1

Radiologie:

Rontgenbeelden, Regeltjes en

Richtlijnen

Dr. Jan Poorterman, tandarts

Afdeling Orale Radiologie, ACTA Amsterdam

2

• Ontdekking van ‘X-

Strahlen’ in 1895 door

Wilhelm Röntgen in

Würzburg

• Eerste Nobelprijs voor de

natuurkunde in 1901

1896

Straling

Is overal

Kan schadelijke

effecten hebben

Essentiëel

voor de diagnostiek

Schadelijke effecten

• Deterministische effecten

– hogere dosis ernstiger effect

– voor tandheelkunde niet relevant

• Stochastische effecten

– kans op effect

– ernst van effect niet afhankelijk van dosis

– kans op effect wel afhankelijk van dosis

natuurlijke straling 2000 µSv

1 week ski-vakantie 15 µSv

(op 2 km hoogte)

transatlantische vliegreis 40 µSv

(7 ½ uur op 12 km hoogte )

2 bitewings 10 µSv

1 panoramische opname 20 µSv

Risico’s van straling

Risico’s van straling:

verlies levensverwachting (B.L. Cohen, 1991)

Intraorale opname (maximaal) 3 min

Panorama opname (maximaal) 12 min

Tandarts & personeel (0.1 mSv / jaar) 1 dag

Natuurlijke straling 24 dagen

Werk 60 dagen

Ongelukken 366 dagen

20% overgewicht 777 dagen

Nederlandse wetgeving

Besluit stralingsbescherming

Kernenergiewet

Ministeriële regeling

Ministeriële regeling

Ministeriële regeling

Basisprincipes

• rechtvaardiging

– justification

• ALARA

– as low as reasonably achievable

• dosislimieten

– voor personeel en bevolking

– niet voor patiënten

Wie mag röntgenopnamen maken?

• Tandarts / orthodontist / kaakchirurg

(Stralingshygienisch geschoold Beroepsbeoefenaar – thk)

• Anderen, onder toezicht van de deskundige,

indien

– Adequaat geschoold voor de taak

– Schriftelijke instructies aanwezig

– Scholingseis extern per 2018 voor assistentes

Röntgenopnamen en het

patiëntendossier

De volgende gegevens moeten worden opgenomen in het patiëntendossier:

– Reden van maken van opname

(rechtvaardiging)

– Welke opnamen gemaakt (type opname, aantal)

– Door wie is de opname gemaakt?

– Bevindingen * afwijkingen

* toevalsbevindingen

• Er moet een medische reden zijn om de röntgenopname

te vervaardigen

• De röntgenopname is alleen gerechtvaardigd indien het

voordeel voor de patient groter is dan het mogelijke nadeel

• De opname moet van belang zijn voor de keuze van de

behandelopties

Alleen na anamnese en klinische inspectie!!

Rechtvaardiging

Europese richtlijnen

Het op routinematige basis maken van röntgenfoto’s is een

obsolete gang van zaken. Voor het maken van standaard

bitewing röntgenfoto’s bij elke patiënt om de twee jaar of een

OPG bij elke nieuwe patiënt is geen rechtvaardiging te vinden.

Waarom rechtvaardiging nodig?

1. Risico’s - straling

diagnostische fouten

2. Kosten - financieel

overmaken (extra straling)

3. Welke opnametechniek?

Intra-orale opnametechnieken

• Bite-wing opnametechniek

• Periapicale opnametechnieken

– Rechthoektechniek

– Bissectriceregeltechniek

Indicaties bite-wing opnamen

• Cariës diagnostiek

• Beoordeling restauraties

• Parodontale diagnostiek

Indicaties periapicale opnamen

• Opsporen van apicale afwijkingen of ontstekingen

• Beoordelen van de aanwezigheid en/of positie van (nog)

niet doorgebroken elementen

• Tijdens endodontische behandeling

• Onderzoeken van de wortelvorm voor extractie

• Beoordelen van botdefecten (b.v. cysten, tumoren)

• Beoordelen van parodontale gezondheid

• Beoordelen van implantaten na plaatsen

• Bij tandtraumata

Extraorale opnametechnieken

• Panorama (OPG, OPT)

• Rontgenschedelprofielfoto (RSP)

• ConeBeam CT scan (3D)

Indicaties panorama:

• Grote afwijkingen die op een periapicale foto

niet in z’n geheel af te beelden zijn

• Implantologie (voorafgaand aan…)

•controle met periapicaal / bitewing

• Orthodontisch behandelplan

• Ligging verstandskiezen

• Ernstig gemutileerde dentities

• Kaakgewrichtsdiagnostiek (???)

• (Indien intraorale opname niet mogelijk)

Wat zien we op RSP?

• Analyse voor groeipatroon (Verticaal /

Horizontaal)

• Richting van de tanden

• Hoe ernstig is de Klasse II of Klasse III

• Relatie lippen met de tanden

• Is er bot rond de ondertanden om deze

meer naar voren te bewegen

• Belangrijk voor beslissing wel of niet

kiezen trekken, wel of niet chirurgie

• Nekwervels kunnen iets zeggen over

de groeispurt

• Asymmetrie

• Eruptierichting

ConeBeam CT

Indicaties voor CBCT scan

(ACTA 2005-2010)

• Rechtvaardiging

• ALARA principe:

As Low As Reasonably Achievable

ALARA:

• Gevoelige beeldreceptor (F-speed of digitaal)

• Rechthoekig diafragma

• Gebruik instelapparatuur

• Gebruik gedifferentieerde belichtingstabel/ Verkort de

belichtingstijd indien mogelijk

• Gebruik CBCT (3D-röntgen) alleen als strikt noodzakelijk

• Gebruik loodkraag/kinschild/schedelafscherming?