Post on 11-Jan-2017
De
onontkoombaarheid
van de hoop
Eerste Vlaamse Hersteldag
De Vooruit - Gent
3 december 2013
Stephan De Bruyne
Is de psychiatrie ten
dode opgeschreven?
T
W
T
W
T
W
03/12/2013
Grote redders in nood
Grote redders in nood
“Wij weten en kunnen alles”
Hoe kan je het onderscheid maken tussen hulpverleners
en patiënten in een psychiatrische kliniek?
Hoe kan je het onderscheid maken tussen hulpverleners
en patiënten in een psychiatrische kliniek?
Niet iedereen van de patiënten denkt dat hij God is…
Redders in nood
“Wij weten en kunnen alles”
“U vraagt, wij draaien”
Herstellen doe je zelf
Redders in nood
“Wij weten en kunnen alles”
“U vraagt, wij draaien”
“U vraagt, wij draaien door!”
De mondige cliënt
“Ik heb me jarenlang gedeinsd gehouden. Mijn
medicatie geslikt, stress vermeden. Een strak dag- en
nachtritme aangehouden. Me als een brave patiënt en
een brave burger gedragen. Maar nu wil ik aan het werk en nu helpt dat brave mij niet meer. Ik wil risico’s durven
nemen, ik wil een psychiater die dat samen met mij
aandurft, de medicatie verminderen waardoor ik ‘s
ochtends uit mijn bed kan komen. En die me stimuleert
om dingen op te pakken, in plaats van voorschrijft dat ik
als kasplantje dit leven moet uitzitten.”
(Ervaringsdeskundige)
De mondige organisatie
“Zorgverleners hebben echt iets met mensen.
Ze worden bezield door een eigen beleving
en bewogenheid. Maar hoe blijft die bezieling
levend wanneer de werkdruk steeds
toeneemt en managementprincipes
toenemend druk uitoefenen op de sector?”
(Myriam De Keyser, Wat bezielt de dokter?)
De mondige maatschappij
“De druk wordt steeds groter om de
geestelijke gezondheidszorg te zien als een
soort garage, waarin mensen zo snel
mogelijk worden opgelapt om weer terug te
kunnen naar hun baan – en misschien hun
gezin.”
(Darian Leader, Wat is waanzin?)
Is de psychiatrie ten
dode opgeschreven?
Het
verlangen
naar
juiste
woorden
Paternalisme
“Een paternalistische houding van
hulpverleners, waarbij de de cliënt als een
onmondige patiënt wordt bejegend die niet
zelf kan bepalen wat goed voor hem is,
wakkert vaak gevoelens van
minderwaardigheid en incompetentie aan. De
cliënt wordt hierdoor vaak onnodig ‘klein’
gemaakt.”
(Korevaar en Droës)
Paternalisme
“Het gebruik van externe machts- en
dwangmiddelen werd teruggebracht, maar het
geweld is nog steeds aanwezig in het
opleggen van een levensvisie.”
“MORELE STURING”
(Darian Leader, Wat is waanzin?)
Paternalisme
• “De clinicus die zijn eigen normen en waarden op de patiënt probeert te enten wordt als de kolonisator die de inboorlingen probeert te onderrichten – uiteraard voor hun eigen bestwil”
“PSYCHISCH KOLONIALISME”
(Darian Leader, Wat is waanzin?)
Is de psychiatrie ten
dode opgeschreven?
Gewone
mensen
Gewon(d)e
mensen
De kracht van kwetsbaarheid
“Kwetsbaarheid vormt de kern van alle emoties
en gevoelens. Als we voelen zijn we kwetsbaar.
Als we geloven dat kwetsbaarheid hetzelfde is als
zwakte, geloven we in feite dat voelen hetzelfde
is als zwakte. Als we ons gevoelsleven afsluiten uit
angst dat de prijs te hoog is, lopen we weg voor
datgene wat ons leven juist richting en zin geeft.”
(Brené Brown)
De kracht van kwetsbaarheid
“In die zin hebben mensen met een
psychiatrische achtergrond de samenleving veel
te leren, want ze zijn ‘daar’ al geweest, ze zijn
dikwijls alles al kwijtgeraakt, ze hebben niks meer
te verliezen. Onze maatschappij, waarin de norm
voor wat normaal is steeds strenger en
veeleisender wordt, heeft nood aan die
kwetsbaarheid.”
(Madeleine Prinsen)
De kracht van kwetsbaarheid
“We zijn allemaal kwetsbaar. Die kwetsbaarheid
kan je afdekken of de rug toekeren. Je kunt
haar ook omarmen: als ik me in mijn
kwetsbaarheid kan laten zien, ben ik
onkwetsbaar geworden. Ik hoef immers niets
meer te verbergen.”
(Madeleine Prinsen)
Empowerment en kwetsbaarheid
zijn geen tegengestelden:
ze horen bij elkaar.
“Bepaalde beperkingen zijn ook echte
beperkingen. Je moet die op één of
andere manier in je leven integreren.
Het idee dat die beperkingen zouden
moeten wegvallen om gelukkig te zijn is
een vals idee.”
(Toon Vandevelde)
De
schoonheid
van
imperfectie
“Imperfectie is een doel.
Perfectie is louter een streven”
(Ivon Cutler)
“We moeten niet enkel streven
naar betere mensen, maar vooral
naar het behoeden van de
mogelijkheid om anders te zijn.”
(John Stuart Mill)
Psychische diversiteit
“Als er één ding duidelijk is geworden
tijdens mijn opname, dan is het dit:
genezing is een illusie, maar wij
kunnen van onze eigen afwijkingen
leren genieten.”
(Arnon Grunberg)
Psychische diversiteit
“Het streven hier is zeker normaliteit?”, vraag
ik. “Om te beginnen is het verschil tussen
patiënten en niet-patiënten flinterdun”, zegt
de dokter, “en verder moeten patiënten juist
niet naar normaliteit streven.”
Ik wil zeggen dat niemand naar normaliteit
moet streven, maar dat slik ik in.
(Arnon Grunberg)
Cave psychiatrisering
“De DSMbilisering en decontextualisering van
het lijden brengt een vervaging met zich mee
van de grens tussen normale en
pathologische vormen van psychisch lijden”
(Paul Verhaeghe)
Is de psychiatrie ten
dode opgeschreven?
De
kunst
van
het
falen
“Success is going from failure to
failure without losing enthusiasm.”
(Winston Churchill)
Gelukkiger leven
“Blij zijn omdat het leven ons goede
kaarten heeft gegeven, vergt niet veel
levenskunst. Klagen omdat het leven ons
geen goede kaarten heeft gegeven,
getuigt evenmin van veel levenskunst.”
Gelukkiger leven
“Een echt groot speler kan met alle kaarten
spelen en vindt plezier in het spel zelf. Hij
heeft het niet nodig om te winnen. Wie het
nodig heeft om te winnen, is geen echte
winnaar. Een echt winnaar wint altijd….”
(Gerbert Bakx)
“Try again. Fail again. Fail better”
(Samuel Beckett)
Bereidheid om te falen
is een voorbode van groei!
“If you’re not failing every
now and again, it’s a sign
you’re not very innovative.”
(Woody Allen)
Recovery is discovery!
Marge Simpson
“I don’t hate you for failing,
I love you for trying ”
De
onontkoombaarheid
van
de
hoop
“Jullie zijn de ontdekkingsreizigers
van het gebrek….“
(Luc Henau)
“Ze willen je geen valse hoop geven.
Maar een zieke die denkt dat er geen
enkele kans op verbetering is, gaat heel
anders om met zijn ziekte dan iemand
die ergens een sprankeltje hoop ziet.”
“De mens is een dwerg als hij nadenkt
en een reus als hij droomt…..”
(Hölderlin)
Hoop
“Hoop is ergens voor werken omdat het
goed is, niet alleen omdat het kans van
slagen heeft. Hoop is niet hetzelfde als
optimisme, evenmin de overtuiging dat
iets goed zal aflopen. Het is wel de
zekerheid dat iets zinvol is, ongeacht de
afloop, ongeacht het resultaat.”
(Vaclav Havel)
“Er bestaat geen grote daad
zonder de droom die hem draagt.”
(Pierre Mertens)
Hoop
“Hoop is niet een loterijbriefje waarmee
je op de sofa gaat zitten om je gelukkig
te voelen. Hoop is een bijl waarmee je
deuren kunt openen. Hoop roept op tot
actie”
(Rebecca Solnit)
Moeten wij alle
hoop laten
varen?
Waarheen moet
de hoop dan
varen?
Herstelondersteuning biedt hoop en ondersteunt het zoeken naar
nieuwe perspectieven.
Hoop en herstel
“Herstel van patiënten moet altijd als een
optie openstaan. Het perspectief van
uitbehandeling, van niets meer kunnen doen,
wordt overal verlaten. België zal niets anders
kunnen dan dit traject volgen.”
(Philippe Delespaul)
Hoop en herstel
“Het doel van psychiatrische behandeling moet
verschuiven van symptoomverbetering naar
persoonlijk herstel en sociale participatie. De
vraag is dus: hebben cliënten straks een leven? In
plaats van: hebben cliënten straks weinig
symptomen?”
(Jim van Os)
De Kleine Prins
“Als je een schip wil bouwen, moet je werklui
niet opdragen hout te verzamelen. Je moet
niet het werk verdelen en orders geven. Leer
in plaats daarvan mensen eerst te verlangen
naar de eindeloze zee….”
(Antoine de Saint-Exuperie)
Een
kleine
mooie
ritselende
revolutie
Lucebert
Ik draai een kleine mooie ritselende revolutie af
en ik val en ik ruis en ik zing
“Caminante, no hay camino, se
hace camino al andar.”
“Reiziger, er is geen pad, je moet
het pad al gaande banen”
(Antonio Machado)
De man in de arena
“Het is niet de criticus die telt; niet degene
die ons erop wijst waarom de sterke man
struikelt, of wat de man van de daad
beter had kunnen doen.
De eer komt toe aan de man die
daadwerkelijk in de arena staat, zijn
gezicht besmeurd met stof, zweet en
bloed; die zich kranig weert; die fouten
maakt en keer op keer tekortschiet, omdat
dat nu eenmaal onvermijdelijk is;
De man in de arena
Die desondanks toch probeert iets te
bereiken; die groot enthousiasme en
grote toewijding kent; die zich helemaal
geeft voor de goede zaak;
Die, als het meezit, uiteindelijk de triomf
van een grootse verrichting proeft en
die, als het tegenzit en als hij faalt, in elk
geval grote moed heeft getoond….”
(Theodore Roosevelt)
Het probleem is dat,
als je geen enkel risico neemt,
je nog meer riskeert…..
(Erica Jong)
“Als hulpverleners en cliënten
veranderen zullen leiders volgen.”
(Mike Slade)
“Our greatest glory is not in never falling,
but in rising every time we fall…”
“Kenmerkend voor een groot mens
is de minachting voor grootse dingen
en een voorkeur voor het gewone.”
(Seneca)
“The sex was so good that
even the neighbours had a
cigarette.”
Op
weg
naar
herstel
“Ofwel vinden we een weg,
ofwel maken we er één….”
(Hannibal)
Noodzakelijk veranderingen om zorg
herstelondersteunend te maken
1. Draagvlak
2. Kennis
3. Omslag in bejegening
4. Aandacht voor maatschappelijke rollen
5. Geduld
(Brouwers,e.a.)
Gras groeit niet sneller
door er aan te trekken….
De cliënt moet veranderen
van een lijdend object
in een leidend subject!
De
wakkere
hulpverlener
De wakkere hulpverlener
“Het meest bepalend voor de uitkomst
van een behandeling is de kwaliteit van
de relatie tussen cliënt en hulpverlener
en niet de geleverde interventie zelf.”
(Alain Topor)
De wakkere hulpverlener
Werkzame factoren: Warmte
Vriendelijkheid
Eerlijkheid
Respect
Oprechte belangstelling
Plezierige omgang
Hoopvol zijn
(Alain Topor)
Don’t walk in front of me,
I may not follow.
Don’t walk behind me,
I may not lead.
Walk beside me
and be my friend.
Misschien moeten we wat
meer gek doen
om niet gek te worden?”
De wakkere hulpverlener
“De hulpverlener deprofessionaliseert en de
patiënt dechronificeert: hulpverlener en
patiënt worden beiden gewone mensen.”
(Detlev Petry)
De grootste uitdaging voor elk
van ons is niet om te leren,
maar om te ontleren.
(Gloria Steinem)
De wakkere hulpverlener
“Het gaat er om de traditionele
verhouding tussen behandelaar en cliënt
los te laten, waarbij de behandelaar zich
kwetsbaar op moet stellen door af te
stappen van de rol van degene die weet
wat best is voor de cliënt.”
De wakkere hulpverlener
“Het subjectieve persoonlijke herstelproces
slaat nogal eens paden in waartegenover de
hulpverlener vanuit zijn professionele
achtergronden onwennig staat of waarbij hij
zelfs bedenkingen heeft. Niettemin dient dit
proces op een aandachtige, niet
beoordelende of veroordelende manier de
ruimte te krijgen.”
(W. Boevink)
“Don’t be your client
next obstacle!”
De wakkere hulpverlener
“Ik apprecieer een joviale, professionele relatie
met het juiste evenwicht tussen afstand en
nabijheid. Niet verkeerd begrijpen: er is afstand
nodig, anders is de veiligheid weg. Maar te veel
afstand is niet OK. Een hulpverlener die zich als
passieve rots opstelt, herleidt je tot een echte
psychiatrische patiënt.”
Doe niet mee aan de cultuur
van de afstand.
Doe niet mee aan een steriele
psychiatrie.
De wakkere hulpverlener
“Wat is dat toch, die stiel van ons, altijd weer een nieuw wankel evenwicht zoeken tussen afstand en nabijheid, tussen betrokkenheid en laten zijn, tussen verantwoordelijkheid geven en nemen, tussen begrenzen en ruimte geven?Goede zorg is evenwichtskunst tussen betutteling en onverschilligheid, tussen paternalisme en laissez-faire.”
(Joris Vandenberghe)
Van mens tot mens
Het is soms vastzitten
in angst,
onvermogen
om het oude los te laten.
Het nieuwe dat nog te nieuw is.
Vallen, veel vallen en proberen weer verder te gaan,
waarheen het ook gaat.
De juiste afstand zoeken.
Maar ik ben niet alleen.
Er is die hand. Op de juiste afstand.
Niet te ver, niet te dichtbij.
ELKE
De wakkere hulpverlener
“We zouden dat ‘supporteren’ kunnen noemen:
zo helpen en ondersteunen dat mensen ook in de
hele kleine stappen die ze zetten, steeds
uitgedaagd worden om er zelf voor te gaan
vanuit de eigen drive. Dat vraagt van ons
hulpverleners subtiliteit en discipline, want de
verleiding om “het over te nemen” kan groot zijn.”
(Walter Krikilion)
De wakkere hulpverlener balanceert
tussen enerzijds een grote
nederigheid en anderzijds het besef
van zijn cruciale rol in het individuele
herstelproces.
De
wakkere
psychiater
De wakkere psychiater
“Ik denk dat het gevaar schuilt in de routine. Dat
men je gaat zien als het zoveelste geval van een
acute psychiatrische patiënt. Een soort van
objectivering van het unieke individu waardoor
de mens op zich en zijn waardigheid in het
gedrang komen. Terwijl het verhaal van de
patiënt, hoe bizar ook, vergeten wordt.”
Een goede psychiater
heeft een spreekkamer
en geen preekkamer.
De wakkere psychiater
“…in de zorg is het precies alles of niets.
Dus ofwel wordt je geholpen, 100% volgens
de regels van de zorginstituten. Ofwel val je
uit de boot. Er is geen middenweg.”
Willen wij
een psychiatrie die werend is
of
een psychiatrie die wervend is?
De wakkere psychiater
“Nu heeft de familie in veel geestelijke
gezondheidsvoorzieningen in Vlaanderen echter
nog steeds geen volwaardige structurele plaats
en opdracht als ‘verzorger’ gekregen, en missen
ze zelf de nodige ondersteuning. Voor mij is dat
echt zonde van de gemiste kansen en van de
verloren energie.”
(Moeder en familievertegenwoordiger Similes)
De wakkere psychiater
“Het allerergste bijverschijnsel van
medicatie is de verleiding voor de arts
om het bij medicijnen te laten.”
(Darian Leader, Wat is waanzin?)
Geketend en getekend
“Laten we streven naar een humane
psychiatrie die geen letsels nalaat, zodat er na
een psychiatrische opname niet geldt wat voor
soldaten opgaat na een oorlog: de soldaten
zijn uit de oorlog, maar de oorlog is nog lang
niet uit de soldaten. Dus hopelijk niet: de
patiënten zijn uit de psychiatrie, maar de
psychiatrie is niet uit de patiënten!”
(Wie is van goud?)
De wakkere psychiater
“Het gevaar bestaat dat we de psychiatrische
hulpverlening reduceren tot het behandelen
van breinen. Psychiatrische hulp enkel als
techniek vergroot de vervreemding die ze
verondersteld wordt te verhelpen.”
(Marc Eneman)
De wakkere psychiater
“Zingeving heeft altijd iets van hoop. Het
heeft te maken met de wil om voort te leven
ondanks de breuklijnen en de scherven die
we op onze weg vinden. Zingeving is het
telkens opnieuw op zoek gaan naar
betekenis en hier kracht in vinden”.
(Walter Krikilion)
“Man is not destroyed by suffering,
he is destroyed by suffering without
meaning.”
(Viktor Frankl)
Happy
end
Een kleine ritselende revolutie
Van medisch model naar herstelgericht model
Van alwetende naar dienstbare hulpverlener
Van beheersing naar bezieling
Van aanvarings- naar ervaringsdeskundigheid
Een kleine ritselende revolutie
Van klachten naar krachten
Van behandelen naar onderhandelen
Van gehoorzaamheid naar gelijkwaardigheid
Van pessimisme naar hoop
Quatre-mains
“Hulpverleners zijn deskundig in psychopathologie,
behandel- en herstelmogelijkheden, patiënten in
hun specifieke ervaringen. Leggen we die kennis
naast elkaar ontstaat de mogelijkheid om de
diagnose te overstijgen en in te zetten op een
verhaal van kracht en herstel.”
(Ann Callebert)
Quatre-mains
“Laat ons ‘partners in crime’ zijn….”
(Ann Callebert)
De patiënt en de hulpverlener
• “De timmerman schaaft het hout en het
hout schaaft de timmerman. De timmerman
en het hout beschaven elkaar.”
(Leonard Nolens, Dagboek van een dichter)
“Constructeurs des portes, laissez à
l’homme, au dessus de sa tête, trois
fois sa hauteur de vide:
nous sommes plus grands que nous sommes.”
(Jacques Dupin)
Is de psychiatrie ten
dode opgeschreven?
De psychiatrie is ten
dade opgeschreven!
Laten we de arena betreden!
“Vrijheid is wat je doet
met wat jou is aangedaan.”
(Jean-Paul Sartre)
Stabilisatie
Heroriëntatie
Reïntegratie
BE THE CHANGE !