Bouw Informatie Model (BIM)Samen bouwen aan een virtueel model!

Eindhoven, 9 april 2013

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

BIM – Dick van de Merwe & Joeri Koehof

Bouwcontracten en BIM / IE – Jacob Henriquez

Aansprakelijkheid – Leonie Mundt

Agenda

2

De nieuwe werkelijkheid & BIM

Dick van de MerweArchitect

© 2013 AKD & Van den Berg Groep4

© 2013 AKD & Van den Berg Groep5

© 2013 AKD & Van den Berg Groep6

© 2013 AKD & Van den Berg Groep7

© 2013 AKD & Van den Berg Groep8

Optimaal virtueel gebouw

Virtueel bouwen Echt bouwen

1. Ontwerp

3. Uitvoering

op de bouw

Samenwerken +

Kennisdeling +

Vakmanschap =

beter gebouw en bouwproces!

2. Technische uitwerking

© 2013 AKD & Van den Berg Groep9

Optimaal virtueel gebouw

Echt bouwen

3. Uitvoering

op de bouw

Samenwerken +

Kennisdeling +

Vakmanschap =

beter gebouw en bouwproces!

2. Technische uitwerking

1. Ontwerp

© 2013 AKD & Van den Berg Groep10

Van initiatief tot ontwerp

Transparant samenwerken geeft ons de mogelijkheid optimaal tegemoet te komen aan de belangen van alle partijen – opdrachtgevers, uitvoerders en gebruikers

© 2013 AKD & Van den Berg Groep11

BIM - Haalbaarheidsstudies types

© 2013 AKD & Van den Berg Groep12

BIM - Haalbaarheidsstudie plangebied

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

BIM - Voorlopig ontwerp

13

© 2013 AKD & Van den Berg Groep14

BIM - Doorsneden & renderen

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

BIM - Definitief ontwerp

15

© 2013 AKD & Van den Berg Groep16

BIM - Plattegronden & maatvoering

© 2013 AKD & Van den Berg Groep17

Optimaal virtueel gebouw

Echt bouwen

3. Uitvoering

op de bouw

Samenwerken +

Kennisdeling +

Vakmanschap =

beter gebouw en bouwproces!

1. Ontwerp

2. Technische uitwerking

© 2013 AKD & Van den Berg Groep18

Van ontwerp tot technische uitwerking

In de samenwerking tussen opdrachtgever, ontwerpers, adviseurs en uitvoerders moeten vormgeving en bouwkunde gekoppeld worden aan het bouwproces (efficiënter bouwen), beheer en gebruik (life cycle cost)

© 2013 AKD & Van den Berg Groep19

BIM - Samenwerken in 1 model

© 2013 AKD & Van den Berg Groep20

BIM - Bouwkundig

Installatie

Constructie

© 2013 AKD & Van den Berg Groep21

BIM - Constructie

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

BIM - Installaties

22

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

BIM - Complete model

23

© 2013 AKD & Van den Berg Groep24

BIM - Schil

© 2013 AKD & Van den Berg Groep25

BIM - Clashdetectie

DEMO Samenwerken in het virtuele gebouw

Joeri KoehofBIM Coördinator

Bouwcontracten en BIM / IE

Jacob HenriquezAdvocaat-medewerker Bouw en Vastgoed

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

Bouwcontracten en BIM

Intellectuele eigendom

Agenda

28

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

Bouwproces kenmerkte zich lange tijd door scheiding van ontwerpfunctie en uitvoeringsfunctie (‘klassieke driehoek’)

Verschuiving naar geïntegreerde contracten, zoals UAV-GC

Ontwerpwerkzaamheden eerder in het proces

Veranderende rollen(?)

Ontwikkelingen in het bouwproces

29

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

Voorbereiding van de realisering van een bouwwerk vindt gezamenlijk en in real time plaats

Informatie wordt in één keer ingevoerd en door de bouwpartners hergebruikt werken met 1 model

BIM is ‘werktuig’

“BIM is de motor om beter samen te werken” (Cobouw 23

november 2012)

BIM

30

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

Ontwerpwerkzaamheden worden naar voren gehaald

Ontwerpfase zal wellicht langer duren, maar mogelijke fouten tijdens uitvoering reeds in BIM-fase ontdekt

Aannemer en ontwerper, constructeur zullen tegelijkertijd aan het ontwerp werken maar zal dit leiden tot meer geïntegreerde contractvormen?

BIM (II)

31

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

Intellectueel Eigendom

“Blijft het model van de Architect…zoals het negatief van de foto van de fotograaf blijft?”?

32

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

Art. 1 Auteurswet (“Aw”):

“Het auteursrecht is het uitsluitend recht van den maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst (…) om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen bij de wet gesteld.”

Het auteursrecht is een uitsluitend recht

Het auteursrecht is een vermogensrecht (3:6 BW)

Intellectueel Eigendom

33

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

Auteursrecht ontstaat door de loutere scheppingsdaad (staat niet in Aw, wel in BC)

− Uiting− Voldoende oorspronkelijk werk (HR 4 januari 1991, NJ

1991, 608)

Onderscheid in:

− Exploitatierechten (economische belangen, overdraagbaar)− Persoonlijkheidsrechten (morele belangen, niet

overdraagbaar)

Auteursrecht

34

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

“Indien een werk tot stand is gebracht naar het ontwerp van een ander en onder diens leiding en toezicht, wordt deze als de maker van dat werk aangemerkt.” (6 Aw)

VB: ontwerp architect A uitvoering door B− (Auteursrecht bij A)

VB: ontwerp architect A berekeningen door B− (Auteursrecht bij A)

Model I

35

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

Er is sprake van teamwork (co-auteurschap), wie heeft dan het auteursrecht?

2 mogelijkheden:

− Gemeenschappelijk werk (bijdragen zijn niet scheidbaar)− Combinatie van werken (bijdragen zijn wél scheidbaar)

Model II

36

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

Gemeenschappelijk werk:

− Exploitatierecht komt toe aan alle auteurs gezamenlijk

− Exploitatie behoeft de instemming van alle auteurs (26 Aw, 3:166 BW)

Combinatie van werken:

− Iedere auteur mag op zijn onderdeel zelfstandig auteursrecht uitoefenen

Model II – Wat zijn de juridische gevolgen?

37

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

Hoe is het resultaat van de samenwerking te kwalificeren dat tot stand komt na BIM?

− Is er sprake van een voldoende oorspronkelijk werk?− Wat was de samenwerkingsvorm?− Zijn de bijdragen wel of niet te scheiden?

Wie komt het resultaat toe

38

Aansprakelijkheid en aandachtpunten voor de praktijk

Leonie MundtAdvocaat Bouw & Vastgoed

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

Aansprakelijkheid

Aandachtspunten voor de praktijk

Agenda

40

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

Samenwerken

Informatie uitwisseling

Visualiseren

Clashdetectie

Hoeveelheden bepaling

Tekeningen genereren

BIM =

41

© 2013 AKD & Van den Berg Groep42

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

Zorgplicht van de adviseur

Vereiste vakkennis en middelen

Had een zorgvuldig handelend adviseur/architect de fout mogen maken?

State of the art

Verantwoordelijkheid van architect/adviseur

43

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

In meer gevallen aansprakelijkheid voor ontwerpfouten?

“Wat als de clashdetectie niet alle fouten vindt?”

Praktijk: reductie van faalkosten, snellere oplevering

Aansprakelijkheid

44

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

Waarschuwingsplicht

Zal aannemer door gebruik van BIM sneller aansprakelijk zijn?

Verantwoordelijkheden uitvoerende partijen

45

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

Bij gebruik van BIM zullen fouten in het ontwerp eerder zichtbaar zijn, eerder ‘klaarblijkelijk’

Maar: wellicht wel eerder aanleiding tot verdeling van schade?

Aansprakelijkheid

46

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

Afspraken maken vooraf is noodzakelijk

Hoe? BIM Protocol (www.bimguide.nl)

Opdrachtgever moet duidelijk maken wat zijn eisen en verwachtingen zijn ten aanzien van het BIM

Hoe? bijv. RGD BIM norm (www.rgd.nl)

Afspraken maken

47

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

Voorwaarden voor effectief samenwerken formuleren en (technische) afspraken maken over hoe het BIM (de database) wordt opgebouwd (BIM Protocol)

Welke gegevens moeten vanuit het BIM uiteindelijk worden aangeleverd aan de opdrachtgever? (BIM norm)

BIM Protocol en BIM norm onderdeel maken van de contracten tussen opdrachtgever en opdrachtnemer(s)

Aandachtspunten voor de praktijk

48

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

Wat staat er in het BIM protocol?

Wat staat er in de BIM norm?

Aandachtspunten voor de praktijk

49

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

Wie coördineert het BIM?

De partij die de rol van BIM manager op zich neemt kan gedurende het bouwproces wijzigen

Daarnaast een interne BIM manager per partij

Aandachtspunten voor de praktijk

50

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

“Tot waar gaat de verantwoordelijkheid van degene die coördineert?”?

51

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

Afspraak: geen wijzigingen aanbrengen in informatie die is aangeleverd door andere partners

Verantwoordelijkheden daar laten waar ze horen

Aandachtspunten voor de praktijk

52

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

Vooraf duidelijke afspraken maken met de opdrachtgever en andere betrokken partijen en die schriftelijk vastleggen

Aanstellen van een coördinator

Afspraken maken over de IE rechten op het model

Kortom

53

© 2013 AKD & Van den Berg Groep

Op juridisch gebied niet, zolang er maar heldere afspraken worden gemaakt

Het op een goede manier maken van die afspraken heeft aandacht nodig

Is er nu echt iets wezenlijk veranderd?

54

© 2013 AKD & Van den Berg Groep55

Disclaimer Aan de inhoud van dit document kunnen geen rechten worden ontleend.Het copyright op teksten en beeldmateriaal in dit document berusten bij AKD en Van den Berg Groep.

Wees scherp, denk aan het milieu voordat u deze presentatie print.

© 2013 AKD & Van den Berg Groep