GEZONDHEIDSONDERZOEK: “WAT WIL JE WETEN?”

Netwerkdag PSH-GOR – 20 november 2018

Workshopleiders:

Michel Dückers (Nivel/Arq-Impact)Theo van Alphen (RIVM)

Programma

Wat wil je weten is prima, die vraag mag worden gesteld Maar er is ook iets wat je moet weten: take home message Presentatie Theo Presentatie Michel Scenario Discussie

Programma

Wat wil je weten is prima, die vraag mag worden gesteld Maar er is ook iets wat je moet weten: take home message Presentatie Theo: voorbeeld onderzoeksmethode context Presentatie Michel: opfrissen PSH en GOR principes Scenario Discussie Is dit wat je wil weten?

(Aanbeveling 18. “verifieer verwachtingen”)

Context van een ramp

Kenmerken in beeld brengen:

Leren van de GO! Methode

Theo van Alphen MSc MPH

AdviseurGezonde leefomgeving

2

‘Gezondheid als het vermogen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven’ (M.Huber)

The Social Model of Health

Een gezonde leefomgevingis een leefomgeving die als prettig wordt ervaren, die uitnodigt tot gezond gedrag, waar de druk op de gezondheid zo laag mogelijk is

De wisselwerking tussen omgevingsfactoren en gezondheid:- Gezondheid en leefstijl: levensverwachting, kwetsbaarheid,

obesitas, COPD, depressie.- Sociale samenhang: buurtinitiatieven, eenzaamheid, actieve

bewoners.- Veiligheid: verkeersveiligheid, afval, criminaliteit.- Voorzieningen en inrichting: voorzieningen voor jongeren/

ouderen, openbaar vervoer, fietspaden, buurtwinkels.- Milieu: lucht, geluid, stank, externe veiligheid.

De Rapid Assessment Methode (Chambers)

Het is beter om het ongeveer goed dan exact verkeerd te hebben (Keynes)

● Snel en iteratief leren● Optimaliseren van tradeoffs: Weeg kosten van het ontwikkelen van kennis af

tegen de gebruikswaarde ervan: directe toepasbaarheid, omvang, relevantie, accuraatheid en tijdigheid

● Optimal ignorance: Is het nu niet nodig om te weten? Zoek het dan ook niet uit!● Triangulatie: Ontwikkel kennis door cross-check en combineren van uitkomsten

van onderzoeksmethoden (kwantitatief én kwalitatief)● Zoek diversiteit: Zoek uitzonderingen en leer ervan.● Sharing: Deel voortschrijdend inzicht tijdens proces met opdrachtgever en

onderzoekspopulatie.

4

Van denken naar doen:de GO! methode

Stap 1:Wijk

profielen

Stap 2:Wijk

gesprekken

Stap 3:Wijk

prioriteiten

Stap 4:Wijk

aanpak

Stap 5:Factsheets

Aanpak dataverzamelingVerzamelen van kennis en informatie uit vier bronnen:

● cijfers van gemeente Utrecht over milieu en fysieke en sociale omgeving

● meningen en ervaringen van (66) inwoners van de tien Utrechtse wijken

● kennis (literatuur, experts) over maatregelen voor gezonde leefomgeving (milieu, fysiek en sociaal)

6

Voorbeelden beschikbare databases

7

Resultaten -gesprekken

8

9

10

Prioriteiten

11

• Veilig naar school

• Groene speelplekken

• Buurtrestaurant voor eenzamemensen met weinig inkomen

• Samen onderhouden van groenin de buurt

• Sport voor jongeren in de buurt met sportcoaches

De context van de ramp

Relevante aspecten:

Gezondheid meewegen in lokaal omgevingsbeleid | 18 januari 2017

13

• Demografie

• Volksgezondheid

• Milieufactoren

• Actief en sociaal

• Voorzieningen en inrichting

• Veiligheid

Wat kun je weten van de context ?

• Demografie: betrokkenen in beeld: jong, oud, kwestbaar

• Volksgezondheid: chronische ziekten, depressie, COPD

• Milieufactoren: Luchtkwaliteit, externe veiligheid

• Actief en sociaal: lokale netwerken, weerbaarheid.

• Voorzieningen en inrichting: transport, eerstelijnsgezondheidsvoorzieningen, publieke ruimten.

• Veiligheid: verkeersveiligheid, locaties met kwetsbare mensen(scholen, kinderopvang, verpleegtehuizen).

14

Waar zit de winst ?

• Door de rapid assessment aanpak krijg je snel de context van een incident in beeld

• Door visualisatie maak je de kracht en kwetsbaarheid van de context zichtbaar

15

• Gesprekken met bewoners leveren waardevolle aanvullende informatie op over het interpreteren van de beschikbare data.

• Stimuleert een brede blik en bevordert synergie en het afwegen van alternatieven voor een optimale inzet

16

Zijn er:

• Vragen

• Opmerkingen

• Aanvullingen

• Twijfels

PSH en GOR: wat moeten ze zonderelkaar?Essentie en samenhang bij crises met een publieke gezondheidsdimensie

Drie onderwerpen

• Essentie van PSH

• Essentie van GOR

• Waar ze elkaar tegenkomen en zelfs nodig hebben in kader van crisismanagement

2

Wat is PSH?

3

Wat is PSH?

• “alle ondersteuning en zorg gericht op het psychisch welbevinden en de gezondheid van getroffenen die door [overheden, professionele hulpverleners, getrainde vrijwilligers en organisaties verantwoordelijk voor medewerkers en cliënten] wordt verleend, zowel in de acute fase als in de nafase en zowel gericht op het collectief als op het individu” (Multidisciplinaire richtlijn PSH, 2014)

Categorie Omschrijving

Basishulp bijvoorbeeld veiligheid, medische zorg, eten, drinken, medicatie en onderdakInformatie over de gebeurtenis, de stand van zaken, lot van dierbaren, mogelijke stressreactiesSociale en emotionele steun hereniging dierbaren, luisterend oor, betrokkenheid, erkenningPraktische hulp administratie, huishouden, juridisch advies, financiële ondersteuningZorg bij gezondheidsklachten preventie, signaleren, diagnose en behandeling

Drie uitgangspunten van PSH

5

Uitgangspunt 1. Sluit aan bij behoeften, problemen en risicofactorenKwalitatieve psychosociale hulp sluit aan bij behoeften en problemen van getroffenen. Bij het plannen en uitvoeren van de hulp dient bovendien rekening te worden gehouden met risicofactoren. Getroffenen hebben baat bij het minimaliseren van stressbronnen.

Uitgangspunt 2. Sluit aan bij dynamiek en fase Iedere gebeurtenis is anders. Omstandigheden en impact variëren. Behoeften, problemen en de aanwezigheid van risicofactoren dus ook. Iedere fase na de ramp vraagt iets anders.

Uitgangspunt 3. Sluit aan bij veerkracht en zelfredzaamheidNaar schatting komt het overgrote deel van de getroffenen de gevolgen van een ramp te boven zonder dat professionele hulp nodig is. Hulpverleners, overheden en organisaties zullen oog moeten hebben voor herstelvermogens en kwetsbaarheden. Dit voorkomt dat men te veel of te weinig doet.

En nog eens drie uitgangspunten van PSH

6

Uitgangspunt 4. Sluit aan bij de context van de getroffeneVoorgaande uitgangspunten gelden over het algemeen. Ondanks patronen is ieder individu uniek. Dit komt tot uiting in behoeften, herstelvermogens, kwetsbaarheden en problemen van de individuele getroffene. Bij het verlenen van hulp dient zoveel mogelijk te worden aangesloten bij diens context.

Uitgangspunt 5. Sluit aan bij aanwezige hulpverleningscapaciteitDe kans is groot dat er in het gebied waar zich de gebeurtenis heeft voorgedaan of in de omgeving van de getroffene al sociale steunbronnen of professionele capaciteit aanwezig zijn. Benut eerst deze capaciteit voordat wordt besloten tot aanvullende hulp.

Uitgangspunt 6. Evalueer de psychosociale hulp Evalueer of het besluit tot afwachten of interveniëren het verwachte effect heeft en of aan gangbare kwaliteitscriteria is voldaan.

Wat is GOR?

7

Wat is GOR?

8

• Dat wil zeggen, buiten een imaginaire planeet waar je kunt zijn wat je wilt zijn…

• En: buiten een afschuwelijk acroniem in een PG werkveld vol afschuwelijke acroniemen?

Wat is GOR?

9

• “Onderzoek (…) naar psychische en fysieke gezondheid en naar de zorg- en ondersteuningsbehoeften van getroffenen” (Handreiking GOR, 2014)

• “Het via onderzoek verwerven van inzicht in de gezondheidstoestand van degenen die door een ramp worden getroffen” (Artikel 2, lid 1 van het Besluit Publieke Gezondheid)

• “Een deelproces van het GGD Rampen Opvang Plan (het GROP)” (Handreiking GOR, 2014)

• “Onderzoek (…) naar psychische en fysieke gezondheid en naar de zorg- en ondersteuningsbehoeften van getroffenen” (Handreiking GOR, 2014)

• “Onderzoek (…) met behulp van vragenlijsten, screeningslijsten, (monitoring van) huisartsen- en andere registraties, en in uitzonderlijke gevallen ook met lichaamsmateriaal” (Handreiking GOR, 2014)

Doelen GOR

10

Doel Onderliggende vraag

1. Zorginhoudelijk, op individueel en/of populatieniveau

“is specifieke/extra zorg nodig gelet op behoeften en problemen van blootgestelde burgers?”

2. Beleidsmatig/organisatorisch “zijn ondersteunende maatregelen of veranderingen in randvoorwaarden of capaciteit gewenst om die zorg te kunnen verlenen?”

3. Maatschappelijk, mede in het licht van mogelijke maatschappelijke onrust

“is het wenselijk om een signaal af te geven aan ‘de samenleving’ (o.a. burgers, professionals, media) dat gevolgen van een incident of situatie goed in kaart worden gebracht”

Wetenschappelijk/leerdoel “moeten we het incident voortaan op eenzelfde manier aanpakken of anders handelen?”

Waar ontmoeten PSH en GOR elkaar?

11

• Gezondheid• Rampen, crises en milieudreigingen• Crisismanagement• Psychosociale principes• Gezondheidsonderzoek bij rampen

Bron: Dückers, Yzermans, Jong & Boin (2017)

PSH en GOR tijdens de crisis

Needs assessments: gericht op betrokkenen

13

Methode/databron Bruikbaar voor beeld- en

oordeelsvorming en besluitvorming

Snel inzetbaar, daags na

gebeurtenis

Objectief (vs.

perceptie)

Onmerk-baar voor populatie

Vergelijkings-groep geen belasting

Terug in tijd (voor-meting)

Rapid needsassessments

+ + - - - -

Vragenlijstonderzoek of (klinisch) interview

+ - - - - -

Medisch onderzoek (bijv. bloed, speeksel, ontlasting of longfunctie)

+ + + - - -

Huisartsenregistraties + - +/- + + +

Totaal 4+ 2+ 2+ 1+ 1+ 1+

14

Maar…

Take home message

15

• PSH en GOR vullen elkaar aan

• PSH en GOR zijn onderdeel van crisismanagement met gezondheidsdimensie

• PSH en GOR kunnen niet zonder needs assessment

• Needs assessment is idealiter gericht op betrokkenen en context

Michel DückersSENIOR ONDERZOEKER RAMPEN EN MILIEUDREIGINGEN

www.nivel.nl/nl/michel-dückers

Research for better care

SCENARIO GEZONDHEIDSONDERZOEK: “WAT ZOU JE DOEN?”

Netwerkdag PSH-GOR – 20 november 2018

Workshopleiders:

Michel Dückers (Nivel/Arq-Impact)Theo van Alphen (RIVM)

Een helaas niet ondenkbaar scenario

13 november 2015 – Stade de France en Bataclan, Parijs (130>) 22 maart 2016 – bomaanslag metro en luchthaven, Brussel (31) 14 juli 2016 – vrachtwagen mensenmenigte, Nice (85) 22 mei 2017 – concert Ariana Grande, Manchester (22) 17 augustus 2017 – bestelwagen Ramblas, Barcelona (15) 12 september 2018 – bomaanslag CS en markt, Utrecht (61)

Omschrijving

12 september 2018 Zonnige dag Collegejaar is net begonnen Drukte in stationshal op woensdagmiddag Twee bommen in grote reiskoffers om 15:03 43 doden, honderden gewonden Derde bom op markt Vredenburg om 15:07 Drukste markt van Utrecht, 75-125 kramen Honderden mensen, daarnaast veel winkelpubliek en passanten 18 doden, tientallen gewonden

Markt Vredenburg, Utrecht

Vraag 1. Met het oog op acute noden

Hoe breng je behoeften van getroffenen die middag in beeld?

Vraag 2. Met het oog op nazorg

Hoe breng je behoeften na drie dagen in beeld?

Vraag 3. Met het oog herstel

Wat wil je weten over “de context” van het gebied?