WelkeWelke uitdagingen moet de nieuwe uitdagingen moet de nieuwe generatie oceanografen overwinnen?generatie oceanografen overwinnen?

Nancy FockedeyNancy FockedeyUniversiteit Gent – Sectie Mariene BiologieUniversiteit Gent – Sectie Mariene Biologie

Mariene wetenschappen Mariene wetenschappen

(onderzoek en technologie):(onderzoek en technologie):

+ toegepast onderzoek+ toegepast onderzoek

+ socio-economisch, technologisch, + socio-economisch, technologisch,

maritiem en juridisch onderzoekmaritiem en juridisch onderzoek

+ kust, zeeën en estuaria+ kust, zeeën en estuaria

OceanografieOceanografie

fundamenteel onderzoekfundamenteel onderzoek

exacte wetenschappen: exacte wetenschappen:

biologie, geologie, chemie en fysicabiologie, geologie, chemie en fysica

open oceanenopen oceanen

1.1. Marien onderzoek en technologie in België: wie?Marien onderzoek en technologie in België: wie?

2.2. Jonge generatie mariene wetenschappers: Jonge generatie mariene wetenschappers: opleidingen en carrière-mogelijkhedenopleidingen en carrière-mogelijkheden

3.3. Enkele tendensen en uitdagingen in de mariene Enkele tendensen en uitdagingen in de mariene wetenschappenwetenschappen

1. Marien onderzoek en technologie in België: wie?1. Marien onderzoek en technologie in België: wie?

Bron: Bron: Integrated Marine Information System 2Integrated Marine Information System 2 (IMIS2) (IMIS2)

Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) – Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) – www.vliz.bewww.vliz.be

Knowledge usersKnowledge users OverhedenOverheden OpleidingenOpleidingen Privé bedrijvenPrivé bedrijven

Knowledge creatorsKnowledge creators OnderzoeksinstellingenOnderzoeksinstellingen UniversiteitenUniversiteiten Sommige privé bedrijvenSommige privé bedrijven

• Knowledge creatorsKnowledge creators

# groepen# groepen OnderzoeksinstellingenOnderzoeksinstellingen

Federale institutenFederale instituten 1212

Vlaamse institutenVlaamse instituten 1111

UniversiteitenUniversiteiten

Vlaamse universiteitenVlaamse universiteiten 5050

Franstalige universiteitenFranstalige universiteiten

KULeuven 7

LUC 1

UA 9

UGent 21

VUB 12

• Knowledge creatorsKnowledge creators

# groepen# groepen OnderzoeksinstellingenOnderzoeksinstellingen

Federale institutenFederale instituten 1212

Vlaamse institutenVlaamse instituten 1111

UniversiteitenUniversiteiten

Vlaamse universiteitenVlaamse universiteiten 5050

Franstalige universiteitenFranstalige universiteiten 2727 Gembloux 2

Namur 1

UCL 3

Liège 16

ULB 5

• Knowledge creatorsKnowledge creators

# groepen# groepen OnderzoeksinstellingenOnderzoeksinstellingen

Federale institutenFederale instituten 1212

Vlaamse institutenVlaamse instituten 1111

UniversiteitenUniversiteiten

Vlaamse universiteitenVlaamse universiteiten 5050

Franstalige universiteitenFranstalige universiteiten 2727

Privé bedrijvenPrivé bedrijven ??

• Knowledge creatorsKnowledge creators

België: 65 km kustBelgië: 65 km kust

100 onderzoeksgroepen 100 onderzoeksgroepen >> 650 personen (excl.Franstalige universiteiten, privé bedrijven)>> 650 personen (excl.Franstalige universiteiten, privé bedrijven)

Hoge en diverse expertiseHoge en diverse expertise Internationaal gerenommeerdInternationaal gerenommeerd

VERSNIPPERD LANDSCHAPVERSNIPPERD LANDSCHAP

Gebruiken zelfde onderzoeksplatformen en infrastructuur Gebruiken zelfde onderzoeksplatformen en infrastructuur (onderzoekschepen, staalname-apparatuur, bibliotheek, …)(onderzoekschepen, staalname-apparatuur, bibliotheek, …)

Coördinatie onderzoek Coördinatie onderzoek Integratie over disciplinesIntegratie over disciplines

• Knowledge usersKnowledge users

# groepen# groepen OverheidOverheid

Federale administratieFederale administratie ss 44

Vlaamse administratieVlaamse administratie ss 1616

Privé bedrijvenPrivé bedrijven > 50> 50 EducatieEducatie > 17> 17 Anderen (ngo’s, musea, …)Anderen (ngo’s, musea, …) 2525

TotaalTotaal > 112> 112

• DisciplinesDisciplines

AA AardwetenschappenAardwetenschappen

BB Biologische wetenschappenBiologische wetenschappen

CC Chemische oceanografieChemische oceanografie

FF Fysische oceanografieFysische oceanografie

I I Ingenieurs en toegepaste wet. Ingenieurs en toegepaste wet.

MM Maritieme wetenschappenMaritieme wetenschappen

A14%

B49%

C13%

F11%

I5%

M8%

• LocatiesLocaties

Belgisch continentaal plat Belgisch continentaal plat

NoordzeeNoordzee

Schelde estuariumSchelde estuarium

Kustgebonden onderzoek Kustgebonden onderzoek

TropenTropen

Antarctica en polaire gebiedenAntarctica en polaire gebieden

Diepzee Diepzee

Open oceaanOpen oceaan

Proces-beschrijvend onderzoekProces-beschrijvend onderzoek

++

Toegepast onderzoekToegepast onderzoek

Pioniersfase Pioniersfase

++

Structuur-beschrijvend onderzoekStructuur-beschrijvend onderzoek

• Sensibilisatie van de jongerenSensibilisatie van de jongeren

Zichtbaarheid van (correcte) onderzoeksresultaten in media Zichtbaarheid van (correcte) onderzoeksresultaten in media Visualisatie van onderwaterwereld treft het grote publiekVisualisatie van onderwaterwereld treft het grote publiekGrote publiek is begaan met de zeeGrote publiek is begaan met de zeeGrote publiek is steeds meer bewust van de nood aan milieuzorg Grote publiek is steeds meer bewust van de nood aan milieuzorg

Aantrekken van jonge mensen tot het marien onderzoek en technologieAantrekken van jonge mensen tot het marien onderzoek en technologie

Milieu-educatieMilieu-educatie

Directe kennismaking met marien onderzoek en onderzoeksschepenDirecte kennismaking met marien onderzoek en onderzoeksschepen

2. Jonge generatie mariene wetenschappers: 2. Jonge generatie mariene wetenschappers: Opleidingen en carrièremogelijkhedenOpleidingen en carrièremogelijkheden

• Universitaire en postgraduaat opleidingenUniversitaire en postgraduaat opleidingen

- Universitaire (2de cyclus) opleidingen - Universitaire (2de cyclus) opleidingen

- Thesis : specialisatie in mariene wetenschappen en technologie- Thesis : specialisatie in mariene wetenschappen en technologie

BiologieBiologie

GeologieGeologie

GeografieGeografie

ChemieChemie

FysicaFysica

Burgerlijk ingenieurBurgerlijk ingenieur

Landbouwkundig ingenieurLandbouwkundig ingenieur

Militaire en zeevaartwetenschappenMilitaire en zeevaartwetenschappen

=> Start doctoraat=> Start doctoraat

BiotechnologieBiotechnologie

ArcheologieArcheologie

RechtenRechten

EconomieEconomie

Sociale wetenschappenSociale wetenschappen

Farmacie, Biomedische Farmacie, Biomedische wetenschappen, Geneeskunde en wetenschappen, Geneeskunde en Diergeneeskunde (Toxicologie en Diergeneeskunde (Toxicologie en epidemiologie)epidemiologie)

- Gespecialiseerde - Gespecialiseerde multi-disciplinairemulti-disciplinaire 3de cyclus opleidingen in 3de cyclus opleidingen in mariene wetenschappen en technologie:mariene wetenschappen en technologie:

Master en Océanologie (Liège)

Marine and Lacustrine Sciences - MareLac (UGent)

Ecological Marine Management – ECOMAMA (VUB - UA)

Master in Aquaculture (UGent)

Master en Aquaculture (Liège - Namur)

Master in Environmental Sanitation (UGent)Master in Maritieme Wetenschappen (UGent - UA)Permanente vorming Havenbeheer (UGent)

In buurlanden: Van Hall Institute (Leeuwarden), …

=> Start Doctoraat

Internationale ervaring (= Mobiliteit)Internationale ervaring (= Mobiliteit)Meest excellente onderzoekers Meest excellente onderzoekers Fondsen via bilaterale, EU of multilaterale netwerkenFondsen via bilaterale, EU of multilaterale netwerkenHooggespecialiseerdHooggespecialiseerdTerugkeer moet gestimuleerd worden (anders Terugkeer moet gestimuleerd worden (anders BraindrainBraindrain))Aantrekken in universiteiten en onderzoeksinstellingen!Aantrekken in universiteiten en onderzoeksinstellingen!

• Post-doctoraatPost-doctoraat

Tewerkstelling in marien onderzoek en technologieTewerkstelling in marien onderzoek en technologie Knowledge creators: Knowledge creators: universiteit en onderzoeksinstelling (federaal, universiteit en onderzoeksinstelling (federaal, regionaal), regionaal), sommige privé bedrijvensommige privé bedrijvenKnowledge users:Knowledge users: administratie (federaal, regionaal, provinciaal, administratie (federaal, regionaal, provinciaal, lokaal), privé lokaal), privé bedrijven, ngo’s, musea, bedrijven, ngo’s, musea, onderwijs, …onderwijs, …

Tewerkstelling in andere sector = Tewerkstelling in andere sector = BrainwasteBrainwasteHoe groot in het mariene onderzoek?Hoe groot in het mariene onderzoek?

Aaneenrijging van tijdelijke projectenAaneenrijging van tijdelijke projectenwerkonzekerheid, energie-opslorpend, demontiverendwerkonzekerheid, energie-opslorpend, demontiverend

• Verdere carrière van mariene wetenschapperVerdere carrière van mariene wetenschapperStimulatie:Stimulatie:

Internationale mobiliteitInternationale mobiliteitSamenwerking over disciplinesSamenwerking over disciplinesLevenslang lerenLevenslang leren

IODE Project Office (IOC - UNESCO)

Installatie te Oostende Inhuldiging 25/08/2005 Informatiebeheer en uitwisseling van wereldwijde

oceanografische gegevens Denktank, samenkomen van ‘expert groups’ Training center: internationale workshops en seminaries

Meerwaarde voor de Belgische mariene wetenschappers!

• Duurzaamheid van het onderzoekDuurzaamheid van het onderzoek??

TypeType van onderzoek uitgebouwd: van onderzoek uitgebouwd: Persoonlijke interesse van onderzoekersPersoonlijke interesse van onderzoekers Beleid van de onderzoeksinstellingBeleid van de onderzoeksinstelling

FinancieringFinanciering:: Opdracht vanuit beleid om een bepaald probleem te onderzoekenOpdracht vanuit beleid om een bepaald probleem te onderzoeken Nationale verantwoordelijkheid binnen conventie of kaderrichtlijnNationale verantwoordelijkheid binnen conventie of kaderrichtlijn Onderzoeksprojecten: nationale, Europese en internationale Onderzoeksprojecten: nationale, Europese en internationale

financiering (per 4 - 6 jaar)financiering (per 4 - 6 jaar)

ContinuïteitContinuïteit van marien onderzoek en behoud van expertise! van marien onderzoek en behoud van expertise!

Nood aan:Nood aan: Lange-termijn visieLange-termijn visie in mariene wetenschappen! in mariene wetenschappen! Onderbouwd en gedragen door wetenschappersOnderbouwd en gedragen door wetenschappers Zonder competitie tussen Zonder competitie tussen

3. Enkele tendensen en uitdagingen3. Enkele tendensen en uitdagingen

Fundamenteel + toegepast onderzoek Fundamenteel + toegepast onderzoek

Geïntegreerd, multi-disiciplinair, over sectoren heenGeïntegreerd, multi-disiciplinair, over sectoren heen

Multi-functionaliteit van de mariene wetenschapperMulti-functionaliteit van de mariene wetenschapper

Intensievere monitoring nodigIntensievere monitoring nodig

België in een internationale contextBelgië in een internationale context

Technologie in de mariene wetenschappenTechnologie in de mariene wetenschappen

Onderzoeksschepen in de toekomstOnderzoeksschepen in de toekomst

• Fundamenteel onderzoek nodig!Fundamenteel onderzoek nodig!

Toegepast onderzoek, technologische toepassingen en beleidsmatig Toegepast onderzoek, technologische toepassingen en beleidsmatig onderzoek: onderzoek:

socio-economische gebruikerssocio-economische gebruikerspubliek (gezondheid en veiligheid)publiek (gezondheid en veiligheid)milieuzorgmilieuzorg……

Fundamenteel onderzoekFundamenteel onderzoek structuur en processen in mariene milieustructuur en processen in mariene milieuniet direct toepasbaarniet direct toepasbaar= BASIS= BASIS

Aasgarnaal Aasgarnaal Neomysis integerNeomysis integer

DieetDieet

GroeiGroei

Embryonale ontwikkelingEmbryonale ontwikkeling

……

0

2

4

6

8

10

12

14

0 20 40 60 80 100 120 140

days

SL

(m

m)

20°C - 5psu

25°C - 5psu8°C - 5psu

15°C - 5psu

intermoult period (days)

growth factor (%)

ENDIS-RISKSENDIS-RISKS

Hormoonverstoring in het Schelde estuarium: Hormoonverstoring in het Schelde estuarium: verspreiding, blootstelling en effectenverspreiding, blootstelling en effecten

PODO II – Federaal WetenschapsbeleidPODO II – Federaal Wetenschapsbeleid

RV Belgica. MUMM

Suspended solids

Biota

Sediment

gobies

mysids

Water

• Geïntegreerde oplossingenGeïntegreerde oplossingen• Interdisciplinair onderzoekInterdisciplinair onderzoek

Let wel! Let wel! Samenwerking en netwerking moet tot een meerwaarde leiden: Samenwerking en netwerking moet tot een meerwaarde leiden: 1 + 1 = 31 + 1 = 3

veel communicatie en discussie nodig tussen partners en met eindgebruikers veel communicatie en discussie nodig tussen partners en met eindgebruikers tijdens de duur van het project!tijdens de duur van het project!

Openheid, luisterbereidheidOpenheid, luisterbereidheid

Basiskennis van meerdere disciplines: voordeel multi-disciplinaire opleidingenBasiskennis van meerdere disciplines: voordeel multi-disciplinaire opleidingen

Gezamelijke staalnames en experimentenGezamelijke staalnames en experimenten

• Multi-functionaliteit van de mariene wetenschapperMulti-functionaliteit van de mariene wetenschapper

Hoogwaardig onderzoek (fundamenteel en toegepast)Hoogwaardig onderzoek (fundamenteel en toegepast)Deelname in interdisciplinaire samenwerking en netwerken Deelname in interdisciplinaire samenwerking en netwerken Communicatie onderzoeksresultaten - wetenschappelijke (A1) publicatiesCommunicatie onderzoeksresultaten - wetenschappelijke (A1) publicatiesOp de hoogte zijn van onderzoeksresultaten van anderenOp de hoogte zijn van onderzoeksresultaten van anderen

Openheid van wetenschappers en hun onderzoeksresultaten = maatschappelijke Openheid van wetenschappers en hun onderzoeksresultaten = maatschappelijke verplichtingverplichting

Maatschappelijke integratie van onderzoeksresultaten Maatschappelijke integratie van onderzoeksresultaten (publiek, eindgebruikers en beleid)(publiek, eindgebruikers en beleid)

Data manager en archiverenData manager en archiveren

Fondsen werven: project voorstellenFondsen werven: project voorstellenProject managerProject managerAdministratieAdministratie

Educatie (universiteit)Educatie (universiteit)

HELP !HELP !

Verhogen efficiëntie van individuele wetenschapper en onderzoeksgroepenVerhogen efficiëntie van individuele wetenschapper en onderzoeksgroepen

door ondersteunende platformen voor:door ondersteunende platformen voor:

Logistieke steun (onderzoekschepen, apparatuur, bibliotheek, goed Logistieke steun (onderzoekschepen, apparatuur, bibliotheek, goed uitgeruste experimentele laboratoria aan zee, …)uitgeruste experimentele laboratoria aan zee, …)

Coördinatie en integratie van onderzoekCoördinatie en integratie van onderzoek

Communicatie en toegankelijkheid van de informatieCommunicatie en toegankelijkheid van de informatie

Data-managingData-managing

• Intensievere monitoringIntensievere monitoring

Grote uitdaging voor monitoring: Grote uitdaging voor monitoring: Zodoende kwaliteitsvolle data leverenZodoende kwaliteitsvolle data leveren Praktisch waardevol zijn voor de gebruikers en tot Praktisch waardevol zijn voor de gebruikers en tot

beleidsmaatregelen kunnen leidenbeleidsmaatregelen kunnen leiden

Monitoring intensifiëren en automatiseren Monitoring intensifiëren en automatiseren

Hiaten opvullenHiaten opvullen

Naast fysische parameters ook chemische en biologische Naast fysische parameters ook chemische en biologische parameters parameters

• België in een internationale contextBelgië in een internationale context

Belgische vertegenwoordiging binnen intergouvernementele Belgische vertegenwoordiging binnen intergouvernementele conventies en kaderrichtlijnenconventies en kaderrichtlijnen

=> nood aan grondig wetenschappelijk onderzoek en monitoring om => nood aan grondig wetenschappelijk onderzoek en monitoring om deze input te leverendeze input te leveren

Vb. OSPAR conventie Vb. OSPAR conventie

Vb. Kaderrichtlijn Water (decreet Integraal Waterbeheer)Vb. Kaderrichtlijn Water (decreet Integraal Waterbeheer)

Vb. Europese Mariene Strategie zit eraan te komenVb. Europese Mariene Strategie zit eraan te komen

• Technologie in de mariene wetenschappenTechnologie in de mariene wetenschappen

Grensverleggend onderzoek in de toekomstGrensverleggend onderzoek in de toekomst

met behulp van nieuwe technologiemet behulp van nieuwe technologie

Voorbeeld: Voorbeeld: BodemkarteringBodemkartering

van Veen staalname versus Side-Scan Sonarvan Veen staalname versus Side-Scan Sonar

Foto: Van Lancker

Foto: Van Lancker

Side scan sonar

TRAPEGEER POTJE SWALE

(northern branch)

BROERSBANK

-2

-3

-4

-5Depth (m MLLWS)

Fine sands Medium sands

Medium dunes Coarser grainedwave ripples

Medium sands Fine sands with

higher silt-clay %

(higher degree of compaction)

050100150200250300350400450500 m

Bron: Universiteit Gent, Project Habitat

Preferred habitat for the tubeworm L. conchilega

Toekomst:Toekomst:

Innovatieve technologieInnovatieve technologie

Multi-platform metingenMulti-platform metingen

VLIZVLIZ

WRCWRC

NOPPNOPP

NOPP

VLIZ

EcoMare

UCSBUCSB

NOAANOAA

NOAANOAA

NOAANOAA

WHOIWHOI

R/P FLIPR/P FLIP

http://aquarium.ucsd.edu/learning/learning_res/voyager/flip/flip2.htmlhttp://aquarium.ucsd.edu/learning/learning_res/voyager/flip/flip2.html

BMMBMM

NOAANOAA

AeroVironmentAeroVironment

AeroVironmentAeroVironment

Ook in ‘hoogtechnologische’ toekomst met meer autonome platformen! Ook in ‘hoogtechnologische’ toekomst met meer autonome platformen!

Directe observatie en data collectieDirecte observatie en data collectie

Transect metingen Transect metingen

Bedienen van de andere staalname-platformenBedienen van de andere staalname-platformen

Calibratie-metingen voor autonoom gegeneerde dataCalibratie-metingen voor autonoom gegeneerde data

• Onderzoeksschip = centrale onderzoeksplatformOnderzoeksschip = centrale onderzoeksplatform

Meerdere schepen van divers kaliberMeerdere schepen van divers kaliber

specifiek voor:specifiek voor: - Noordzee en estuaria- Noordzee en estuaria

• Oceanische vloot nodigOceanische vloot nodig

VLIZ

BMM

- - Rigid Inflatable Boat Rigid Inflatable Boat (RIB)/ kleine sloep (RIB)/ kleine sloep

opereerbaar vanaf onderzoekship of walopereerbaar vanaf onderzoekship of wal

BMM

VLIZ VLIZ

- Kust en ondiepe zandbanksystemen - Kust en ondiepe zandbanksystemen

schip met kleine diepgang, maar goede uitrusting schip met kleine diepgang, maar goede uitrusting en en goede goede ‘sea keeping’ ‘sea keeping’

??

- Open oceanen en diepzee - Open oceanen en diepzee

door samenwerking (door wetenschapsbeleid) door samenwerking (door wetenschapsbeleid)

in lokaal of binnen Europees verbandin lokaal of binnen Europees verband

‘‘ship sharing’ship sharing’

AWI

Sneller Sneller

Gebruik van nieuwe materialen bij bouw (vb. high performance fibers)Gebruik van nieuwe materialen bij bouw (vb. high performance fibers)

Betere Betere ‘sea keeping’‘sea keeping’ (bestand tegen ruwer weer) (bestand tegen ruwer weer)

Steeds uitgerust met meest up-to-date apparatuurSteeds uitgerust met meest up-to-date apparatuur- Navigatie apparatuur- Navigatie apparatuur- Meetapparatuur- Meetapparatuur- Staalname-apparatuur- Staalname-apparatuur

= Spitstechnologie = Spitstechnologie = Duur in ontwikkeling/aankoop en onderhoud= Duur in ontwikkeling/aankoop en onderhoud

Moeilijk te verantwoorden voor een individuele onderzoeksgroepMoeilijk te verantwoorden voor een individuele onderzoeksgroep

Efficiënt gebruik door goede coördinatie en samenwerking tussen Efficiënt gebruik door goede coördinatie en samenwerking tussen onderzoeksgroepenonderzoeksgroepen

• Onderzoeksschip van de toekomstOnderzoeksschip van de toekomst

BesluitBesluit

Belgische mariene wetenschappers (junior and senior) moeten Belgische mariene wetenschappers (junior and senior) moeten blijven strevenblijven streven naar grensverleggend onderzoek naar grensverleggend onderzoek

Mogelijkheden moeten gecreëerd worden voor: Mogelijkheden moeten gecreëerd worden voor:

‘‘Human capacity building’Human capacity building’

Duurzaam onderzoek – behoud van grote en diverse Duurzaam onderzoek – behoud van grote en diverse expertiseexpertise

Fundamenteel onderzoek naast toegepast onderzoekFundamenteel onderzoek naast toegepast onderzoek

‘‘Best available technology’Best available technology’

‘‘Best professional judgement’Best professional judgement’

Jan Mees & Jan SeysJan Mees & Jan Seys Vlaams instituut voor de Zee (VLIZ)Vlaams instituut voor de Zee (VLIZ)

Magda Vincx & Ann VanreuselMagda Vincx & Ann VanreuselUniversiteit Gent – Sectie Mariene BiologieUniversiteit Gent – Sectie Mariene Biologie

Patrick RoosePatrick RooseBMM – OostendeBMM – Oostende

Rudy HermanRudy HermanAdministratie Wetenschap en Innovatie; Afdeling Administratie Wetenschap en Innovatie; Afdeling

technologie en innovatietechnologie en innovatie

Met dank aan: Met dank aan:

Referenties:Referenties: IMIS2 - VLIZIMIS2 - VLIZ European Science Foundation / Marine Board (2003). Navigating the future II. European Science Foundation / Marine Board (2003). Navigating the future II.

Summary of integrating Marine Scince in Europe.Summary of integrating Marine Scince in Europe. Field et al. (2002). Ocean 2020.Field et al. (2002). Ocean 2020. OSPAR (2000). Quality status report.OSPAR (2000). Quality status report. GESAMP (2001). A sea of troubles. Report 70.GESAMP (2001). A sea of troubles. Report 70.