IT’S ALL IN OUR POWER.

Veiligheidsaspecten in de machinebouw

• IDPB LVT 2015 NL

KORTE VOORSTELLING

Bedrijfsvoorstelling• 2 bedrijven – 4 divisies

• Familiebedrijf

• +/- 50 werven per dag van 1 tem 60 personen

• Klanten van KMO tot wereldspelers

• Opgericht in 1984

• Actief in 20 landen, over 4

continenten verspreid

• 123 medewerkers

• Omzet: € 34 miljoen

• Opgericht in 1991

• Benelux en Noord-Frankrijk

• 350 medewerkers

• Omzet: € 48.3 miljoen

• VCA** gecertifieerd sinds

2002

• Logistieke installaties

• Conveyorsystemen

• Automatische magazijnen

• Integratie robots en AGVs

• =

• Nichemarkt:

machines voor productie

keramische bouwmaterialen

• Industriële elektriciteit • Beveiliging/brand/inbraak

• Hernieuwbare energie • Databekabeling

• Robotica • AGV’s

• Automatiseringen• Supervisie

VEILIGHEIDSASPECTEN

Waarover gaat het niet ?

• Gedetailleerde uitleg van de machinerichtlijn,

laagspanningsrichtlijn, emc richtlijn

• Techniciteit en inhoud van allerhande normen

Waarover gaat het wel ?

• Aandachtspunten voor het correct benaderen van

“Veiligheidsaspecten voor het bouwen van

(geautomatiseerde) installaties “

• Inhoud

– Wat zijn veiligheidsaspecten

– Waarom / wie /wat en hoe vastleggen

Wat zijn veiligheidsaspecten ?

• Veiligheidsaspecten (NBN EN12100 NL/2013)

= concept machineveiligheid

= de mogelijkheid van de ontworpen machine

• om de bedoelde functies

• tijdens de levensduur te vervullen

• waarbij het risico afdoende verkleind is

Nieuwe machine / automatisering?

Wie

Wat

Hoe

Waar

• Vroege vraagstelling is altijd interessanter en goedkoper

Waarom vast te leggen op voorhand?

TOELICHTING

VEILIGHEIDSASPECTEN

1. Wie ?

1. Wie ?

• Wie zijn de betrokkenen bij een automatiseringsproject ?

– De opdrachtgever / eindklant

– De ontwerper

– De machinebouwer

– De (eventuele) integrator

• Afhankelijk van de benadering kunnen dit 4 verschillende of

dezelfde partijen zijn

• DOEL

– verhogen productierendement

– betrouwbaarheid naar kwaliteit

– verminderen taken zonder toegevoegde waarde

– payback /ROI

• Productieverantwoordelijke / operational manager

• Maar ook

– eindgebruikers op de werkvloer

– de onderhoudsverantwoordelijken

– de preventieadviseur

• die wettelijk advies moet geven

• die zijn procedure van de 3 groene lichten wil laten naleven

1.1. De opdrachtgever / eindklant

• DOEL

– Ontwerp gebaseerd op info voorgaande

– Welke rendementsverbetering kunnen we bereiken

– Theoretisch lastenboek

– Een veilige installatie?

• Afzonderlijke engineering of machinebouwer of klant

• Bij voorkeur multidisciplinair

– Mechanisch ontwerp

– Elektrisch ontwerp ( bediening / operationeel technisch)

– Elektrisch ontwerp ( veiligheidstechnisch)

– Maar ook

• Ergonomisch

• Rekening houdend met logistieke flow

1.2. De ontwerper

• DOEL

– Bouwt de machine volgens principe van de ontwerper

– Maakt dat de deadlines worden gehaald

• De technisch commercieel verantwoordelijke

• Maar ook

– mensen die de machine effectief moeten maken:

rekening houden met hun productiemethodes

– Leveranciers van onderdelen / diensten (Intern/ extern)

• Is vaak ook de ontwerper

– dus staat ook in voor de bepaling van de veiligheidsaspecten

– GEVAAR: geen volledig uitgewerkt project voor start constructie

1.3. De machinebouwer

• DOEL

– Integreert de machine (s) (voltooid of niet ) in een al dan niet

bestaande installatie

• Kan zowel de klant , een machinebouwer , leverancier als een derde

partij zijn

• Opgelet: heeft verplichtingen

– Evalueren en beperken van risico’s die kunnen ontstaan door

samenbouwen

– Samenbouw : dus afleveren van CE verklaring van het geheel

1.4. De (eventuele) integrator

1.5 Conclusie

• Van bij de aanvang , liefst vooraleer te ontwerpen / te bouwen :

– Definiëer duidelijk wie wat doet

– Leg dit formeel vast

– Betrek van in het begin zoveel mogelijk (op een gestructureerde

manier ) alle betrokken partijen

• Betrek =

• Communiceer

• Maak dat er goede afspraken

• Win informatie in

• Maak dat evt workflows aanwezig zijn

• Spreek realistische deadlines af met alle partijen

Opdracht-

gever

Ontwerper

Machine-

bouwer

Integrator

• Opdrachtgever

• Ontwerper

• Machinebouwer

• Integrator

• MACHINE

MACHINE

2. Wat?

2. Wat ?

• Wat moet worden geconstrueerd?

– Ifv de machinerichtlijn

2.1. Valt mijn opdracht onder de machinerichtlijn?

• Machines

• Verwisselbare uitrustingsstukken

• Veiligheidscomponenten

• Hijs- en hefgereedschappen

• Kettingen, kabels en banden

• Verwijderbare mechanische overbrengingssystemen

• Niet voltooide machines

2.2. Wat is een machine?

• Een machine is een samenstel

– voorzien van OF bestemd om te worden voorzien van

– een aandrijfsysteem (andere dan rechtstreekse

menselijke/ dierlijke kracht)

– van onderling verbonden

• Onderdelen of componenten

• Waarvan er ten minste 1 kan bewegen

• Samengevoegd voor een bepaalde toepassing

• Dus alle machines met een aandrijfsysteem vallen eronder

• Maar ook machines zonder, die bestemd zijn om te worden

voorzien

2.3 Wat is een machine niet?

• Vallen dus bv. NIET onder deze machinerichtlijn

– Levering van afzonderlijke machinecomponenten die geen

specifieke toepassing hebben

– Elektrische kasten

• inclusief schakelmaterieel

• Veiligheidscomponenten die identieke vervangen (in

tegenstelling tot vervangingscomponenten)

• Al dan niet met uitvoeren van alleen maar bekabeling

– Bepaalde categorieen van motorvoertuigen

– Machines voor de niet europese markt

– =.

2.4. Welke types?

• Voltooide machines (verklaring II1A)

– Voldoen aan de eisen uit de machinerichtlijn

• Niet-voltooide machine (verklaring II1B)

– Is machine die niet voldoet aan de aanbevelingen uit de

machinerichtlijn

– Verplichtingen

2.4. Welke types?

• Samenstel van machines (ISO11161)

– Samengevoegd om een gemeenschappelijke functie te hebben

– De aparte eenheden zijn functioneel zodanig verbonden dat

werking van de aparte eenheid een invloed heeft op de andere

eenheden of het geheel

– Hebben een gemeenschappelijk besturingssyteem

2.4. Welke types?

2.5. Conclusie

• Belangrijk is te weten wat er verwacht wordt,

vooraleer tot ontwerp / bouw over te gaan :

Machine(s) II1A en /of machine(s) II1B en/of integrator

– Zijn we machinebouwer voor ons deel?

• En leveren we dat volledig conform

– Zijn we machinebouwer voor ons deel?

• En worden de veiligheidsvoorzieningen geplaatst door een

derde (bv.de klant)

– Wordt ons deel geintegreerd in een groter geheel?

• En zijn we naast leverancier van ons deel ook integrator?

• Het gaat over (wettelijke) verantwoordelijkheden en op te maken

documenten:

– Risicoanalyse

• en beperkingen bij een niet voltooide machine

• en maatregelen van een machine

• en maatregelen bij samenbouw

– CE verklaringen (niet alleen een doc met handtekening)

• Conformiteitsverklaring vlgs MRL 2006/42

• Inbouw verklaring (met vermelding eisen / voldane punten )

vlgs MRL 2006/42

• Conformiteitsverklaring van bv elektrische kasten

– Handleidingen

Schematische voorstelling

Technisch

Constructie

Dossier

INTEGRATOR

Handleiding

VVO

II 1 A

FABRIKANT

ONTWERPER

KLANT

IBV

II 1 B

Risicoanalyse Lastenboek

• Heel wat verschillende combinaties

• DUS : CONTRACTUEEL VASTLEGGEN

2.6 Voorbeeld

2.6 Voorbeeld

• Klant vraagt alleen een “elektrische update“ van een machine

• De machinebouwer bekijkt de installatie,

• Hij schat de elektrische risico’s in en/ of krijgt info

• Gebaseerd op de verkregen info stelt hij een elektrische kast voor

– Met de correcte bekabeling

– De juiste componenten om het vereiste veiligheidsniveau te

bereiken

• De uitvoering mag worden aangevat

2.6 Voorbeeld

• Bij oplevering vraagt de klant een CE verklaring:

• Machinebouwer kan enkel een conformiteitsverklaring geven

– dat de bekabeling en de kast conform is aan het voorgesteldeveiligheidsniveau

– dat het geheel voldoet aan delaagspanningsrichtlijn

– Eventueel de norm voor bordenbouw (EN 61439) en de elektrische norm voor machines (IEC 6024) werd gevolgd

• Waarom?

– Mechanische / pneumatische / hydraulische risico‘s werden nietmeegenomen in de vraag voor revamping

– Geen eindverantwoordelijkheid voor de machinebouwer

3. Wat?

• Wat zijn de beoogde functies?

– Van de te bouwen installatie

3.1 Wat zijn de beoogde functies?

• Vooraleer een machine te kunnen bouwen, dient worden

vastgelegd wat de beoogde functies zijn

• In het bijzonder :

– Vastleggen van de grenzen

• Technische

• Taken

• Gebruikers

• Omgeving

– Rekeninghoudend met alle fasen in de levensduur

3.2 Vastleggen van de grenzen

• Technische grenzen:– Welke producten moeten worden behandeld

• Fysische, chemische eigenschappen

• Verscheidenheid aan de producten

• Huidige en evt toekomstige ?

– Hoeveel / hoe snel / met welke reproduceerbaarheid / betrouwbaarheid moet mijn installatie kunnen werken

– Wat is het doel van onze machine / installatie

bv transport A ->B

of ook nog een controle / omdraaien / stapelen?

– meestal info door klant / geen probleem

• Mogelijke taken?

– Instellen machine

– Testen

– Programmatie

– Bedrijfsklaar maken

– Beladen van de machine

– Uitnemen van stukken van de machine

– Uitvoeren van een kwaliteitscontrole

– Opzoeken van fouten en storingen

– Dagelijkse reinigen en

– Preventief onderhoud

– Curatief onderhoud

– =

3.3 Vastleggen van de grenzen

• Gebruikers

• Wie kan in aanraking komen met de machine ?

– Ongeschoolde operatoren

– Geschoolde operatoren

– Bezoekers (professionele en niet professioneel)

– Onderhoudspersoneel / technici

– Programmeurs

– Stagiairs

3.4 Vastleggen van de grenzen

• Gebruikers

• En zijn zij zich

– bewust

– deels bewust

– volledig onbewust

• van de mogelijke gevaren van de opgestelde machine /

installatie

3.4 Vastleggen van de grenzen

3.5 Andere grenzen: Waar ?

3.5 Andere grenzen: Waar ?

• Info rond plaatsing machine

– Kijken naar bv de uitwendige invloedsfactoren van het gebouw

waar de machine terechtkomt ?

– Agressieve / corrosieve omgeving

– Binnen / buiten

– In een ingedeeld gebouw, met bv specifieke eisen tegen brand /

explosie ?

– Bekabeling aan te passen ?

– In de hoogte , op een verdiep / mogelijke toegangen

• Ruimte en tijdsgrenzen

– Dagelijks gebruik ? Volcontinu?

– Verwachte levensduur

4. Nieuwe machine/ automatisering?

Hoe

4.1 Hoe

• Wanneer we weten

Wie / wat / waar

= grenzen van ons

project zijn bepaald

= eerste stap in

risicoanalyse

(ISO EN 12100/ 2013)

46

Start

Bepaling van degrenzen

Identificatie van gevaren

Risico inschatting

Risico evaluatie

Risico voldoende verminderd STOPRisico

reductie

NEE JA

Risicoanalyse

Risicobeoord

eling

Soms nodig

Meestal

4.2. Risicoanalyse volgens EN12100

4.3 Identificeren van de gevaren

• Na initieel ontwerp : nagaan welke gevaren aanwezig kunnen zijn

• Bij voorkeur in multidisciplinaire team

MACHINE

Geluid

Elektrisch

Thermisch

Mechanisch

TrillingenStralingen

Materialenen stoffen

Ergonomie

Omgeving

4.4 Inschatting en evaluatie van de risico’s

• Inschatten van het risico

• Maatregelen nemen om het risico op een voldoende

manier te reduceren

• Steeds de methodiek van ISO 12100 volgen:

– Inherent veilige ontwerpmethodes

– Beveiliging en aanvullende beschermende maatregelen

– Informatie voor het gebruik

4.5 Beoordeling en acties

4.6 Hoe reduceren

• Reduceren van gevaren door het gebruik van technische

normen

– zijn geen wetten

– maar indien correct gevolgd zijn deze een bevestiging van

conformiteit met de MRL

• Opgelet:

hangt STERK af van de mogelijke interactie tussen

mens en machine

4.7 Soorten normen

C

B1 bv 60204

B2 bv 13850

A bv 12100 / 14121-2

Type A:fundamentele

Veiligheidsnormen

(basisbegrippen / ontwerp-

beginselen/ algemene

aspecten

Type C: machineveiligheidsnormen

die gedetailleerde veiligheidseisen voor een

bepaalde machine behandelen

Type B: generieke veiligheidsnormen

B1 :veiligheidaspect

B2: beveiligingsvoorziening

dat voor een breed scala

van machines kan worden gebruikt:

4.6 En ISO13849-1 tov ISO12100?

• Risico inschatting en betrouwbaarheid van de systemen

vinden we ook terug in EN 13849-1

• Relatie vinden we terug in TR 22100-2:2013

• Opgelet :

– Deze zijn niet de eerste maatregelen (slechts de 2de stap)

– Dus niet onmiddellijk spreken over Performance levels

• risicoreductie door

beveiliging

• Invoering van

aanvullende

beschermende

maatregelen?

• = relatie met

EN13849 wanneer

een link met het

controle systeem

4.6 Stap 2

4.6 In detail

VOORBEELD

Praktijkvoorbeeld 1

• Installatie bestaande uit– 6 transportbanden

– magazijn karton

– robot

– transportband robot

– ontstapelaar

– 3 rollerbanen

– palet transport

Veilgheidsconcept : indeling in zones ?

• 1 zone voor het geheel

– Nadeel : volledige installatie valt stil bij betreden van

de zone

• voor grote en kleine interventies

• Voor kwaliteitscontrole

• Voor bijvullen karton

• Elke machine is een zone

– Nadeel : risico onderling telkens af te schermen

– Niet functioneel

– Te duur

• Zones afgestemd op functioneel gebruik

Zones afgestemd op functioneel gebruik en risico’s

Praktijkvoorbeeld 2

Indeling in 1 veiligheidzone

Indeling in meerdere veiligheidzones

Besluit : goede voorbereiding = sleutel tot succes

Wie

Wat

Hoe

Waar