glaslaminaten
Secundair afdichtingsmateriaal
Primaire afdichtingsmateriaal
Afstandhouder
Afdichtingslip a
Afdichtingslip i
Profielcoatings
Beglazingsblokjes
Markering: d = direct contact, i = indirect contact, 0 = geen contact
Bij veranderingen van de systemen moet de compatibiliteit opnieuw worden
aangetoond.
10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
274 | | 275
10.5.6 Adhesiegedrag
De hechting tussen raamkozijnen verlijming moet duurzaamzijn (zie 10.5.4.2). Bij het verlij-men op glas moet met nameworden gelet op de hechting bij
het verlijmen op gecoate en/ofgeëmailleerde oppervlakken.Hiervoor moet overleg wordengepleegd met de fabrikant vanhet glas.
10.5.7 Kwaliteitsborging
Om een continue kwaliteits-standaard te garanderen,wordt het opstellen van test-protocollen voor binnenkomen-
de materialen, fabricagepro-cessen en eindcontroles van defabricage aanbevolen.
10.5.8 Repareerbaarheid
De mogelijkheden tot reparatiemoeten in de systeembeschrij-ving zijn opgenomen. Ingevalvan reparatie moeten de goedewerking van alle componentenen de compatibiliteit ervan zijn
gewaarborgd. Daarvoor moetvia een desbetreffende labelingde traceerbaarheid van degebruikte componenten wor-den gegarandeerd.
10.5.9 Garantie
De leverancier van de gelijmderaamconstructie, in de regel dekozijnbouwer, is verplicht op
zijn werk, zoals wettelijk voor-geschreven, garantie te geven.
10.5.10 Normen en regelgeving
De onderstaande normen enregelgevingsinstrumentaria gel-den in hun telkens meest
recente en alle onderdelenomvattende uitvoering.
DIN EN 356 Glas in de bouw - Speciale veiligheidsbeglazing - test-
methoden en klasse-indeling van de weerstand tegen
een handmatige aanval
DIN EN 572 Glas in de bouw – Basisproducten van natronkalkglas
DIN 1055 Invloeden op dragende constructies
DIN EN 1096 Glas in de bouw – Gecoat glas
DIN EN 1279 Glas in de bouw – Isolatieglas
DIN EN 1627 - 1630 Ramen, deuren, blinden - inbraakwerendheid
DIN EN 1863-2 Glas in de bouw – Thermisch versterkt natronkalkglas
DIN 4102 Brandeigenschappen van bouwmaterialen en bouwdelen
DIN 4108 Warmtewering en energiebesparing in gebouwen
DIN 4109 Geluidswering in de hoogbouw
DIN 5034 Daglicht in binnenruimten
DIN EN ISO 10077 Warmtetechnische eigenschappen van ramen, deuren
en blinden
DIN EN 12150 Glas in de bouw – thermisch versterkt enkel natronkalk-
veiligheidsglas
DIN EN 12412 Warmtetechnische eigenschappen van ramen, deuren
en blinden – Bepaling van de warmtedoorgangscoëffi-
ciënt door middel van het verwarmingsboxprocedé
DIN EN 12488 Glas in de bouw – Beglazingsrichtlijnen –
Beglazingssystemen en vereisten voor de beglazingen
DIN EN ISO 12543 Glas in de bouw – Gelaagd veiligheidsglas
DIN EN 12758 Glas in de bouw – Glas en luchtgeluidsisolatie
DIN EN 13022 Glas in de bouw – Gelijmde beglazingen
DIN EN 13501 Classificeren van bouwproducten en bouwwijzen met
betrekking tot hun brandeigenschappen
DIN EN ISO 13788 Warmte- en vochttechnische eigenschappen van bouw-
delen en bouwelementen – Oppervlaktetemperatuur bin-
nen ter vermijding van kritische oppervlaktevochtigheid
en vorming van condens binnenin het bouwdeel –
Berekeningsmethode (ISO 13788:2001)
DIN EN 14179 Glas in de bouw – Warmtebehandeld thermisch versterkt
enkel natronkalk-veiligheidsglas
DIN EN 15434 Glas in de bouw – Productnorm voor belasting overbren-
gende en/of UV-bestendige afdichtingsmaterialen
DIN 18361 VOB (voorwaarden voor de aanbesteding en uitvoering
van werken) – Deel C: Algemene technische contractue-
le bepalingen voor bouwwerkzaamheden (ATV); begla-
zingswerkzaamheden
DIN 18545 Afdichten van beglazingen met afdichtmaterialen
Technische richtlijn van de Duitse beroepsvereniging van
glazenmakers, uitgave nr. 3, ‘Beglazingsblokjes van
beglazingseenheden’
Technische richtlijn van de Duitse beroepsvereniging van
glazenmakers, uitgave nr. 17, ‘Beglazen met isolatieglas’
Informatieblad Bundesverband Flachglas
'Materiaalcompatibiliteit rondom isolatieglas'
Kwaliteits- en testbepalingen, RAL – GZ 716/1, hoofd-
stuk III, bijlage A: 'Gelijmde beglazingen in PVC-kozijn-
constructies'
Ift Rosenheim, VE-08 / 1 Beoordelingsgrondslag voor
gelijmde beglazingssystemen
GUV – SI 8027 Meer veiligheid bij glasbreuk
VdS 2163 Inbraakwerende beglazingen
VdS 2270 Alarmglas
VDI 2719 Geluidsisolatie van ramen
RAL - GZ 520 Isolatieglas; kwaliteitsborging
Alle DIN EN-normen kunnenworden besteld bij:Beuth-Verlag GmbH(alleenverkooprecht)10772 BerlinTelefoon: +49(0)30/2601-2260Telefax +49(0)30/2601-1260Internet: www.beuth.deE-mail: [email protected]
VDI = Verein Deutscher Ingenieure,
Düsseldorf
GUV = Gemeinde Unfall-
Versicherung/Bundesverband
der Unfallkassen, München
VdS = VdS Schadenverhütung
GmbH, Keulen
DIBt = Deutsches Institut für
Bautechnik, Berlijn 10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
276 | | 277
10.6 Speciale beglazingenSpeciale beglazingen dienensteeds zorgvuldig gepland engeconstrueerd te worden. Voorhet behoud van de goede werkingen het overbrengen van de belas-ting dient een hele reeks belangrij-ke aspecten in acht te wordengenomen. UNIGLAS® adviseertdaarom reeds in het planningssta-dium de fabrikant van de begla-zing erbij te betrekken.
Kozijnloze beglazingen en glas-op-glas-verbindingen van isola-tieglas vormen één van de spe-ciale beglazingen.
Warmtetechnisch zijn glasna-den en glas-op-glas-verbindin-gen ongunstig. Elke buitenhoekvormt een geometrische warm-tebrug die is voorbestemd ombinnen lagere oppervlaktetem-peraturen dan de rechte vlakkente hebben. Ook bij de toepas-sing van een warmtetechnischverbeterd randafdichtingssys-teem (warme rand) heeft dezone van de randafdichting sys-teeminherent steeds ongunsti-ger isolatie-eigenschappen(hogere U-waarden) dan op hetongestoorde gedeelte binnenhet glasoppervlak waarvoor denominale Ug-waarde wordt aan-gegeven. Er moet daarom bij debinnenoppervlakken van glas-randen en glas-op-glas-verbin-dingen reeds bij hogere buiten-temperaturen en lagere lucht-vochtigheid binnen rekeningworden gehouden met condensdan bij beglazingen met eenkozijn.
Ook bij beglazingen met eenkozijn is condens niet altijd tevermijden. Conform DIN 4108-2is een tijdelijke vorming van con-dens in geringe hoeveelheden
bij het raam toelaatbaar envormt zodoende geen redenvoor reclamatie. Indien het bijglasnaden of glas-op-glas-ver-bindingen niet meer gaat omkleine hoeveelheden condensals bedoeld in de norm, kanUNIGLAS® hiervoor niet verant-woordelijk worden gehouden,aangezien er nadrukkelijk wordtverwezen naar de bouwfysischeverbanden en de eventueeldaaruit resulterende conse-quenties.
Bij de berekening van de Uw-waarden moet formule (1) in DINISO EN 10077-1 dienovereen-komstig worden uitgebreid meteen Ψglas-glas vermenigvuldigdmet de lengte van de kozijnlozenaad.
Bij de constructieberekeningmoeten de glasplaten bij dekozijnloze naad vrij beweeglijkworden berekend en opgeme-ten. Alternatief is het mogelijkom de glasplaten voor dewederzijdse verstijving tegebruiken en de 'weerbestendi-ge voeg' constructietechnischdragend uit te voeren. De verlij-ming dient in dat geval volgensETAG 002 te worden gedimen-sioneerd. Gewaarborgd moetzijn dat de voeg totdat deze vol-ledig is uitgehard niet wordtbelast. Het eigengewicht vanhet isolatieglas dient volledig opde onderconstructie te wordenovergebracht. Nationale eisen,bouwverordeningen van deDuitse deelstaten, normen uitde Technische Bouwbepalin-gen, de beoordelingsrichtlijn,brandveiligheidseisen e.d. moe-ten in acht worden genomen. InDuitsland mag conform deTRLV alleen worden afgezien
van de goedkeuring voor indivi-duele gevallen (ZiE) als debovenkant van het glas zich niethoger dan 4 m boven de ver-keersruimte bevindt en het nietgaat om een doorvalbeveiligen-de beglazing.
De niet dragende 'weerbesten-dige voeg' dient ten minste b x t= 8 mm x 0,5 • b (≥ 6 mm) tebedragen, anders volgens con-structietechnische berekening.Eéncomponent-gebruiksklaresilicone kan slechts tot eenbepaalde voegdiepte betrouw-baar vulkaniseren. De aanbeve-lingen van de lijmfabrikant die-nen daarom strikt te wordenopgevolgd. UNIGLAS® advi-seert bij grotere voegdieptendan 12 mm het gebruik vantweecomponenten-silicone aan.
Voor een duurzaam functione-rende beglazing dient er in hetbijzonder op te worden gelet datbeschadigingen door de vol-gende invloeden worden ver-meden:
n aanhoudende vochtigheid ofwater op de randafdichting
n UV-straling op de randafdich-ting
n niet geplande belastingen vanisolatieglas en voeg
n niet compatibele materialen
Indien de stootvoeg niet geheelmet silicone opgevuld en devoegdiepte beperkt wordt, kande afwerking door middel vangeslotencellig PE — rond koord,siliconenprofielen enz. plaatsvin-den. Ook voor deze materialendient de compatibiliteit conformhoofdstuk 6 te worden aange-toond. Om een permanenteinwerking van vocht op de rand-afdichting van het isolatieglas te
voorkomen, moet er bij dezeconstructievariant wordengezorgd voor een duurzaamfunctionerende ontwatering en'sponningventilatie' ten behoe-ve van de dampdrukvereffening.
Indien er voor de UV-bescher-ming van de randafdichting eenmetalen afdekking is voorzien,moet vóór het opplakken hier-van de lijm of weerbestendigevoeg compleet zijn uitgehard.De duur van de uitharding isafhankelijk van de buitentempe-ratuur en kan bij de lijmfabrikantworden opgevraagd. Het verlij-men van de metalen afdekkingmoet, ter vermijding van con-dens en daarmee verlies vanadhesie, vrij van blazen wordenuitgevoerd met een geschiktelijm die compatibel is met hetsysteem. UNIGLAS® adviseertom in plaats van de metalenafdekking de UV-beschermingveilig te stellen door middel vaneen randzeefdruk of de randaf-dichting te voorzien van eenspeciale UV-silicone.
De eenvoudigste vorm voor deuitvoering is de overlapping vande buitenste glasplaat met sili-cone zwart te maken. Hierbijkunnen in geringe mate strepenzichtbaar worden. Het butyl-koord heeft een andere zwartetint dan de secundaire kit entekent zich af. Daarbij moet inacht worden genomen dat pro-ductie-inherent het indrukkenvan het butylkoord niet absoluutgelijkmatig kan plaatsvinden. Zokan een absoluut verticaal ver-loop van de rand van de kitevenmin worden gegarandeerdals het voorkomen van kleineholletjes tussen primaire ensecundaire kit. Bij coatings opniveau 2 en 5 bij drievoudigwarmtewerend isolatieglas dan 10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
278 | | 279
wel bij zonwerend glas wordensleepsporen vaak ook als spec-trale kleuren zichtbaar. Al dezekenmerken vormen geen redenvoor reclamatie. UNIGLAS®
adviseert daarom als formeel entechnisch beste oplossing een
gedeeltelijke bedrukking ofemaillering van de glasplaten 2mm voorbij de randafdichting incombinatie met het gebruik vaneen zwarte, warmtetechnischverbeterde afstandhouder.
10.7 Rosenheim-tabel 'Belastingdruk voor de beglazing vankozijnen'
In de tabel voor de bepalingvan de belastingdruk voor debeglazing van kozijnen moet devan toepassing zijnde bela-stingdruk 1 - 5 en daarmee hetvereiste beglazingssysteemVa1 - Va5 resp. Vf3 - Vf5 wor-den vastgelegd.
Volgens DIN 18545, deel 2, zijnde beglazingskitten onderver-deeld in 5 groepen met de let-ters A-E en in deel 3 van dezelf-de norm toegewezen aan debeglazingssystemen van de‘Rosenheimer tabel’. De kitpro-ducenten geven aan of een
afdichtingskit al dan niet ver-enigbaar is met de randafdich-ting van het dubbelglas. Dedubbelglasfabrikanten zullen erbij hun informatie en in degarantievoorwaarden nadruk-kelijk op wijzen dat alleen dedaarvoor geschikte kittypen bijhet plaatsen van het dubbel-glas gebruikt mogen worden.Een kopie van de Rosenheimertabel vindt u in onze begla-zingsrichtlijnen die u kuntdownloaden vanaf onze inter-netpagina.http://www.uniglas.net/verglasungsrichtlinie_6116.html
10.8 MateriaalcompatibiliteitBundesverband Flachglas e.V.; Stand: 6/2004
10.8.1 Inleiding
Isolatieglas wordt tegenwoor-dig in toenemende mate voorsteeds complexere toepassin-gen gebruikt. Inherent daaraankomen de afdichtingsmateria-len van de randafdichting incontact met tal van anderematerialen, zodat niet kan wor-den uitgesloten dat hierbijeventueel schadelijke wissel-werkingen ontstaan die de wer-king van het totale systeem(bestaande uit isolatieglas ende constructie) negatief beïn-
vloeden. Hieronder worden degrondslagen, oorzaken, her-stel- en controlemogelijkhedenvan dergelijke incompatibilitei-ten toegelicht.
Daarbij wordt ook aangegevenwaar de verantwoordelijkhedenvoor constructies en de ver-plichtingen m.b.t. informatie ende daaruit voortvloeiende tech-nische en juridische conse-quenties liggen.
10.8.2 Grondslagen
De compatibiliteit van materia-len is qua definitie gedefinieerdin DIN 52 460 ‘Voegen- englasafdichtingen – Begrippen’:
"Materialen zijn compatibel metelkaar als er tussen hen geensprake is van een schadelijkewisselwerking." Deze definitiesluit wisselwerkingen niet prin-cipieel uit, zolang deze nietschadelijk zijn. Zodoende bevatde definitie van ‘compatibiliteit’de vereiste volgens welke‘schadelijke wisselwerkingen’moeten worden uitgesloten.
n Wat zijn wisselwerkingen?Met wisselwerkingen wordenalle fysische, fysicochemischeof chemische processenbedoeld die bijvoorbeeld bij hetcontact tussen twee verschil-lende stoffen of stofmengselskunnen optreden en die kun-nen leiden tot veranderingen instructuur, kleur, consistentieenz. De in verband met ditonderwerp waarschijnlijkbelangrijkste wisselwerkingenzijn de fysicochemische, bij-voorbeeld de verplaatsing vanbestanddelen, ook migratiegenoemd.
n Wat zijn schadelijke wis-selwerkingen?
Schadelijke wisselwerkingenzijn in dit verband alle wissel-werkingen tussen stoffen ofstofmengsels die functies of dehoudbaarheid van het betref-fende systeem, bijvoorbeeldhet in een kozijn geplaatste iso-latieglas, negatief beïnvloeden.
n Grondslagen van demigratie
Om migratieprocessen in gangte zetten, zijn minstens twee
verschillende stoffen noodza-kelijk, bijv. een ‘stof A’ en een‘stof B’. Van deze twee stoffenmoet er ten minste één uitmeerdere componenten zijnopgebouwd, bijv. ‘stof A’. In‘stof A’ moet ten minste éénvan de componenten ‘migreer-baar’ zijn. Deze componentmoet op grond van zijn molecu-lestructuur in de structuur/hetmengsel beweeglijk zijn.Daarmee voldoet hij aan eennoodzakelijke voorwaarde voorhet verloop van een migratie-proces. Ten slotte moet ‘stof B’aan de structurele voorwaar-den voor migratieprocessenvoldoen, d.w.z. hij moet demigrerende component kunnenopnemen en/of transporteren.
Het karakteristieke en belang-rijkste voorbeeld van deze fysi-cochemische wisselwerking isde zogenaamde ‘weekmaker-migratie’. De ‘stof A’ bevat een‘weekmaker’ die door het con-tact met ‘stof B’ vanuit ‘A’ naar‘B’ migreert (verhuist).
De drijvende kracht achter eendergelijk fysicochemisch pro-ces is het verschil in weekma-kergehalte tussen ‘stof A’ en‘stof B’. Er bestaat dus een ver-schil in concentratie, ook con-centratiegradiënt genoemd,tussen de beide stoffen resp.de beide fasen, zoals de betref-fende vakterm luidt. Als er geenconcentratiegradiënt bestaat,vindt er ook geen migratieplaats.
Bepalend voor de snelheid vanhet verlopende migratieprocesis onder andere de grootte vande gradiënt. Als de gradiëntgroot is, verloopt het proces 10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
280 | | 281
snel, als de gradiënt klein is,verloopt het proces langzaam.
Een andere factor die invloedheeft op de migratiesnelheid isde temperatuur. Een hoge tem-peratuur versnelt het proces eneen lage temperatuur vertraagthet.
n Weekmakers en weekma-kermigratie
Volledigheidshalve geven wehierbij een korte uitleg van debenaming ‘weekmaker’. Als‘weekmakers’ worden stoffenbetiteld die aan kunststoffenworden toegevoegd om hunmechanische eigenschappen tevormen. Zoals de naam al zegt,kunnen weekmakers werken alsoplosmiddel die een kunststofdoen ‘zwellen’ en in een gelach-tige toestand brengen.
De ‘weekmakermigratie’ is eenschadelijke wisselwerking alsbelangrijke stofeigenschappenzodanig worden veranderd datzij de functie van het systeemduurzaam veranderen en nadeligbeïnvloeden:
n De weekmaker afscheidendestof wordt harder, brosser enkrimpt.
n De weekmaker opnemendestof wordt zachter, elastischeren zwelt op.
Dergelijke wisselwerkingen heb-ben dramatische effecten als bij-voorbeeld de weekmaker opne-mende stof zijn structuur hele-maal verliest, dus totaal wordtopgelost.
10.8.3 Schadelijke wisselwerkingen in de praktijk
Hieronder wordt ingegaan opeen aantal in verband met debeglazing van isolatieglas delaatste tijd in toenemende matewaar te nemen schadelijke wis-selwerkingen.
n Stuiknaadafdichting enfixering beglazingsblokjes
Hier zijn in geval van schade detypische gevolgen van eenschadelijke weekmakermigratiewaar te nemen.
Van een dergelijke weekmaker-migratie met als gevolg eentotale oplossing van een van debetreffende componenten issprake bij het directe contactvan de randafdichting van eenisolatieglas met een ander,
Uit dit voor dit doeleinde onge-schikte afdichtingsmateriaalmigreren bestanddelen (week-makers, maar ook oliën en/ofextenders) door de secundaireafdichting van het isolatieglasheen. Ze dringen in de primaireafdichting van het isolatieglas(‘butylafdichting’) en lossendeze in de eindfase van hetproces regelrecht op.Aanvankelijk leidt dit tot hetzwellen van de butylafdichtingen tot het wegvloeien van eenmengsel van butyl-bestandde-len en de migrerende stof of hetmigrerende stofmengsel.
Weerbestendige afdichting in een
stuiknaad van isolatieglas
spouw
spouw
primaireafdichting
secundaireafdichting
secundaireafdichtingprimaireafdichting
rugvullingweerbestendigeafdichting
Oplossen van de butylafdichting
door migratie
ongeschikt afdichtingsmateri-aal, bijvoorbeeld een weerbe-stendige afdichting in een stui-knaad van isolatieglas of bij defixering van een beglazings-blokje in de sponning metbehulp van een ongeschikte kit.
Uiteindelijk leidt dit tot eenonherstelbare schade aan hetisolatieglas, omdat door hetoplossen van de butylafdichtingde blokkerende werking tegende waterdamp- en de gasdiffu-sie wordt opgeheven.Bovendien veroorzaakt de ver-deling van het mengsel vanbestanddelen van de butylaf-dichting en de migratiestof opde binnenoppervlakken (pos. 2+ 3) van het isolatieglas eenaantasting van het uiterlijk.Onder deze condities is vaneen doelmatige werking vanhet isolatieglas geen sprakemeer en is vervanging onvermij-delijk.
Foutieve dakrandafdichting
spouw
organischeafstandhouder
secundaire afdichting(silicone)
dakrand
weerbestendige afdichtingEPDM-ondergrond
n Profielverschuiving bij eenorganische afstandhouder
Een ander typisch geval vaneen schadelijk migratieprocesvanuit een ongeschikte begla-zingskit in contact met een iso-latieglas-randafdichting. Eenvoorbeeld is een isolatieglas-systeem met organischeafstandhouder aan de dakrandvoor een dakbeglazing.
Door het contact met deafdichtmaterialen van het isola-tieglas komen uit de dakrandaf-dichting migreerbare stoffenvrij. Deze worden op hun beurtvia de secundaire afdichtingvan het isolatieglas tot aan hetorganische afstandhouderpro-fiel gebracht. Deze stoffen drin-gen vervolgens tussen het glas-oppervlak en het afstandhou-derprofiel en vernielen daar dehechting van het profiel aan hetglas. Als gevolg van tempera-tuur- en luchtdrukschommelin-gen (‘pompbewegingen’) glijdthet profiel op een ‘smeerlaag’van oliën, weekmakers en/ofextenders in de spouw.Vanwege het uiterlijk wordt ditschadebeeld ook wel ‘guirlan-de-effect’ genoemd.
10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
282 | | 283
Wisselwerking tussen randafdich-
ting en beglazingsblokje
Guirlande-effect
Bij de uitvoering van dakrandaf-dichtingen wordt, zoals ook inde afbeelding te zien is, naastde verkeerde keuze van debeglazingskit vaak ook nog eenandere, ernstige fout gemaakt.Hier is de voegdiepte verkeerdgedimensioneerd, d.w.z. veel tediep gemaakt.
n Keuze van de beglazings-blokjes
Ook door het contact tussende afdichtmaterialen in derandafdichting van het isolatie-glas met de beglazingsblokjeskunnen bij ongeschikt blokjes-materiaal schadelijke wissel-werkingen optreden.
Het ongeschikte blokjesmateri-aal neemt bestanddelen uit desecundaire afdichting op, wordtplakkerig en plastisch. Hetblokje verliest zijn mechanischestabiliteit, zodat de functie ‘last-overbrenging’ niet meer sys-teemconform mogelijk is. Tengevolge daarvan kunnen bij-voorbeeld raamvleugels der-mate scheeftrekken dat het
openen en sluiten aanzienlijkbemoeilijkt of helemaal onmo-gelijk worden. In het eindstadi-um van het migratieproces, alshet blokje grotendeels is opge-lost, kunnen de isolatiebegla-zingen in het raamkozijn meer-dere millimeters verschuiven,zodat de randverbinding uit desponning tevoorschijn komt.
Beglazingsblokje na schadelijke
wisselwerkingen
Een ander mogelijk gevolg isdat de isolatieglaseenhedenniet meer correct gefixeerd zijn.De glasproducten raken onderonbedoelde spanningen dieuiteenlopende beschadigingenaan het glas tot gevolg hebben.Door het onttrekken vanbelangrijke bestanddelen aande secundaire afdichting komteventueel ook de functionaliteitvan de isolatieglas-randafdich-ting in gevaar. Het is dus abso-luut noodzakelijk om degeschiktheid van de materialenvoor de blokjes goed te contro-leren om u in te dekken tegendergelijke verstrekkende gevol-gen hebbende missers. Daarbijmoet bijv. in het bijzonder wor-den gelet op materialen voorbeglazingsblokjes die styrolver-bindingen bevatten.
n Dimensionering voegenBij de uitvoering van voegentussen isolerende beglazingenonderling dan wel in de muur-en/of hoekaansluiting moetende noodzakelijke technischevereisten inzake de voegenuit-voering en de eigenschappen
van de kit in acht worden geno-men.
De breedte van de voeg isafhankelijk van de afmetingenvan de tegen elkaar gevoegdebouwelementen, dus bijvoor-beeld die van het isolatieglas enhet kozijn. De desbetreffenderegels van de techniek zijn tevinden in de ‘Technische richt-lijn van de Duitse beroepsver-eniging van glazenmakers’ nr.1. Deze regels zijn van overeen-komstige toepassing op devoegen tussen isolerendebeglazingen of wandaansluitin-gen.
Ook de voegdiepte richt zichnaar de afmetingen van detegen elkaar af te dichtenbouwelementen. De diepte vande voeg bij eencomponent-afdichtmiddelen mag eenbepaalde maximumwaarde nietoverschrijden.
Hierbij moet worden bedachtdat eencomponent-afdichtmid-delen om te kunnen vulkanise-ren een voldoende hoeveelheidwater in de vorm van lucht-vochtigheid nodig hebben.Bovendien vulkaniseren dezestoffen ‘van buiten naar bin-nen’. Het vocht moet dus opzijn weg naar de nog niet gevul-kaniseerde delen van de voegeen steeds groter wordendebarrière overwinnen. Als devoeg te diep is, duurt het vulka-niseren te lang. Daardoor kun-nen, ook bij op zich compatibe-le afdichtingsmaterialen, niet-gepolymeriseerde bestandde-len disproportioneel lang metelkaar in contact staan, het-geen dan mogelijkerwijs tochtot schadelijke wisselwerkingenleidt.
Een typische constructie, waar-bij de voegdiepte voor een een-component-afdichtmiddel dui-delijk wordt overschreden, is inde afbeelding hieronder weer-gegeven.
Foutieve voegdiepte bij eencompo-
nent-afdichtmiddel
24 mm
kritiek punt A!
29 m
m
44 m
m
5 mm
weerbesten-dige afdich-ting
A
Op grond van de lange diffusie-weg voor het vocht, noodzake-lijk voor het vulkaniseren vanhet product, bevindt zich inpunt ‘A’, dus in het midden vande voeg, gedurende zeer langetijd niet-gevulkaniseerd afdicht-materiaal – en dat ook nog heeldicht bij de randafdichting vande horizontaal getekende glas-plaat. Hier zijn op grond van deontoelaatbaar lange vulkanise-ringstijd incompatibiliteitsreac-ties welhaast onvermijdelijk –zelfs met ‘op zich compatibele'afdichtmaterialen.
Bovendien kan hierbij ook doorde aan het vulkaniseren inhe-rente krimp van de voeg mate-riaal loslaten. 10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
284 | | 285
De controle A B kan bijvoor-beeld vervallen als beide isola-tieglas-afdichtmaterialen vandezelfde fabrikant stammen ofde compatibiliteit afdoende isgegarandeerd. Deze testsyste-matiek maakt duidelijk waaromzo ‘eenvoudig’ mogelijke syste-men een voordeel zijn.
Verder zijn er bij compatibili-teitstests met betrekking tot debeoordelinsgcriteria geen alge-meen geldende bepalingen,d.w.z. in hoeverre een testre-sultaat vervolgens ook relevantis voor de eigenschappen vaneen systeem in de praktijk.Eventueel moeten hierbij ookmeerdere testmethoden wor-den gebruikt. In zoverre is hetbegrijpelijk dat de controle vande compatibiliteit een aanzien-lijke kennis en een uitgebreideervaring vereist om het risicovan schadelijke wisselwerkin-gen tot een minimum te beper-ken.
n Controle van de compati-biliteit in de praktijk
In de praktijk komen de verschil-lende componenten van eensysteem slechts zelden vandezelfde fabrikant. Alleen in datgeval kan echter de fabrikantvoor de door hem geleverdecomponenten van een systeemeen algemeen bindende uit-spraak doen over de compatibi-liteit van deze componenten.Hierbij heeft de fabrikant demogelijkheid om bij wijzigingen
Compatibiliteitstest
A B A C B C
A B C
van de samenstelling van deproducten het compatibiliteits-gedrag opnieuw te onderzoekenen zo te waarborgen dat deafnemers niet bang hoeven tezijn voor veranderingen in hetcompatibiliteitsgedrag.
Als de componenten van ver-schillende fabrikanten afkomstigzijn, kunnen de testresultaten uit-sluitend betrekking hebben opde gecontroleerde productchar-ges en zijn in zoverre niet alge-meen bindend. Het testresultaatkan niet zonder meer op andereproductcharges worden toege-past, omdat een eventuele ver-andering in de samenstelling nietautomatisch tijdig bekend is ener rekening mee wordt gehou-den. In zoverre kan er zondercontractuele regelingen van debetrokken fabrikanten nooitsprake zijn van een lijst metcompatibele materiaalcombina-tie.
Voor een algemeen bindendeuitspraak over compatibiliteittussen producten van verschil-lende fabrikanten is een dien-overeenkomstige tweezijdige,contractuele regeling tussen debetreffende leveranciers en deafnemer van de producten
nodig. Zolang er geen genor-meerde eisen aan componentenbestaan, is er alleen deze weg.
De verantwoordelijkheid voor decompatibiliteit bij de combinatievan verschillende materialen rustin principe bij degene die dezematerialen tot een ‘systeem’combineert. De leveranciers vande ‘voorproducten’ zijn daarvoorniet verantwoordelijk. Dat sluitnatuurlijk niet uit dat deze hunklanten adviseren of controle-technisch terzijde staan. Depraktische implementering vanhet advies in een constructie ende beoordeling van controlere-sultaten blijft echter eveneenstaak van de maker van het sys-teem.
Hierbij zij er ook nogmaals aanherinnerd welke invloed bijvoor-beeld de dimensionering vanvoegen heeft op het vulkanise-ren van afdichtmaterialen endaarmee op de mogelijkheid vanschadelijke wisselwerkingen.Daarom moet de compatibiliteitvan de betrokken componentenin de zin van het achterwege blij-ven van schadelijke wisselwer-kingen voor de concrete toepas-sing worden gewaarborgd.
n OpmerkingHet past niet in het kader vandit informatieblad om construc-tieve oplossingen aan te reikendie altijd 'werken’. Enerzijdsbestaan dergelijke oplossingen
10.8.4 Controle van de compatibiliteit
Momenteel bestaat er geengenormeerde testmethode omde compatibiliteit voor alle toe-passingen aan te tonen.Eventueel moet voor elke mate-riaalcombinatie en elke con-structie een adequate testme-thode worden ontwikkeld.Hierbij vereisen complex opge-bouwde systemen een test vanzowel de afzonderlijke compo-nenten onderling als van hethele systeem. Dit wordt weer-gegeven in de onderstaandegrafiek:
Ternair systeem
A B C
Als een dergelijk ternair sys-teem, bijvoorbeeld van primaireafdichting (A) (‘butyl’), secun-daire afdichting (B) van een iso-latieglas en een weerbestendi-ge afdichting (C) al niet kanworden vermeden, dan moetenalle combinaties op hun com-patibiliteit worden gecontro-leerd.
Hiervoor moeten de volgendeindividuele controles wordenuitgevoerd:
niet. Anderzijds moet het aande vakkennis van de betreffen-de vakman worden overgelatenom voor elk specifiek geval deoptimale constructieve oplos-sing te vinden.
10.8.5 Het voorkomen van fouten in de praktijk
n AlgemeenDe basiseis bij de combinatievan meerdere materialen tot een‘systeem’ is de zogenaamde‘systeemtest’ die de geschikt-heid van alle met elkaar in ver-binding gebrachte componen-ten met betrekking tot de func-tionaliteit en de gebruiksge-schiktheid ervan aantoont. Eenweerlegbaar vermoeden vangeschiktheid is hierbij niet vol-doende. Voor het aantonen van
de functionaliteit van het sys-teem is uiteindelijk de ‘maker vanhet systeem’ verantwoordelijk.‘Maker van het systeem’ isdegene die de componentensamenvoegt, dus bijvoorbeeldeen isolerende beglazing in eenkozijnconstructie plaatst.
Bij de constructie van een ‘sys-teem’ is een zo ‘eenvoudig’mogelijke constructie een voor- 10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties
| 287
deel, omdat het risico op eventu-ele incompatibiliteiten evenredigtoeneemt met het aantalgebruikte componenten.
Het risico van schadelijke wissel-werkingen kan worden uitgeslo-ten op plaatsen waar wordtvoorkomen dat de stoffen metelkaar in contact komen. Zo kanbijvoorbeeld een afdoendeluchtspleet het transport van eenstof voorkomen. Als een dergelij-ke luchtspleet constructietech-nisch niet mogelijk is, kunnenadequate ‘migratiebarrières’,zoals metaalfolies of geschikteopvulmaterialen, de transport-weg van de stof onderbreken endaarmee de compatibiliteit waar-
Beglazingsrichtlijnen en toleranties
286 |
borgen. Uiteraard moet er bijdergelijke constructieve maatre-gelen op worden gelet dat zeniet andere nadelige gevolgenhebben.
De veelvuldig beoefende praktijkom beglazingsblokjes te fixerenmet afdichtmateriaal vormt inzoverre een risico dat dergelijkeproducten vaak niet worden uit-gezocht op het criterium pro-ductcompatibiliteit. Het is ook devraag of het fixeren van de blok-jes niet op andere wijze kan wor-den opgelost en zo al in het sys-teem kan worden afgezien vanhet gebruik van een kritischecomponent.
10.8.6 Conclusie
Complexe materiaalcombinatiesvereisen een zorgvuldige plan-ning en uitvoering. In dit procesmoeten alle partijen (leveranciers,‘ontwerpers van het systeem’ en‘makers van het systeem’)onderling overleg plegen. Indienniet alle producten door dezelfdeleverancier worden geleverd,moeten de eerder beschrevenmaatregelen worden getroffen.Op grond van de complexiteitvan deze systemen lijkt het zinvolte zijn om een weg te gaan zoalsdie in andere sectoren van deglasconstructie nu al bouwrech-telijk verplicht is, zoals bij brand-
werende beglazingen. Daar is hetgebruikelijk dat in de ‘systeem-beschrijving’ exact wordt vastge-legd welke componenten ermogen worden gebruikt en hoedeze moeten worden toegepast.Iedere leverancier verbindt zichertoe om zijn component in over-eenstemming met de ‘systeem-keuring’ en de desbetreffendespecificaties te leveren.Wijzigingen aan een componentkunnen pas worden uitgevoerdals gewaarborgd is dat daardoorde geldigheid van de ‘systeem-keuring’ niet op losse schroevenkomt te staan.
10.8.7 Literatuur
[1] DIN 52 460, ‘Fugen- und Glasabdichtungen – Begriffe’, uitgave 2002-2,
Beuth-Verlag, Berlijn
[2] H. Brook, ‘Wechselwirkungen von Dichtstoffen’, “Glas-Fenster-Fassade”,
(1998), uitgave 6, pagina 329 e.v.
[3] Technische Richtlinien des Glaserhandwerks, uitgave nr. 1, ‘Dichtstoffe
für Verglasungen und Anschlussfugen’
[4] Technische Richtlinien des Glaserhandwerks, uitgave nr. 3, ‘Klotzung
von Verglasungseinheiten’
[5] Technische Richtlinien des Glaserhandwerks, uitgave nr. 13, ‘Verglasen
mit Dichtprofilen’
[6] Technische Richtlinien des Glaserhandwerks, uitgave nr. 17, ‘Verglasen
mit Dichtprofilen’
[7] ift-richtlijn VE-05/01 ‘Nachweis der Verträglichkeit
vonVerglasungsklötzen’
[8] R. Oberacker, 'Die Verträglichkeit von Dichtstoffen: Ein neues Problem?',
'Glaswelt' (2002), uitgave 12, pagina 28 e.v.
10
10.9 Doorbuiging van het kozijn, dimensio-nering van de glasdikte
10.9.1 Doorbuiging van het kozijn
De kozijnconstructie moet dus-danig bemeten zijn dat degrenzen voor doorbuiging zoalsvastgelegd in de 'Technischeregels voor het gebruik vanlineair opgelegde beglazingen'(TRLV), editie van augustus2006, van het DeutschesInstitut für Bautechnik (DIBt,
Berlijn), niet worden overschre-den.
De glasdragende constructiemoet zodanig uitgevoerd zijndat deze torsievrij is en eenplanparallelle oplegginggewaarborgd is.
10.9.2 Dimensionering van de glasdikte
Isolatieglas moet overeenkom-stig de 'Technische regels voorhet gebruik van beglazingenmet lineaire oplegging' (TRLV),in de geldende editie, van hetDeutsches Institut fürBautechnik (DIBt, Berlijn), wor-den gedimensioneerd. Indien erbij de beglazingen sprake is vaneen valhoogte van meer danéén meter, moeten ook de'Technische regels voor hetgebruik van doorvalbeveiligen-de beglazingen' (TRAV), januari2003, in acht worden geno-men. Indien de gekozen glas-soorten, de gegeven belastingen/of soorten oplegging nietovereenkomen met de techni-
sche regels, dan moet er abso-luut altijd een goedkeuring voorindividuele gevallen (ZiE) bij debevoegde bouwautoriteitenworden verkregen. In de regelimpliceert deze goedkeuringvoor individuele gevallen naastde constructietechnische ookrekenkundige bewijzen eneventueel ook dynamischebouwproeven. De details vande eisen moeten met de ver-antwoordelijke bouwinspectieof andere bevoegde instantiesworden overlegd.
De opdrachtgever is verant-woordelijk voor de juiste dimen-sionering van de glasdikte.
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
288 | | 289
10.10 Speciale toepassingen10.10.1 Schuin gemonteerd glas, dakbeglazingen
In tegenstelling tot verticale iso-lerende beglazingen treden bijdakbeglazingen, sheddakene.d. hogere thermische enmechanische belastingen op(wind-, sneeuw- en ijslast eneigengewicht).
Over het gebruik van speciaalglas en de glasopbouw beslistde ontwerper. Overhead-, dak-of schuin gemonteerde begla-zingen moeten voldoen aan bij-zondere veiligheidsvoorschrif-ten. Over de opbouw van hetglas dient tussen de ontwerperen de lokaal bevoegde bouwin-spectie per geval te wordenoverlegd.
Voor schuin gemonteerde iso-lerende beglazingen is een heleserie beproefde constructiesmet systeemeigen, kitvrijebeglazingssystemen beschik-baar.
Het vol en zat opvullen van desponning is niet toelaatbaar. Debeschreven criteria moetenzeer nauwkeurig in acht wor-den genomen.
Alle overhead-beglazingenmoeten volgens de 'Technischeregels voor het gebruik vanbeglazingen met lineaire opleg-ging' (TRLV), editie augustus2006, worden uitgevoerd.
Hierin worden eveneens detoegelaten glassoorten ver-meld. Indien de technischeregel niet opgevolgd kan ofmag worden, is een goedkeu-ring voor individuele gevallen(ZiE) noodzakelijk.
Een vrij liggende randafdichtingmoet door middel van geschik-te maatregelen wordenbeschermd tegen UV-straling(bijv. afdekstrips, emailleringo.i.d.). Indien dergelijkebeschermende maatregelenachterwege worden gelaten,moet de randafdichting van hetisolatieglas van UV-bestendigekit gemaakt zijn.
Met gas gevulde isolatieglas-eenheden met UV-bestendigerandafdichting zijn mogelijk meteen UNIGLAS®-keuringscertifi-caat.
De sponning van de isolatie-glaseenheid in de constructiemag niet groter zijn dan 15 mmzodat de thermische belastingin de randzone van de ruit toteen minimum wordt beperkt.
Dakbeglazingen moeten abso-luut altijd met beglazingsblokjesworden uitgevoerd.
Bij het aanbrengen van deafdekprofielen van de beglazingmoet op een gelijkmatige aan-persdruk van 20 N/cm rand-lengte worden gelet. Om dezeeis na te leven adviseren wij hetplaatsen van afstandsstrips of -hulzen overeenkomstig deglasdikte en de afdichtingspro-fielen. De glaslatten moetenaltijd aan de buitenkant wordenaangebracht.
Het profiel voor de opleggingvan de beglazing moet geschiktzijn voor het specifieke toepas-singsgebied van de dakbegla-zing. Het moet een Shore-A-hardheid van 60° - 70° hebbenom een duurzame elastische
oplegging mogelijk te maken.Een beglazingsband is geenopleggingsprofiel. Contact metmetalen in de sponning (bv. bijpennen, hoekijzers e.d.) is niettoelaatbaar.
Wij adviseren het gebruik vanslicone-afdichtlipprofielen (uit-zondering: UNIGLAS® | CLEANen UNIGLAS® | ECONTROL).Hierdoor bestaat de mogelijk-heid dat problematische pun-ten met silicone afgedicht kun-nen worden. Op EPDM-(APTK-)profielen is geen duur-zame afdichting mogelijk.
Indien een doorlopend isolatie-glaselement op grond van deafmetingen niet mogelijk is,adviseren wij om de noodzake-lijk geworden stuiknaad als'stompe naad' uit te voeren. Derandafdichting moet bestaanuit UV-bestendig materiaal (sili-cone). Eén uitvoering wordtaanbevolen:
n afdekking van de naad metspeciaal siliconenprofiel
De onderlinge materiaalcompati-biliteit moet worden gecontro-leerd. Vrij liggende glasranden,vooral bij isolatieglas met over-stek, moeten worden afgekant.
Als de buitenste ruit van het iso-latieglas als dakrand wordtgebruikt, dan is dit enkel in deuitvoering als isolatieglas metoverstek mogelijk, waarbij de uit-voering van de buitenste ruit alsgehard veiligheidsglas aan tebevelen is.
Slagschaduwen leiden zo leertde ervaring tot een verhoogd risi-co op glasbreuk. Daarom moethiermee bij de keuze van hetglas rekening worden houden. Indergelijke gevallen adviseren wijbinnen en buiten het gebruik vanversterkt glas.
Binnen- en buitenschermenmoeten dusdanig worden aan-gebracht dat er bij de glasopper-vlakken voldoende luchtcircula-tie is. De helling van het dakmoet ten minste 15° zijn om stil-staand water op het afdichtings-systeem te vermijden.
Het vrije ruitoppervlak van debeglazingseenheid moet aan debinnenkant overal aan een gelijk-matig binnenklimaat zijn bloot-gesteld om temperatuurverschil-len te voorkomen. Isolerendebeglazingen mogen niet over deconstructie worden gelegd.
n Ug-waardeBij een t.o.v. de verticaal schui-ne isolatiebeglazing kan vooralbij grotere spouwen de Ug-waarde hoger worden.
De in de typelijsten aangegevenwaarden hebben steedsbetrekking op de verticaleplaatsing van de beglazing, datwil zeggen 90° ten opzichtevan de horizontaal.
Gelieve bij de fabrikant navraagte doen naar de Ug-waardevoor de schuin geplaatstebeglazing, met vermelding vande hellingshoek.
10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
290 | | 291
10.10.2 Balustrades / afscheidingen
Voor doorvalbeveiligendebeglazing bestaat een sinds2003 geldende uitgave van de'Technische regels voor door-valbeveiligende beglazing'(TRAV).
In deze technische regels wor-den eisen voor doorvalbeveili-gende beglazing gedefinieerdvoor drie verschillende valcate-gorieën A, B en C. Als door debeglazing en de steun- enonderconstructie aan de
beschreven randvoorwaardenwordt voldaan, vervalt de ver-plichting van een ad-hoc-toe-stemming (ZiE). Bovendienworden in deze technischeregels ook verschillendeopbouwen beschreven die —voor zover de minimale enmaximale afmetingen wordengerespecteerd — geen bewij-zen van het draagvermogenonder schokbelasting (slinger-proeven) meer vereisen.
10.10.3 Beglazingen met punthoudersysteem
Constructies met punthouder-systeem moeten volgens de ein-dige-elementenmethode (e.e.m)constructietechnisch wordenberekend en het resterendedraagvermogen moet zijn aange-toond. In de regel hebben con-structies met punthoudersys-teem een goedkeuring voor indi-viduele gevallen (ZiE) nodig.
Voor sommige constructies,zoals UNIGLAS® | OVERHEAD,
zijn typegoedkeuringen (bauauf-sichtliche Zulassung, abZ)beschikbaar.
Om eenvoudige puntvormigebeglazingen zonder ZiE of abZuit te kunnen voeren, zijn er de'Technische regels voor hetgebruik van beglazingen metpunthoudersysteem' (TRPV) vanhet Institut für Bautechnik,Berlijn, stand: augustus 2006.
10.10.4 Balbestendige beglazingen
Hierbij worden hogere eisenaan de beglazing gesteld. Omdie reden moet de ontwerper
rekening houden met specialeconstructiekenmerken, zie DIN18032.
10.10.5 Beglazingen met uitzonderlijke klimatologische enthermische belastingen en in de massa gekleurdglas
10.10.5.1 Klimatologische belastingen
De beglazing van ruimten meteen extreem hoge luchtvochtig-heid is onderhevig aan bijzonde-re vereisten. Daartoe behorenruimten zoals overdekte zwem-baden, brouwerijen, zuivelfabrie-ken, maar ook slagerijen, bak-kerijen en bloemisterijen, om ermaar een paar te noemen.
Daarbij worden strengere eisengesteld aan de dichtheid van debeglazing, kozijnen en anderematerialen in de periferie. Voordergelijke toepassingen mogenvolgens de technische richtlijnenvan het Duitse 'Institut desGlaserhandwerks', Hadamar,‘nr. 13 – Beglazingen met
afdichtprofielen’ en ‘nr. 16 –Ramen en puien voor overdektezwembaden’ alleen beglazings-systemen met kitvrije sponning-bodem worden gebruikt. Opdeze wijze wordt gewaarborgddat naar de binnenruimte toeeen absolute dichtheid wordtbereikt. Daarom worden bij der-gelijke systemen de glaslatten inde regel van buiten aange-bracht. In ieder geval moetervoor worden gezorgd dat een
goed functionerende damp-drukvereffening van de spon-ning naar buiten wordt bereikt.Incidenteel kan het zelfs nodigzijn dat er in de hoekzones vande sponning een extra openingmoet worden aangebracht omhieraan te voldoen. Naderegedetailleerde informatie kanworden ontleend aan de techni-sche regels.
10
10.10.5.2 Thermische belastingen
Buitenbeglazingen zijn bestandtegen grote hitte door zonne-straling zolang de completeglasplaat gelijkmatig wordt ver-warmd en er voldoende tijdvoor de thermische uitzettingis. Het wordt echter problema-tisch zodra de glasplaat slechtsgedeeltelijk wordt opgewarmd.Dit is het geval als er zichbomen of slechts deels omlaaggelaten rolgordijnen of jaloe-zieën vóór een glasplaat bevin-den. In dergelijke gevallen ver-warmt met name in het voor-en najaar de energie van delaagstaande zon de beglazingen daar waar schaduw vooralna koude nachten de instralingvan de zon verhindert, blijft deruit koeler. Bij normaal floatglasmag het temperatuurverschiltussen opgewarmde gedeeltenen zulke die in de schaduw zit-ten maximaal 40 K bereiken.Als bijvoorbeeld wordt uitge-gaan van temperaturen in deochtend van net boven hetvriespunt, kan een normale
glasplaat door de zonne-ener-gie snel tot 40 - 50°C wordenopgewarmd. In de schaduwblijft het echter iets boven 0°C.Dus ontstaat er snel een ver-schil van meer dan 40 K dateen glasbreuk kan veroorza-ken.
Nog extremer is dit bij in demassa gekleurd glas. Al naar-gelang de kleur en de intensiteitvan de kleurgeving absorbeertde glasplaat daarbij nog eenextra groot aandeel zonne-energie. Glasoppervlaktetem-peraturen van 60°C en meerzijn daarbij snel mogelijk.Daarom moet in de regel bijtoepassing van in de massage-kleurde zonwerende beglazinggehard veiligheidsglas wordengebruikt. De thermische eigen-schappen hiervan zijn verbe-terd en het glas is bestandtegen een Ät van meer dan 200K. De beglazing is daarmeebeschermd tegen het risico vaneen thermische breuk.
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
292 | | 293
10.10.6 UNIGLAS® | CLEAN evenals UNIGLAS® | ECONTROL
Bij de montage van UNIGLAS® |CLEAN onderhoudsvriendelijkglas met hydrofiele, gemoffeldelaag titaniumoxide en UNIGLAS®
| ECONTROL schakelbaar isola-tieglas moeten enkele punten inacht worden genomen. Zo moe-ten bijvoorbeeld de plaats vanfunctionele lagen of het leggenvan bedrading in bepaalde posi-ties van de beglazing worden uit-gevoerd. Daarom moeten hierbijde speciale beglazingsrichtlijnenen instructies van de fabrikantenop de ruitetiketten extra zorgvul-dig in acht worden genomen enmoet de inbouwpositie exactworden aangehouden.
Het directe contact tussen silico-ne/siliconenolie en de beglazingmoet worden vermeden.
Aan te bevelen is daarom scho-ne werkhandschoenen te dra-gen die niet met silicone in aan-raking zijn gekomen. Ook mager voor de behandeling van hethang- en sluitwerk geen silico-nenspray worden gebruikt.
Voor het reinigen van het glasmoeten de voor glas gebruikelij-ke reinigingsmethoden en mate-rialen worden gebruikt.Schurende reinigingsmiddelenzijn ongeschikt.
Verontreinigingen tijdens debouwfase moeten onmiddellijkmet veel schoon water wordenverwijderd.
10.10.6.1 Correct gebruik van onderhoudsvriendelijk glas
Ook producten met onder-houdsvriendelijk glas UNIGLAS®
| CLEAN behoeven onderhouden verzorging door de gebruiker.
Daartoe behoort ook, naast hetregelmatig schoonmaken vanhet kozijn, het reinigen van de rui-ten, echter met langere tussen-pozen dan bij traditioneel glas.
Tijdens de gehele levensduurvan het glas mag er geen con-tact met siliconenhoudendematerialen plaatsvinden. Datgeldt bijv. voor sproeinevels uitsiliconenhoudende sprays ofachteraf uitgevoerde afdichtings-werkzaamheden.
10.10.6.2.1 Kozijnafmetingen
De verschillende afmetingenvoor de gestelde minimumei-sen aan de kozijndiameter.
10.10.6.2 Constructieve eisen aan het kozijn bij elektro-chroom glas
De oplegging van deUNIGLAS® | ECONTROL-glas-plaat moet vlak zijn. In de regelzijn hiervoor glaslatten rondomvereist, aangebracht aan debinnen- of aan de buitenzijde.De maximale waarde bij derekenkundige doorbuiging vande kozijndelen, stijlen en regelshaaks op het vlak van de glas-pui bedraagt 1/200 van demaatgevende overspanning
van de op te leggen lengte vande glasplaat, maximaal echter15 mm. Daarbij moet wordenuitgegaan van de meestongunstige opgenomen belas-ting (wind, sneeuw, verkeers-lasten of eigengewicht). Terhoogte van een ruitveld (mid-den van de ruit) is de maximaledoorbuiging begrensd tot 8mm. De maximale aanpersdrukop de rand van UNIGLAS® |
ECONTROL-ruiten mag niethoger zijn dan 50 N/cm.
De minimale vrije sponning-ruimte bedraagt 6 mm. Bij dekozijnconstructie moet voor hetleggen van de besturingsbe-drading het volgende in achtworden genomen:
1. Alle kabeldoorvoeren in ennaar de kozijnconstructiemoeten vóór de montagevan het kozijn voorhandenzijn en vrij van bramen en/ofvoorzien van een afdoendekabelbescherming.
2. Alle openslaande ramenhebben een beschermdekabelovergang naar hetraamkozijn (zie afbeeldingenhiernaast).
Te vermijden zijn:
n Puntbelastingen
n Het contact tussen deUNIGLAS® | ECONTROL-ruiten thermisch geleidendematerialen (zoals metaal)
n UV-straling op de randaf-dichting
Kabelgeleiding kozijn-raam
Kabelgeleiding
Code Maat [mm]
a1 4
a2 4
g ≥ 16 tot ≤ 20
s ≥ 5
h ≥ 21
10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
294 | | 295
Codes vlg. DIN 18454 deel 1
t
b c
a1 a2
d
gs
h
e
a1 Dikte van de voegbreedte buiten
a2 Dikte van de voegbreedte binnen
b Sponningbreedte
c Opleggingsbreedte van de glas-
lat
e Dikte van de beglazingseenheid
g Sponning (moet volgens DIN
184545, Deel 1, in de regel 2/3
van de sponninghoogte bedra-
gen, mag echter 20 mm niet
overschrijden)
h Sponninghoogte
s Speling tussen glasplaat en
sponningbodem
t Totale sponningbreedte
10.10.6.2.2 Productietechnische omstandigheden
10.10.6.3.1 Natte beglazing
Volgens de huidige stand vande productietechniek kan bijelektrochroom architectuurglasniet worden uitgesloten dat erpunten tot een diameter van 3mm en in een oppervlaktedicht-
heid van 3 stuks per m2 optre-den die niet elektrochromatischactief zijn. Deze vormen geenreden voor reclamatie.
10.10.6.3 UNIGLAS® | CLEAN en UNIGLAS® | ECONTROL inverschillende systemen/constructies
In plaats van het vaak gebruik-te silicone voor natte beglazingmoeten er alternatieve, door deglasfabrikant vrijgegevenafdichtmaterialen worden
gebruikt. Hiervoor is bij de glas-fabrikanten overeenkomstigeinformatie voor de verwerker teverkrijgen.
10.10.6.3.2 Droge beglazing
Bij de droge beglazing wordende afdichtingen dikwijls met hetoog op een betere verwerk-baarheid met siliconenoliënbehandeld. Dit is bij de fotoka-talytische, hydrofiele en elektro-chrome producten niet toelaat-baar, aangezien deze silicone-noliën sterke kruipeigenschap-pen bezitten en de werking vande beglazing teniet doen. Demeeste fabrikanten van afdich-tingen bieden droge of alterna-
tief gesmeerde afdichtingen(met talg, glycerine, glijpolyme-ren of glijlak) aan die met dezesoorten glas compatibel zijn.
Moeten er afdichtingen zonderglijmiddel worden gebruikt, dankan de verwerker deze metzeepsop, glycerine of dergelijkebeter glijdend maken. Er maggeen montagespray (siliconen-olie) worden gebruikt.
10.10.6.3.3 Dakbeglazingsprofiel
Normale siliconenprofielen zijnongeschikt. Voor het gebruikmet zelfreinigende soorten glaskunnen profielen wordengebruikt die bestaan uit siliconeen speciaal zijn nabehandeld.
Er moet echter op worden geletdat de verlijming siliconenvrij is.Ook deze systemen wordendoor de glasfabrikant vrijgege-ven.
10.10.6.3.4 Gevelsystemen
In principe gelden de uiteenzet-tingen tot nu toe over de plaat-sing van zelfreinigende beglazin-gen ook in de gevelbouw. Echterer worden in de regel bij gevelshogere eisen gesteld aan dedichtheid en duurzaamheid vanafdichtingen dan bij ramen.
Bij het vervangen van siliconendoor alternatieve materialendient in elk geval te wordengecontroleerd of de vereisteprestatiecapaciteit voor debetreffende toepassing wordtbereikt. Hierbij moet er metname op worden gelet dat in degevelbouw grotere bewegingenvan voegen en eventueel hogerebelastingen door directe weer-sinvloeden (UV-straling, tempe-ratuur en vochtigheid) dan bijramen te verwachten zijn.
Indien er geen siliconenvrijealternatieven mogelijk zijn, moethet gebruik van silicone waar-mee glas wel in contact magkomen als glascoating met deglasfabrikant worden overlegd.Dergelijke toepassingen kunneneen duidelijke afbreuk van de
functionaliteit ter hoogte van hetcontactgedeelte betekenen. Omnegatieve effecten op de functio-naliteit te minimaliseren, moetener twee punten in het bijzonderin acht worden genomen:
n er moet strikt op worden geletdat er geen verontreinigingenvan de handen op de zelfreini-gende glasoppervlakkenterechtkomen,
n er moet voor worden gezorgddat siliconenhoudende voe-gen en verlijmingen niet aanregenwater blootgesteld wor-den.
Dat geldt in het bijzonder vooreen speciaal geval van gevel-bouw, de zogenaamde 'gelijmdebeglazingen' (= structural sea-lant glazing), waarbij de verbin-dingsvoeg tussen glas en kozijnconstructietechnisch dragenden daarnaast vaak ook afdicht-en uitzetvoeg is.
In de regel moet daarom bijgevelconstructies het ontwerpafgestemd worden met alle bijhet systeem betrokkenen.
10.10.6.3.5 Verbinding met stompe naad
Ook de zogenaamde 'stompenaad' tussen zelfreinigendeglasplaten mag in geen gevalmet silicone worden uitge-voerd. Alternatieve materialenvoor natte beglazing vormen in
principe oplossingen. Er moetin ieder geval ruggespraak wor-den gehouden met de fabrikantvan de kit om de compatibiliteiten de goede werking ervan tebespreken.
10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
296 | | 297
10.10.7 Figuur- en draadglas
Figuur- en draadglas moetovereenkomstig de daarvoor
geldende bouwrechtelijkebepalingen worden geplaatst.
10.11 Bijzondere bouwkundige omstandig-heden
10.11.1 Radiatoren
Bij de beglazing kan er aan degeplaatste beglazingseenhe-den schade optreden die nietonder onze garantie valt.
De volgende richtlijnen, aanbe-velingen en voorschriften moe-ten daarom door de glaszetterin acht worden genomen:
Tussen radiator en isolatieglasdient in de regel een afstand van30 cm te worden aangehouden.Als deze afstand kleiner is, dienter om veiligheidsredenen een ruitvan gehard veiligheidsglas tus-sen geplaatst te worden.
Deze kan zonder kozijn wordenopgesteld en moet ten minste deoppervlakte van de radiator heb-ben. Als de glasplaat van de isole-rende beglazing aan de kant vande radiator bestaat uit gehard vei-ligheidsglas (ESG), kan de afstandtot 15 cm teruggebracht worden.
10.11.2 Aanbrengen van gietasfalt
Bij het aanbrengen van gietasfaltin ruimten met beglaasde ramendienen de isolatieglaseenhedente worden beschermd tegen dete verwachten hoge tempera-tuurbelastingen. Moet er boven-
dien rekening worden gehoudenmet instraling van de zon, dan isbovendien aan de kant die in hetweer zit een afdekking noodza-kelijk. Dit geldt met name bijthermisch isolerend glas.
10.11.3 Verven, folies, affiches
Het aanbrengen van verf, folies enaffiches kan als de zon schijnt lei-den tot grote temperatuurverschil-
len. Het risico van breuk wordtverminderd wanneer gehard vei-ligheidsglas (ESG) wordt gebruikt.
10.11.4 Binnenzonweringen, meubilair
Binnenzonweringen en meubi-lair moeten op voldoendeafstand van de beglazing wor-
den geplaatst om een opho-ping van warmte te voorkomen.
10.11.5 Schuifdeuren en -ramen met thermische isolerenden zonwerend glas
Bij deze beglazingen moet wor-den gelet op een voldoendeluchtcirculatie tussen de ruitele-menten als de elementen voorelkaar geschoven zijn. Bijinstraling van de zon kunnen de
ruiten zeer warm worden. Ditkan leiden tot thermische breu-ken. Dit breukrisico kan wordenverminderd als er gehard veilig-heidsglas (ESG wordt gebruikt. 10
10.12 Richtlijnen m.b.t. productaansprake-lijkheid en garantie
10.12.1 Richtlijn voor de beoordeling van de visuele kwaliteitvan glas voor de bouwBundesinnungsverband des Glaserhandwerks, Hadamar |
Bundesverband der Jungglaser und Fensterbauer e.V., Hadamar |
Bundesverband Flachglas e.V., Troisdorf | Bundesverband
Glasindustrie und Mineralfaserindustrie e.V., Düsseldorf | Verband der
Fenster- und Fassadenhersteller e. V., Frankfurt.
Deze richtlijn is uitgewerkt door de Technische Adviescommissie van
het 'Institut des Glaserhandwerks für Verglasungstechnik und
Fensterbau, Hadamar' en door de Technische Commissie van het
'Bundesverband Flachglas, Troisdorf'. Stand: mei 2009
10.12.1.1 Toepassingsgebied
Deze richtlijn geldt voor debeoordeling van de visuelekwaliteit van glas voor de bouw(gebruik in de buitenschil vangebouwen en bij de afwerkingvan bouwtechnische installa-ties/bouwwerken). De beoor-deling geschiedt conform deonderstaand beschreven keu-ringsgrondslagen met behulpvan de in de tabel vlg. par.10.12.1.3 aangegeven toleran-ties.
Beoordeeld wordt het ingeplaatste toestand resterendebinnenwerkse glasoppervlak.Glasproducten in de uitvoeringmet gecoat glas, in de massagekleurd glas, gelaagd glas ofverstarkt glas (gehard veilig-heidsglas, thermisch versterktglas) kunnen eveneens metbehulp van de tabel vlg. par.10.12.1.3 worden beoordeeld.
De richtlijn geldt niet voor glasin speciale uitvoeringen, zoalsglas met in de spouw of in deopbouw aangebrachte elemen-
ten, glasproducten waarbijgebruik is gemaakt van figuur-glas, draadglas, speciale veilig-heidsbeglazingen (in- en uit-braakwerende beglazingen),brandwerende beglazingen enniet-transparante glasproduc-ten. Deze glasproducten moe-ten afhankelijk van de gebruiktematerialen, de productiemetho-den en de respectievelijke richt-lijnen van de fabrikanten wor-den beoordeeld.
De beoordeling van de visuelekwaliteit van de randen vanglasproducten is geen onder-werp van deze richtlijn. Bij nietrondom omrande constructiesvervalt voor de niet omranderanden het beoordelingscriteri-um ‘sponning’. Bij de bestellingmoet het beoogde gebruiks-doel worden aangegeven.
Voor de beoordeling van glas ingevels in het buitenaanzichtmoeten speciale voorwaardenworden overeengekomen.
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
298 | | 299
10.12.1.2 Beoordeling
Algemeen is bij de beoordelinghet doorzicht door de begla-zing, d.w.z. het bekijken van deachtergrond, en niet de blikerop doorslaggevend. Dezereclamaties worden niet inbehandeling genomen.
De beoordeling van de begla-zingen volgens de tabel in par.10.12.1.3 moet worden uitge-voerd vanaf een afstand vanten minste 1 m van binnen naarbuiten en onder een gezichts-hoek die overeenkomt met hetalgemeen gangbare gebruikvan het vertrek. De beoordelingvindt plaats bij diffuus daglicht(bijv. een betrokken hemel)zonder direct zonlicht of kunst-licht.
De beglazingen binnen ruimten(binnenbeglazingen) dienen bij
normale (diffuse), voor hetgebruik van de ruimten voorzie-ne belichting onder een bijvoorkeur verticale waarne-mingshoek ten opzichte vanhet oppervlak te worden beoor-deeld.
Een eventuele beoordeling vanhet buitenaanzicht gebeurt ingeplaatste toestand metinachtneming van de gebruike-lijke waarnemingsafstanden.Beoordelingscondities enwaarnemingsafstanden uitvoorschriften in productnormenvoor de onderzochte beglazin-gen kunnen hiervan afwijken enhiermee wordt in deze richtlijngeen rekening gehouden. Aande in deze productnormenbeschreven beoordelingscon-dities kan bij het object vaakniet worden voldaan.
10.12.1.3 Toleranties voor de visuele kwaliteit van glas voorde bouw
n Opgesteld voor floatglas, ESG, TVG, VG, VSG, telkensgecoat of niet-gecoat
Zone Toelaatbaar per eenheid zijn
Externe vlakke randbeschadigingen of afgesprongen stukjes die de
sterkte van het glas niet nadelig beïnvloeden en niet groter zijn dan de
breedte van het randprofiel.
Afgesprongen stukjes aan de binnenkant zonder losse splinters die zijn
opgevuld door kit.
Punt- en vlakvormige resten alsmede krassen onbeperkt.
Insluitingen, blaasjes, punten, vlekken etc.:
Ruitoppervlak ≤ 1 m2: max. 4 stuks à < 3 mm Ø
ruitoppervlak > 1 m2: max. 1 stuks à < 3 mm Ø
per m randlengte rondom
Restanten (puntvormig) in de spouw:
ruitoppervlak > 1 m2: max. 4 stuks à < 3 mm Ø
ruitoppervlak > 1 m2: max. 1 stuks à < 3 mm Ø
per m randlengte rondom
Restanten (vlakvormig) in de spouw:
max. 1 stuks ≤ 3 cm2
Krassen: Totaal van de individuele lengten:
max. 90 mm – individuele lengte: max. 30 mm
Haarkrasjes: niet geclusterd toegestaan
Insluitingen, blaasjes, punten, vlekken etc.:
ruitoppervlak > 1 m2: max. 2 stuks à < 2 mm Ø
1 m2 < ruitoppervlak ≤ 2 m2: max. 3 stuks à < 2 mm Ø
ruitoppervlak > 2 m2: max. 5 stuks à < 2 mm Ø
Krassen: Totaal van de individuele lengten:
max. 45 mm – individuele lengte: max. 15 mm
Haarkrasjes: niet geclusterd toegestaan
max. aantal toleranties als in zone R
Insluitingen, blaasjes, punten, vlekken etc. van 0,5 tot < 1,0 mm zijn
zonder oppervlaktebegrenzing toelaatbaar, behalve bij clusters. Van
clusters is sprake als er ten minste 4 insluitingen, blaasjes, punten,
vlekken etc. binnen een cirkel met een diameter van ≤ 20 cm voor-
handen zijn.
F
R
H
R+H
Opmerkingen:
Reclamaties ≤ 0,5 mm worden niet in
behandeling genomen. Voorhanden
storingsvelden (kring) mogen niet groter
zijn dan 3 mm.
Toleranties voor drievoudig warmte-
werend isolatieglas, gelaagd glas
(VG) en gelaagd veiligheidsglas
(VSG):
Het aantal toleranties van zone R en
zone H wordt qua frequentie per extra
glaseenheid en per gelaagd-glaseen-
heid 25% groter dan de bovenge-
noemde waarden. Het resultaat wordt
steeds afgerond.
Gehard veiligheidsglas (ESG) en
thermisch versterkt glas (TVG) en
gelaagd veiligheidsglas (VG) van
ESG en/of TVG:
1. De lokale golving op het glasopper-
vlak – behalve bij ESG van figuurglas
en TVG van figuurglas – mag over
een gemeten afstand van 300 mm
niet meer dan 0,3 mm bedragen. 10
Toepassingsvoorbeeld
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
300 | | 301
2. De deformatie, gerelateerd aan de
totale lengte van de glasrand –
behalve bij ESG van figuurglas en
TVG van figuurglas –, mag niet meer
dan 3 mm per 1.000 mm lengte van
de glasrand bedragen. Bij vierkante
formaten en bijna vierkante formaten
(tot 1:1,5) en bij enkele ruiten met
een nominale dikte van < 6 mm
kunnen grotere kromheden optre-
den.
Afb. 1: Zones op een glas
breedte glasplaat
binnenwerkse breedtemaat b FF
hoofdzone HR R
hoof
dzon
e H
binn
enw
erks
e ho
ogte
maa
t h
FF
hoog
te g
lasp
laat
RR
HR
F
F = sponningzone:
de optisch dekkingsgebied in gemon-
teerde toestand (met uitzondering van
mechanische schade rand geen
beperkingen)
R = randzone:
Oppervlak 10% van de betreffende
binnenwerkse breedte- en hoogtema-
ten (minder strenge beoordeling)
H = hoofdzone:
(strengste beoordeling)
10.12.1.4 Algemene richtlijnen
De richtlijn is een beoordelings-maatstaf voor de visuele kwali-teit van glas in de bouw. Bij debeoordeling van een geplaatstglasproduct moet ervan wor-den uitgegaan dat er behalvemet de visuele kwaliteit ookmet de eigenschappen van hetglasproduct rekening moetworden gehouden om tebeantwoorden aan de beoogdefuncties.
Eigenschapswaarden van glas-producten, zoals geluidsisolatie-,thermische isolatie- en lichttrans-missiewaarden enz. die voor debetreffende functie worden aan-gegeven, hebben betrekking opproefglasplaten volgens de vantoepassing zijnde keuringsnorm.Bij andere formaten glasplaten,combinaties en door de plaatsingen externe invloeden kunnen deaangegeven waarden en opti-sche indrukken veranderen.
Het grote aantal verschillendeglasproducten maakt hetonmogelijk om de tabel vlg. par.10.12.1.3 als onbeperkt vantoepassing te beschouwen.Soms is een productspecifiekebeoordeling vereist. In dergelij-ke gevallen, bijv. bij specialeveiligheidsbeglazingen (in- enuitbraakwerende beglazingen),moeten de specifieke vereiste
eigenschappen afhankelijkheidvan het gebruik en de inbouw-situatie worden beoordeeld. Bijde beoordeling van bepaaldekenmerken moeten de pro-ductspecifieke eigenschappenin acht worden genomen.
10.12.1.4.1 Visuele eigenschappen van glasproducten
10.12.1.4.1.1 Eigen kleur
Alle bij glasproducten toege-paste materialen hebben opgrond van de gebruikte grond-stoffen eigen kleuren die mettoenemende dikte duidelijkerzichtbaar kunnen worden. Omfunctionele redenen wordengecoate glazen toegepast. Ookgecoat glas heeft een eigenkleur. Deze eigen kleur kananders worden waargenomen
bij doorkijken van het raam danbij kijken op het raam. Opgrond van het ijzeroxidegehaltevan het glas, het coatingpro-ces, de coating en de verande-ringen van glasdikte en ruitop-bouw zijn schommelingen vande kleurindruk mogelijk en niette vermijden.
10.12.1.4.1.2 Kleurverschillen bij coatings
Voor een objectieve beoorde-ling van het kleurverschil bijcoatings is de meting resp.controle van het kleurverschilvereist onder tevoren exactvastgelegde voorwaarden(glassoort, kleur, lichtsoort).
Een dergelijke beoordeling kanniet onderwerp van deze richt-lijn zijn. (Voor nadere informatieverwijzen wij naar het VFF-informatieblad ‘Kleurgelijkheidvan transparant glas in debouw’).
10.12.1.4.1.3 Beoordeling van het zichtbare gedeelte van derandafdichting van isolatieglas
In het zichtbare gedeelte vande randafdichting en dus buitenhet binnenwerkse glasopper-vlak kunnen bij isolatieglas aanglas en afstandhouderframeproductie-inherente kenmerkenzichtbaar zijn. Deze kenmerkenkunnen zichtbaar worden alsde randafdichting van het isola-tieglas constructie-inherent opeen of meer plaatsen niet isafgedekt. De toelaatbare afwij-kingen van de parallelliteit van
de afstandhouder(s) t.o.v. derechte glasrand of t.o.v. andereafstandhouders (bijv. drievou-dig warmtewerend isolatieglas)bedragen bij een lengte van deglasrand tot 2,5 m in totaal 4mm, bij grotere randlengten intotaal 6 mm. Bij dubbel isolatie-glas bedraagt de tolerantie vande afstandhouder t.o.v. delengte van de glasrand tot 3,5m 4 mm en bij grotere rand-lengten 6 mm. Als de randaf- 10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
302 | | 303
dichting van het isolatieglasinherent aan de constructie nietis afgedekt, kunnen karakteris-tieke kenmerken van de randaf-dichting zichtbaar worden die
geen onderwerp van de richtlijnzijn en van geval tot geval over-een moeten worden gekomen.
10.12.1.4.1.4 Isolatieglas met inwendige roeden
Door klimatologische invloeden(bijv. isolatieglaseffect) enschokken of met de hand ver-oorzaakte trillingen kunnen bijroeden tijdelijk rammelgeluidenoptreden.
Zichtbare zaagsneden en kleineverfafbladderingen in het zaag-gedeelte zijn inherent aan deproductie. Afwijkingen van dehaaksheid en een verspringing
binnen de veldindelingen moe-ten met inachtneming van deproductie- en inbouwtoleran-ties en de algehele indruk wor-den beoordeeld. Effecten doortemperatuurinherente lengte-veranderingen bij roeden in despouw kunnen in principe nietworden vermeden. Een pro-ductie-inherente verspringingvan de roeden is niet helemaalte voorkomen.
10.12.1.4.1.5 Beschadiging van de buitenkant
Bij mechanische of chemischebeschadigingen van de buiten-kant die na het beglazen wordenontdekt, moet de oorzaak ervanworden achterhaald. Dergelijkereclamaties kunnen ook wordenbeoordeeld volgens par.10.12.1.3.
Voor het overige gelden o.a. devolgende normen en richtlijnen:
n Technische richtlijnen van hetglaszettersgilde (Glaserhand-werk)
n VOB/C ATV DIN 18 361‘Beglazingswerkzaamheden’
n Productnormen voor debeoordeelde glasproducten
n Informatieblad glasreiniging,uitgegeven door'Bundesverband Flachglase.V.' e.a.
n Richtlijn inzake het werkenmet isolatieglas, uitgegevendoor 'Bundesverband Flach-glas e.V.' e.a. en de respectie-velijke technische gegevensen de van toepassing zijndeplaatsingsvoorschriften vande fabrikanten.
10.12.1.4.1.6 Fysische eigenschappen
Van de beoordeling van devisuele kwaliteit uitgesloten zijneen aantal onvermijdbare fysi-sche fenomenen die in het bin-nenwerkse glasvlak kunnenoptreden, bijv.:
n interferentieverschijnselen
n isolatieglaseffect
n anisotropieën
n condensatie aan de buiten-kant van de beglazing (con-densvorming)
n bevochtigbaarheid van glas-oppervlakken
10.12.1.5 In Oostenrijk geldt in plaats van de richtlijn voorde beoordeling van de visuele kwaliteit van glas inde bouw de norm ÖNORM B 3738.
n Toelaatbare fouten bij isolatieglas van floatglas
Zone Toelaatbaar per eenheid (dubbel isolatieglas)Afb. 1
Externe, vlakke randbeschadigingen resp. afgesprongen stukjes die
geen afbreuk doen aan de sterkte van het glas en de randafdichting niet
overschrijden.
Afgesprongen stukjes aan de binnenkant zonder losse splinters die zijn
opgevuld door kit.
Punt- en vlekvormige resten en krassen en ongelijkmatige en/of golfvor-
mig opgebracht butyl, onbeperkt.
Insluitingen, blaasjes, punten, vlekken e.d.:
Ruitoppervlak Aantal Diameter
≤ 1 m2 max. 4 stuks ≤ 3 mm
> 1 m2 max. 1 stuks met Ø ≤ 3 mm per oml. meter
Restanten (puntvormig) in de spouw:
≤ 1 m2 max. 4 stuks ≤ 3 mm
> 1 m2 max. 1 stuks met Ø ≤ 3 mm per oml. meter
Resten (vlakvormig) in de spouw (witachtig grijs resp. transparant):
bis 5 m2 max. 1 stuks ≤ 3 mm
per verdere 5 m2 max. 1 stuks ≤ 3 mm
Krassen:
Ruitoppervlak Individuele lengte Totaal van de
individuele lengten
tot 5 m2 max. 30 mm max. 90 mm
> 5 m2 max. 30 mm evenr. extrapolatie
Opmerking: De ‘evenredige extrapolatie’ heeft betrekking op het ‘totaal van de indi-
viduele lengten' en niet op de grootte of individuele lengte ervan.
Haarkrasjes: niet geclusterd toegestaan
Insluitingen, blaasjes, punten, vlekken e.d.:
Ruitoppervlak Aantal Diameter
≤ 1 m2 max. 2 stuks ≤ 2 mm
> 1 m2 ≤ 2 m2 max. 3 stuks ≤ 2 mm
> 2 m2 ≤ 5 m2 max. 5 stuks ≤ 2 mm
> 5 m2 evenr. extrapolatie ≤ 2 mm
Opmerking: De ‘evenredige extrapolatie’ heeft betrekking op het ‘aantal individuele vel-
den' voor het ruitoppervlak van > 2 m2 tot ≤ 5 m2 en niet op de maximale grootte ervan.
Krassen:
Ruitoppervlak Individuele lengte Totaal van de
individuele lengten
tot 5 m2 max. 15 mm max. 40 mm
> 5 m2 max. 15 mm evenr. extrapolatie
Opmerking: De ‘evenredige extrapolatie’ heeft betrekking op het ‘totaal van alle indi-
viduele lengten' van de fouten en niet op de grootte of individuele lengte ervan.
Haarkrasjes: niet geclusterd toegestaan
F
R
H
De reclamaties ≤ 0,5 mm worden niet
in behandeling genomen. Voorhanden
storingsvelden (kring) mogen niet groter
zijn dan 3 mm. Het toelaatbare aantal
van de betreffende fouten wordt bij
drievoudig warmtewerend isolatieglas 10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
304 | | 305
met 50% en bij vierdubbel isolatieglas
met 100% verhoogd.
Gelaagd glas (VG) en gelaagd veilig-
heidsglas (VSG):
1. De frequente van de toleranties van
zone R en zone H wordt per
gelaagd-glaseenheid 50% groter.
2. Bij gietharsplaten kunnen productie-
inherente golvingen optreden.
Gehard veiligheidsglas (ESG) en
thermisch versterkt glas (TVG):
1. De lokale deformatie op het glasop-
pervlak mag over een gemeten
afstand van 300 mm niet meer
bedragen dan 0,5 mm.
2. Bij ESG met een nominale dikte van
3 tot 19 mm en bij TVG met een
nominale dikte van 3 tot 12 mm van
floatglas mag de deformatie, gerela-
teerd aan de lengte van de randen
of de diagonalen, niet groter zijn dan
3 mm per 1.000 mm.
3. Als gelaagd glas (VG) of gelaagd
veiligheidsglas (VSG) wordt vervaar-
digd van versterkte eenheden, moet
op de voornoemde waarden van
deformatie een toeslag van 50%
worden gerekend.
10.12.2 Richtlijn voor het werken met isolatieglas
Zwaartepunt: transport, opslag en montageBundesverband Flachglas e. V., Troisdorf met medewerking van:
Bundesinnungsverband des Glaserhandwerks, Hadamar |
Fachverband Glas Fenster Fassade Baden-Württemberg, Karlsruhe |
Verband der Fenster- und Fassadenhersteller, Frankfurt |
FlachglasMarkenkreis GmbH, Gelsenkirchen | Gluske-BKV GmbH,
Wuppertal | Interpane Glasindustrie AG, Lauenförde | Isolar-Glas-
Beratung GmbH, Kirchberg | Pilkington Deutschland AG, Gladbeck |
Schollglas, Barsinghausen | Glas Trösch GmbH, Nördlingen
Stand: 2008
10.12.2.1 Inleiding
Een isolerende beglazingbestaat uit ten minste tweeglasplaten die met elkaar ver-bonden zijn via een randafdich-ting die de ingesloten spouwhermetisch ten opzichte van deomgeving afsluit.
Isolatieglas is een vollediggeprefabriceerde componentvoor de toepassing in de bouw,met een doorlopend lineaire,minimaal tweezijdige oplegging[1]; [2].
De fabrikant van het raam of degevel is in principe verantwoor-delijk voor de goede werkingvan zijn product bij gebruikovereenkomstig de bestem-ming.
Deze richtlijn gaat ervan uit dathet transport, de opslag en deplaatsing alleen worden uitge-voerd door vakkundige perso-nen.
10.12.2.2 Toepassingsgebied
Deze richtlijn geldt voor:
n transport
n opslag
n plaatsing
van isolatieglas conform EN1279.
Deze richtlijn beschrijft denoodzakelijke maatregelen omde dichtheid en de goede wer-king van de randafdichtingduurzaam te behouden.Bouwfysische functies, mecha-nische eigenschappen, in despouw aangebrachte elemen-
ten, optische kenmerken englasbreuk maken geen deel uitvan deze richtlijn.
Deze richtlijn is rechtsgeldig alsde fabrikant van het isolatieglasof een contractpartner in deAlgemene Voorwaarden aandeze richtlijn refereert of dezerichtlijn voor een individueelgeval overeenkomt. Ze ver-vangt geen normen, ingevoer-de technische regels of wettelij-ke bepalingen voor het gebruikvan isolatieglas. Aan het eindevan deze richtlijn staat enigebelangrijke technische informa-tie.
Randafdichting isolatieglas
b
a
De zone ‘a’ (glasrandafdekking aan de zijkant in het weer) is de hoogte die
van de glasrand tot aan het zichtveld van het isolatieglas verloopt. Los van de
normvereisten aan de sponning moet worden voorkomen dat in geplaatste
toestand natuurlijk daglicht op de zones ‘a’ of ‘b’ kan inwerken. Eventueel
moet het isolatieglas worden besteld met een ‘UV-bestendige randafdichting’
of de randafdichting moet tegen UV-straling worden beschermd.
10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
306 | | 307
het glas dragende constructie.Afwijkende beglazingssyste-men zoals bijv. systemen metpunthoudersysteem of gelijmdesystemen zijn niet in deze richt-
lijn opgenomen. Hieraan wor-den eventueel verderstrekken-de eisen m.b.t. de randafdich-tingsconstructie gesteld.
10.12.2.6 Beglazingsblokjes
Het beglazingsblokje vormt deverbinding tussen glas en kozijn.
De techniek van beglazingsblok-jes wordt in [3] beschreven.
De techniek van de beglazingsblokjes
beglazingsblokje
De beglazingsblokjes moeteneen vrije glassponning voor hetbehoud van de dampdrukver-effening (condensatie op langetermijn), de ventilatie en eventu-eel de ontwatering waarbor-gen. Algemeen moeten bij deplaatsing van isolatieglasgeschikte beglazingsblokjesresp. bruggetjes wordengebruikt. Alle glasplaten vaneen isolerende beglazing moe-ten volgens de erkende regelsvan de techniek [3] wordenvoorzien van beglazingsblokjes.
De plaatsing, materialen, maaten vorm worden in richtlijnen [3]of door uitlatingen van de fabri-kanten van de beglazingsblok-jes bepaald.
Beglazingsblokjes kunnen vangeschikt hout, geschikte kunst-stof of andere geschikte mate-rialen zijn vervaardigd, moeteneen voldoende, duurzamedruksterkte hebben en mogengeen afsplinteringen van deglasranden veroorzaken.
Beglazingsblokjes mogen huneigenschappen en die van hetisolatieglas gedurende delevensduur door de toegepastekitten en lijmen en door vocht,extreme temperaturen of ande-re invloeden niet in negatievezin veranderen.
10
10.12.2.3 Principiële vereisten
De randafdichting mag niet wor-den beschadigd. De bescher-ming van de randafdichting iseen absolute voorwaarde voorhet behoud van de werking. Alleschadelijke invloeden moetenworden vermeden. Dit geldtvanaf de dag van levering vooropslag, transport en plaatsing.Schadelijke invloeden kunnenonder andere zijn:
n duurzame watervorming opde randafdichting
n UV-straling
n ongeplande mechanischespanningen
n incompatibele materialen
n extreme temperaturen
10.12.2.4 Transport, opslag en hantering
Gebruikelijk is het transport opglasbokken of met kisten.
10.12.2.4.1 Transport op glasbokken
De glasplaten moeten voor hettransport op de glasbokkenworden vastgezet. Daarbij mag
door de bevestiging geenontoelaatbare druk op de glas-platen inwerken.
10.12.2.4.2 Transport met kisten
Voor kisten als lichte verpakkin-gen die niet zijn ontwikkeld voorde inwerking van constructie-technische of dynamische las-ten moet van geval tot gevalworden gecontroleerd hoe dekisten kunnen worden gehan-teerd of bijv. transportkabelskunnen worden gebruikt.
De opslag of het wegzettenmag alleen in verticale positieop geschikte glasbokken ofinrichtingen geschieden. Alsmeerdere glasplaten wordengestapeld, zijn tussenlagen (bv.
schutpapier, buffers, kurkjes)vereist.
Algemeen moet isolatieglas opde bouw worden beschermdtegen schadelijke chemische offysische invloeden.
Isolatieglas moet in de open-lucht volledig afgedekt wordenbeschermd tegen aanhouden-de vochtinwerking of zonne-straling.
10.12.2.5 Plaatsing
Elk geleverd glaselement moetvóór de plaatsing op beschadi-ging worden gecontroleerd.Beschadigde elementenmogen niet worden verwerkt.
Isolerende beglazingen zijn inde regel opvullende elementen,d.w.z. zonder dragende func-tie. Het eigengewicht en de opde beglazing inwerkende exter-ne lasten moeten worden door-gegeven aan het kozijn of de
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
308 | | 309
10.12.2.7 Mechanische belastingen
In geplaatste toestand zijn dyna-mische belastingen en continuebelastingen door wind, sneeuw,mensengedrang enz. vaninvloed op het isolatieglas. Dezebelastingen worden op deopleggingsprofielen (kozijnen)overgebracht, waardoor dezeopleggingsprofielen en de glas-rand doorbuigen. Hierdoor ont-staan schuifkrachten in de rand-afdichting van het isolatieglas.De volgende begrenzingen moe-ten in acht worden genomen omde duurzame dichtheid van de
randafdichting niet in gevaar tebrengen:
De doorbuiging van de isolatie-glas-randafdichting verticaal tenopzichte van het vlak van deglasplaat ter hoogte van eenrand mag bij maximale belastingniet meer dan 1/200 van delengte van de glasrand bedra-gen, max. echter 15 mm. Dekozijnen moeten daarvoor vol-doende gedimensioneerd zijn.
10.12.2.8 Sponning, afdichting en dampdrukvereffening
Beglazingssystemen die desponning scheiden van het bin-nenklimaat hebben hun waardebewezen. Voor Midden-Europese verhoudingen wordt
de sponning naar de zijde vanhet weer geventileerd. De lucht-uitwisseling vanuit de ruimte inde sponning dient grotendeels teworden vermeden.
10.12.2.9 Normen, richtlijnen, regelgeving(telkens in de meest recente versie)
[1] TRAV – Technische regels voor het gebruik van doorvalbeveiligende
beglazingen, DIBt Berlijn
[2] TRLV – Technische regels voor het gebruik van beglazingen met lineaire
oplegging, DIBt Berlijn
[3] Technische richtlijn nr. 3 van het Duitse instituut voor het glazenmaker-
sambacht, Hadamar
[4] Technische richtlijn nr. 17 van het Duitse instituut voor het glazenmaker-
sambacht, Hadamar
[5] EN 1279-5, Glas in de bouw, isolatieglas, overeenstemmingsbeoordeling
[6] DIN 18545-1, Afdichten van beglazingen met afdichtmaterialen; eisen
aan glassponningen; beglazingen met afdichtmaterialen
[7] DIN 18545-3, Afdichten van beglazingen met afdichtmaterialen, begla-
zingssystemen
[8] Belastingdruk voor de beglazing van kozijnen, ift-richtlijn VE 06/01
10
10.12.3 Leidraad voor het gebruik van drievoudig warmte-werend isolatieglasBundesverband Flachglas e. V., Troisdorf | Deutsche Hutchinson GmbH,
Eschborn | E C I European Chemical Industries Ltd., Essen | Fenzi
S.p.A. , I-Tribiano | Flachglas MarkenKreis GmbH, Gelsenkirchen | Glas-
Fandel GmbH & Co. KG, Bitburg | Glas Trösch GmbH Sanco Beratung,
Nördlingen | Gretsch-Unitas Baubeschläge GmbH, Ditzingen | Guardian
Flachglas GmbH, Thalheim | Gütegemeinschaft Mehrscheiben-
Isolierglas e. V., Troisdorf | H. B. Fuller Window GmbH, Lüneburg | IGK
Isolierglasklebstoffe GmbH, Hasselroth | Interpane Glasindustrie AG,
Lauenförde | Isolar-Glas-Beratung GmbH, Kirchberg | Kömmerling
GmbH, Pirmasens | mkt GmbH, Alsdorf | Pilkington Deutschland AG,
Gladbeck | Saint-Gobain Glass Deutschland GmbH, Aken | Semcoglas
Holding GmbH, Westerstede
met medewerking van: Bundesinnungsverband des Glaserhandwerks,
Hadamar | Fachverband Glas Fenster Fassade Baden-Württemberg,
Karlsruhe | Institut für Fenstertechnik, Rosenheim | Verband der Fenster-
und Fassadenhersteller, Frankfurt
Stand: mei 2009
10.12.3.1 Inleiding
De energiebesparingsverorde-ning (EnEV) is het belangrijksteregelgevingsinstrumentariumvan de regering in Duitsland inhet streven naar een efficiëntgebruik van energie in de nieuw-bouw en de bestaande bouw.De energiebesparingsverorde-ning (EnEV) van 2007 wasbedoeld voor de implementeringvan de energie-efficiëntierichtlijnvan de Europese Unie. Met de in2009 uitgevaardige wijziging vandeze energiebesparingsverorde-ning (EnEV) werd het eisenni-veau voor de energiebehoeftemet 30% aangescherpt.
Om aan deze toekomstige eisente kunnen voldoen, zijn tal vaninnovaties – ook op het gebiedvan glas, ramen en gevels –noodzakelijk. Een belangrijke bij-drage aan de verbetering van dewarmtetechnische eigenschap-pen van ramen en gevels zaldaarbij de toepassing van drie-voudig warmtewerend isolatie-glas in een aanzienlijk grotere
omvang dan tot nu toe gebruike-lijk is leveren.
Leidraad voor het gebruik vandrievoudig warmtewerend isola-tieglas. De 'BundesverbandFlachglas e.V.' en zijn ledenondersteunen uitdrukkelijk hetstreven van de Duitse regeringnaar een nog efficiëntereomgang met de beperkte ener-giebronnen.
Drievoudig warmtewerendebeglazingen zijn al meer dan 10jaar op de markt ingevoerde enbeproefde producten die echtertot nu toe slechts in beperktemate werden toegepast.
De productie van drievoudigwarmtewerend isolatieglas ineen aanzienlijk grotere omvangdan tot nu toe heeft enormeeffecten op de productietechno-logie en de daarbij in acht tenemen kwaliteitsmaatstaven.
De sterk uitgebreide toepassingvan drievoudig warmtewerende
Mogelijke maatregelen vooreen verdere verbetering van dewarmtetechnische eigenschap-pen van een raamconstructiezijn bijvoorbeeld:
n verbetering van de warmte-technische eigenschappenvan de kozijnprofielen,
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
310 | | 311
n toepassing van thermischisolerend glas met warmte-technisch verbeterde randaf-dichting (zogenaamde‘warme rand’)
n warmtetechnische verbete-ring van het beglazingssys-teem door bijv. een verhoog-de sponning.
10.12.3.2.4 Haalbare g-waarden
Met het zojuist beschreven stan-daardproduct voor een drievou-dig warmtewerende beglazingenwordt een totale energiedoorlaat(g-waarde) van ongeveer 50% of
ongeveer 0,50 bereikt die alnaargelang de in het specifiekegeval toegepaste soorten basis-glas en gecoat glas minimaalkan variëren.
10.12.3.2.5 Balans-U-waarden
Doorslaggevend voor de ener-giebesparing met een drievou-dig warmtewerend isolatieglasen het onderdeel raam is uitein-delijk de balans van warmtever-liezen (beschreven door de U-waarde) en warmte-opbreng-sten door de zon (beschrevendoor de g-waarde). De balans-U-waarden voor een raam kun-nen aan de hand van de vol-gende formule worden bere-kend:
Met deze getalswaarden wor-den voor het beschreven stan-daardproduct van een drievou-dig warmtewerend isolatieglasbij een U-waarde van het raam-kozijn van Uf = 1,4 W/m2K eneen raam-U-waarde van Uw =1,1 W/m2K (zie ook paragraaf10.12.3.2.3) ongeveer de vol-gende balans-Uw-waardenbereikt die wederom al naarge-lang de in het specifieke gevaltoegepaste basisbeglazingenen gecoate beglazingen mini-maal kunnen variëren:
n UW,eq = 0,05 W/m2K –oriëntatie op het zuiden
n UW,eq = 0,5 W/m2K – oriëntatie op hetoosten/westen
n UW,eq = 0,7 W/m2K –oriëntatie op het noorden
UW.eq = UW – S · g
De coëfficiënten S voor dewarmte-opbrengsten door dezon zijn afhankelijk van dewindstreek waarin het drievou-dig warmtewerend isolatieglasof een raam wordt gemon-teerd. Conform DIN-V 4108-6worden daarvoor de volgendegetalswaarden toegepast:
n S = 2,1 W/m2K – oriëntatieop het zuiden
n S = 1,2 W/m2K – oriëntatieop het oosten/western
n S = 0,8 W/m2K – oriëntatieop het noorden 10
beglazingen in ramen en degevel vereist dat daarbij tal vanaspecten onderkend en in achtgenomen moeten worden. Dezeleidraad heeft tot taak ombelangrijke kwesties aan te spre-
ken, waarvan de inachtnemingdoor de fabrikanten en de ver-werkers van drievoudig warmte-werend isolatieglas strikt wordtaanbevolen.
10.12.3.2 Drievoudig warmtewerend isolatieglas
10.12.3.2.1 Opbouw van drievoudig warmtewerendisolatieglas
Met drievoudig warmtewerendisolatieglas worden Ug-waardenbereikt die duidelijk beneden 1,0W/m2K liggen. Daarvoor moetde opbouw van een dergelijkdrievoudig warmtewerend isola-tieglas twee uitstekend ther-
misch isolerende coatingsbevatten waarvan er zich telkenséén aan de kant van elke spouw(SZR) bevindt. Bovendien moe-ten beide spouwen gevuld zijnmet een edelgasvulling.
10.12.3.2.2 Standaardproducten
Voor standaardproducten moe-ten de benodigde grondstoffenen halffabricaten in grote hoe-veelheden beschikbaar zijn.Krypton of zelfs xenon als vul-gassen voor het bereiken vanlagere Ug-waarden zijn niet inzodanige hoeveelheden be-schikbaar dat ze bij de toepas-sing van driedubbele thermischisolerende beglazingen als stan-daardproduct zouden kunnen
worden toegepast. In de regelzal er daarom argon wordengebruikt.
Als standaardopbouw wordt eendrievoudig warmtewerend isola-tieglas met een glasopbouw4/12/4/12/4, met twee uitste-kend thermisch isolerende coat-ings (low-E) op de niveaus 2 en 5en met een argonvulling in debeide spouwen aanbevolen.
10.12.3.2.3 Haalbare U-waarden
Een drievoudig warmtewerendisolatieglas met een opbouwvan 4/12/4/12/4, met twee uit-stekend thermisch isolerendecoatings (low-E) met een emis-siefactor εn ~ 0,03 (stand vande techniek) en met een argon-vulling (gasvulgraad 90%) inbeide spouwen bereikt bij deberekening volgens EN 673een Ug-waarde van 0,7 W/m2K.
Zonder verdere maatregelen terverbetering van de warmte-technische eigenschappenresulteren daaruit conform EN10077-1: 2006, tabel F.1 voorramen met verschillende kozijn-constructies de volgende Uw-waarden:
n Uf = 1,8 W/m2K: Uw = 1,2 W/m2K
n Uf = 1,4 W/m2K: Uw = 1,1 W/m2K
10.12.3.3.4 Coatingvlakken
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
312 | | 313
Aanbevolen wordt om de coat-ings op de beide buitensteglasplaten aan de kant van despouw aan te brengen (coat-ingzijden 2 en 5). Het voor-spannen van de ongecoatemiddelste glasplaat tot gehardveiligheidsglas (ESG) is danover het algemeen niet noodza-kelijk.
Als er, bijv. voor de beïnvloe-ding van de g-waarde van hetdrievoudig warmtewerend iso-latieglas, sprake is van eencoating op de middelste glas-plaat (coatingzijden 3 en 5 resp.2 en 4), moet de middelsteglasplaat in de regel wordenversterkt.
10.12.3.3.5 Speciale functies
De ervaringswaarden van dub-bel isolatieglas kunnen nietzonder meer worden overge-dragen op drievoudig warmte-werend isolatieglas. Combina-ties met speciale functies zoals
veiligheid (dakbeglazingen,doorvalbeveiliging), geluidsiso-latie, zonwering enz. stellen bij-zondere eisen.
10.12.3.3.5.1 Veiligheid (dakbeglazingen, doorvalbeveiliging)
De technische regels voor lineai-re en doorvalbeveiligende begla-zingen TRLV en TRAV vermeldendrievoudig warmtewerend isola-tieglas niet uitdrukkelijk. Volgenshet 'Bundesverband Flachglas'gelden daarmee de algemeenvoor ‘isolatieglas’ geformuleerdeeisen zowel voor driedubbele alsvoor dubbele thermisch isoleren-
de beglazingen.
Aanvalwerende beglazingen(balbestendige, slagvaste,kogelwerende en explosierem-mende beglazingen) en begla-zingen voor de brandveiligheidmoeten van geval tot geval spe-cifiek worden afgestemd.
10.12.3.3.5.2 Geluidsisolatie
Geluidsisolerende eigenschap-pen kunnen worden gecombi-neerd met de thermisch isole-rende eigenschappen van dedrievoudig warmtewerend isola-tieglas. Bij de voor geluidsisole-rende beglazingen typische,
asymmetrische opbouwenneemt de belasting van de dun-nere buitenste glasplaat aanmer-kelijk toe. Daarom is bij randleng-ten tot ca. 70 cm voorspannentot gehard veiligheidsglas (ESG)aan te bevelen.
10.12.3.3.5.3 Zonwering
Zonwerende eigenschappenkunnen worden gecombineerdmet de thermisch isolerendeeigenschappen van het drie-voudig warmtewerend isolatie-glas. Ten opzichte van dubbel
zonwerend isolatieglas wordenhierdoor de licht- en stralingsfy-sische eigenschappen veran-derd.
10
10.12.3.2.6 Speciale coatings
Met behulp van speciaal voor detoepassing van drievoudigwarmtewerend isolatieglasgeoptimaliseerde coatings wor-den in de beschreven standaardglasopbouw een Ug-waarde van
0,7 - 0,8 W/m2K en een g-waar-de van resp. ca. 60% en ca.0,60 bereikt. De eerder genoem-de kozijnwaarden (zie punten10.12.3.2.3 en 10.12.3.2.5) ver-anderen dan dienovereenkom-stig.
10.12.3.3 Invloedsfactoren voor de houdbaarheid
10.12.3.3.1 Glasspouw en ruitafmeting (oppervlak, hoogte-breedteverhouding)
De belasting voor het systeemneemt toe met de grootte vande spouw. Twee spouwen vandrievoudig warmtewerend iso-latieglas tellen bij elkaar quawerking minstens zoveel dat zeals één doorgaande spouwkunnen worden beschouwd.Welke belastingen daaruit voorhet glas en de randafdichtingontstaan, is afhankelijk van hetformaat. Kleine, smalle glaspla-ten (hoogte-breedteverhouding1:3) hebben de hoogste belas-
ting voor glas en randafdich-ting.
Voor standaardtoepassingenvan driedubbele thermisch iso-lerende beglazingen in ramenmoeten spouwen van 2 x 12mm als technisch praktischemaat worden beschouwd.Kleinere spouwen leiden (bijgebruik van argon als vulgas)tot hogere Ug-waarden; grote-re spouwen tot sterkere belas-tingen voor glas en randafdich-ting.
10.12.3.3.2 Randhoogte
De mechanische belastingenvoor de randafdichting zijn bijdrievoudig warmtewerend iso-latieglas hoger. Daarom moet
de rugdekking, vooral bij smalleformaten, worden verhoogd.
10.12.3.3.3 Glasdimensionering
In principe gelden alle normenen richtlijnen als bij dubbel iso-latieglas. Op grond van dehogere belasting moeten speci-fieke vragen m.b.t. de glasdi-mensionering worden beant-woord met behulp van softwarevoor constructieberekeningenals de door het 'Bundes-verband Flachglas' (BF) medeuitgegeven brancheoplossing'GLASTIK'. De belasting verho-gende factoren zijn bijv. asym-
metrische glasopbouwen of hetgebruik van speciale beglazin-gen, van gelaagd glas (VG) engelaagd veiligheidsglas (VSG)en extreem absorberendebeglazingen. Figuur- of draad-glas heeft bovendien een gerin-gere mechanische sterkte danfloatglas. Bij het gebruik vanfiguurglas en extreem absorbe-rend glas als middelste glas-plaat is voorspannen aan tebevelen.
10.12.3.5 Overige kenmerken
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
314 | | 315
10.12.3.5.1 Condensatie aan de buitenzijde
Voor elk isolatieglas geldt: hoegeringer de warmtedoorgang –hoe kleiner de Ug-waarde – deste warmer wordt de glasplaatbinnen en des te kouder wordtde glasplaat buiten. Dit geldtnatuurlijk ook voor drievoudigwarmtewerend isolatieglas.Bovendien staat de buitensteglasplaat in directe ‘stralingsuit-wisseling’ met de hemel. Alnaargelang de individueleinbouwsituatie leidt deze stra-lingsuitwisseling – vooral bij hel-dere nachten – tot een sterkeafkoeling van de buitenste glas-plaat. Zodra de temperatuurvan de aangrenzende buiten-lucht hoger wordt dan de tem-peratuur van het buitensteglasoppervlak, leidt dit tot con-densvorming op het buitensteglasoppervlak. Dit proces is inde natuur algemeen bekend alsde vorming van dauw. Door de
verwarming van de buitensteglasplaat samen met de buiten-lucht, bijvoorbeeld door deochtendzon, zal het condensweer verdwijnen. Dit fenomeenduidt niet op een foutieve wer-king, maar is veeleer een tekenvoor de uitstekende thermischeisolatiewaarde van drievoudigwarmtewerend isolatieglas. Opgrond van de nog betere ther-mische isolatie van drievoudigwarmtewerend isolatieglasmoet rekening worden gehou-den met het feit dat condens-vorming op het buitenste glas-oppervlak vaker optreedt danbij de tot nu toe gebruikelijkedubbele thermisch isolerendebeglazingen. Om irritaties bijklanten en consumenten tevoorkomen, adviseren wij omvooraf op dit fenomeen teattenderen.
10.12.3.5.2 Isolatieglaseffect
De ‘Richtlijn voor de beoorde-ling van de visuele kwaliteit vanglas voor de bouw’ die o.a.door het Duitse 'Bundes-verband Flachglas' wordt uitge-geven, beschrijft in paragraaf4.2.2 het ‘isolatieglaseffect’waardoor zich in geval van tem-peratuurveranderingen enschommelingen van de baro-
metrische luchtdruk concave ofconvexe doorbuigingen van deafzonderlijke glasplaten endaarmee optische vervormin-gen voordoen. Door het in tweespouwen ingesloten, groteregasvolume kan dit effect bijdrievoudig warmtewerend iso-latieglas versterkt optreden.
10.12.3.5.3 Optische kwaliteit
10.12.3.5.3.1 Eigen kleur
De ‘Richtlijn voor de beoorde-ling van de visuele kwaliteit vanglas voor de bouw’ beschrijft inparagraaf 4.1.1 de eigen kleurvan alle glasproducten, in hetbijzonder ook van gecoat glas.Door het voorhandenzijn van
een derde glasplaat en eentweede coating kan de eigenkleur van drievoudig warmte-werend isolatieglas duidelijkerherkenbaar zijn dan die vandubbel isolatieglas.
10
10.12.3.4 Beglazingsvoorschriften
Net als bij dubbel isolatieglasgelden de basiseisen die bijv. inde ‘Richtlijn voor het werken metisolatieglas’ van het 'Bunds-verband Flachglas' (BF) te vin-den zijn: bescherming tegen decontinue inwerking van vocht(dampdrukvereffening), bescher-ming tegen directe UV-straling(alternatief: UV-bestendige rand-afdichting), materiaalcompatibili-teit, toepassing in voor de bouwgebruikelijke temperatuurzonesen spanningvrije montage.
Kozijnconstructies moetengeschikt zijn voor het opnemenvan drievoudig warmtewerendisolatieglas.
De fabrikant van het isolatieglasis niet aansprakelijk voor gebre-ken die terug te voeren zijn ophet negeren van deze basisei-sen. De technische richtlijn nr. 17van het Duitse glaszettersgilde(Glaserhandwerk) ‘Beglazing vanisolatieglas’ moet in acht wordengenomen.
10.12.3.4.1 Beglazingsblokjes
De functionele eigenschappenvan de beglazingsblokjes moe-ten tijdens de completegebruiksduur behouden blijven.Om dit te waarborgen, moetenze voldoende duurzaam druk-stabiel, verouderingsbestendigen qua compatibiliteit geschiktzijn. Bij het aanbrengen van deblokjes moet erop worden geletdat de steun- en stelblokjesrecht en evenwijdig t.o.v. derand van de beglazingseenheidworden geplaatst. Het blokjemoet de complete dikte van debeglazingseenheid ondersteu-
nen en dus het eigengewicht vanalle drie glasplaten dragen. Hetblokje mag bij systemen met vrijesponning de damdrukvereffe-ning niet belemmeren. Het blok-je mag geen afsplinteringen vande glasranden veroorzaken.Schuifbelastingen van de rand-afdichting dienen te wordengeminimaliseerd.
De technische richtlijn nr. 3 vanhet Duitse glaszettersgilde(Glaserhandwerk) ‘Beglazings-blokjes van beglazingseenheden’moet in acht worden genomen.
10.12.3.4.2 Verhoogde sponning
Een verhoogde sponning voordrievoudig warmtewerend iso-latieglas dient ten aanzien vanhet door thermisch geïnduceer-de spanningen veroorzaakterisico van glasbreuk bij goedthermisch isolerende kozijnsys-temen als acceptabel te wor-
den beschouwd (onderzoeks-plan HIWIN deelproject B:onderzoeken naar het risicovan glasbreuk door een ver-hoogde sponningsponning,eindrapport april 2003, iftRosenheim en PassivhausInstitut Darmstadt)
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
316 | | 317
10.12.3.5.3.2 Randafdichting en roeden
Het gebruik van roeden in drie-voudig warmtewerend isolatie-glas is mogelijk, aanbevolenwordt om de toepassing tebeperken tot één spouw.
Optische aantastingen volgensde ‘Richtlijn voor de beoorde-ling van de visuele kwaliteit vanglas voor de bouw’ zoals bijv.
een geringe verspringing vande afstandhouders of de roe-den bij plaatsing in beide spou-wen, hebben geen invloed opde functionaliteit van het drie-voudig warmtewerend isolatie-glas en kunnen niet helemaalworden uitgesloten.
10.12.4 Richtlijn voor de beoordeling van de visuele kwaliteitvoor systemen in isolatieglasDit informatieblad is samengesteld door: de werkgroep ‘Systemen in
de spouw’ van het Bundesverband Flachglas e.V., Mülheimer Straße
1, D-53840 Troisdorf
Met medewerking van: ift Rosenheim
10.12.4.1 Toepassingsgebied
10.12.4.1.1 Deze richtlijn geldtvoor de beoordeling van de visu-ele kwaliteit van in de spouwgemonteerde beweeglijke envaste systemen zoals lamellen,folies, blinden, plissé enz. metalle zichtbare delen. De beoor-deling van de thermisch isoleren-de beglazingen (MIG) gebeurtvolgens de toepasselijke richtlij-nen en normen.
10.12.4.1.2 De beoordeling vande visuele kwaliteit van degemonteerde systemengeschiedt overeenkomstig devolgende testgrondslagen entestcriteria zoals de waarne-mingshoek, waarnemingsopper-
vlakken, toleranties en de res-pectieve bijzonderheden van deafzonderlijke systemen.Beoordeeld wordt het in gemon-teerde toestand overblijvendezichtveld binnen van de geïnte-greerde systemen.
10.12.4.1.3 Overige richtlijnenen normen
n DIN 18073 'Rolblinden, zon-wering- en verduisteringsin-stallaties in de bouw'
n DIN 13120 'Blinden binnen –eisen aan vermogen enveiligheid”
10.12.4.2 Beoordelingsgrondslagen
Opmerkingen vooraf
n Geluiden die door het ope-nen of kiepen van ramen endoor open- en sluitbewegin-gen ontstaan, zijn technischonvermijdelijk en vormengeen gebrek
n Beoordelingscriteria geldenenkel voor horizontale enverticale systemen
n Het gedeelte afstand van delamellen tot de afstandhoudergeldt niet als visueel criterium
n Slijtageverschijnselen vor-men geen onderwerp van devisuele kwaliteit
10.12.4.2.1 Lamellensystemen
Bepalend bij de beoordeling zijnbij lamellensystemen de zichtbareoppervlakken van de lamellen,van het kopprofiel en van hetvoet- of eindprofiel, de positie vande lamellen in de bovenste enonderste eindstand (geen deel-
oppervlakken, zoals half neerge-laten raamdecoraties). Bij aan dezijkant bevestigde systemen (bijv.via spankoorden) vindt de beoor-deling van de lamellenprofielenplaats m.b.t. het oppervlak en debevestigingen aan de zijkant.
10.12.4.2.2 Foliesystemen – plissésystemen
Bij folie- en plissésystemenmoeten de oppervlakken en hetuiterlijk ervan ten aanzien vande vorming van golven en vou-
wen in hun bovenste en onder-ste eindstand evenals deafzonderlijke onderdelen wor-den beoordeeld.
10.12.4.2.3 Beoordelingscriteria
10.12.4.2.3.1 In principe moetworden uitgegaan van een waar-nemingshoek die overeenkomtmet de gebruikelijke bestemmingvan de ruimte overeenkomstigonderstaande tabel 27. Van bui-ten wordt in principe gekekenvanaf een afstand van meer dan2,0 m. Deze reclamaties kunnenniet in behandeling wordengenomen en er mag geen spra-ke zijn van een directe inwerkingvan zon- of kunstlicht op delamellen of folies. De beoordelingvindt plaats bij diffuus daglicht(bijv. een betrokken hemel) zon-der direct zonlicht of kunstlicht.De beglazingen binnen ruimten(binnenbeglazingen) dienen bijnormale (diffuse), voor hetgebruik van de ruimten voorzienebelichting onder een bij voorkeurverticale waarnemingshoek ten
opzichte van het oppervlak teworden beoordeeld. De beoor-delingscondities gelden voor debovenste en onderste eindstand.Een slechts gedeeltelijk geslotensysteem kan niet worden beoor-deeld aangezien hierbij geensprake is van functionaliteit in dezin van eisen gesteld aan zonwe-ring, blindering beschermingtegen inkijk.
10.12.4.2.3.2 Beoordelings-condities en waarnemingsafstan-den uit voorschriften in de pro-ductnormen voor de beoordeel-de beglazingen kunnen hiervanafwijken en worden in deze richt-lijn niet in aanmerking genomen.Aan de in deze productnormenbeschreven beoordelingscondi-ties kan bij het object vaak nietworden voldaan.
n Tab. 1:
Product Waarnemingshoek Afstand tot het beoordeelde oppervlak
Jaloezieënsysteem 90° 1,5 m
Foliesysteem* 90° 2,0 m
Blinderingssysteem* 90° 2,0 m
Aan de zijkant bevestigd 90° 1,5 m
Lamellensysteem
* Tabel geldt enkel voor systemen met diffuse reflectie 10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
318 | | 319
10.12.4.4 Beoordeelde oppervlakken
Het te beoordelen oppervlakwordt onderverdeeld in:
n Randzone = 10 % van hetrandoppervlak uit de respectie-ve breedte- en hoogteafmeting(minder strenge beoordeling)
n Hoofdzone = overblijvend zich-toppervlak vanuit het middentot aan de randzone (strengebeoordeling)
Afb. 1: Beoordeelde oppervlakken
Hoofdzone
Randzone
Afb. 2:
90°
buiten binnen
afstand min.2000 mm
afstand volgenslijst
geen direct zonlicht geen kunstlicht
10.12.4.3 Toleranties bij lamellensystemen
10.12.4.3.1 Zichtbare oppervlakafwijkingen
10.12.4.3.1.1 Door de bewe-ging van de lamellen bij hetdraaien en bij het op- en neer-laten kan een technisch onver-mijdelijk slijtagestof ter hoogtevan de geleidingsrails, span-koorden, ophaalkoorden en -banden enz. niet worden uitge-sloten. De beoordeling vanzulke resten of verkleuringengebeurt volgens de tabellen 2,3, 4, en 5.
10.12.4.3.1.2 Punten, insluitin-gen, vlekken, coatingfoutenenz. worden als volgt beoor-deeld:
Toelaatbaar zijn per m2
oppervlakRandzone: max. 4 stuks Ø ≤ 3 mmHoofdzone: max. 2 stuks Ø ≤ 2 mm
10.12.4.3.1.3 Krassen in dehoofd- en randzone, haarkras-sen nauwelijks zichtbaar, zijnmits niet geclusterd toelaatbaar
indien de som van de individuelelengten ervan niet groter is dan30 mm. De maximale individuelelengte van krassen bedraagt15 mm.
n Tab. 2:
Beoordelingscriterium Beoordeling
Verkleuring van de lameluiteinden door slijtagestof vlg. tabel 5
Slijtagestofsporen in de spouw onder voorwaarden toelaatbaar vlg. tabel 5
Resten: onder voorwaarden toelaatbaar vlg. tabel 5
bijv. butyl op de lamellen© ift Rosenheim
© ift Rosenheim
© ift Rosenheim
© ift Rosenheim
n Tab. 3: Voorbeelden
t ≤ 5 mm t ≤ 25 mm
t ≤ 15 mm t ≤ 35 mm
n Tab. 4:
Kleur van de lamel ContrastKleur van de verontreiniging
0 - 20 %
20 - 40 %
40 - 60 %
60 - 80 %
80 - 100 %
n Tab. 5:
Diepte van de Contrastverkleuring 0 - 20 % 20 - 40 % 40 - 60 % 60 - 80 % 100 %
t ≤ 5 mm OK OK OK OK OK
t ≤ 15 mm OK OK OK OK neen
t ≤ 25 mm OK OK OK neen neen
t ≤ 35 mm OK OK neen neen neen
t > 35 mm neen neen neen neen neen
10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
320 | | 321
10.12.4.3.2 Toelaatbare verspringing van de lamellen
n Het verspringen van de lamel-len wordt beoordeeld aan dehand van de twee maximaalversprongen lamellen van éénruit.
n Het verspringen van de lamel-len wordt enkel bij eendeligeraamdecoraties beoordeeld;bij gedeelde raamdecoraties(twee raamdecoraties in éénruit) geldt deze richtlijn niet.
n Tab. 6:
Breedte glasplaat Maximalevanaf tot verspringing lamellen
0 1000 6
1001 2000 8
2001 10
Maten in mm
Afb. 3: Verspringing lamellen
Verspringing lamellen Lamellen
10.12.4.3.3 Afwijking van de haaksheid/scheef hangen
10.12.4.3.4 Toelaatbare afwijking van de vorm
10.12.4.3.4.1 Toelaatbare verdraaiing/vervorming
De maximaal toelaatbare afwij-king A van de haaksheid in debovenste en onderste eind-
stand bedraagt 6 mm permeter lamellenlengte L, echtermaximaal 15 mm.
10.12.4.3.4.2 Toelaatbare doorbuiging
De beoordeling van de door-buiging van lamellen wordt uit-
gevoerd bij gesloten lamellenbeoordeeld
10.12.4.3.5 Toelaatbare afwijking bij het onvolledig draaienvan lamellen
2% van het totale aantal lamel-len. De lamellen mogen bij hetneerlaten zo blijven hangen datze pas bij het draaien van delamellen in de gewenste positie
gaan staan. Het permanent blij-ven hangen van de lamellen isniet toelaatbaar.
10.12.4.3.6 Minimale sluithoek
De sluithoek van lamellensyste-men moet overeenkomen metde systeembeschrijving. De
minimale sluithoek dient 45° tebedragen, tenzij er iets andersis aangegeven.
10.12.4.3.7 Ongelijkmatige lichtdoorlaat
Ongelijkmatige lichtdoorlaattussen de lamellen zijn toelaat-baar mits
n deze is ontstaan door voorafaangegeven toleranties vande verschillende onderdelen,
n de overige toleranties van de
Afb. 4:
A
A
Lamellenlengte L Lamellenlengte L
bovenste eindstand onderste eindstand
n Tab. 7:
Verdraaiing/vervorming (EN 13120): 2 mm/m
Hoekafwijking V tussen het ene en het
andere uiteinde van de lamel
Lokale vervorming Ter hoogte van de stansing toelaatbaar
V
n Tab. 8:
Doorbuiging D (EN 13120):
Eindstaaf: 4 mm
Lamel (gemeten in gesloten
stand lamellen)
Sabelvorm lamel C (EN 13120):
L = lengte van de lamellen in mm
C = ½ L2
L ≤ 1,5 5
1,5 < L ≤ 2,5 10
2,5 < L ≤ 3,5 15
L > 3,5 20
Lengte van de Maximale waarden lamellen in m van de doorbuiging
van lamellen in mmD
C
10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties
| 323
jaloezieën worden aangehouden.
Ongelijkmatige lichtdoorlaatkan onder andere ontstaandoor:
Beglazingsrichtlijnen en toleranties
322 |
n ongelijkmatige doorbuigingvan afzonderlijke lamellen
n sluithoektoleranties
Afb. 5:
45° 45°
Schaduwsystemen Blinderingssystemen
10.12.4.3.8 Sluithoektoleranties in het vlak
10.12.4.3.9 Nauwkeurigheid van de openingshoek vanlamellensystemen die slechts aan één kantsluiten
10.12.4.3.10 Zwenkbaarheid van aan weerszijden sluitendelamellensystemen met draaipunt in het midden
Beoordeeld worden:
n de gemiddelde waarde van 3opeenvolgende lamellen
n bij de raamdecoratoiehoogten90%, 50% (midden), 10%
De maximale hoekafwijking metbetrekking tot het midden van deraamdecoratie mag hierbij over-eenkomen met die in tabel 9.
De zwenkbaarheid van delamellen richt zich naar DIN 18
073 en moet ten minste 90° omde lengteas bedragen.
10.12.4.3.11 Zwenkbaarheid van eenzijdig sluitende lamel-lensystemen met draaipunt in het midden
De zwenkbaarheid van delamellen wordt alleen aan desluitende zijde beoordeeld en
moet hierbij ten minste 45° omde lengteas bedragen.
10.12.4.3.12 Overlapping van de lamellen
De verschillende lamellen moe-ten elkaar bij een maximale
sluithoek met ten minste 1 mmoverlappen.
10.12.4.3.13 Lamellensluiting
Bij gesloten lamellen en hori-zontale waarnemingshoek (90°ten opzichte van de lamellen)
mag direct doorzicht nietmogelijk zijn.
n Tab. 9:
Systemen tot een hoogte van vanaf een hoogte van Tolerantie
Schaduwsystemen 1000 mm ± 8°
1001 mm ± 12°
Blinderingssystemen 1000 mm ± 10°
1001 mm ± 12°
Afb. 6:
45° 45° Tolerantie
Na maximale opening van hetlamellensysteem mogen delamellen in het middelste 1/3gedeelte van een verticale ruitmet de waarden volgensnevenstaande tabel van hethorizontale vlak afwijken:
n Tab. 10:
Hoogte glasplaat Tolerantievanaf tot
1000 ± 7°
1001 2000 ± 8°
2001 3000 ± 9°
3000 ± 10°
Afb. 7:
45° 45°
Afb. 8:
45°
Afb. 9:
min. 1 mm
10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
324 | | 325
10.12.4.4 Rolgordijnsystemen en plissésystemen
10.12.4.4.1 Zichtbare oppervlakfouten
(het te beoordelen raamdeco-ratie-oppervlak richt zich naarpunt 10.12.4.2.3)
10.12.4.4.2 Afwijking van de haaksheid
De afwijkingen van de haaks-heid worden in de volgendeposities beoordeeld:
n bovenste eindstand (rolgor-dijn / plissé geopend)
n onderste eindstand (rol / plis-sé gesloten)
10.12.4.4.3 Vorming van golven en vouwen
Golven en vouwen vormengeen gebrek zolang ze geen
afbreuk doen aan de werkingvan het systeem.
10.12.4.4.4 Lichtdoorlaat
n Directe lichtdoorlaat (licht-doorgang, zonder belemme-ring door de raamdecoratieenz.) zijn niet geoorloofd.
n Indirecte lichtdoorlaat (bijv.via reflecties) zijn toelaatbaar.
10.12.4.4.5 Opkrullen van vrije raamdecoratieranden
Met een vrije raamdecoratie-rand wordt een snijrandbedoeld die aan geen enkelander onderdeel (eindstaaf,wikkelbuis enz.) bevestigd is.Het opkrullen van vrije raamde-coratieranden is toegestaanindien:
n er bij waarneming vanuit eenrechte hoek geen sprake isvan directe lichtdoorlaat,
n dit geen afbreuk doet aan degoede werking van het rol-gordijn.
Randzone 1. Insluitingen, blaasjes, punten, vlekken, stansfouten, resten,
coatingfouten etc.
Ruitoppervlak ≤ 1 m2, max. 4 stuks à ≤ 3 mm
Ruitoppervlak ≤ 1 m2, max. 4 stuks à ≤ 3 mm / m2 à ≤ 3 mm
2 . Krassen
Som van de individuele lengten max. 90 mm
Individuele lengte max. 30 mm
Hoofdzone 1. Insluitingen, blaasjes, punten, vlekken, stansfouten, resten
coatingfouten etc.
Ruitoppervlak < 1 m2, max. 2 st. à 2 mm
Ruitoppervlak > 1 m2, max. 3 st. à 2 mm
Ruitoppervlak > 2 m2, max. 5 st. à 2 mm
2. Krassen
Som van de individuele lengten max. 45 mm
Individuele lengte max. 15 mm niet geclusterd.
n Tab. 11:
Afb. 10:
Eindstaaf
Wikkelbuis De maximaal toegestaneafwijking A van dehaaksheid in de boven-ste en onderste eind-stand bedraagt 15 mm
Afw
ijkin
g
Afb. 11:
raamdecoratie
Indirecte lichtdoorlaat
geleidingsprofiel
raamdecoratie
Directe lichtdoorlaat
toelaatbaar niet toelaatbaar
geleidingsprofiel
Afb. 12:
eindstaaf
wikkelbuis
vrije
raa
mde
cora
tiera
nd
vrije
raa
mde
cora
tiera
ndraamdecoratie
Afb. 13:
raamdecoratie
geleidingsprofiel
opkrulling
opkrulling
raamdecoratie
directe lichtdoorlaat
toelaatbaar
niet toelaatbaar
geleidingsprofiel
10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
326 | | 327
Afb. 14:
geleidingsprofiel
raamdecoratie
15
Beoordelingszone
10.12.4.4.6 Verandering raamdecoratie ter hoogte van gelei-dingen
Veranderingen van de raamde-coratie zoals slijtage ter hoogtevan geleidingen zijn toelaatbaar
indien het doorzicht met nietmeer dan 20% verandert.
10.12.4.5 Algemene richtlijnen
Deze richtlijn vormt een beoor-delingsmaatstaf voor de visuelekwaliteit van lamellen, rolgor-dijn- en plissésystemen in deisolerende beglazing (MIG). Bijde beoordeling dient er abso-luut altijd van uitgegaan te wor-den dat behalve de visuelekwaliteit ook de voor een
goede werking essentiële ken-merken van het product moe-ten worden meegenomen.
Het synchroon lopen van meer-dere elementen kan niet wor-den gewaarborgd.
10.12.4.6 Bijzondere richtlijnen
10.12.4.6.1 Bij alle systemenkan om technische redenenlinks en/of rechts van het kop-profiel een zichtbare spleet ont-staan. Gevolgen door tempera-tuurgerelateerde veranderingenvan de lengte kunnen nooitworden uitgesloten en vormengeen reden voor reclames.
10.12.4.6.2 De individuelelamellen worden door zoge-naamde geleidingskoorden ophun plaats gehouden. Deplaats van deze geleidings-koorden kan systeeminherent
veranderen. Verder gaat hetontplooien van deze gelei-dingskoorden niet regelmatig.
10.12.4.6.3 Bij alle systemenkunnen afdekkingen op deglasoppervlakken wordengebruikt. Deze afdekkingenkunnen bijvoorbeeld uit email offolies op glas bestaan. Ze vor-men geen onderwerp van eenbeoordeling in het kader vandeze richtlijn en moeten afzon-derlijk worden beoordeeld.
10.12.4.4.7 Plissésystemen
Door het eigengewicht van destof wisselt het verloop van devouwbreedte tussen de eersteen laatste vouwen. Dit feno-meen is bij raamdecoraties vanmeer dan 1 m hoogte merk-baarder dan bij kleinere raam-decoraties. Het verschil in ver-loop is geen reden voor recla-matie, want inherent aan deeigenschappen van de stof. Deeerste vouwen hebben vannature de neiging, ook onderinvloed van warmte, enigszinsaf te vlakken, waarbij echter deplooiing behouden blijft. Degebruikte stof moet waarbor-gen dat telkens bij het ophalende plooien netjes op elkaargaan liggen.
Afb. 15:
PP
1
P > P1
10.12.5 Montage-adviezen voor geïntegreerde systemen inisolatieglasDit informatieblad is samengesteld door: de werkgroep ‘Systemen in
de spouw’ van het Bundesverband Flachglas e.V., Mülheimer Straße
1, D-53840 Troisdorf
Inleiding
Voor de producten 'Geïnte-greerde systemen in isolatieglas'(iSiM) bestaat geen algemeengeldige regelgeving. Dit informa-tieblad beschrijft de montage in
geschikte constructies en vormteen aanvulling op de informa-tiebladen 005 en 007 van het'Bundesverband Fachglas'.
10.12.5.1 Toepassingsgebied
10.12.5.1.1 De hierin vermeldeinstructies en richtlijnen vervan-gen niet de op het moment vande uitvoering geldende voor-schriften voor de plaatsing vanisolerende beglazing in hetalgemeen en die van de sys-teemfabrikant. Dit informatie-blad geeft aanvullingen voor hetspecifieke geval van systemenin de spouw (SZR). Deze plaat-sings- en beglazingsrichtlijnengelden enkel voor geïntegreer-de systemen in isolatieglas(iSiM) voor de inbouw in isola-tieglas, die productconform inraam-, gevel- en scheidings-wandsystemen uit beproefde
en gebruikelijke materialen enprofielen, die beantwoordenaan de stand van de techniek,in de hoogbouw worden toege-past. Het naleven van dezerichtlijn is voor de montagedwingend noodzakelijk en iseen voorwaarde voor eventueleaanspraken op garantie. Hetnaleven van deze richtlijn maakteen technisch en bouwfysischonberispelijke beglazing metiSiM mogelijk. Deze richtlijn isde voorwaarde voor het berei-ken en het behoud van detypeconforme functies vaniSiM. 10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties
| 329
10.12.5.1.2 Voor niet in dezerichtlijn opgenomen, objectin-herente randvoorwaarden diespecifiek vóór de fabricage enmontage moeten worden over-legd, is voor het geval vaninbouw toestemming van desysteemfabrikant vereist. Hijkan in deze gevallen object- eninstallatiespecifiek een individu-ele toestemming verlenen.
10.12.5.1.3 Deze richtlijn geldtalleen voor ruimten met norma-le kamertemperatuur en lucht-vochtigheid. Ze geldt niet voorzwembaden, speciale natteruimten en ruimten met belas-tingen en vereisten die degebruikelijke waarden te bovengaan. Hierbij gelden de bijzon-dere voorschriften voor zwem-baden en natte ruimten. Vantoepassing zijn de algemeengeldige richtlijnen en regelge-ving en de beoordelingsrichtlijn(Deutsches Institut für
Beglazingsrichtlijnen en toleranties
328 |
Bautechnik), zoals uitgegevendoor de verenigingen voor vak-kundige beglazing, tekens in demeest recente versie. In het bij-zonder gelden:
n VOB/C ATV DIN 18 361;'Beglazingswerkzaamheden'
n DIN / ÖN / EN-Normen'Beglazingswerkzaamheden'
n Richtlijnen van de fabrikan-ten van isolatie
n De erkende regels van detechniek
n Relevante delen van DIN V18 073 'Rolluiken, markie-zen, roldeuren en andereblinden in de bouw —begrippen, eisen'
n De systeembeschrijving vande kozijnfabrikanten
10.12.5.2 Beglazing van geïntegreerde systemen in isolatie-glas
10.12.5.2.1 Eisen
Een beglazingssysteem berustop de basiseisen van:
n een dicht beglazingssysteem
n een kitvrije en naar
n buiten open (dampdrukveref-fening) sponning en de
n compatibiliteit van alle gebruik-te materialen
Deze en afwijkende beglazings-systemen, bijv. structural glazing,gelijmde raamsystemen, glas-op-glas-verbindingen en glasna-den enz. moeten met de sys-teemfabrikant worden afge-stemd. De keuze m.b.t. werk-zaamheid en geschiktheid vande gekozen constructie kanenkel door de uitvoerende firmaworden beoordeeld, aangeziendeze de goede werking van hettotale systeem ‘glas (iSiM) enconstructie’ moet garanderen.
10.12.5.2.2 Uitvoering van de glassponning
Bij de dimensionering van deglassponning moet er rekeningmee worden gehouden dat de
totale glasdikte en de breedtevan de randafdichting verschillenvan gebruikelijke glassystemen.
10.12.5.2.3 Beglazingsblokjes
10.12.5.3.1 Controle op de goede werking
Bij bepaalde iSiM moet in desponning ruimte worden gelatenvoor het leggen van bekabelingof systeemspecifieke compo-nenten. Desondanks moet het
aanbrengen van functionele envolgens de regels geplaatstebeglazingsblokjes rond het glas-element worden gewaarborgd.
10.12.5.3 Opslag, transport, plaatsing, controle
Opslag, transport en manipulatie(verticaal en horizontaal) zijn sys-teemafhankelijk en moeten vol-gens de voorschriften van defabrikant worden uitgevoerd.
De isolatieglaseenheden metiSiM moeten in de regel verticaalen uitgelijnd worden geplaatst.Na de montage in openslaanderamen of vaste beglazingen moetna het instellen en uitlijnen van deisolatieglaseenheid een systeem-inherente controle op de goedewerking worden uitgevoerd.
Beschadigingen en veranderin-gen van de kabels, kabelaanslui-
tingen en -verbindingen en ande-re systeemcomponenten die zichaan of buiten het isolatieglasele-ment bevinden, zijn niet toelaat-baar. Deze elementen moeten bijopslag, transport en plaatsingvakkundig worden beschermd.
Elk iSiM moet tijdens het verloopvan de bouw eventueel meer-maals op de goede werkingervan worden gecontroleerd. Ditimpliceert naast een controle vande elementen op zich ook eencontrole van het iSiM op degoede werking volgens de speci-ficaties van de fabrikant.
10.12.5.4.1 Leggen van kabels
10.12.5.4 Kabelverbinding
Alle doorvoeren, uitsparingen,randen, hoeken enz. waardoor ofwaarover kabels worden gelegd,moeten vrij zijn van bramenzodat beschadiging van kabels is
uitgesloten. Er moeten geschiktekabeldoorvoeren wordengebruikt. Er moet op wordengelet dat er op de kabels geentreklasten komen te staan.
10.12.5.3.2 Ingebruikneming
Een controle en ingebruiknemingvan beweeglijke iSiM-systemenmoet onder de randvoorwaardenvan gebruikelijke gebruikscondi-ties worden uitgevoerd. (Zie infor-
matieblad 005.) Aan de eindklantmoeten systeemspecifieke ge-bruiksaanwijzingen worden over-handigd.
10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
330 | | 331
10.12.5.4.2 Accessoires
Alleen door de systeemfabrikantvrijgegeven elektrische en acces-
soire componenten zijn toelaat-baar.
10.12.5.5.1 Contact
10.12.5.5 Raamcontacten en –overgangen
De raamcontacten en -overgan-gen moeten bijv. bij draaiende ofdraaikiepelelementen bij voor-
keur aan de scharnierzijde enbuiten het watervoerende vlakworden aangebracht.
Aanvullende richtlijnen
De beglazingsblokjes van deeenheid moeten zodanig wordengeplaatst dat de zijkant absoluutverticaal komt te staan.Sommige systemen hebben eenverhoogde randafdichting en
hebben daarom een groteresponningdiepte nodig.Aanbevolen wordt om vóór deplanning en uitvoering bij defabrikant navraag te doen.
10
10.12.6 Richtlijn voor de beoordeling van de visuele kwaliteitvan thermisch versterkt glas
Inleiding
Deze richtlijn geldt voor ther-misch versterkt, vlak gehardveiligheidsglas (ESG), warmte-behandeld ESG, ESG-H en
voor thermisch versterkt glas(TVG) voor de toepassing in debouw.
10.12.6.1 Toepassingsgebied
Deze richtlijn regelt de beoorde-ling van de visuele kwaliteit vanthermisch versterkte beglazin-gen van float- en figuurglas,zowel helder als in de massagekleurd, voor de bouw. Debeoordeling geschiedt aan de
hand van de onderstaandbeschreven beoordelingsgrond-slagen met behulp van deonderstaande tabellen en gege-vens. Beoordeeld wordt het ingeplaatste toestand overblijven-de binnenwerkse glasoppervlak.
10.12.6.2 Beoordeling
Globaal is bij de beoordelinghet doorzicht door de ruitbepalend en niet het aanzichtop de ruit. De bij de beoorde-ling geconstateerde afwijkingenworden volgens de tabellenbeoordeeld op hun toelaat-baarheid.
n Met de foutgrootte ≤ 0,5 mmbij floatglas wit en in demassa gekleurd wordt geenrekening gehouden.
n Met de foutgrootte ≤ 1,0 mmbij ruw spiegel- en figuurglas,telkens wit en in de massagekleurd, wordt geen reke-ning gehouden.
n De door het fabricageprocesvan spiegelglas niet altijd ver-mijdbare afwijkingen, bijv.stoorvelden in de vorm vaninsluitingen, mogen met hun‘kring’ in de regel niet groterzijn dan 3 mm.
De beoordeling wordt zodaniguitgevoerd dat:
n de ogen van de beoordelaarzich bij helder en in demassa gekleurd glas op 1meter afstand bevinden,
n bij figuurglas, zowel helderals in de massa gekleurd, opeen afstand van 1,5 m terhoogte van het midden vande glasplaat bevinden. Debeoordeling van het door-zicht moet geschieden vanuiteen waarnemingshoek dieovereenstemt met het gang-bare gebruik van de ruimte.In de regel zal moeten wor-den uitgegaan van een verti-cale gezichtshoek. Beoor-deeld wordt bij een licht-sterkte die overeenkomt metdie van diffuus daglicht.
Toepassingsvoorbeeld
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
332 | | 333
10
F toelaatbaar toelaatbaar toelaatbaar toelaatbaar toelaatbaar
R toelaatbaar toelaatbare grootte toelaatbare grootte niet toelaatbaar niet toelaatbaar
maar niet geclusterd ≤ 0,5 mm ≤ 0,5 mm
geoorloofde kring
≤ 3 mm
H toelaatbaar, niet toelaatbaar niet toelaatbaar - -
maar niet geclusterd tot een
cum. tot. lengte van 150 mm
n Tab. 1: Toelaatbaarheid per eenheid – floatglas helder en in de massa gekleurd
Zone Haarkrasjes Blaasje gesloten Insluitingen Vlakke Lichte mate van
niet merkbaar kristallijne randbeschadiging afgesprongen stukjes
afgekante rand* afgekante rand*
10.12.6.3 Toelaatbaarheid van afwijkingen
In onderstaande tabel staan demogelijke afwijkingen met debeoordeling van de toelaat-baarheid ervan vermeld.Toepassingsgebied:
uitsluitend floatglas helder en inde massa gekleurd.
n HaarkrasjesMet de vingernagel niet voel-bare oppervlaktebeschadi-gingen
n Gesloten blaasje
n Kristallijne insluitingen (onge-smolten mengseldeeltjes)
n Externe vlakke randbescha-diging bij afgekante rand
n Kleine afgesprongen stukjesbij afgekante rand die desterkte van het glas nietnadelig beïnvloeden
Afb. 1: Zones op een glasplaat
breedte glasplaat
inwendige breedtemaat b FF
hoofdzone HR R
hoof
dzon
e H
inw
endi
ge h
oogt
emaa
t h
FF
hoog
te g
lasp
laat
RR
Toelichting:F = sponningzone sponning
bij kozijnconstructieR = randzone oppervlak 5%
van de betreffende bin-nenwerkse breedte- enhoogtematen
H = hoofdzone
F = Sponningzone geldt alleenvoor beglazing met kozijn-constructie rondom. Voorconstructies en deurinstal-laties met vrijliggende ran-den geldt alleen de beoor-deling overeenkomstigzone H en R.
In onderstaande tabel staan demogelijke afwijkingen met debeoordeling op toelaatbaarheidervan vermeld: Toepassings-gebied: uitsluitend ruw spiegel-en figuurglas, zowel helder alsin de massa gekleurd.
n HaarkrasjesMet de vingernagel niet voel-bare oppervlaktebeschadi-ging
n Gesloten slier
n Kristallijne insluitingen (onge-smolten mengseldeeltjes)
n Externe vlakke randbescha-diging bij afgekante rand
n Kleine afgesprongen stukjesbij afgekante rand die desterkte van het glas nietnadelig beïnvloeden
n Gesloten bolvormig blaasje
Veroorzaakt door het thermische voorspanproces is een chemische en mechani-
sche verandering van de soort oppervlak, zoals de vorming van puntjes en rolaf-
drukken, in de betreffende glassoort niet te vermijden.
* = niet dieper dan 15% van de dikte van de glasplaat
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
334 | | 335
10
Per m2 toelaatbaar op L ≤ 20 mm 3 mm tot 5 mm ≤ 3 mm tot 5 mm toelaatbaar* toelaatbaar*
glas- Totale oppervlak B ≤ 1 mm 1 st./m2
opper- toelaatbaar
vlak 1 st./m2
L ≤ 10 mm ≤ 3 mm toelaatbaar op
B ≤ 1 mm Totale oppervlak,
echter niet
toelaatbaar op toelaatbaar op geclusterd
Totale oppervlak, Totale oppervlak,
echter niet echter niet
geclusterd geclusterd
n Tab. 2: Toelaatbaarheid per eenheid - ruw spiegel- en figuurglas (helder en door en door gekleurd)Eenheid Haarkrasjes Slier Bolvormig blaasje Insluitingen Vlakke Lichte mate van
[m2] niet merkbaar gesloten gesloten kristallijne randbeschadiging afgesprongen stukjes
afgekante rand* afgekante rand*
10.12.6.4 Labeling
Thermisch versterkte beglazin-gen moeten duurzaam onuit-wisbaar worden gelabeld. Delabeling moet de volgendeinformatie bevatten: naam vande fabrikant, verwijzing naar denorm EN 12150 bij gehard vei-
ligheidsglas (ESG), EN 14179bij warmtebehandeld ESG,ESG-H volgens BRL A Deel 1supplement 11.11, en certifice-rende instantie bij ESG-H enEN 1863 bij TVG of typgoed-keuring van de fabrikant.
10.12.6.5 Bewerking
Globaal geldt: alle bewerkingenmoeten vóór het thermischevoorspanproces worden uitge-
voerd. Het achteraf bewerkenvan thermisch versterkte begla-zingen is niet mogelijk.
10.12.6.7 ESG-H
ESG-H moet worden gefabri-ceerd van thermisch versterktenkel natronkalk-veiligheidsglas(ESG) volgens de beoordelings-richtlijn A, volgnr. 11.12,gemaakt van floatglas volgensde beoordelingsrichtlijn A, volgnr.11.10. Er mag ook geëmailleerd
glas worden gebruikt. Elke glas-plaat moet een warmtebehan-deling volgens par. 2.1 van debeoordelingsrichtlijn (BRL)ondergaan. (BRL 2008-1)Aanvullend geldt: EN 14179;DIN 18516-4.
10.12.6.8 TVG – Thermisch versterkt glas
Thermisch versterkt glas (TVG)beantwoordt aan de eisen vande instantie voor bouwtoezicht
van de producent. Aanvullendgeldt: DIN N 1863-1/-2
10.12.6.9 Zeefdruk en email
Aanvullend geldt: EN 12150 voor gehard veilig-heidsglas. EN 1863 voor deelsversterkt glas.
EN 14179-1/-2 voor gehardveiligheidsglas.
Toepassingsvoorbeeld
Omdat figuurglas het product is van een individueel fabricageproces zijn bolvormige
of lineaire insluitingen en de vorming van blaasjes uitdrukking van de kenmerkende
kwaliteitsconditie. Structuurafwijkingen als gevolg van walswisselingen en patroon-
verspringing kunnen niet altijd worden uitgesloten en vormen daarmee geen reden
voor reclamatie.
* = niet dieper dan 15% van de dikte van de glasplaat bij ESG
** = niet dieper dan 5% van de dikte van de glasplaat bij ESG-H
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
336 | | 337
10.12.7 Richtlijn voor de beoordeling van de visuele kwaliteitvan geëmailleerde en gezeefdrukte beglazingen
10.12.7.1 Toepassingsgebied
Deze richtlijn regelt de beoorde-ling van de visuele kwaliteit vanvolvlaks of deels geëmailleerdeen gezeefdrukte beglazingen diedoor het opbrengen en inbran-den van anorganische verfstof-fen als gehard veiligheidsglas ofthermisch versterkt glas wordenvervaardigd. Voor de beoorde-lingsgeschiktheid van de pro-ducten moet de fabrikant bij debestelling het concrete toepas-singsgebied worden meege-deeld. Dat betreft met name devolgende informatie:
n Toepassing binnenshuis
n Eisen voor warmtebehande-ling (HST) volgens TRLV6/2003 en beoordelingsricht-lijn van bedrukt en geëmail-leerd gehard veiligheidsglas
n Toepassing voor het zicht-veld. (Waarneming vanaf
beide zijden, bijv. scheidings-wanden, vliesgevels enz.)
n Toepassing met directe ach-terverlichting
n Randkwaliteit en eventueelvrijstaande zichtbare randen(voor vrijstaande randen moetde soort rand geslepen ofgepolijst zijn)
n Verwerking van de mono-glasplaten tot isolatieglas ofgelaagd veiligheidsglas (alleenvoor vrijgegeven kleuren)
n Referentiepunt bij gezeef-drukte beglazingen, wij advi-seren bemonstering
Worden geëmailleerde en/ofgezeefdrukte beglazingen ver-werkt tot gelaagd veiligheidsglasen/of isolatieglas, dan wordtelke glasplaat afzonderlijkbeoordeeld (als monoglasplaat).
10.12.7.2 Toelichtingen/opmerkingen/begrippen
10.12.7.2.1 Geëmailleerde en/of gezeefdrukte beglazingen
Het glasoppervlak is door ver-schillende wijzen van applicatievolvlaks geëmailleerd. De waar-neming vindt altijd plaats doorde niet-geëmailleerde glasplaatop de kleur, zodat de eigenkleur van het glas de kleurstel-ling beïnvloedt. Bij beoogdewaarneming vanaf beide zijdenadviseren wij een bemonstering1:1. De geëmailleerde zijdewordt in de regel geplaatst aande kant die niet in het weer zit.Andere toepassingen dienen inoverleg te gebeuren.Geëmailleerde beglazingen
hebben al naargelang de pro-ductiemethode en kleur eenmeer of minder hoge resteren-de lichttransmissie en zijn dusniet opaak. Lichte kleuren heb-ben altijd een hogere transmis-sie dan donkere. Bij grote ver-schillen van de lichtdichthedenof hoge lichtintensiteiten (dag-licht) tussen de normale kij-krichting en de achterzijde tre-den bij het kijken vanaf de ach-terzijde optische licht-donker-schakeringen binnen een glas-plaat zichtbaar op.
Deze zijn productietechnisch,inherent aan toleranties van delaagdikten, niet vermijdbaar,zouden echter als storend kun-nen worden waargenomen alseen doorkijk van beide zijdenmogelijk of beoogd is. Voor hetbereiken van een optimaleoplossing voor toepassingenmet doorkijk van weerszijdenzijn meerdere productiemetho-den beschikbaar, stuk voorstuk gekenmerkt als beschre-ven:
n Zeefdruk
n geringste laagdikte
n grootste lichttransmissie(kleurafhankelijk)
n beste kleurhomogeniteit –toch kunnen ‘pinholes’,genuanceerde schakerin-gen en rakelstrepen nietworden uitgesloten
n Walsmethode
n gemiddelde laagdikte
n geringe lichttransmissie(kleurafhankelijk)
n goede kleurhomogeniteitvan buitenaf, maar doormicrovertanding van de
wals in trekrichtinggeoriënteerde oppervlak-testructuur die bij het kij-ken vanaf de achterzijdewaarneembaar is – bij hetkijken in tegenlicht als fijnestrepen zichtbaar
n Gietmethode
n grootste laagdikte
n geringste lichttransmissie(kleurafhankelijk)
n goede kleurhomogeniteitvan buitenaf, maar doorde absoluut hoge toleran-ties van de coatingdikteschaduwvorming, bij hetkijken in tegenlicht zicht-baar.
Toepassingen in het zichtveld(kijken vanaf beide zijden) moe-ten altijd met de fabrikant wor-den afgestemd, omdat geë-mailleerde beglazingen door-gaans niet geschikt zijn voortoepassingen met backlight.Afhankelijk van het fabricage-procedé resulteren er verschil-len en bijzonderheden die hier-onder worden genoemd.
10.12.7.2.1.1 Walsmethode
De vlakke glasplaat gaat ondereen geribbelde rubberwalsdoor die de emailverf zondertoevoeging van oplosmiddelenen dus milieuvriendelijk op hetglasoppervlak overbrengt.Daardoor wordt een homogeneverfverdeling bereikt (voorwaar-de is een absoluut vlak glasop-pervlak, d.w.z. dat figuurglas inde regel niet gewalst kan wor-den) die echter wat betreft ver-fapplicatie (verfdikte, dek-kracht) slechts beperkt instel-baar is. Typisch is dat de gerib-
belde structuur van de wals tezien is (verfzijde). Normaalgesproken ziet men deze ‘rib-bels’ echter vanaf de voorzijde(door het glas heen bekeken –beoordelingswijze zie punt10.2.7.1.3) niet. Er moet reke-ning mee worden gehoudendat bij lichte kleuren een directop de achterzijde (kleurzijde)aangebracht medium (afdich-tingsmaterialen, paneellijmen,isolatiematerialen etc.) door-schijnt. Gewalste geëmailleerdebeglazingen zijn in de regel niet 10
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
338 | | 339
10
10.12.7.2.1.2 Gietmethode
De glasplaat loopt horizontaaldoor een zogenaamde ‘giets-luier’ (verf met oplosmiddelaangemaakt) die het oppervlakmet verf bedekt. Door instellingvan de dikte van de gietsluieren de doorloopsnelheid kan dedikte van de verflaag binnenrelatief ruime grenzen worden
gestuurd. Door kleine oneffen-heden van de gietlip bestaatechter het gevaar dat in delengterichting (gietrichting) ver-schillend dikke strepen wordenveroorzaakt. De ‘kleuroverslag’aan de randen is aanzienlijkgroter dan bij de walsmethode.
geschikt voor het zichtveldzodat deze toepassingen abso-luut vooraf met de fabrikantmoeten worden besproken(sterrenhemel). Inherent aan demethode is een lichte ‘kleur-
overslag’ aan alle randen dievooral langs de lengteranden(in looprichting van de walsgezien) iets kan golven. In deregel blijft de randzone echternetjes.
10.12.7.2.1.3 Zeefdrukmethode
Op een horizontale zeefdrukta-fel wordt de verf door een fijn-mazige zeef met een rakel ophet glasoppervlak aangebracht,waarbij de dikte van de verflaagslechts in geringe mate door demaaswijdte van de zeef beïn-vloed kan worden. De verflaagis daarbij over het algemeendunner dan bij de wals- en giet-methode en wordt al naarge-lang de gekozen kleur meer ofminder doorschijnend. Directop de achterzijde (kleurzijde)aangebrachte media (afdich-tingsmaterialen, paneellijmen,isolatiematerialen enz.) schijnendoor. Typisch voor het fabrica-geproces zijn al naargelang dekleur en de toepassing lichte
strepen zowel in drukrichtingals dwars daarop en incidenteeloptredende ‘lichte sluierplek-ken’ door punctuele zeefreini-ging in de fabricage meer ofminder zichtbaar. De plaats vanhet opgedrukte motief moetvoor het formaat van de glas-plaat worden overeengekomen(O punt + vrije rand). Door tole-ranties in het glas en de zeefkunnen er aan de randen tot 3mm onbedrukte zones optre-den. Kleuroverslag op de glas-rand is inherent aan het fabrica-geproces. Het bedrukken vanlicht gestructureerde beglazin-gen is mogelijk, maar moetaltijd met de fabrikant wordenoverlegd.
10.12.7.2.2 Randkwaliteit
Mocht er geen kleuroverslag oprand en afschuining gewenstzijn (alleen mogelijk bij gepolijs-
te rand), moet dat door de klantexpliciet worden besteld.
10.12.7.3 Beoordelingen
De visuele kwaliteit van geë-mailleerd en gezeefdrukt glaswordt beoordeeld vanaf eenafstand van minstens 3 m,haaks (90°) op het oppervlak bijnormaal daglicht zonder directeinstraling van de zon, tegenlichtof kunstlicht. Gekeken wordtaltijd op de niet-geëmailleerderesp. gezeefdrukte zijde resp.bij glas dat als doorkijkglaswordt besteld, vanaf beide zij-den. Achter het proefglasbevindt zich op 50 cm afstandeen matgrijze, lichtdichte ach-tergrond. Daarbij mogen foutenniet gemarkeerd zijn. Fouten
die vanaf deze afstand niet teherkennen zijn, worden nietbeoordeeld.
Voor voor gehard veiligheids-glas (ESG) specifieke foutengeldt de visuele richtlijn voorgehard veiligheidsglas.
Bij de beoordeling van de fou-ten wordt volgens bovenstaan-de tekening onderscheidgemaakt tussen sponningzoneen hoofdzone.
Afb. 1: Beoordelingsrelevante zones op de glasplaat
Hoofdzone*
Randzone rond 15 mm
* Bij de eis van zichtbare randen bij
het verstrekken van de order vervalt
de randzone en verloopt de hoofd-
zone tot aan de rand van de glas-
plaat. De eisen aan de visuele kwa-
liteit staan vermeld in de onder-
staande tabellen 21 en 22.
10.12.7.4 Bijzondere richtlijn
Metallic-kleuren, etsachtigekleuren, slipwerende coatingsof meerkleurige opdrukkenkunnen worden vervaardigd.De betreffende bijzondereeigenschappen of het uiterlijk
van het product moeten met defabrikant worden besproken.De volgende toleranties zijn nietgeldig voor deze toepassingen.Een bemonstering wordt aan-bevolen.
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
340 | | 341
10
n Tab. 1: Soorten fouten/toleranties voor volvlaks ofgedeeltelijk geëmailleerde beglazingen
Soort fout Hoofdzone Sponningzone
Foutieve plekken in het Oppervlakte: max. 25 mm2 Breedte: max. 3 mm,
email punctueel* Aantal: max. 3 stuks, incidenteel 5 mm
en/of lineair waarvan geen ≥ 25 mm2 Lengte: geen begrenzing
Wolken / sluiers / ontoelaatbaar toelaatbaar
schaduwen geen beperking
Watervlekken ontoelaatbaar toelaatbaar
geen beperking
Kleuroverslag aan de vervalt toelaatbaar
randen
Tolerantie van de
afmeting bij randemail
en gedeeltelijke
emaillering** (zie afb. 2) Afhankelijk van de breedte
Emailhoogte: van de emaillering:
≤ 100 mm ± 1,5 mm
≤ 500 mm ± 2,0 mm
≤ 1000 mm ± 2,5 mm
≤ 2000 mm ± 3,0 mm
≤ 3000 mm ± 4,0 mm
≤ 4000 mm ± 5,0 mm
Email-positietolerantie** Afdrukgrootte ≤ 200 cm:
± 2 mm
(alleen bij gedeeltelijke Afdrukgrootte > 200 cm:
emaillering) ± 4 mm
Kleurafwijkingen Zie punt 10.2.7.1.5
Afb. 2: Soorten fouten/toleranties
voor volvlaks of gedeeltelijk geë-
mailleerde beglazingen (Tab. 1)
Tolerantie vande afmeting bijgedeeltelijkeemaillering(afdrukgrootte)
Positietolerantieemail vanafreferentierand
* Fouten ≤ 0,5 mm
(‘Sterrenhemel’ of ‘pinholes’ = klein-
ste foutieve plekken in het email)
zijn toelaatbaar en worden door-
gaans niet in aanmerking genomen.
De reparatie van foutieve plekken
met emailverf vóór het voorspan-
proces resp. met organische lak na
het voorspanproces is toelaatbaar,
waarbij echter organische lak niet
mag worden gebruikt als het glas
verder wordt verwerkt tot isolatie-
glas en de foutieve plek zich ter
hoogte van de randafdichting van
het isolatieglas bevindt. De gerepa-
reerde foutieve plekken mogen
vanaf 3 m afstand niet zichtbaar
zijn.
** De positietolerantie email wordt
gemeten vanuit het referentiepunt.
n Tab. 2: Soorten fouten/toleranties voor gezeefdruktebeglazingen
Soort fout Hoofdzone Sponningzone
Foutieve plekken in de Oppervlakte: max. 25 mm2 Breedte: max. 3 mm
zeefdruk punctueel* Aantal: max. 3 stuks, incidenteel 5 mm
en/of lineair waarvan geen 25 mm2 Lengte: geen begrenzing
Wolken / sluiers / toelaatbaar toelaatbaar
schaduwen geen beperking
Watervlekken ontoelaatbaar toelaatbaar
geen beperking
Kleuroverslag aan de vervalt toelaatbaar
randen geen beperking
Designtolerantie (b)
(zie afb. 3) Afhankelijk van de groote
Afdrukoppervlakte: van de afdrukoppervlakte:
≤ 100 mm ± 1,0 mm
≤ 500 mm ± 1,5 mm
≤ 1000 mm ± 2,0 mm
≤ 2000 mm ± 2,5 mm
≤ 3000 mm ± 3,0 mm
≤ 4000 mm ± 4,0 mm
Zie afb. 3 en 4
Fouten per figuur***
Positietolerantie Afdrukgrootte ≤ 200 cm:
zeefdruk (a)** ± 2 mm
(Zie afb. 3) Afdrukgrootte > 200 cm:
± 4 mm
Resolutienauwkeurig-
heid (c en d)**** Afhankelijk van de groote
(Zie afb. 3 en 4) van de afdrukoppervlakte:
≤ 30 mm ± 0,8 mm
≤ 100 mm ± 1,2 mm
> 100 mm ± 2,0 mm
Kleurafwijkingen Zie punt 10.2.7.1.5
* Fouten ≤ 0,5 mm (‘sterrenhemel’
of ‘pinholes’ = kleinste foutieve
plekken in de zeefdruk) zijn toe-
laatbaar en worden doorgaans
niet in aanmerking genomen.
** De designtolerantie wordt geme-
ten vanuit het referentiepunt.
*** Fouten mogen niet dichter dan
250 mm bij elkaar liggen.
Seriefouten zijn niet toelaatbaar
(herhaling op hetzelfde punt van
glasplaat tot glasplaat).
**** De tolerantie d kan accumuleren.
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
342 | | 343
10
Tot 3 glasplaten per positieworden niet als seriefout beoor-deeld. Als meer dan 3 glaspla-ten op dezelfde positie dezelfdefout vertonen, wordt dit alsseriefout beoordeeld. Voorgeometrische figuren en/ofzogenaamde rasters met eenafmeting van minder dan 3 mmafmeting of verlopen van 0%tot 100% en zogenaamde film-naden kunnen bovengenoem-de toleranties als hinderlijk wor-
den ervaren. Een 1:1 bemon-stering wordt aanbevolen.
n Toleranties van de geometrieof de afstand in tiendenmilli-meters vallen op als groveafwijkingen.
n Deze toepassingen moetenaltijd tevoren met de fabri-kant op haalbaarheidgetoetst worden.
Seriefouten (posities van identieke glasplaatafmeting en druk)
Afb. 3: Soorten fouten/toleranties voor gezeefdrukte beglazingen (tab. 2)
ba
c d
dc
Dichtheid (c)
Designtolerantie – Afdrukoppervlakte (b)Positietolerantie zeefdruk (a)
Afb. 4: Geometrie van het figuur (resolutie)
Beoordeling: Fouten per figuur (tab. 2)
Afdrukoppervlakte (b) bijv. Þ ≤ 30 mm = FouthoogteÞ ± 1,0 mm
Afdrukoppervlakte (b) bijv. Þ ≤ 30 mm = Fouthoogte ± 1,0 mm
Afdrukoppervlakte (b) z. B. Þ ≤ 2000 mm = foutbreedte ± 2,5 mm
In principe kan tabel 2 ook wor-den geraadpleegd voor de
beoordeling van ‘drukfouten’.
Afb. 5: Geometrieën
c c
c
Geldt overeenkomstig ook voorovale en andere geometrieën.
(Beoordeling = breedte x hoog-te).
10.12.7.5 Beoordeling van de kleurindruk
Kleurafwijkingen kunnen nooitworden uitgesloten omdat zijkunnen optreden door meerde-re, niet vermijdbare invloeden.Op grond van de hierondergenoemde invloeden kan onderbepaalde licht- en waarne-mingomstandigheden een her-
kenbaar kleurverschil tussentwee geëmailleerde glasplatenoverheersen dat door de kijkerzeer subjectief als ‘storend’ of‘niet storend’ kan worden erva-ren.
10.12.7.5.1 Soort basisglas en invloed van de kleur
Het gebruikte basisglas is in deregel een floatglas, d.w.z. hetoppervlak is vlak en er is spra-ke van een grote lichtreflectie.Bovendien kan dit glas voorzienzijn van zeer uiteenlopendecoatings, zoals zonwerendecoatings (verhoging van delichtreflectie van het oppervlak),reflectieverminderende coat-ings dan wel iets een reliëf heb-ben, zoals bij structuurglas.Daarbij komt nog de eigen kleurvan het glas die sterk afhanke-lijk is van de glasdikte en deglassoort (bijv. in de massagekleurd glas, ontkleurd glasenz.). Naleveringen - opmer-king
De emailverf bestaat uit anor-ganische stoffen die verant-woordelijk zijn voor de kleurge-ving en die onderhevig zijn aangeringe schommelingen. Dezestoffen zijn vermengd met
‘glasvloed’, zodat de verf zichtijdens het voorspanproces methet glasoppervlak ‘mengt’ enonlosmakelijk daarmee verbon-den wordt. Pas na dit ‘brand-proces’ is de definitieve kleur-stelling te zien. De verven zijnzo ‘ingesteld’ dat ze bij eentemperatuur van het glasop-pervlak van ca. 600 - 620°Cbinnen 2 tot 4 minuten met hetoppervlak ‘versmelten’. Dit'temperatuurvenster' is zeerklein en kan vooral bij verschil-lend grote glasplaten niet altijdreproduceerbaar worden aan-gehouden. Bovendien is ookde wijze van applicatie beslis-send voor de kleurindruk.Vanwege de dunne verflaaglevert een zeefdruk minder dek-kracht van de verf dan een vol-gens de walsmethode vervaar-digd product met een dikkereen dus dichtere verflaag.
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
344 | | 345
10
10.12.7.5.2 Soort licht waarbij het object bekeken wordt
De lichtomstandigheden veran-deren voortdurend – al naarge-lang het jaargetijde, het tijdstipvan de dag en het heersendeweer. Dat betekent dat despectrale kleuren van het lichtdie door de verschillendemedia (lucht, 1e oppervlak,glaslichaam) heen op de verfvallen binnen het bereik van hetzichtbare spectrum (400 - 700nm) verschillend sterk aanwe-zig zijn Het eerste oppervlak
reflecteert al een deel van hetopvallende licht, meer of min-der, al naargelang de invals-hoek. De op de verf vallende'spectrale kleuren' wordendoor de verf (verfpigmenten)deels gereflecteerd of geabsor-beerd. Daardoor oogt de kleurafhankelijk van de lichtbron ver-schillend.
10.12.7.5.3 Waarnemer en wijze van waarneming
Het menselijke oog reageertheel uiteenlopend op verschil-lende kleuren. Terwijl bij blauw-tinten al een heel klein kleurver-schil duidelijk opvalt, worden bijgroene kleuren kleurverschillenin mindere mate waargeno-men. Andere invloedsgroothe-den zijn de waarnemingshoek,de grootte van het object envooral ook de manier hoe dichttwee te vergelijken objecten tenopzichte van elkaar zijngeplaatst. Een objectieve visu-ele inschatting en beoordelingvan kleurverschillen is ombovengenoemde redenen nietmogelijk. De invoering van eenobjevtieve beoordelingsmaat-staf vereist daarom de metingvan het kleurverschil ondertevoren nauwkeurig vastgeleg-de voorwaarden (glassoort,kleur, lichtsoort). Voor diegevallen waarin de klant eenobjectieve beoordelingsmaat-staf voor de kleurlocatie ver-langt, moet de werkwijze tevo-ren met de leverancier wordenafgesproken. De in principe tevolgen procedure is als volgtgedefinieerd:
n Bemonstering van één ofmeerdere kleuren
n Keuze van één of meerderekleuren
n Bepaling van toleranties perkleur door de klant, zoalstoelaatbare kleurafwijking:ΔL* <= ... ΔC* <= ... ΔH* <= ...in het CIELAB-kleursysteem,gemeten bij lichtsoort D 65(daglicht) met d/8° kogelgeo-metrie, 10° normale waarne-mer, glans ingesloten
n Toetsing van de haalbaarheiddoor de leverancier m.b.t.aanhouden van de voorge-schreven tolerantie (orde-romvang, beschikbaarheidgrondstof enz.)
n Vervaardiging van een 1:1-productiemonster en vrijgavedoor de klant
n Uitvoering van de order bin-nen de vastgelegde toleran-ties. Als er geen bijzonderebeoordelingsmaatstaf wordtovereengekomen, geldt ΔE*<= 2,90, gemeten zoalsbeschreven met de boven-genoemde meetmethode.
10.12.7.6 Toepassingsrichtlijnen
n Toepassingen met email ofgedeeltelijk emaillering ofgedeeltelijke zeefdruk voorde folie bij gelaagd veilig-heidsglas moeten met defabrikant op haalbaarheidworden getoetst. Dat geldtvooral bij het gebruik vanetstinten bij de folie, omdatde optische dichtheid van deetstint aanzienlijk kan wor-den verminderd en de wer-king van de etstint alleen bijhet gebruik op level 1 of 4behouden blijft.
n Geëmailleerd en gezeefdruktglas met anorganische verf-stoffen kan alleen wordengefabriceerd in de uitvoerin-gen gehard veiligheidsglas(ESG) of thermisch versterktglas (TVG).
n Het achteraf bewerken vande beglazingen, ongeachtwelke bewerking dan ook,kan de eigenschappen vanhet product eventueel aan-zienlijk beïnvloeden en is niettoelaatbaar.
n Geëmailleerde beglazingenkunnen als monolithischeglasplaat of in verbindingmet gelaagd veiligheids- ofisolatieglas worden gebruikt.In dat geval moeten de vantoepassing zijnde bepalin-gen, normen en richtlijnenvan de gebruiker in acht wor-den genomen.
n Geëmailleerde beglazingenin de uitvoering gehard veilig-heidsglas HAST kunnen aaneen heat soak-test wordenonderworpen. De betreffen-de noodzaak van een heatsoak-test ESG moet door degebruiker worden onder-zocht en aan de fabrikantworden medegedeeld.
n De constructietechnischewaarden van geëmailleerdebeglazingen mogen niet wor-den gelijkgesteld aan die vanniet bedrukt of geëmailleerdglas.
10.12.7.7 Metallic-verven
Bij metallic-verven kunnen erdoor het fabricageproces en depigmentering zichtbare waar-nemingsverschillen van dekleurindruk optreden die eengelijkmatig, homogeen uiterlijkvan naast of boven elkaargeplaatst glas onmogelijk
maken. Dit is een productspe-cifieke eigenschap van metal-lic-verven en zorgt voor eenlevendig gevelaanzicht, ookvanuit verschillende waarne-mingshoeken.
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
346 | | 347
10
10.12.8 Richtlijn voor de beoordeling van de visuele kwaliteitvan gelaagd veiligheidsglas (VSG)
DIN ISO 12543-6:1998
10.12.8.1 Toepassingsgebied
Deze norm definieert fouten inde glasplaat, de tussenlaag enproefmethoden m.b.t. het uiter-lijk. Daarbij wordt bijzondereaandacht besteed aan de
acceptatiecriteria in het zicht-bare veld. Deze criteria wordentoegepast op producten op hetmoment van levering.
10.12.8.2 Normatieve verwijzingen
Deze Europese norm bevatdoor gedateerde of ongeda-teerde verwijzingen definities uitandere publicaties. Deze nor-matieve verwijzingen wordenaangehaald in de betreffendetekstpassages en de publica-ties worden hieronder vermeld.Bij starre (gedateerde) verwij-
zingen behoort de publicatie inde gedateerde vorm tot denorm, latere wijzigingen in depublicatie moeten uitdrukkelijkin deze norm worden verwerkt.Bij ongedateerde verwijzingengeldt de telkens meest recenteuitgave van de publicatie waar-aan is gerefereerd.
EN ISO 12543-1 Glas in de bouw – Gelaagd veiligheidsglas - Deel 1:
Definitie en beschrijving van bestanddelen
EN ISO 12543-5 Glas in de bouw – Gelaagd glas en gelaagd veiligheids-
glas - Deel 5: Maten en randafwerking
EN ISO 14449 Overeenstemmingsbeoordeling
Voor speciale constructies gelden de respectievelijke basisnormen van de
gebruikte beglazingen, bijv. voor gecoat glas EN 1096-1
10.12.8.3 Definitie
Voor de toepassing van dezenorm gelden de definities van
EN ISO 12543-1 en de volgen-de:
10.12.8.3.1 Puntfouten
Deze soort fout omvat ondoor-zichtige vlekken, blaasjes en
verontreinigingen.
10.12.8.3.2 Lineaire fouten
Deze soort fout omvat veront-reinigingen en krassen of
slijpsporen.
10.12.8.3.3 Andere fouten
Glasfouten zoals inkervingen enfouten van de tussenlaag, zoals
plooien, krimp en strepen.
10.12.8.3.4 Ondoorzichtige vlekken
Zichtbare fouten in gelaagdglas (bijv. tinvlekken, insluitin-
gen in het glas in de tussen-laag).
10.12.8.3.5 Blaasjes
In de regel luchtblaasjes diezich in het glas of in de tussen-
laag kunnen bevinden.
10.12.8.3.6 Verontreinigingen
Elk ongewenst voorwerp dat tij-dens de fabricage in het
gelaagde glas is binnengedron-gen.
10.12.8.3.7 Krassen of slijpsporen
Lineaire beschadiging van hetbuitenoppervlak van het
gelaagd glas.
10.12.8.3.8 Inkervingen
Scherp gepunte scheuren ofbarsten die vanaf een rand het
glas in lopen.
10.12.8.3.9 Plooien
Aantastingen die door plooienin de tussenlaag ontstaan en
na de fabricage zichtbaar zijn.
10.12.8.3.10 Door inhomogeniteit van de tussenlaag ontsta-ne strepen
Optische vervormingen in detussenlaag die door fabricage-fouten in de tussenlaag zijn ont-
staan en die na de fabricagezichtbaar zijn.
10.12.8.4 Fouten in het oppervlak
10.12.8.4.1 Puntfouten in het zichtveld
Bij beoordeling volgens de inparagraaf 10.12.6.2 aangege-ven beoordelingsmethode is detoelaatbaarheid van puntfoutenafhankelijk van het volgende:
n grootte van de fout
n frequentie van de fout
n grootte van de glasplaat
n aantal glasplaten alsbestanddelen van hetgelaagd glas
Een en ander wordt weergege-ven in tabel 1. Fouten die klei-ner zijn dan 0,5 mm, wordenniet in aanmerking genomen.Fouten die groter zijn dan 3mm, zijn ontoelaatbaar.OPMERKING: de toelaatbaar-heid van puntfouten in hetgelaagde glas is onafhankelijkvan de dikte van de individueleglasplaten.
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
348 | | 349
10
OPMERKING: van een concen-tratie van fouten is sprake als vierof meer fouten binnen eenafstand van < 200 mm vanelkaar verwijderd liggen. Dezeafstand vermindert tot 180 mmbij drievoudig gelaagd glas, tot
150 mm bij vierdubbel gelaagdglas en tot 100 mm bij vijf- ofzesdubbel gelaagd glas. Hetaantal toelaatbare fouten in tabel42 moet met 1 worden ver-hoogd voor afzonderlijke tussen-lagen die dikker zijn dan 2 mm.
n Tab. 1: Toelaatbare puntfouten in het zichtveld
Grootte fout 0,5 < d ≤ 1,0 1,0 < d ≤ 3,0
d [mm]
Ruitgrootte
A in m2
Aantal
toelaatbare
fouten
Voor alle A ≤ 1 1<A ≤ 2 2<A ≤ 8 A > 8
maten
2 glasplaten Geen 1 2 1/m2 1,2/m2
3 glasplaten begrenzing, 2 3 1,5/m2 1,8/m2
4 glasplaten echter geen 3 4 2/m2 2,4/m2
5 glasplaten clustering 4 5 2,5/m2 3/m2
van fouten
10.12.8.4.2 Lineaire fouten in het zichtveld
Bij beoordeling volgens de inparagraaf 10.12.6.2 aangege-ven beoordelingsmethode zijnlineaire fouten toelaatbaar zoalsaangegeven in tabel 2.
Lineaire fouten van minder van30 mm lengte zijn toelaatbaar.
n Tab. 2: Toelaatbare lineairefouten in het zichtveld
Ruitgrootte Aantal toelaatbarefouten met 30 mmlengte
≤ 5 m2 Niet toelaatbaar
5 tot 8 m2 1
≤ 8 m2 2
10.12.8.5 Fouten in de randzone bij omlijste randen
Indien beoordeeld volgens debeoordelingsmethode vanparagraaf 10.12.6.2 zijn foutenmet een diameter van niet meerdan 5 mm in de randzone toe-laatbaar. Bij ruitmaten ≤ 5 m2
bedraagt de breedte van derandzone 15 mm. De breedtevan de randzone neemt bij ruit-maten > 5 m2 met 20 mm toe.Bij aanwezigheid van blaasjesmag het vlak met de blaasjes
Afb. 1:
gezichtsveld
randzone
niet meer dan 5% van de rand-zone bedragen.
10.12.8.6 Inkervingen
Inkervingen zijn niet toelaatbaar.
10.12.8.7 Plooien en strepen
Plooien en strepen in het gezichtsveld zijn niet toelaatbaar.
10.12.8.8 Fouten aan randen die niet omlijst worden
Gelaagd glas wordt in de regelomlijst, maar als het bij wijzevan uitzondering niet omlijst is,mogen alleen de volgenderanduitvoeringen voorhandenzijn:
n geslepen rand
n gepolijste rand
n afgeschuinde randen
n Tab. 3: Vlg. EN ISO 12543-5
Dikte element Maatafwijking
≤ 26 mm ± 1 mm
> 26 ≤ 40 mm ± 2 mm
> 40 mm ± 3 mm
10.12.8.9 Diktetoleranties
n Tab. 4: Diktetoleranties
Afmeting Afmetingen in breedte of hoogteDikte elementtot 26 tot 40 meer dan 40
tot 100 cm ± 2,0 mm ± 3,0 mm ± 4,0 mm
tot 200 cm ± 3,0 mm ± 4,0 mm ± 5,0 mm
meer dan 200 cm ± 4,0 mm ± 5,0 mm ± 6,0 mm
10.12.8.10 Maattoleranties
Zichtbare randen moeten bij debestelling worden aangegevenom een zo optimaal mogelijkerandkwaliteit te bereiken. De bijde productie onvermijdbareplaatsingsrand blijft echter zicht-baar, evenals folieresten terhoogte van de afgekante rand.Als er geen zichtbare rand isvoorgeschreven, zijn folierestenin de randzone toelaatbaar. Bijbuitenbeglazingen met blootstel-ling van de glasranden aan
weersinvloeden kunnen door dehygroscopische eigenschap vande PVB-folie in de randzone van15 mm veranderingen van dekleurindruk productspecifiek alnaargelang de omgevingscondi-ties optreden. Deze veranderin-gen zijn toelaatbaar. Bij fabrica-ges van vaste maten vangelaagd veiligheidsglas (VSG)kunnen met name langs deopstaande onderrand uitsteken-de folieresten voorhanden zijn.
10.12.8.11 Controlemethode
Het te bekijken gelaagde glaswordt verticaal vóór en evenwij-dig aan een matgrijze achter-grond geplaatst en blootge-steld aan diffuus daglicht ofgelijkwaardig licht. De kijkerbevindt zich op een afstand van2 m van de glasplaat en bekijktdeze onder een hoek van 90°(waarbij de matte achtergrondzich aan de andere zijde van de
glasplaat bevindt). Fouten diebij deze wijze van kijken sto-rend zijn, moeten wordengemarkeerd. Vervolgens wordter volgens specificatie beoor-deeld. Bij buitenbeglazingenmet blootstelling van de glas-randen aan weersinvloedenkunnen door de hygroscopi-sche eigenschap van de PVB-folie in de randzone van 15 mm
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
350 | | 351
veranderingen van de kleurin-druk productspecifiek al naar-gelang de omgevingscondities
optreden. Deze veranderingenzijn toelaatbaar.
10.12.8.12 Kleurfolies
Bij kleurfolies en matte folieskunnen er in de loop van de tijdkleurintensiteitsverliezen, ver-oorzaakt door weersinvloeden(bijv. UV-inwerking), optreden.Daarom kunnen glasnaleverin-gen meer of minder visueel
waarneembare kleurverschillenvergeleken met reeds geplaats-te beglazingen van hetzelfdetype vertonen. Deze vormengeen redenen voor reclamatie.Bij naleveringen kunnen kleur-verschillen optreden.
10.12.8.13 Gelaagd veiligheidsglas glas met overlappen
In principe wordt bij alle VSG-beglazingen met overlap terhoogte van de overlap de over-stekende folie afgesneden. Bijdubbele VSG-elementen is ditdoorgaans uitvoerbaar en over-een te komen. Bij VSG-begla-zingen die bestaan uit drie ofmeer glasplaten en waarbij demiddelste glasplaat/-platen tenopzichte van de buitenste glas-platen naar achteren verspron-gen is/zijn, wordt de folie afge-sneden als de breedte van deoverlap gelijk is aan de glasdik-te van de middelste glasplaat ofde diepte van de overlap gelijkis aan de glasdikten van demiddelste glasplaten. Bij alleandere afmetingen van deoverlap moet het afsnijden vande folie overeengekomen wor-den. Voor zover de verwijderingvan de folie zoals beschrevenhaalbaar is, zijn resten produc-tietechnisch niet helemaal tevermijden en vormen geenreden voor reclamatie. Bij alleandere dan de hierbovenbeschreven overlapuitvoerin-
gen kunnen folieresten bij deoverlappen niet worden verwij-derd en vormen geen redenvoor reclamatie. De klant dienteen tegenstuk dat in het VSG-element wordt geschoven temelden (breedte, diepte ...).Productie-inherent zijn er folie-resten bij de glasranden voor-handen, deze kunnen langs derand waarop de beglazingwordt neergezet door opleg-punten vervormd zijn en vor-men geen reden voor reclama-tie.
Afb. 2:
10
10
8 8[mm]
10
10
10.12.9 Gegarandeerde eigenschappen
De genoemde technische gege-vens/waarden hebben betrek-king op gemiddelde opgavenvan verschillende fabrikantenvan basisglas of werden in hetkader van een keuring door eenonafhankelijk keuringsinstituutvolgens de telkens geldendenormen vastgesteld.
De functionele waarden heb-ben betrekking op proefstuk-ken in de voor de keuring voor-ziene afmetingen. Een verder-gaande garantie voor techni-sche waarden wordt niet aan-vaard; met name niet indien erkeuringen met andere monta-gesituaties worden uitgevoerd
of als er nametingen op debouw plaatsvinden. De licht-technische en stralingsfysischekengetallen zijn overeenkom-stig de aan te wenden normenbepaald en berekend. Binneninliggende roeden in de spouwveranderen de warmtedoor-gangscoëfficiënt en de matevan geluidsdemping.
Alle genoemde waarden zijnstandaard nominale waardenen onderhevig aan de over-eenkomstige producttoleran-ties volgens de EN-norm, debeoordelingsrichtlijn (BRL)en de gebruikte basisglas-platen.
10.12.10 Glasbreuk
Glas als onderkoelde vloeistofbehoort tot de klasse van brozevoorwerpen die geen noe-menswaardige plastische ver-vorming (zoals staal) toelaten,maar bij overschrijding van deelasticiteitsgrens onmiddellijkbreken. Aangezien op grond
van huidige fabricagekwalitei-ten eigenspanningen die opzichzelf tot glasbreuk kunnenleiden, niet voorkomen, wordtglasbreuk enkel door invloedenvan buitenaf veroorzaakt en isderhalve in principe geen redenvoor reclamatie.
10.12.11 Oppervlaktebeschadigingen
De oorzaken voor oppervlakte-beschadigingen lopen uiteen.Geschikte beschermendemaatregelen dienen tijdiggetroffen te worden. Wij wijzenmet name op:
n Las-/slijpwerkzaamhedenLas- of slijpwerkzaamheden terhoogte van het raam vereiseneen effectieve bescherming vanhet glasoppervlak tegen laspa-rels, rondvliegende vonkene.d., omdat er anders opper-vlaktebeschadigingen van hetisolatieglas op kunnen tredendie niet herstelbaar zijn.
n UitbijtingenUitbijtingen van het oppervlakvan de glasplaat kunnen optre-den door chemicaliën die inbouwmaterialen en reinigings-middelen zitten. Vooral bij lang-durige inwerkingen leiden der-gelijke chemicaliën tot blijvendeuitbijtingen.
n WaterschadeOok de langdurige inwerkingvan water kan leiden tot opper-vlaktebeschadigingen, vooralals er vóór de bouwreiniginglange tijd een sterke vervuilingop de glasplaten heeft inge-werkt. (Mortel, gips, e.d.).
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
352 | | 353
10
n Beschermende maatregelEen probate beschermingtegen uitbijting en waterschade
wordt verkregen door middelvan de beschermfolieUNIGLAS® | PROTEC.
10.12.12 Speciale glascombinaties
n Geluidswerende beglazingDe volledige werkzaamheid vanGeluidswerende beglazing isenkel haalbaar door middel vaneen optimale kozijnconstructie.Geluidswerende beglazingheeft in de regel een hoogoppervlaktegewicht. Daarommoet aan de stabiliteit van dekozijnen en het hang- en sluit-werk bijzondere aandacht wor-den besteed. De opbouw vanUNIGLAS® Geluidswerendebeglazing is overwegend asym-metrisch. Aan welke kant dedikkere ruit geplaatst wordt, isvoor de werking van degeluidswering normaliter vanondergeschikt belang. Alleen ingeval van mogelijke schampen-de geluidsinval (bijv. op debovenste verdiepingen van eenflatgebouw) moet de dunnereglasplaat naar buiten toebeglaasd worden. Hierbij dienter evenwel op gelet te wordendat de dunnere ruit nog dikgenoeg is om de optredendewindlasten op te nemen.Anders dient om constructie-technische en optische rede-nen de dikkere ruit aan de bui-tenkant aangebracht te wor-den. De goede geluidsdempingvan UNIGLAS® Geluidsweren-de beglazing kan alleen volledigtot haar recht komen als hetgehele raamelement een hogedichtheid vertoont en de aan-sluitende bouwdelen geluids-dempend zijn uitgevoerd.
n Zonwerende beglazingOm een optisch onberispelijkuiterlijk te verkrijgen, dient decontraglasplaat dunner te zijndan de zonwerende glasplaat.Draad-, draadfiguur- en spie-geldraadglas mag niet als bin-nenste ruit achter zonwerendebeglazing worden gebruikt.
n VeiligheidsglasVeiligheidsglas heeft een speci-ale glasopbouw, in combinatiemet met een verhoogd opper-vlaktegewicht. Daarom moet bijde beglazing het volgendeextra in acht genomen worden:
n gebruik van goedgekeurdebeglazingsblokjes met eenShore-A-hardheid van 60°tot 80°, waarbij de com-patibiliteit met de foliela-gen moet zijn gegaran-deerd,
n kitvrije sponning,
n de glaslatten moeten aande binnenkant wordenaangebracht,
n bij houten kozijnen moe-ten in geval van DIN-veilig-heidsglas de glaslattengeschroefd zijn. Met toe-nemende glasdikte neemtde eigen kleuring (groen-zweem) van de verschil-lende glasplaten toe. Diteffect kan worden vermin-derd door het gebruik vanspeciale glassoorten meteen geringere kleuring.
Alarmglas (ESG, VSG): bij hetbestellen van alarmglas moetende positie van de aansluiting ende aanzichtkant worden opge-geven. Hierbij moeten de ver-plaatsings- en plaatsingsvoor-schriften van de fabrikanten inacht worden genomen.
n Isolatieglas met roedenVoor het grote aantal verschil-lende eisen staan roedesyste-men in verschillende kleuren,breedten en uitvoeringen terbeschikking. Bij bewegingenvan het openslaande raam kun-nen er zich rammelende gelui-den voordoen.
Zichtbare, ingebouwderoedenBij zichtbare, ingebouwde roe-den kunnen bij de kruizingentechnisch inherente lichteonvlakheden optreden.
Overdekte, ingebouwderoedenAlle overdekte roedesystemenworden als universele roede(Weense roede) uitgevoerd.Elke roedeverdeling en elkeroedebreedte vanaf 15 mm ismogelijk. De door de raambou-wer vervaardigde roedeprofie-len van hout, aluminium ofkunststof worden puntsgewijsop de isolatieglaseenheid vast-gezet (spiegeltape) en aanweerszijden afgekit.
n Lood- en messingbegla-zingen
Om waardevolle, ambachtelijkvervaardigde loodbeglazingentegen weersinvloeden tebeschermen en tegelijkertijdeen betere thermische isolatiete bereiken, kunnen op verzoekvan de klant de loodbeglazin-
gen in de spouw worden aan-gebracht. Bij loodbeglazingenmet met de mond geblazenglas is het mogelijk dat er kleinekleurvariaties, haarkrassen,open blaasjes enz. optreden.Dit is inherent aan het fabrica-geproces en een teken van'echt ambachtelijk werk'. Bijalle ingebouwde roede-, lood-en messingbeglazingen kunnener in de spouw bij bewegingenvan het openslaande raamklapperende geluiden optre-den; dit is technisch niet te ver-mijden.
n Gebogenisolatieglas/kroonglas
Om productietechnische rede-nen zijn geringe afwijkingen vande welving en kleine mineralesmeltpunten op het ruitopper-vlak mogelijk. Deze fabricage-inherente kenmerken zijn eenteken van ”echt ambachtelijkwerk” en geen reden voorreclamatie.
n Isolerende beglazing metsterk gestructureerd glas
Als de structuur naar de spouwtoe wordt gemonteerd, bestaathet gevaar van ondichtheid.Daarom wordt de garantie uit-gesloten.
n Isolatieglas met'Altdeutsch K'
Dit machinaal vervaardigdegietglas heeft fabricage-inhe-rent open blaasjes, een sterkonregelmatig structuurverloopen verschillende glasdikten.Om deze redenen bestaat ereen verhoogd breukrisico,vooral bij ruiten van een kleinformaat. Wij adviseren daaromdit decor niet te bestellen.
Beglazingsrichtlijnen en toleranties Beglazingsrichtlijnen en toleranties
354 | | 355
10
n Isolatieglas met draadglas,gelaagd glas met staal-draad
De verticale plaatsing van isola-tieglas in combinatie metdraadglas of gelaagd glas metstaaldraad is mogelijk. Iso-latieglas in combinatie metdraadglas of draadfiguurglas enisolatieglas van 2 draadglasrui-
ten zijn onderhevig aan eenverhoogd breukrisico. Glas-breuk is geen reden voor recla-matie. Bij draadglas, draadfi-guurglas of gelaagd glas metstaaldraad is een gelijkmatigdekkend draadverloop om pro-ductietechnische redenen nietmogelijk.
10.12.13 Waardebehoud | Reiniging van de ruiten
10.12.13.1 Waardebehoud
Kozijnen, hang- en sluitwerk,verf, kitten of afdichtingsprofie-len zijn onderhevig aan eennatuurlijk verouderingsproces.Voor het behoud van de aan-spraak op garantie moet daar-om voor eigen verantwoorde-
lijkheid worden gecontroleerdof de vereiste functionaliteit vande materialen en onderdelenmiddels continue onderhouds-werkzaamheden in stand wordtgehouden.
10.12.13.2 Reiniging van de ruiten
De reiniging van de ruiten enhet verwijderen van eventueelnog voorhanden etiketten moe-ten met milde reinigingsmidde-len op de bouw geschieden.Wij adviseren schoon watermet een scheutje spiritus.Verontreinigingen van ruiten diemet de gebruikelijke natteschoonmaak met veel water,spons, trekker, zeem of gebrui-kelijke sprays en lappen niet teverwijderen zijn, kunnen metindustriële staalwol type 00 of000 worden verwijderd.Krassende gereedschappen,scheermesjes, schrapers enschuurmiddelen moeten wor-
den vermeden. Met name moe-ten cementmelk en anderealkalische uitscheidingsproduc-ten van bouwmaterialenonmiddellijk worden verwijderd,omdat er anders een chemi-sche uitbijting van het glasop-pervlak optreedt die een doffeaanslag op het glas kan veroor-zaken. Overtollig afstrijk-midddel bij het afkitten moetonmiddellijk worden verwijderd.Voor met metaaloxide gecoateglazen (bijv. Antelio of Stopsol)gelden de speciale reinigings-voorschriften van de fabrikan-ten.
Toepassingsvoorbeeld
Trefwoordenlijst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358
Fotobronnen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 366
Overzicht isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 367
Supplement Supplement
356 | | 357
Trefwoordenlijst
| 359
Afmetingstolerantie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252Aandrijfsystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142Absorptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77, 98, 106, 138, 257 Actieve Veiligheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154Adhesie-eigenschappen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 274Afkorten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238Afscheidingen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290Afscherming. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106Afscherming, elektromagnetische. . . . . . . . . . . . . . . . . . 106Afstandhouder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116, 253, 267, 281Akoestische folie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Alarmglas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41, 201, 275, 353 Anisotropiën (regenboogeffect) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304Atmosferische drukverschillen . . . . . . . . . . . . . . . . 102, 281
Balworpvastheid . . . . . . . . . . . . . . . . 29, 34, 155, 228, 290 Balslagvastheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51, 154, 158, 313 Balustrades . . . . . . 34, 38, 65, 76, 124, 125, 150, 184, 290 Bankglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 180Basisglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20, 45, 236, 343 Begaanbaar glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40, 67, 156 Beglazing met roeden . . . . . . . . . . . . . . 107, 302, 316, 353 Beglazing, lineair opgelegd. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201Beglazingen met puntbevestiging. . . . . . . . . . . . . . 162, 290 Beglazingsblokjes . . . . . . . . . . 61, 258, 259, 307, 314, 329 Beglazingsblokjes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 282Beglazingsblokjes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258Beglazingssystemen . . . . . . . . . . . . . . . 262, 264, 278, 328 Beglazingsvoorschriften . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 314Behaaglijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103, 115 Belastingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87, 290, 291, 308, 312 Berekeningsgrondslagen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58, 81, 82 Beschadiging van de buitenkant . . . . . . . . . . . . . . . . . . 302Bescherming tegen inkijk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146Bescherming van personen . . . . . . . . . . . . . . 154, 202, 204 Bestendigheid tegen temperatuurschommelingen . . . 23, 37 Betreedbare beglazing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38, 156, 201 Bewerkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242, 244, 255, 334 b-factor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99Binnenzonwering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296Blaasjes . . . . . . . . . . . . . . . . . 329, 299, 303, 324, 346, 353 Blindering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140, 317 Blindering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27, 40, 146 Boorgaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 246, 247 Beoordelingsrichtlijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216, 351 Bouwzaken, afdeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 221Brandbeveiliging . . . . . . . 76, 142, 222, 276, 286, 297, 313 Breukoverstek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237Breukstructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48, 49 Broeikaseffect . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97, 114 Buigstralen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45, 49, 53, 62 Buigtreksterkte . . . 22, 27, 32, 33, 37, 47, 58, 59, 202, 216
B
A
Trefwoordenlijst
358 |
CE-overeenstemmingsmerkteken. . . . . . . . . . . . . . . . . . 216Certificering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216, 318 Circadiaanse lichttransmissiefactor . . . . . . . . 100, 120, 121 Classificatie veiligheidsglas. . . . . . . . . . . . . . . . 76, 154, 158 Coïncidentiefrequentie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131, 134 Compatibiliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75, 85, 271, 278, 284 Condensatie . . . . . . . . . . . . . . . . . 103, 104, 302, 307, 315 Condensatie aan de buitenzijde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315Constructie gelaagd veiligheidsglas (VSG) . . . . . . . . . . . 124Constructie geluidswerend isolatieglas . . . . . . . . . . 134, 352 Constructie isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . 80, 89, 115, 266 Constructie zonwerend glas. . . . . . . . . . . . . . . . . . 139, 141 Contourgetrouwheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54, 60
Dakbeglazing . . . . . . . . . . . . . . . . . 202, 224, 288, 295, 313 Dakbeglazingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89, 91, 93, 281 Dampdrukvereffening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 263, 270 Dauwpunt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103Dauwpunt-temperatuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 103Decibel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106, 123, 128, 132, 133 Decoating rand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252Decoratief glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66, 107, 108 Dichtheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22, 27, 77 Digitale glasprint. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67, 68 Diktetolerantie . . . . . . . . . . . . . 54, 250, 251, 255, 262, 349 Dimensionering glasdikte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110DIN-normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 196Dislocatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54, 56, 235, 255 Doorbuiging van het kozijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287Doorbuigingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 59, 203, 287, 321 Doorzichtwerendheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Douches . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34, 38, 73 Draadglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26, 296, 354 Driedubbel thermisch isolerend glas. . . . . . . . . . . . 123, 309 Droge beglazing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294Droogbeglazingsprofielen. . 72, 91, 258, 262, 271, 290, 354 Druippunt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281, 306 Druksterkte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22Dubbel-raameffect . . . . . . . . . . . . . . . . . 102, 302, 312, 315 Duitse energiebesparingsverordening. . . . 50, 138, 209, 309
Eigen kleur. . . . . . . . . . . . . . . . 38, 101, 301, 315, 336, 343 Eigen kwaliteitsbewaking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120, 217 Eisen bouwinspectie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84Elasticiteitsmodulus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22, 33, 65 Electrochroom glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140, 292, 294 Elektromagnetische demping . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106Emaillering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38, 336 Emissievermogen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81, 96, 310 Energiebalans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199, 200 Energie-efficiëntie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8, 50, 125 Energiepaspoort. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215Energiewinst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94, 114, 123, 138
E
D
C
Trefwoordenlijst Trefwoordenlijst
360 | | 361
EnEV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50, 138, 209, 309 Enkel glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20, 58, 150 EN-normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 198, 236, 275, 328, 351 ESG met coating vaste maten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253ESG-H . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34, 216, 249, 334 Explosiewerendheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
Figuurglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26, 239 Fixering beglazingsblokjes . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280Floatglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20Folie, gekleurde . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9, 350 Folie-systemen in isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . 145, 317 Fouten. . . . . . 285, 303, 324, 340, 342, 346, 347, 348, 349 Frameloze schuifsystemen . . . . . . . . . . . . . . . 182, 184, 185 Fysische eigenschappen . . . . . . . . 33, 65, 83, 89, 148, 302
Gasvulling . . . . . . . . . . . . . . . . 81, 84, 1114, 119, 218, 310 Gebogen glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43, 47, 49 Gebogen glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43, 47, 50 Gebruiksgeschiktheid. . . . . . . . . . . . . . 46, 47, 59, 265, 285 Gecoat glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114, 216, 253, 301, 313 Gehard alarmglas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41, 201, 275, 353 Gehard veiligheidsglas ESG . . . . . . . . . . . . 32, 48, 216, 249 Gehard veiligheidsglas, warmtebehandeld 34, 216, 249, 334 Geharmoniseerde bouwverordening. . . . . . . . . . . . . . . . 196Gekleurd glas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21, 69, 108 Gelaagd glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64, 66, 216, 354 Gelaagd veiligheidsglas VSG . . . . . . . 49, 64, 216, 253, 350 Geleidende lussen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41, 42 Geluidsisolatiecurve . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128Geluidsisolatie-index . . . . . . . . . . . . . . . . 51, 129, 132, 133 Geluidsniveau. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128, 132 Geluidsniveau. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130, 133 Geluidsschermen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135Geluidsspectrum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128Geluidswerende beglazing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8, 134 Geluidswering . . . . . . . . . . . . . . . . . 51, 106, 128, 271, 352 Gematteerd glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68Geregelde bouwproducten . . . . . . . . . . . . . . . 35, 205, 218 Geschikte glasproducten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52, 301 Geslepen randen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 85, 235, 349 Gesneden maten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237Gevels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83, 150, 162, 295 Gewelfd glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109, 353 Gewelfd glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 109Gewogen geluidsisolatie-index. . . . . . . . . 51, 129, 132, 133 Gietglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26Giethars . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66, 260, 304 Gietmethode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 337, 338 Glasbreuk. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351Glasfusing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69, 108 Glashoeken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83, 88 Glas-in-lood . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69, 108, 353
G
F
Glasluifelsysteem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163, 164, 165 Glasnaad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83, 88, 276 Glasprint, digitaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 67, 68 Glasranden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 94, 234 Glasspouw. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312Glasveredeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30Glazen deuren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183Glazen trap . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 128Glazen vloeren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40Globale stralingsverdeling. . . . . . . . . . . . . . . . . . 97, 99, 148 Golfvorming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317Goedkeuring voor individuele gevallen (ZiE) . . . . . . . . . . 219Grensafmetingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208Grensmaatafwijkingen van glasdikten. . . . . . . 237, 238, 255 Guirlande-effect . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281, 282
Haaksheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238, 320, 324 Hang- en sluitwerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186Hardcoating . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139, 150, 162 Hardheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75Heat-Soak-Test . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35, 345 Hellingshoek . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105, 141, 289 Hoekuitsparing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244, 245 Hoekzone . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244, 245 Hoog Rendement Beglazing . . . . . . . . . . . . . . 8, 9, 96, 120 Hooggelegen gebieden, invloed op isolatieglas . . . . . . . 102Horizontale beglazing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224
Inbraakwerendheid . . . . . . . . . . . . . 51, 154, 158, 159, 313 Inbraakwering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65, 154, 297, 313 Inbraakwering. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158Ingekleurd glas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21, 290 Inkervingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 346, 347, 348 Interferentieverschijnselen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102, 302 Isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49, 216, 304, 316, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327, 328, 353, 354
Isolatieglas met glasroeden . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107, 302 Isolatieglaseffect. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102, 315 Isolatieglas-terminologie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 78ISO-normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
Jaloezieën . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140
Kitvoeg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89, 90, 91 Kleurneutraliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21Kleuroverslag . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39, 338 Kleurweergave-index . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99Klimatologische belasting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 290Klimatologische condities . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270Kogelwerendheid . . . . . . . . . . . . . . . 51, 154, 158, 159, 313 Kogelwerendheidsklasses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158Koude gevel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150Koude-invloeden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34, 38 Kozijnafmetingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 293
K
J
I
H
Trefwoordenlijst Trefwoordenlijst
362 | | 363
Kozijnprofiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81, 91, 92, 93, 311 Kozijnprofiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 183Krasbestendigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68, 75 Krassen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299, 303, 332, 347 Kromheden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52, 249 Kunstbeglazing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69Kwaliteit. . . . . . . . . . 52, 274, 297, 315, 316, 331, 336, 339 Kwaliteitsbewaking, externe. . . . . . . . . . . 35, 120, 217, 218 Kwaliteitscontrole . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217Kwaliteitsmerk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 217
Laaggelegen gebieden, invloed op isolatieglas . . . . . . . . 256Lamellensysteem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317, 318, 322 Lastoverbrenging . . . . . . . . . . 259, 268, 269, 271, 276, 282 Leidraad drievoudig thermisch isolerende beglazing. . . . 309Leidraad voor gelijmde ramen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 265Leidraad voor thermisch gebogen glas in de bouw . . . . . 43Levensduur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120Lichtdoorlating . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321, 325 Lichtreflectie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77, 100, 141, 343 Lichtsturing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27, 109, 140, 141 Lichttransmissie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98, 100 Lichtverstrooiing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27Liftbeglazing. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 155Lineaire bevestiging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201, 208 Lineaire uitzettingscoëfficiënt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24Loogbestendigheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23Low-E . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66, 96, 106, 162, 310 Luifelsystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163, 164, 165
Maattoleranties. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253Magnetron-procedé . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 114, 115 Materiaalcompatibiliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278Mechanische belasting. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 270, 308 Metallic-kleuren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68, 339, 345 Meubels van glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192Minimale glasdikten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250Montage van roeden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81, 82, 119 Montagegaten . . . . . . . . . . . . 173, 174, 246, 247, 248, 249 Multifunctioneel glas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
Naad, afdekking van de . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289Natte beglazing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 294Niet geregelde bouwproducten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219Noise-control-folies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 134Nominale waarde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81, 82, 118, 351 Normen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131, 196, 274, 308
Offset. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 252, 254, 255, 320 Offset-toleranties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 254OIB-richtlijn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 215Onbewerkt spiegelglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 240Onderbreuk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237Onderhoudsvriendelijk glas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
O
N
M
L
ÖNormen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 197, 303 Ontspiegeld glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77Ontwerpwaarden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81, 82, 118 Oppervlaktebeschadiging. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332, 351 Oppervlaktefouten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324, 347 Oppervlaktetemperatuur . . . . . . . . . . . . . . . 35, 93, 94, 103, . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 104, 115, 276, 291
Opslag . . . . . . . . 59, 71, 86, 208, 255, 304, 306, 323, 329 Opvuldraad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 89, 90 Opvulmaterialen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87, 286 Overeenstemmingsmerkteken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216Isolatieglas met overstek . . . . . . . . . . . . . . . . . 94, 107, 289 Overlapping . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323
Passieve Veiligheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 154Plaatsing van isolatieglas . . . . . . . . . . . . 256, 304, 327, 354 Planparallelliteit. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20, 102 Plantengroei . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105Plissé-systemen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317, 324, 326 Plooien . . . . . . . . . . . . . . . . . 317, 324, 326, 346, 347, 348 Primair afdichtingsmateriaal . . . . . . . . . . . . . . 267, 271, 277 Primaire jaarlijkse behoefte. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209, 211 Productoverzicht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8, 25 Profiel glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28PVB-folie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156, 202, 216
Raamdecoratieranden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 325Radarreflectiedempende beglazingen. . . . . . . . . . . . . . . 106Radiatoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296Randafdichting. . . . . . . . . . . . . . . . . . 84, 86, 251, 301, 316 Randafdichtingssystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116Randafwerking. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69, 235, 242, 244 Randuitsparing. . . . . . . . . . . . . . . . . 33, 157, 244, 245, 246 Randverbinding isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86, 301 Randvormen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 234Regelgevingsinstrumentaria . . . . . . . . . . . 46, 200, 274, 308 Reiniging van glas . . . . . . . . . 70, 72, 74, 75, 292, 302, 354 Resulterende geluidsisolatie-index . . . . . . . . . . . . . . . . . 129Richtlijnen . . . 194, 232, 297, 304, 308, 316, 331, 336, 346 Roestvrijstalen houder . . . . . . . . . . . 80, 88, 116, 162, 171, Rolgordijnsystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324Röntgenstralingwerend glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77Rookwerende systemen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76Rosenheimer tabel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278Rugdekking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 312Ruiten met groot oppervlak . . . . . . 107, 138, 142, 257, 260
Schaal, dragende werking van de . . . . . . . . . . . . . . . 57, 58 Schadelijke wisselwerkingen . . . . . . . . . . . . . 278, 279, 280 Schakelbaar isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140, 292 Scheef hangen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320Scheidingswanden van glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179Schokbestendigheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
S
R
P
Trefwoordenlijst Trefwoordenlijst
364 | | 365
Schokbestendigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48, 204 Schuifdeursystemen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 178Schuiframen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 296Schuin gemonteerd glas, dakbeglazingen . . . . 61, 288, 289 Schuine beglazingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 142, 201 Secundair afdichtingsmateriaal. . . . . . . . . . . . 267, 271, 277 Selectiviteitsfactor S . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100Serres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 105, 138, 145 Slagschaduwvorming. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37, 289 Slagvastheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33, 65 Slipweerstand . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40Sluithoektolerantie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 322Sneeuwlast . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110Softcoating . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139, 150 Soort oppervlakte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29, 239, 333 Speciaal veiligheidsglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 230Speciale beglazingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276Speciale maatafwijkingen . . . . . . . . . . . . . . . . 243, 245, 246 Speciale toleranties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236, 243 Speciale vormen . . . . . . . . . . . . . . 243, 244, 245, 252, 255 Spectrum-aanpassingswaarde. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130Spiegeldraadglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48, 241 Spionspiegels. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77Sponning . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 258, 308, 329 Sponningbreedte . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 60, 258, 294 Sponningruimte, vergroot. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 311, 314 Stabiliteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 40, 85, 135, 157, 202 Standaard maatafwijkingen . . . . . . . . . . 243, 244, 245, 246 Standaardproducten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 310Standaardtoleranties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 236, 242 Stootvoegen . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83, 87, 88, 90, 91, 277 Stores . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140Stralingsabsorptie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99Stralingsreflectiegraad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148Stralingsspectrum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97Stralingstransmissiegraad. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148Strepen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41, 102, 337, 347, 348 Stroomwinningsglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123Structuurverloop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26, 239, 353 Stuiknaadafdichting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280
Tangentiële overgangen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53, 56 Technische regelgeving . . . . . . . . . . . . . . . . . 201, 204, 209 Thermisch gebogen glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43, 47 Thermisch versterkt glas (TVG) . . . . . . . . . 37, 49, 249, 334 Thermische belasting . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95, 119, 291 Thermische isolatie. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76Thermische isolatie . . . . . . . . . 50, 114, 120, 296, 309, 310 Thermische voorspanning . . . . . . . . . . 32, 36, 37, 216, 331 Thermoplastische systemen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 117Toepasbaarheid van glasproducten . . . . . . . . . . . . . . . . 218Toleranties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53, 236, 340, 341
T
Toleranties . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 299, 318 Torsie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55Totale energiedoorlaat (g-waarde) . . . . . . . . . . . . . . 98, 311 Transmissiefactoren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 98, 99, 100 Transport . . . . . . . . . . . . 59, 255, 256, 257, 304, 306, 329 TRAV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204TRLV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201TRPV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209Typegoedkeuring van de instantie voor bouwtoezicht . . 219
Uitbijtingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 351Uitsparingsmaten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 244, 245, 246 UV-bescherming . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95UV-transmissiegraad . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 100U-waarden. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81, 88, 310, 311
Vacuümisolatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124Valbeveiligingsbeglazingen . . . . . . . . . . . 155, 204, 225, 313 Veiligheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51, 154, 271 Veiligheidsglas . . . . . . . . 32, 34, 48, 64, 155, 158, 216, 352 Veiligheidsspiegel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77Verdraaiing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321Verkeerslawaai . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 130, 133 Verkeersveiligheid. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51, 77 Verlijmen van isolatieglas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86, 264 Versterking, verstijving . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201, 276 Vertekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321Verticale beglazing . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202, 222 Verticale gevel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 91, 93 Verzonken boorgat. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 249Visuele beoordeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95, 346 Visuele kwaliteit . . . . . . . . . . . . . . . . 52, 297, 316, 331, 336 Vlekken . . . . . . . . . 299, 303, 318, 324, 340, 341, 346, 347 Vliesgevel . . . . . . . . . . . . . 81, 83, 125, 210, 212, 213, 214 Voegen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87, 88, 280, 282 Vogelwerend glas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77Volglasbalustrades . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187, 188 Volglassystemen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 186Voorspannen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32Voorzetgevel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177
Waarden scheve snijkanten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237Walsmethode . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39, 337 Warm edge-randverbinding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116Warme gevel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150Warmtebrug . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81, 116 Warmtedoorgangscoëfficiënt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24, 81 Warmtegeleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24, 116 Warmte-invloeden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34, 38 Warmte-isolatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 83, 101, 120, 271 Warmtestraling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76Warmtetechnische eisen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 87Waterbestendigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 23
W
V
U
Trefwoordenlijst
366 |
FotobronnenVoor zover niet apart aangege-ven, zijn alle afbeeldingenafkomstig uit archieven van:
UNIGLAS® en UNIGLAS®-part-nerbedrijven, Saint GobainGlass, BF, VFF en mkt.
Weekmakers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 279, 280, 281 Weerbestendige afdichting. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 280, 284 Weergave isothermen . . . . . . . . . . . . 89, 90, 91, 92, 93, 94 Weerstandsklasses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 65, 158 Wellness glass . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120Wiener Sprossen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107, 353 Windlast. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 86, 155, 203 Wisselwerkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 378, 279, 280 Woonhuis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209, 210, 211
Zandstralen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27, 108 Zeefdruk . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 39, 335, 337, 338 Zelfreiniging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 70, 120 Zitmeubelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 192Zomerse warmte-isolatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101, 215 Zonne-energievoordelen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123Zonne-energiewinst . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97Zonnewering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50, 138, 271, 313 Zontoetredingsfactor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101, 138 Zonwerende beglazing. . . . . . . . . . . . . . . . . . 138, 296, 352 Zonweringssystemen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 140Zuurbestendigheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Z
www.uniglas.net
Technis
ch H
and
boek
2e d
ruk
|CO
LL
EG
En
Samen meer bereiken – UNIGLAS®
n Garantiefonds
n CE-certificering
n Breed productassortiment
n UNIGLAS® I SLT-softwarevoor autonome projectplan-ning
n Eigen testlaboratorium
Uw UNIGLAS®-voordelen in een oogopslag:
n Technische support
n Flexibiliteit en onafhanke-lijkheid van producenten
n Veelzijdige competentie
n Jarenlange ervaring in demarkt
n Echte meerwaarde doordaadwerkelijk partnerschap
UNIGLAS GmbH & Co. KG Robert-Bosch-Straße 10 D-56410 Montabaur
Tel.: +49 (0) 26 02 / 9 49 29-0 Fax: +49 (0) 26 02 / 9 49 29-299
eMail: [email protected] www.uniglas.net
