341 II(AF EN I(OREN

BEHEER EN BEHOUD

DE TOEKOMST VANBUITENPLAATSENVeel buitenplaatsen worden bedreigd dooronbekendheid en een tekort aan financiëlemiddelen. Ruim een eeuw geleden was hetin stand houden van een buitenplaats oflandgoed niet zo'n probleem. De eigenaarfinancierde het onderhoud uit inl<omsten vanhandel of ambten, uit eigen vermogen of uitde inkomsten van de agrarische bedrijvenen de bosbouw die bij het landgoed' hoorden.Maar in onze eeuw is het in stand houdenvan een buitenplaats een lastige opgavegeworden. Voor financiële ondersteuningwordt vaak naar de overheid gekeken.De Stichting Themajaar Historische Buiten-plaatsen 2012 luidt daarom de noodklok enzet zich in voor dit bijzondere historischefenomeen. Als Nederland wil blijven genietenvan deze buitenplaatsen moet er ietsgebeuren. Kasteel Groeneveld was 21 junijongstleden het decor van een van debijeenkomsten van de stichting.

BUITENPLAATS EN OMGEVING

Dat buitenplaatsen iets toevoegen aan deruimtelijke kwaliteit en de beleving van Nederlandzal niemand betwisten. Maar wie heeft er nueigenlijk het meeste profijt van) In eerste instantiewordt naar de eigenaar gekeken. Maar vlak ookde buurtbewoner en de recreant niet uitl Juistdeze groep mensen, die rondom de buitenplaatswonen, hebben veel plezier van het kijk- enwandelgroen en de voordelen die voortvloeienuit de hoge ruimtelijke kwaliteit rondom eenbuitenplaats. Daardoor ontstaat een economische

meerwaarde die uitstraalt op de omgeving. Deeigenaar heeft maar een deel van die voordelenen loopt als enige tegen hoge kostenposten aan.

"Nieuwe manieren vanexploïtatie"

lets wat de gemiddelde recreant op zondag zichniet realiseert. De voordelen die uitstralen op dedirecte omgeving van een buitenplaats moeten

aanleiding zijn om de omgeving en de lokaleoverheid meer te betrekken bij de instand-houdingsopgave van de buitenplaats.

FINANCIËLE ONOERSTEUNING

De oudste regeling waar eigenaren gebruik vankunnen maken, dateert uit 1928. Het betreft deNatuurschoonwet (NSW) Via de NSW kunnenfiscale voordelen worden genoten, maar hetverplicht een eigenaar ook tot (gedeeltelijke)openstelling van de buitenplaats voor derdenom te recreëren. Daarnaast biedt de overheidsubsidiemogelijkheden in het kader van deBesluit Rijkssubsidiering Instandhouding

"In stand houden van buiten-plaats lastige opgave"Monumenten (BRIM) Anno 2012 wordt aan eennieuwe BRIM-regeling gewerkt voor instand-houding op basis van onderhoudssubsidies voorgebouwde monumenten en groen. Hoe datprecies gaat uitpakken voor de buitenplaatsen isnog niet helemaal duidelijk. Restauratiesubsidies

zijn overgedragen aan de provincies en diebepalen hun eigen criteria voor verdeling van degelden. Verder willen particuliere fondsen ooknog wel eens bijdragen aan de instandhouding.Deze regelingen ondersteunen de eigenarenmaar dekken lang niet de kosten waar eeneigenaar tegenaan loopt.

TOEKOMST

In een tijd van een terugtrekkende overheid waarfinancieel steeds minder van te verwachten is,moeten eigenaren zoeken naar nieuwe manierenvan exploitatie. Bij instandhouding zal meergedacht moeten worden aan duurzame eninnovatieve ontwikkeling van buitenplaatsen.Dat vraagt een andere, misschien wel onconven-tionele blik. Daarbij moeten alle partijen zich

realiseren dat veranderingen op de buitenplaats,passend bij de intrinsieke waarde van de plek,

mogelijk moeten zijn Er zijn al voorbeelden tenoemen van duurzame energieopwekking op debuitenplaats voor eigen gebruik of voor derden.nieuwe functies in de bijgebouwen of samen-werking tussen verschillende buitenplaatsen ineen regio. Een niet geringe opgave, die eigenare-niet alleen kunnen uitvoeren. Steun vanuit delokale omgeving en overheid is hard nodig. Als C5

overheid niet financieel kan bijdragen, kan zij weactief meedenken, kennis delen en ondersteune-in de ontwikkeling om te komen tot nieuwemogelijkheden voor een gezonde exploitatieen het genereren van eigen middelen.Samenwerking tussen eigenaar en omgeving isvan levensbelang om de toekomst voor buiten-plaatsen te garanderen. Op dit moment zijn erhelaas naast een aantal goede voorbeelden ooknog veel voorbeelden te noemen waar dezesamenwerking nog niet zo goed verloopt. Dezebuitenplaatsen blijven daardoor afhankelijk vande financiële steun van derden, met alle gevarenvan dien. _

1 Landgoederen worden, ondanks de historischeverschillen, in dit artikel onder de term'buitenplaatsen' geplaatst.

drs.linda Driesen-van der Male is architectuur-historica en eigenaar van adviesbureau Culthis