Leefmilieu Brussel

Opleiding Duurzaam Gebouw:

Verwarming en sanitair warm water: ontwerp en regeling

Brussels en Europees regelgevend kader

EPB werken– EPB verwarming – Ecodesign

Jonathan FRONHOFFS

CENERGIE

2

Doelstellingen van de presentatie

● Voorstelling van de verschillende reglementen met

betrekking tot technische installaties

● Uiteenzetting van de Brusselse en Europese

vereisten

3

● Context EPB en Ecodesign

● EPB-reglementering voor werken

● EPB-reglementering voor verwarming

● Ecodesign

Plan van de uiteenzetting

4

Context EPB & Ecodesign

Minder primaire

energie

Minder CO2 Aandeel hernieuw-

bare energie

20% 20% 20%

• Herziening van de EPB-

richtlijn

• Ontwerpcriteria voor

producten m.b.t. energie:

boiler, airco, vensters

• Herziening van

energielabels: de eco-

bloem van de EU

• Richtlijn Energiediensten

• De richtlijn over

hernieuwbare

energiebronnen

• Omvat

aërothermische,

hydrothermische en

geothermische energie

• Regeling fluorgassen

Bron: Daikin 4

EPB-reglementering voor werken

5

6

EPB-reglementering voor werken

Europese richtlijn – EPBD

(2002/91/EG en recast 2010/31/EU )

CoBrACE (02/05/2013) op basis van de EPB-ordonnantie

(7 juni 2007)

EPB werken EPB-certificatie Technische installaties

- EPB-reglementering verwarming (01/01/2011)

- EPB-reglementering airconditioning (01/09/2012)

7

EPB-reglementering voor werken

● Voor 1 januari 2011

► EPB werken = 12 eisen

► Eisen “m.b.t. de constructie”

› -K-peil, E-peil, oververhitting, R/U, koudebruggen en

ventilatie

► Eisen “technische installaties”

› Eis 7: De vermogensmodulatie van de branders van

verwarmingsketels

› Eis 8 – Thermische isolatie van de leidingen en accessoires

› Eis 9 – Verdeling van de verspreiding van warmte, koude en

lucht

› Eis 10 – Manuele bedienings- en automatische

programmeerinrichtingen

› Eis 11 - Energiemetingen

› Eis 12 – Installaties voor de aanvoer van verse lucht

8

EPB-reglementering voor werken

● Vanaf 1 januari 2011

► EPB-reglementering voor werken = 7 eisen (K-peil, E-peil,

enz.)

► Eisen 7 tot 12 overgedragen naar EPB-reglementering

voor verwarming

► Eis 11 (metingen) gedeeltelijk behouden

› Meting op thermische zonnepanelen

› Meting op EPB-eenheden

9

EPB-reglementering voor werken

● Vanaf 1 januari 2015

► EPB werken = 8 eisen (NEV, PEV, enz.)

● Vanaf 1 januari 2018

► EPB werken = 9 eisen (NEV, PEV, enz. + dichtheid)

10

EPB-reglementering voor werken

● Keuze van technische installaties - PEV

► Verwarmingssysteem

Très peu d’influence

Zeer weinig invloed

Verwarmings-

stelsel Emissie PEV

Co

llectie

f

Verwarmingsketel

stookolie 80/60 Radiatoren 47,45

Gascondensatieketel 70/50 Radiatoren 47,12

Gascondensatieketel 60/40 Radiatoren 46,94

Gascondensatieketel 45/35 Vloer-

verwarming 46,78

Ind

ivid

ue

el

Verwarmingsketel

stookolie 80/60 Radiatoren 46,96

Gascondensatieketel 70/50 Radiatoren 46,64

Gascondensatieketel 60/40 Radiatoren 46,48

Gascondensatieketel 45/35 Vloer-

verwarming 46,40

11

EPB-reglementering voor werken

● Keuze van technische installaties - PEV

► SWW

Geen verandering want kleine eenheid

Verwarmings-

stelsel Emissie PEV

Co

llectie

f

Verwarmingsketel op

stookolie 80/60 Radiatoren 47,45

Gascondensatieketel 70/50 Radiatoren 47,12

Gascondensatieketel 60/40 Radiatoren 46,94

Gascondensatieketel 45/35 Vloer-

verwarming 46,78

Ind

ivid

ue

el

Boiler 20 kW 80/60 Radiatoren 46,96

Boiler 20 kW 70/50 Radiatoren 46,64

Boiler 20 kW 60/40 Radiatoren 46,48

Boiler 20 kW 45/35 Vloer-

verwarming 46,40

EPB-reglementering voor verwarming

12

13

EPB-reglementering voor verwarming

eisen

regelgevende handelingen

goedkeuringen

EPB-reglementering voor verwarming

Van kracht geworden op 1 januari 2011

14

EPB-reglementering voor verwarming

● Wettelijke basis

► Europese richtlijn 2002/91/EG

► Ordonnantie van 7 juni 2007

● Doelstelling

► Minder uitstoot van broeikasgassen in het BHG

► Daling van de uitstoot van de activiteit van de gebouwen

met 6% (≈ 70% van de totale uitstoot)

CO2-emissies

Woningen

Tertiaire sector

Transport

Industrie

15

EPB-reglementering voor verwarming

● Toepassingsgebied

► Alle verwarmingssystemen op het grondgebied van het

Brussels Hoofdstedelijk Gewest

► Die een of meer verwarmingsketels omvatten

› die een nominaal vermogen van meer dan 20 kW hebben,

› die met vloeibare of gasvormige brandstof werken,

› en die water verwarmen als tussenliggend warmtevoerend

medium.

Doorstroomgasboiler Pelletkachel

► Indien 20 kW < P ≤ 100 kW : “type 1”

► Indien P > 100 kW of meerdere ketels: “type 2”

16

EPB-reglementering voor verwarming

● Verantwoordelijke

► VTI (Verantwoordelijke Technische Installaties)

= Verantwoordelijke voor het verwarmingssysteem

Of

= Houder van de milieuvergunning

≠ Onderhoudsbedrijf

17

EPB-reglementering voor verwarming

● Verantwoordelijke

► In het geval van appartementsgebouwen

verwarming

individueel collectief

SWW

individueel

VTI = eigenaar van het appartement

2 VTI’s

VTI verwarming =

alle mede-eigenaren

VTI SWW =

eigenaar van het

appartement

collectief

2 VTI’s

VTI verwarming =

eigenaar van het appartement

VTI SWW =

alle mede-eigenaren

VTI = alle mede-eigenaren

18

EPB-reglementering voor verwarming

● De eisen

► Eisen zonder aanleiding gevende gebeurtenis

Door de periodieke controle (PC)

Geen voorafgaande gebeurtenis

► Eisen met aanleiding gevende gebeurtenis

► Aanleiding gevende gebeurtenissen =

› Plaatsing of vervanging van een verwarmingsketel

› Vervanging van de ketelromp

› Vervanging van de brander van de verwarmingsketel

› Verplaatsing van een verwarmingsketel naar een andere

stookruimte

› Wijziging van de wanden van een stookruimte

19

EPB-reglementering voor verwarming

● Eisen zonder aanleiding gevende gebeurtenis (PC)

► Aanwezigheid van een opening voor meting van de

verbrandingsgassen (behalve voor systemen van type C)

20

EPB-reglementering voor verwarming

● Eisen zonder aanleiding gevende gebeurtenis (PC)

► Verbranding en analyse van de verbrandingsgassen

21

EPB-reglementering voor verwarming

● Eisen zonder aanleiding gevende gebeurtenis (PC)

► Trekvermogen van de schoorsteen ≥ 3 Pa

› Alle schoorstenen die werken met een natuurlijk

trekvermogen

› In normale meteorologische omstandigheden

22

EPB-reglementering voor verwarming

● Eisen zonder aanleiding gevende gebeurtenis (PC)

► Dichtheid van de rookgasafvoer- en luchttoevoerleidingen

23

EPB-reglementering voor verwarming

● Eisen zonder aanleiding gevende gebeurtenis

► Bijhouden van een logboek

› Omvat alle referentiedocumenten over het

verwarmingssysteem en over de werking van het gebouw

(7 tot 12 eisen)

24

EPB-reglementering voor verwarming

● Eisen zonder aanleiding gevende gebeurtenis

► Energiemetingen op de verwarmingsketels

› Indien 100 kW < Ʃ P < 500 kW: brandstof

› Indien Ʃ P > 500 kW: brandstof + energie

25

EPB-reglementering voor verwarming

● Eisen zonder aanleiding gevende gebeurtenis

► Elektrische metingen van de ventilatoren

› Alleen

– indien debiet > 10.000 m³/uur

– indien gevoed door verwarmingssysteem

26

EPB-reglementering voor verwarming

● Eisen zonder aanleiding gevende gebeurtenis

► Energieboekhouding

› Indien Ʃ P > 100 kW: een energieboekhouding is vereist voor

het systeem

– opmeting van het verbruik

– berekening van het genormaliseerd verbruik

– vergelijking met eerdere jaren

– enz.

27

EPB-reglementering voor verwarming

● Eisen met aanleiding gevende gebeurtenis

► Vermogensmodulatie van de branders

► Ventilatie van de stookruimte

› Nieuw gebouwde stookruimtes vanaf 1 januari 2011

› Stookruimtes waarin aan de wanden werd gewerkt na 1 januari

2011

► (Dimensioneringsnota van de verwarmingsketels)

► Thermische isolatie van leidingen en accessoires

► Verdeling in zones (lucht en water)

► Regeling

► Warmteterugwinning (indien nieuw ventilatiesysteem)

► Regeling van het verseluchtdebiet (indien debiet van het

lokaal > 5.000 m³/uur

28

EPB-reglementering voor verwarming

● Reglementaire handelingen

► Periodieke controle (elk jaar of om de 3 jaar indien stookolie of

gas)

► Diagnose (om de 15 jaar)

► Oplevering (aanleiding gevende gebeurtenis)

● De ≠ eisen worden gecontroleerd tijdens de handelingen

EISEN VAN DE EPB-REGLEMENTERING VOOR VERWARMING

29

EPB-reglementering voor verwarming

● Erkende vakmannen / reglementaire handelingen

Handelingen Type van verwarmingssysteem Type van erkenning

Oplevering

Type 1 Erkend verwarmingsinstallateur

Type 2 EPB-verwarmingsadviseur

Periodieke controle Type 1 & 2 Erkend verwarmingstechnicus L, G1, G2

Diagnose

Type 1 Erkend verwarmingsinstallateur

Type 2 EPB-verwarmingsadviseur

Ecodesign

30

31

Context Ecodesign

● De reglementering steunt op:

► Ecodesign Richtlijn voor energiegerelateerde (ERP)

producten - 2009/125/EG vervangt

► Ecodesign Richtlijn 2005/32/EG voor energieverbruikende

producten (EUP)

● Doelstelling:

► Energieperformantie van producten verbeteren over

gehele levenscyclus

● Scope:

► EUP: Energy Using Products

► ERP: Energy Related Products

32

Context Ecodesign

● Ecodesign-eisen leggen minimumeisen op aan de

energieperformantie van producten

● Energielabels geven informatie over de

energieperformantie van producten

Dit zijn 2 verschillende zaken!

33

Context Ecodesign

Vereist minimum

Milie

u-i

mpact

HOOG

LAAG

verbannen

Energielabel

De milieu-impact van producten verminderen op basis van de

levenscyclusanalyse

Voor elke productgroep

Bron: Daikin

34

Context Ecodesign

Vereist minimum

Milie

u-i

mpact

HOOG

LAAG

verbannen

Energielabel

De milieu-impact van producten verminderen op basis van de

levenscyclusanalyse

Voor elke productgroep

Bron: Daikin

35

Procedure Ecodesign

● Iedere 3 jaar definitie relevante productgroepen in

een ‘werkplan’

● Studie naar de milieu-impact van de producten

● Consultatieproces met industrie en

belangengroepen (evt. adaptatie studies)

● EC stelt een wetsvoorstel op

● Evaluatie wetsvoorstel

● De gehele procedure duurt 55 maanden

36

Context Ecodesign

1. Verwarmingsketels

2. Boilers

3. pc’s

4. Kopieertoestellen

5. tv’s, …

6. Verliezen slaapstand

7. Batterijladers

10.Airco <12 kW

11. Motoren,

ventilatoren

12. Prof. koelkasten

13. Huish. koelkasten

14. Vaatwassers

15. Branders fossiele

brandstoffen

16. Droogkasten

17. Stofzuigers

18. Settopboxen

20. Lokale

verwarmingsproductie

21. Prod. Centrale verw.

hete lucht

8. Kantoorverlichting

9. Straatverlichting

22. Ovens

23. Gril en kookplaten

24. Wasmachines,

droogkasten en vaatwassers

25. Koffiezetapparaten niet-

tertiair

26. Verliezen in stilstand

27. UPS

19. Huish. verlichting

28. Pompen

29. Pompen voor fonteinen

en vijvers

DG Energie (ENER)

30. Motoren

31. Compressoren

ENTR 1 koeling

ENTR 2 transformatoren

ENTR 3. geluids- en

beelduitrusting

ENTR 4. ovens en fornuizen

ENTR 5. uitrustingen

ENTR 6 airco & ventilatie

Kaderrichtlijn 2009/125/EG

DG Ondernemingen

(ENTR)

Bron: Daikin

37

Focus: verwarmingsketels

● Eisen van kracht vanaf 26/09/2015

► Met verscherping op 26/09/2017 en 26/09/2018

● Geldt voor warmteproducerende toestellen <= 400

kW en boilers en buffervaten met een inhoud <=

2.000 liter

● Eisen met betrekking tot productperformantie

38

Ecodesign-eisen

1. Energie-efficiëntie

› Seizoensgebonden

2. Geluidsvermogensniveau

› Afhankelijk van het nominale verwarmingsvermogen en de

plaatsing (binnen/buiten)

3. Emissies van stikstofoxiden

› Gelden vanaf 26 september 2018

4. Productinformatie

› Fabrikant, type product, technische parameters, …

5. Maximaal toegestane watervolumes (alleen voor boilers

en buffervaten)

› Afhankelijk van tapprofiel en gemengde watertemperatuur

39

Ecodesign-eisen voor (combi-) ketels

1. Seizoensgebonden energie-efficiëntie:

► Verwarmings- (en combi-) ketels tot 70 kW: ƞ >= 86%

› Uitzondering: ketels Type B1 (verwarmingsketels <= 10 kW

en combi-ketels <= 30 kW; ƞ >= 75%)

► Verwarmings- (en combi-) ketels tot > 70 kW en <= 400

kW:

› ƞ >= 86% (bij 100% nominale warmteafgifte)

› ƞ >= 94% (bij 30% nominale warmteafgifte)

► Warmtepompen:

› ƞ >= 100% (verwarmings- en combitoestellen)

› ƞ >= 115% (lagetemperatuurtoestellen)

► Let op: Vanaf september 2017 strengere eisen!

Overzicht van eisen voor verwarming

60%

80%

100%

120%

140%

160%

180%

200%

220%

A

B

D

E

A+++

A++

A+

C A B C

A+++

A++

A+

D E

A B

C D

E

A+++

A++

A+

Lot 10

Lot 1

35°C

Lot 1

55°C

Lot 1

Verwarming op water

55°C

Lot 1

Verwarming op water

35°C

Lot 10

Lucht-Lucht WP

BANS

for

40 Bron: Daikin

41

Ecodesign-eisen voor boilers

1. Seizoensgebonden energie-efficiëntie:

► Afhankelijk van ‘tap-profiel’ 3XS-4XL; 22-32%

► Verschil tussen geregelde en niet-geregelde boilers

5. Opslagvolumes:

► Voor profiel 3XS <= 7 l

► Voor profiel XXS en XS <= 15 l

► Voor profiel S <= 36 l

► Voor profielen M-4XL met gemengd water van 40°C:

Tapprofiel M L XL XXL 3XL 4XL

Gemengd water bij 40 °C 65 liter 130 liter 210 liter 300 liter 520 liter 1 040 liter

42

Ecodesign-eisen voor buffervaten

Voor buffervaten gelden enkel onderstaande eisen:

1. Eisen voor stilstandverliezen:

► Geldig vanaf 26 september 2017;

► Maximaal =

4. Eisen voor productinformatie:

► Zoals in algemene oplijsting vermeld

43

Ecodesign-eisen overzicht (Lot 1)

Bron: Daikin

44

Energielabels

● EUP: Energy Using Products

► Lampen

► Wasmachines

► Ketels

► Stofzuigers

► …

● ERP: Energy Related Products

► Vensters

► Douchekoppen

► Stoomketels

► Isolatiematerialen

► …

Bron: EPB Certificaat

45

Energielabels

● Toelichting ERPs:

► Isolatiematerialen vallen ook onder ERPs; zijn onderzocht

en niet noodzakelijk en opportuun om te reglementeren

geen labels of eisen voor isolatiematerialen

► Vensters worden 30/09/2015 besproken

Bron: EPB Certificaat

46

Energielabels

Bron: Daikin

Bron: De Dietrich

● Productietoestellen <= 70 kW en buffervaten tot

500 l moeten voorzien worden van een label

Labels per technologie J

uly

201

5

Ju

ly 2

01

7

Space heaters Combination heaters

Bron: Daikin

47

Labels voor ‘packages’

Energy label

Bron: Daikin

48

Labels voor ‘packages’

49

● Achtergrond:

► Gasketels beter laten concurreren met warmtepompen

door naar energieperformantie totale systeem te kijken

● Pakket waterverwarmer + zonne-energie

installatie:

► Tapprofiel [3XS-4XL]

► Energie-efficiëntie waterverwarming [%]

► Bijdrage zonne-energie / efficiëntie [%]

► Energie-efficiëntie pakket [%]

50

Andere toepasselijke “reglementeringen”

● Milieuvergunning

● Brandveiligheidsnormen (basisnormen:

http://www.rft.be/Upload/main/Brandveiligheid/basis

normen-Belgie/HB%20BN%202013-NL.pdf)

● Voorschriften van de energieleveranciers

● Enz.

51

● Leefmilieu Brussel

http://www.leefmilieu.brussels

● Verordeningen Ecodesign en Labelling

http://www2.vlaanderen.be/economie/energiesparen/reg/Ecodesignver

warming.pdf

http://emis.vito.be/sites/emis.vito.be/files/legislation/1332/2013/pbl060

913-1.pdf

http://eur-lex.europa.eu/legal-

content/NL/TXT/?uri=CELEX:32013R0814

Interessante tools, websites, …:

52

Referenties Gids Duurzame Gebouwen en andere bronnen:

● Gids duurzame gebouwen: http://gidsduurzamegebouwen.leefmilieubrussel.be

Fiche ENE 08

Te onthouden uit de uiteenzetting

● EPB-reglementering voor werken =

► Eisen m.b.t. de metingen

► Toegespitst op de “eenheid”

54

Te onthouden uit de uiteenzetting

54

EPB-reglementering voor

verwarming Ecodesign

Eisen m.b.t.

plaatsing

installaties +

exploitatie

Eisen m.b.t.

producten

55

Contact

Jonathan FRONHOFFS

Projectleider

Gegevens

: +32 485 702 878

E-mail: jonathan.fronhoffs@cenergie.be