Post on 28-Jul-2020
NIEUWKOMERS ENNIEUWKOMERS ENNIEUWKOMERS EN
Een handleid ing voor een
geslaagde samenwerk ing
VRIJWILLIGERSWERKVRIJWILLIGERSWERKVRIJWILLIGERSWERK
2
INHOUDSOPGAVEINHOUDSOPGAVEINHOUDSOPGAVE
Inleiding 5
Samenwerken met nieuwkomers 6
Wat levert het jouw organisatie op?
Waarvoor kun je bij de Vrijwilligerscentrale Regio Alkmaar terecht?
Waarom doen nieuwkomers vrijwilligerswerk?
Ervaringen van organisaties 7
Wijkcentrum De Oever
Resto VanHarte
Natuur en Milieu Educatie (NME)
Communiceren met nieuwkomers 9
Cultuurverschillen 12
Veelgestelde vragen 14
Definities en regelgeving 16
Factsheets landen van herkomst grootste
deel asielzoekers in Nederland
Afghanistan 17
Eritrea 18
Irak 19
Iran 20
Somalië 21
Syrië 22
3
4
INLEIDINGINLEIDINGINLEIDING
‘Nieuwkomers en vrijwilligerswerk’
staat vol informatie over asielzoe-
kers, vluchtelingen en status-/
vergunninghouders, of zoals wij ze
liever noemen: nieuwkomers. Met
de informatie hopen wij het enthou-
siasme te vergroten om deze groep
vrijwilligers in je organisatie te ver-
welkomen.
Zij kunnen namelijk een fantastische
aanvulling zijn op het al bestaande,
maar vaak niet toereikende, aanbod van
vrijwilligers. Toch merken wij dat er
door organisaties soms huiverig wordt
gereageerd op het hulpaanbod van
nieuwkomers. Vaak blijkt onbekendheid
de oorzaak van het gebrek aan enthou-
siasme bij organisaties. Die onbekend-
heid willen we graag wegnemen. Want
het zou jammer zijn wanneer organisa-
ties om die reden de kans op het inzet-
ten van deze waardevolle nieuwe vrijwil-
ligers zouden mislopen.
Het bevorderen van de samenwerking
tussen organisaties en nieuwkomers
past in onze missie om samen met vrij-
willigers en maatschappelijke organisa-
ties vorm en inhoud te geven aan een
samenleving, waarin iedereen naar ei-
gen vermogen kan meedoen.
5
‘Ik ben hier niet uit vrije wil. De
oorlog in mijn land heeft mij
gedwongen naar Europa te gaan.
Ik mis mijn familie, mijn eigen
huis, mijn vrienden, mijn hele
leven in Syrië. Ik heb alles moe-
ten achterlaten waar ik zoveel
jaar voor heb moeten studeren
en werken. We moeten hier van
nul af aan beginnen in een
vreemd land met een vreemde
cultuur en een vreemde taal.’
Yana, 38 jaar, bewoonster AZC
Land van herkomst: Syrië
‘Wij hebben veel levenservaring
en werkervaring en we willen
heel graag iets teruggeven aan
Nederland. Maar dat kost tijd. En
we moeten er wel de kans voor
krijgen.’
Sherzad, 27 jaar, statushouder
Land van herkomst: Irak
Nieuwkomers tijdens NLdoet 2017
Bij de GAS!Fabriek Alkmaar
SAMENWERKEN MET NIEUSAMENWERKEN MET NIEUSAMENWERKEN MET NIEUWKOMERSWKOMERSWKOMERS
Wat levert het jouw organisatie op?
Allereerst natuurlijk nieuwe vrijwilligers.
Nieuwkomers hebben hele diverse talen-
ten en vaardigheden, die jouw organisa-
tie ten goede kunnen komen. Wij erva-
ren, dat zij vaak zeer gemotiveerd zijn
en een grote veerkracht hebben. Ze
hebben meestal een duidelijk doel voor
ogen en werken bewust aan hun toe-
komst. Zij komen om te leren en weten
wat het belang is van vrijwilligerswerk
voor het bereiken van hun doelen.
Het werken met nieuwkomers kan bo-
vendien een verrijking zijn voor je orga-
nisatie. Het biedt de gelegenheid om
kennis te maken met en begrip te kwe-
ken voor andere culturen en achtergron-
den. Hierdoor werk je actief mee aan de
integratie van nieuwkomers in onze sa-
menleving.
Waar kunnen wij jullie bij helpen?
Organisaties kunnen bij ons terecht voor
ondersteuning bij het matchen van kan-
didaten en vrijwilligersvacatures. Pro-
jectmedewerkers van ‘Aan de Slag’ hel-
pen bij het organiseren van vrijwilligers-
klussen waarbij bewoners van het asiel-
zoekerscentrum ingezet kunnen worden.
Wij helpen organisaties bij de aanvraag
van een verklaring van het UWV indien
nodig. Mensen die een steuntje in de rug
nodig hebben, bieden wij persoonlijke
begeleiding. Hierbij zetten wij indien no-
dig (anderstalige) vrijwilligers in als be-
geleider of tolk. Wij denken mee over
logistieke problemen (bereikbaarheid,
fiets, routekaart). Kortom, wij hebben
de ervaring en de kennis in huis om zo-
wel de nieuwkomers als de organisaties
te adviseren en te ondersteunen.
Waarom doen nieuwkomers vrijwil-
ligerswerk?
Onze ervaring is dat nieuwkomers graag
actief willen zijn in de samenleving en
iets willen teruggeven aan Nederland.
Daarbij duurt het voor de groep bewo-
ners van het asielzoekerscentrum soms
lang, voordat er duidelijkheid over een
verblijfsstatus is. Ondertussen willen
ook zij graag meedoen in de samenle-
ving en iets om handen hebben. Anders
duurt het wachten nog langer. Bijna alle
nieuwkomers willen contacten opdoen
en een netwerk opbouwen. Op deze ma-
nier bouwen ze aan hun toekomst en
maken de ze deel uit van onze samenle-
ving. Ook willen ze zonder uitzondering
snel Nederlands leren. Vrijwilligerswerk
is een middel om ook buiten de les de
taal te oefenen en met name spreek-
vaardigheid snel te verbeteren. Boven-
dien is vrijwilligerswerk een manier om
kennis te maken met een Nederlandse
werkomgeving en om werkervaring op
te doen.
‘Ik wil dat ze met mij praten als
mens, niet als vluchteling. Ik
ben niet zielig. We willen graag
contact met Nederlanders. Dan
kunnen we vertellen wie wij
zijn.’
Rashid, 41 jaar, bewoner AZC, land
van herkomst Afghanistan
Nieuwkomer met collega’s bij
Honkbalvereniging Alcmaria Victrix
6
ERVARINGEN VAN ORGANERVARINGEN VAN ORGANERVARINGEN VAN ORGANISATIESISATIESISATIES
De twee Syrische broers Mazen
en Maher zijn aan de slag ge-
gaan bij wijkcentrum de Oever
om meer contact te krijgen met
Nederlanders en om meer Ne-
derlands te kunnen oefenen bui-
ten de taalles. En ook gewoon
voor de gezelligheid natuurlijk.
“Ze wisselen elkaar af, de één
doet de ochtenddienst en de an-
der de middagdienst. Ze hebben
allebei een heel ander karakter,
Mazen is wat rustiger, die doet
gewoon serieus zijn werk en is
heel zelfstandig, dat gaat ge-
woon heel erg goed. Maher doet
het ook prima, hij is wat opener
en maakt sneller contact.
Allebei spreken ze inmiddels ac-
centloos Nederlands en van mij
mogen ze nog jaren achter de
bar blijven werken!”
Janneke Goudsblom,
Wijkcentrum De Oever
Nieuwkomers aan de slag bij Resto VanHarte Alkmaar
Tsegay komt uit Eritrea en wilde
graag vrijwilligerswerk omdat hij
zo graag meer Nederlanders wil
leren kennen. Vrienden maken
vindt hij moeilijk omdat hij nog
niet zo goed Nederlands spreekt.
Tsegay is aan de slag gegaan bij
Resto van Harte als keuken assis-
tent.
“Tsegay is een schat, heel verle-
gen, maar hij kan het goed vinden
met een vrouwelijke collega, dus
die vormen nu een duo. We zijn
nu aan het kijken of we hem meer
uitdaging kunnen bieden want hij
doet het prima, dus hij gaat nu
ook zelf aan de slag met recepten.
Ook wil ik graag dat er meer ge-
bruik wordt gemaakt van de ken-
nis over recepten uit de diverse
culturen. Misschien kunnen ze dan
bij toerbeurt de leiding over het
menu nemen”.
Wanda Nieste,
Resto van Harte Alkmaar
7
ERVARINGEN VAN ORGANERVARINGEN VAN ORGANERVARINGEN VAN ORGANISATIESISATIESISATIES
Nieuwkomer aan het werk bij De Palatijn
Suleiman uit Syrië heeft in zijn
thuisland met auto’s gewerkt en
wilde dit graag ook vrijwillig
doen. Hij wil in de toekomst
graag een opleiding tot auto-
monteur gaan volgen. Sleutelen
aan auto’s, dat kon bij het NME.
Inmiddels doet hij veel meer.
“Suleiman pakt alles aan, vindt
alles leuk en is breed inzetbaar.
Je kunt op hem bouwen, als hij
een dag niet kan regelt hij zelf
dat hij een andere keer kan ko-
men. Zijn Nederlands gaat goed
vooruit, hij zegt zelf dat hij met
die paar uur bij ons meer Neder-
lands leert dan op les. Wij zijn
erg blij met hem!”
Hendrik Groot,
Natuur en Milieu Educatie (NME)
‘Ze moeten weten dat ik niet alles ben kwijtgeraakt in Syrië. Ik heb mijn
hersens nog, mijn kennis, mijn ervaring, mijn dromen.’
Yad, 33 jaar, statushoudster, land van herkomst Syrië
Nieuwkomer aan het werk bij Buitenzorg
8
COMMUNICEREN MET NIECOMMUNICEREN MET NIECOMMUNICEREN MET NIEUWKOMERSUWKOMERSUWKOMERS
De ene vrijwilliger is de andere niet
en er zijn verschillen in opleiding,
cultuur, belastbaarheid en vaardig-
heden. Die verschillen gelden ook
voor asielzoekers en statushouders,
die vrijwilligerswerk gaan doen. Ook
de wijze van communiceren is daar-
door van persoon tot persoon ver-
schillend. Toch zijn er wel wat alge-
mene tips te geven. We putten hier-
bij vooral uit de door ons opgedane
ervaring met het werken met
nieuwkomers.
NIET VANZELFSPREKEND
Zaken die voor ons heel vanzelfsprekend
zijn, blijken soms voor nieuwkomers he-
lemaal niet zo voor de hand te liggen.
- Kunnen ze de locatie wel vinden? In
een routebeschrijving zijn zelfs voor ons
bekende herkenningspunten (Grote Kerk
in Alkmaar, Ruïnekerk in Bergen, Muse-
um De Broekerveiling in Langedijk) voor
nieuwkomers vaak onbekend. Stuur een
link van een online routebeschrijving
(bijvoorbeeld via Google Maps) via e-
mail of via WhatsApp naar de vrijwilli-
ger. Of spreek op een voor hem of haar
bekend punt af.
- Tijd is in andere culturen vaak een
rekbaar begrip en niet zo vanzelfspre-
kend als wij soms vinden. Te laat komen
is dus niet per definitie een teken van
onwil. Hou daar rekening mee. Wees
duidelijk, leg goed uit dat een begintijd
ook echt de tijd is waarop iemand wordt
verwacht. Schrijf de tijd op en leg uit
dat wij in Nederland het belangrijk vin-
den, dat iemand op tijd komt op een af-
spraak.
WELKOM
De eerste dagen zijn voor elke nieuwe
vrijwilliger spannend. Bedenk dat dit
voor nieuwkomers helemaal geldt. Niet
alleen een nieuwe omgeving en nieuwe
mensen, maar voor hen ook nieuwe ge-
bruiken en nieuwe regels. Het is dus be-
langrijk om te zorgen dat zij zich wel-
kom voelen, maar ook dat ze merken
dat ze er echt bij horen als volwaardige
vrijwilligers. Want nieuwkomers willen
uiteindelijk niet anders behandeld wor-
den dan andere vrijwilligers.
HOUVAST
Neem de tijd om namen, afspraken, een
routebeschrijving of een adres vast te
leggen op papier of via e-mail of Whats-
App. Dit geeft mensen houvast. Ze kun-
nen dit dan eventueel laten zien aan een
begeleider, taalmaatje, een andere
nieuwkomer met meer ervaring of op
straat (bijvoorbeeld onderweg).
‘Nederlanders moeten begrijpen
dat ik niet van een uitkering wil
leven, maar graag wil werken.
En dat ik niet werk omdat mijn
Nederlands nog niet goed ge-
noeg is.’
Erfan, 52 jaar, statushouder, land
van herkomst Iran Nieuwkomers treffen voorbereidingen
Integratiediner Buurtcentrum De Rekere
9
SIMPEL EN DUIDELIJK
Nederlands is een lastige taal. Maak het
dus niet moeilijker dan het al is. Probeer
indirect of onnodig formeel taalgebruik
te voorkomen. Denk bij woorden die je
gebruikt na of ze niet te ingewikkeld
zijn.
- Dus niet: ‘Ik ga de coördinator zo snel
mogelijk benaderen en daarna neem ik
contact met je op’. Maar: ‘Ik praat mor-
gen met de baas en dan bel ik je’.
GEBRUIK JA/NEE VRAGEN
Stel niet te veel open vragen, gecombi-
neerde vragen, of vragen waarvan het
niet duidelijk is dat ze een vraag zijn.
Probeer in plaats van een open vraag
eens twee opties voor te stellen.
- Dus niet: ‘Wat voor vrijwilligerswerk
wil je graag doen?’ Maar: ‘Wil je schoon-
maken of helpen in de keuken?’
- Niet: ‘Als je wilt, kun je volgende week
vrijdag in de ochtend een keer meelo-
pen’. Maar: ‘Kom je vrijdag 10 februari
werken? Om 11 uur?’
WEES CREATIEF
Als je er echt niet uitkomt: gebruik ge-
baren, beeld het uit, doe het voor, laat
het zien, zoek een foto, maak een teke-
ning, gebruik google translate. En lukt
dat ook niet? Neem dan contact met ons
op. Wij kunnen dan samen met jou kij-
ken hoe we de communicatie met de
nieuwkomer kunnen verbeteren.
Nieuwkomers op speciale ‘Aan de Slag’-fietsen
10
VAT EEN GESPREK SAMEN
Het is een goed idee om zeker de eerste
keren het gesprek aan het einde nog
even mondeling samen te vatten om er
zeker van te zijn dat de nieuwkomer al-
les wat besproken is ook daadwerkelijk
heeft begrepen. Schrijf eventueel be-
langrijke zaken op als houvast.
WAARDERING
Veel mensen zijn onzeker of ze wel aan
de verwachtingen voldoen. Dit geldt ook
voor vrijwilligers en zeker voor de groep
nieuwkomers. Laat dus duidelijk merken
wanneer het goed gaat. En spreek je
waardering voor hun hulp ook uit.
IS HET BEGREPEN?
Blijf tijdens een gesprek met een nieuw-
komer checken of de boodschap over-
komt. Let daarbij op non-verbale com-
municatie. Veel mensen schamen zich
om te zeggen dat ze iets niet begrijpen.
Dit kan in andere culturen zelfs als on-
beleefd worden beschouwd. Zelfs als je
het direct vraagt zullen veel mensen het
niet durven aangeven.
Let op: Geeft iemand vaak antwoorden
als: ‘geen probleem’, ‘dank u wel’, ’is
goed’? Vraag je dan af: Heeft hij het
echt begrepen of wil hij alleen maar be-
leefd zijn?
Nieuwkomers aan het werk bij De Palatijn.
11
CULTUURVERSCHILLENCULTUURVERSCHILLENCULTUURVERSCHILLEN
Een algemene gebruiksaanwijzing
over hoe om te gaan met verschil-
lende culturen bestaat niet. Ieder-
een is anders. Er zijn veel culturen
en binnen elke cultuur bestaan sub-
culturen. Hoewel het interessant is
met verschillen rekening te houden,
is het misschien nog wel belangrij-
ker om naar overeenkomsten te kij-
ken. Erkenning en herkenning vin-
den we allemaal fijn, ongeacht onze
afkomst. Als je goed kijkt met wie je
te maken hebt en oprecht interesse
toont kun je tot een succesvolle sa-
menwerking komen. Soms is het ech-
ter wel handig om vooraf wat informatie
te hebben, zodat je snapt waarom iets
gezegd of gedaan wordt. Daarom zet-
ten wij in dit hoofdstuk een drietal zaken
op een rijtje, waarvan wij merken dat
deze tot verwarring kunnen leiden.
POSITIE VAN DE LEIDINGGEVENDE
Over het algemeen zijn Nederlandse be-
drijven en organisaties democratisch
gestructureerd. Er is minder hiërarchie
en meer overleg dan in veel andere lan-
den. De leidinggevende is veel gelijk-
waardiger aan de werknemer dan in an-
dere culturen.
Wees dus niet verbaasd als een nieuw-
komer groot ontzag heeft voor jou als
leidinggevende en zelfs een beetje bang
is voor je Het is even wennen dat het
in Nederland anders gaat.
DIRECTE COMMUNICATIE
In Nederland is er vaak sprake van di-
recte communicatie. Mensen geven snel
hun mening, hebben kritiek en zeggen
wat ze op hun hart hebben. In veel cul-
turen communiceren mensen minder
direct en wordt informatie tussen de re-
gels gegeven. Ook het feit dat mensen
soms uit een dictatoriale omgeving ko-
men maakt het voor hen lastig om direct
te zijn of nee te zeggen. Dit wordt in
hun thuisland niet getolereerd en soms
zelf afgestraft. Er is ze geleerd dat ze
vooral hun mond moeten houden. Ook
schrikken ze soms als ze kritiek ontvan-
gen. Het is namelijk heel goed mogelijk,
dat in hun land van herkomst commen-
taar op je manier van werken, kan lei-
den tot ontslag of tot strafmaatregelen.
Hou daarom rekening met de achter-
grond van de nieuwkomer. Het heeft
even tijd nodig voordat mensen zich vei-
lig genoeg voelen om hun mening te ge-
ven, nee te zeggen of directer te com-
municeren.
Nieuwkomer zet zich vrijwillig in bij
Freedom House Alkmaar
‘Ik wil graag gezien worden als
mens. Ik respecteer alle gelo-
ven, alle nationaliteiten, alle ge-
slachten. Ik wil graag gerespec-
teerd worden als de persoon die
ik ben, met al mijn capaciteiten.’
Ali, 47 jaar, statushouder, land van
herkomst Irak
12
ZELFSTANDIG WERKEN
We zijn in Nederland gewend aan pro-
jectmatig werken. Al tijdens onze
schooltijd leren we in Nederland omgaan
met zelfstandigheid en leren we om zelf
initiatieven te nemen. Het is dus niet zo
gek, dat we dat ook van onze vrijwil-
ligers verwachten. Na een korte uitleg
nemen we aan, dat mensen zelf aan de
slag kunnen gaan. Maar in grote delen
van de wereld zijn werknemers gewend
aan micromanagement. Ze verwachten
dat hun leider ze vertelt wat ze moeten
doen. En dan doen ze dat.
Kijk er dan ook niet van op als nieuwko-
mers niet direct zelfstandig aan het werk
gaan of zelf het initiatief nemen. Dit
moeten ze leren en dat heeft tijd en be-
grip nodig.
Begin met kleine dingen. Geef aan dat je
vertrouwen hebt in hun vaardigheden en
dat het niet erg is om fouten te maken.
Accepteer die fouten dan ook en spreek
regelmatig je waardering uit voor dingen
die goed gaan.
‘De overgang van mijn cultuur naar de Nederlandse is groot. De manier van
denken en leven is hier totaal anders. Wij hebben tijd nodig om onze draai
te vinden.’
Fayda, 21 jaar, bewoonster AZC, land van herkomst Somalië
Nieuwkomers met collega-vrijwilligers helpen bij de garderobe tijdens de receptie ter
viering van Alkmaars Ontzet in de Grote Kerk in Alkmaar
13
VEELGESTELDE VRAGENVEELGESTELDE VRAGENVEELGESTELDE VRAGEN
Zijn de meeste vluchtelingen
eigenlijk niet gewoon gelukzoekers?
Vluchtelingen laten alles achter: familie
en vrienden, hun huis, baan of school en
soms zelfs hun eigen kinderen. De reis
die vluchtelingen afleggen op zoek naar
een veilige plek is vaak levensgevaarlijk.
Vluchten doe je alleen als je ten einde
raad bent. Tijdens de asielprocedure in
Nederland controleert de IND of het ver-
haal en de identiteit van de vluchteling
kloppen. De vraag of iemand mag blij-
ven of niet, wordt zeer nauwkeurig over-
wogen. Migranten die alleen om econo-
mische redenen hierheen komen, krijgen
geen asiel.
Vormt de taal geen probleem?
Sommige mensen leren razendsnel Ne-
derlands, andere doen er jaren over. De
kans is groot dat iemand nog niet per-
fect Nederlands spreekt. Probeer je taal-
gebruik aan te passen, gebruik simpele
zinnen en vragen. Harder of langzamer
spreken heeft geen zin als je je taalge-
bruik niet aanpast. Zie ook het hoofd-
stuk: Communiceren met nieuwkomers.
Hoe maak ik goede afspraken?
Vaak wordt met de begrippen ‘afspraak’
flexibel omgegaan in andere culturen.
Zorg dat de afspraak duidelijk en con-
creet is en maak duidelijk wat er van
mensen wordt verwacht en hoe belang-
rijk het nakomen van een afspraak is.
Zie ook de hoofdstukken Cultuurver-
schillen en Communiceren met nieuwko-
mers.
Inburgering, wat is dat eigenlijk?
Alle nieuwkomers uit landen die niet tot
de EU behoren moeten volgens de wet
hun inburgeringsexamen binnen drie
jaar behalen. Dat betekent dat ze Ne-
derlands moeten kunnen spreken, ver-
staan, lezen en schrijven op niveau A2
en ook kennis moeten hebben over de
Nederlandse samenleving en de arbeids-
markt. Voor de inburgeringscursus krijgt
de nieuwkomer een lening van DUO. Als
hij of zij binnen drie jaar slaagt hoeft de
lening niet terugbetaald te worden.
Als een nieuwkomer kan aantonen dat
hij of zij niet in staat is om het examen
te halen, maar zich daarvoor wel heeft
ingespannen, dan kan er vrijstelling ver-
leend worden. Er hoeft dan geen inbur-
geringsexamen gedaan te worden, maar
de lening moet wel terugbetaald wor-
den.
De nieuwkomer kan er ook voor kiezen
om examen te doen op een hoger ni-
veau (Staatsexamen Nederlands als
tweede taal). Ook met dit examen vol-
doe je aan de inburgeringsplicht. Als je
slaagt voor het staatsexamen heb je ook
toegang tot het HBO of de Universiteit.
Goed om te weten: Nieuwkomers heb-
ben vaak drie en soms wel vier keer per
week Nederlandse les. Daarnaast heb-
ben ze ook veel huiswerk en als de exa-
mens in zicht komen moet er helemaal
hard gestudeerd worden. Hou er reke-
ning mee dat ze het hier druk mee heb-
ben!
Nieuwkomers helpen Stichting Present
14
Zijn alle vluchtelingen getraumati-
seerd, wat moet ik daarmee en is
dat niet gevaarlijk?
De meeste vluchtelingen hebben trau-
matische ervaringen opgedaain hun land
van herkomst of tijdens hun vlucht.
Mensen gaan hier op hun eigen manier
mee om en het duurt vaak jaren voordat
mensen hulp zoeken als ze hier last van
blijven hebben. Als ze al hulp zoeken. Je
kunt hier zelf niet zo veel aan doen.
Meestal worden traumatische dingen
diep weggestopt en gaan mensen ge-
woon verder met hun leven. Het is niet
zo dat ze ineens agressief worden of in-
storten.
Tip: Praat met vluchtelingen over het
heden en de toekomst, niet over het
verleden, tenzij ze dat zelf willen.
Zijn alle vluchtelingen moslim?
Nee, een groot deel van de vluchtelin-
gen is juist gevlucht omdat hun christe-
lijke geloof niet wordt geaccepteerd in
het land van herkomst. Het merendeel
van vluchtelingen uit Syrië en Eritrea,
die naar Europa komen, is bijvoorbeeld
christelijk. Ook zijn er veel mensen die
gewoon niet gelovig zijn.
Hoe neem ik weerstand weg bij mijn
vrijwilligers?
Soms ontstaat er weerstand bij de al
aanwezige vrijwilligers over het werken
met nieuwkomers. Wij hopen dat deze
handleiding die weerstand bij vrijwil-
ligers kan wegnemen. Voor ondersteu-
ning bij dit proces kun je vanzelfspre-
kend een beroep doen op onze kennis
en ervaring.
Nieuwkomer doet vrijwilligerswerk bij Heel Alkmaar Kookt
15
DEFINITIES EN REGELGEVINGDEFINITIES EN REGELGEVINGDEFINITIES EN REGELGEVING
Asielzoekers of vluchtelingen
Een asielzoeker is iemand die zijn land
heeft verlaten en een asielaanvraag
heeft ingediend. Een vluchteling is een
asielzoeker die zijn land heeft verlaten
en terecht bang is voor vervolging in
zijn land.
In het vluchtelingenverdrag wordt be-
paald of iemand een vluchtelingenstatus
krijgt of niet. Het vluchtelingenverdrag
is in 1952 opgesteld en bij dit verdrag
zijn 150 landen aangesloten.
Volgens datzelfde Vluchtelingenverdrag
is een vluchteling iemand die in zijn
thuisland gegronde vrees heeft voor
vervolging. Diegene krijgt in eigen land
geen bescherming tegen deze vervol-
ging.
Asielzoekers of vluchtelingen mogen
vrijwilligerswerk doen als de organisatie
of de instelling waar dat werk gedaan
wordt beschikt over een vrijwilligersver-
klaring.
Status- of vergunninghouders
De begrippen statushouder en vergun-
ninghouder betekenen hetzelfde. Status-
houders zijn voormalig asielzoekers of
vluchtelingen die een (tijdelijke) ver-
blijfsvergunning hebben gekregen. Zij
krijgen een woning toegewezen, hebben
recht op een uitkering en mogen een
opleiding volgen en werken in Neder-
land.
Voor statushouders gelden dezelfde re-
gels en voorwaarden als voor Nederlan-
ders die vrijwilligerswerk willen doen.
Verklaring Vrijwilligerswerk
Een Verklaring Vrijwilligerswerk is een
verklaring die de organisatie of instelling
moet hebben als men nieuwkomers, die
niet zonder een vergunning in Nederland
mogen werken, vrijwilligerswerk wil la-
ten doen. Een vrijwilligersverklaring
wordt op aanvraag afgegeven door het
UWV Werkbedrijf.
De Vrijwilligers Centrale Regio Alkmaar
kan je helpen bij de beschrijving van de
werkzaamheden in de aanvraag bij het
UWV. Wij weten hoe het formulier inge-
vuld moet worden. Zo kun je voorkomen
dat de aanvraag wordt afgewezen door
een verkeerde formulering of een klein
foutje.
Een Verklaring vrijwilligerswerk van het
UWV wordt voor drie jaar verleend, is
niet persoonsgebonden en geldt voor de
door organisatie beschreven werkzaam-
heden. Je hoeft dus geen nieuwe verkla-
ring aan te vragen als andere asielzoe-
kers hetzelfde werk gaan doen. Wil je
asielzoekers andere taken geven? Dan is
wel een nieuwe verklaring nodig voor
die nieuwe werkzaamheden.
Nieuwkomers aan de slag bij Wijk-
centrum Daalmeer
16
17
AFGHANISTAN In Afghanistan, in Centraal-Azië, heerst al decennialang oorlog. Grote delen
van het land zijn onveilig, veel Afghanen zijn hun land ontvlucht. Bijna een
kwart van de vluchtelingen wereldwijd is afkomstig uit Afghanistan: 2,7 mil-
joen mensen. Na de aanslagen van 11 september 2001 starten de Verenigde Staten
een militaire operatie in Afghanistan om de trainingskampen van Al Qaida te vernieti-
gen. De regering van de Taliban wordt verdreven en er komt een nieuwe regering.
Maar de Taliban is niet definitief verslagen. De veiligheidssituatie verslechtert al jaren,
met name na de terugtrekking van de internationale troepen. Er wordt gevochten in
grote delen van het land, vooral in het zuiden en oosten. De Taliban rukt op en krijgt
steeds meer districten in handen. Ook Islamitische Staat (IS) is sinds kort actief in Af-
ghanistan en probeert gebieden te veroveren.
WIE LOPEN ER HET MEEST GEVAAR?
In gebieden waar wordt gevochten of
waar de Taliban of IS aan de macht is,
is de situatie voor burgers gevaarlijk.
De situatie voor vrouwen en meisjes in
Afghanistan is heel slecht. Geweld
komt veel voor en er is weinig be-
scherming.
Etnische minderheidsgroepen kunnen
in Afghanistan gevaar lopen. Een voor-
beeld hiervan zijn de sjiitische Haza-
ra's: zij worden regelmatig door extre-
misten ontvoerd, gemarteld of gedood.
Bekeerlingen en atheïsten lopen grote
risico's gedood te worden.
LHBT'ers (lesbisch, homoseksueel,
biseksueel, transgender) worden ver-
volgd.
Mensen die gewerkt hebben voor de
buitenlandse troepen (zoals tolken)
zijn een doelwit van de Taliban.
Minderjarige jongens kunnen door de
Taliban gerekruteerd worden om te
vechten of gebruikt worden als
'dansjongens'. Dit betekent dat jonge
mannen als vrouw worden verkleed
en moeten dansen voor een manne-
lijk publiek en seksuele contacten
moeten hebben met hun 'eigenaar'.
CIJFERS
Wereldwijd zijn er volgens de UNHCR
2.632.534 Afghaanse vluchtelingen
(medio 2016).
Pakistan en Iran vangen veruit de
meesten van hen op.
In Europa hebben 186.565 Afghanen
asiel aangevraagd in 2016
(Eurostat).
In 2016 hebben 1.025 Afghanen asiel
aangevraagd in Nederland (IND
Asylum trends).
18
ERITREA Eritrea, in het oosten van Afrika, kent een van de meest onderdrukkende regi-
mes ter wereld. Kritiek op de regering is verboden en tegenstanders worden
gearresteerd. De dienstplicht, die meer dan tien jaar kan duren, is voor velen
een reden om te vluchten. Eritrea wordt ook wel het Noord-Korea van Afrika ge-
noemd. Sinds 1993 zijn er geen nationale verkiezingen meer gehouden. Veel mensen
ontvluchten Eritrea vanwege de dienstplicht. Deze duurt officieel achttien maanden,
maar kan in de praktijk oplopen tot meer dan tien jaar. Daarnaast blijft een Eritreeër
tot z'n vijftigste als reservist dienstplichtig. Deserteurs en dienstweigeraars worden
wreed bestraft en ook familieleden lopen het risico te worden opgepakt. Eritreeërs mo-
gen hun land niet verlaten zonder toestemming van de Eritrese autoriteiten. Ze moeten
eerst een uitreisvisum aanvragen. In de praktijk krijgt echter bijna niemand zo’n uit-
reisvisum. Wie het land illegaal probeert te ontvluchten, loopt de kans te worden neer-
geschoten. In juni 2016 sprak een door de Verenigde Naties ingestelde Commissie van
Onderzoek uit dat de schendingen van de mensenrechten in Eritrea zo ernstig waren
dat verwijzing naar het Internationaal Strafhof nodig was. De commissie sprak
van misdaden tegen de menselijkheid, waaronder onderwerping aan slavernij van mo-
gelijk 400.000 mensen. Commissievoorzitter Mike Smith verklaarde dat slavernij, ge-
vangenschap, gedwongen verdwijning, marteling, vervolging, verkrachting en andere
inhumane daden al sinds 1991 onderdeel waren van een "wijdverbreide en stelselmati-
ge campagne tegen de burgerbevolking"
WIE LOPEN ER HET MEEST GEVAAR?
Kritiek op de regering wordt niet ge-
tolereerd. Critici van het regime lo-
pen lopen dan ook een groot risico
om te worden opgepakt en slachtof-
fer te worden van marteling en mis-
handeling.
Er is geen persvrijheid, hierdoor lo-
pen kritische journalisten gevaar.
In Eritrea worden niet alle religies
erkend. Religieuze minderheden lo-
pen hierdoor het risico te worden
vervolgd.
Deserteurs, dienstweigeraars en hun
familie lopen kans te worden opge-
pakt en mishandeld.
CIJFERS
Wereldwijd zijn er 379.766 Eritreeërs
op de vlucht (2015, UNHCR).
In 2016 doen 39.010 Eritreeërs een
asielaanvraag in Europa (2017, IND).
In 2016 vragen 2.870 Eritreeërs asiel
aan in Nederland. In de eerste twee
maanden van 2017 zijn dat er 612.
(2016/2017, IND).
Begin 2016 wonen in Nederland 8.151
Eritreeërs (2016, CBS).
19
IRAK Irak, in het Midden-Oosten, kent een roerige geschiedenis. Een brute dicta-
tuur, een achtjarige oorlog met buurland Iran en een oorlog met Koeweit. Na
het afzetten van president Saddam Hoessein en vervolgens het vertrek van het
Amerikaanse leger, zijn grote delen van het land nog steeds erg onveilig. In
2014 raakt de Iraakse regering, als gevolg van aanvallen en grootschalige operaties
van terreurgroep Islamitische Staat (IS), de controle kwijt over grote delen van Noord-
en West-Irak. De Koerdische Peshmerga beschermt de eigen regio tegen IS. In de ge-
bieden die IS onder controle heeft, voert zij een schrikbewind. In de hevige strijd met
IS zijn ook vele overwegend sjiitische burgermilities (weer) actief geworden. Zij worden
beschuldigd van vele mensenrechtenschendingen, met name tegen soennieten, die er
vaak van verdacht worden IS te steunen.
WIE LOPEN ER HET MEEST GEVAAR?
Homoseksuelen en lesbiënnes lopen
groot gevaar in Irak.
Religieuze en etnische minderheden,
zoals christenen (onder wie bijvoor-
beeld de Armeniërs en Arameeërs),
Mandeeërs, Jezidi, Shabak, Kaka'i en
Turkmenen worden als doelwit ge-
zien en vaak vervolgd.
Alleenstaande vrouwen zijn kwets-
baar. Zij kunnen slachtoffer worden
van geweld, verkrachting of mensen-
handel.
Soennieten kunnen gevaar lopen in
Bagdad, met name als ze uit provin-
cies komen waar IS sterk aanwezig
is.
CIJFERS
In de eerste negen maanden van 2016
zijn er ongeveer 11.500 burgerdoden
gevallen.
Wereldwijd zijn er 377.747 Irakese
vluchtelingen geregistreerd, daarnaast
zijn er 3.400.000 ontheemde Irakezen
(UNHCR medio 2015).
Van hen hebben er in 2015 130.325
asiel aangevraagd in Europa
(Eurostat).
In Nederland doen 632 Irakezen een
asielaanvraag in de eerste zes maan-
den van 2016 (IND Asylum Trends).
20
IRAN Sinds de revolutie van 1979 en het afzetten van de sjah is Iran een Islamiti-
sche Republiek. In 2013 werd Rohani verkozen tot president met een bood-
schap van gematigde hervormingen. De mensenrechtensituatie in het land is
echter onverminderd slecht. Bekeerlingen, homoseksuelen en opposanten lo-
pen gevaar. Het regime maakt zich schuldig aan mensenrechtenschendingen zoals ar-
restaties, verdwijningen, veroordelingen na oneerlijke processen, mishandeling en folte-
ring. Ook is het aantal executies de afgelopen jaren gestegen. De persvrijheid en vrij-
heid van meningsuiting worden vergaand beperkt. Individuen kunnen de regering niet
openlijk of privé bekritiseren zonder dat daarop met vergeldingsmaatregelen wordt ge-
reageerd.
WIE LOPEN ER HET MEEST GEVAAR?
Politieke oppositie, regeringscritici,
journalisten en vrouwen- en mensen-
rechtenactivisten lopen risico op ar-
restatie, verdwijning, marteling en
vervolging.
Op gedrag dat in strijd is met de is-
lam, bijvoorbeeld het gebruik van al-
cohol, het hebben van een buitenech-
telijke relatie of overspel staan zwa-
re straffen. Te denken valt aan als
zweepslagen of zelfs dood door ste-
niging.
LHBT's (lesbiennes, homoseksuelen,
biseksuelen en transgenders) lopen
het risico slachtoffer te worden van
willekeurige arrestatie en marteling.
Etnische en religieuze minderheden,
waaronder christenen, Arabische Ira-
niërs, baha'i en soefi's, lopen risico
het slachtoffer te worden van ge-
weld, arrestaties en gevangenisstraf-
fen op basis van hun religieuze over-
tuiging en/of cultuur.
Afghaanse vluchtelingen lopen het
risico uitgezet te worden naar Afgha-
nistan.
CIJFERS
Wereldwijd zijn er 83.507 Iraanse
vluchtelingen geregistreerd (UNHCR
medio 2015).
In 2015 doen 28.530 Iraniërs een
asielaanvraag in Europa (Eurostat).
In de eerste helft van 2016 doen 581
Iraniërs een asielaanvraag in Neder-
land (IND Asylum Trends).
21
SOMALIË Veel Somaliërs zijn hun land ontvlucht omdat er al jaren een conflict gaande
is. De Somalische regering heeft maar een deel van het land onder controle, de
rest is in handen van Al-Shabaab en andere groeperingen. Burgers hebben er
dagelijks te lijden onder geweld. De radicaal-islamitische groepering Al-Shabaab
heeft grote delen van het platteland van Centraal- en Zuid-Somalië in handen. Hier
heerst een klimaat van onderdrukking. Onder hun strikte interpretatie van de sharia
zijn muziek, films, sport en bepaalde kleding verboden. Weigering de regels te gehoor-
zamen kan leiden tot zware bestraffing, zoals zweepslagen en detentie. De veiligheids-
situatie is in veel gebieden slecht. Het Somalische leger en AMISOM (de missie van de
Afrikaanse Unie) vechten tegen Al-Shabaab, maar er zijn ook gevechten tussen clans.
Alle partijen in het conflict plegen mensenrechtenschendingen tegen burgers, zoals
moord en verkrachting. In gebieden die in handen zijn van de Somalische regering,
voert Al-Shabaab geregeld bomaanslagen uit op belangrijke personen. Hierbij vallen
ook vaak doden onder de burgerbevolking.
WIE LOPEN ER HET MEEST GEVAAR?
De situatie voor vrouwen en meisjes
is slecht. Er is veel (seksueel) ge-
weld en vrijwel geen bescherming.
Etnische minderheden worden ach-
tergesteld en kunnen gevaar lopen.
In gebieden waar Al-Shabaab aan de
macht is of waar gevochten wordt, is
het voor burgers gevaarlijk.
Mensen die geassocieerd worden
met de overheid en de internationale
gemeenschap, lopen risico slachtof-
fer te worden van een aanslag door
Al-Shabaab. Dit zijn bijvoorbeeld le-
den van de regering en parlement,
ambtenaren, medewerkers van hulp-
organisaties en journalisten.
Er is sprake van gedwongen rekrute-
ring en gedwongen huwelijken met
Al-Shabaab-leden.
CIJFERS
Wereldwijd zijn er 1.123.022 Somali-
ërs op de vlucht (2015, UNHCR).
In 2015 vragen 263 Somaliërs asiel
aan in Nederland, in de eerste helft
van 2016 zijn dat er 72 (2016, IND).
Begin 2016 wonen in Nederland
39.465 Somaliërs (2016, CBS).
22
SYRIË De burgeroorlog die tot op de dag van vandaag Syrië in zijn greep houdt, komt
voort uit een vreedzame burgeropstand tegen het regime van Bashar al-Assad
in 2011. Sindsdien zijn al meer dan 400.000 doden gevallen. In de burgeroor-
log strijden het regime en meerdere oppositiegroeperingen, waaronder Islami-
tische Staat (IS), om de macht. De burgeroorlog in Syrië heeft miljoenen mensen
ertoe gedwongen hun huizen te verlaten. Dagelijks vallen er burgerslachtoffers door
bombardementen, beschietingen, mortiergranaten en ander oorlogsgeweld. Zowel het
Syrische leger als Islamitische Staat (IS) maakt zich schuldig aan grootschalige men-
senrechtenschendingen en oorlogsmisdaden. Het regime en IS worden ervan beschul-
digd hierbij gebruik te maken van chemische wapens.
WIE LOPEN ER HET MEEST GEVAAR?
Politieke activisten en personen
die problemen hebben met lokale
gewapende groeperingen lopen
gevaar.
Religieuze en etnische minderhe-
den, zoals alawieten, christenen
(waaronder bijvoorbeeld de Ar-
meniërs en Arameeërs), druzen,
ismailieten, sjiieten, yezidi, Jo-
den, Koerden, Palestijnen en
Turkmenen, kunnen gevaar lopen.
Verkrachting en seksueel geweld
worden als methode van oorlogs-
voering gebruikt. Vooral vrouwen
en meisjes zijn hiervan het
slachtoffer.
LHBT’s (lesbiennes, homoseksue-
len, biseksuelen en transgenders)
worden blootgesteld aan vervol-
ging door het Syrische leger en
militante groeperingen.
Kinderen, onder wie alleenstaan-
de kinderen, lopen het risico ge-
rekruteerd te worden door gewa-
pende groeperingen.
CIJFERS
Sinds 2011 sloegen al meer dan 11
miljoen Syriërs op de vlucht.
Zo'n 90 procent van de Syrische vluch-
telingen wordt opgevangen in de regio
(UNHCR).
In 2015 doen 383.740 Syriërs een
asielaanvraag in Europa (Eurostat).
In de eerste helft van 2016 doen 1451
Syriërs een asielaanvraag in Neder-
land (IND Asylum trends).
23
Verantwoording
De citaten in de paarse kaders zijn uitspraken van bewoners van het AZC en statushou-
ders. De persoonsgegevens bij de citaten zijn gefingeerd in verband met de privacy van
de betrokkenen.
Bronnen
‘Vrijwilligerswerk door asielzoekers en statushouders in de opvang’ – Ministerie van Soci-
ale Zaken en Werkgelegenheid
Vluchtelingenwerk Nederland
www.vrijwilligerswerk.nl
‘Dossier nieuw leiderschap’, MT.nl
‘Omgaan met cultuurverschillen: een kwestie van inleven’, Securitas.nl
www.aandeslag.info
Foto’s
Gemaakt door Annelieke Bosdijk, Remko van Bakel, Henk Dogger en Frank Hoppener
voor Vrijwilligers Centrale Regio Alkmaar
Deze uitgave van Vrijwilligers Centrale Regio Alkmaar is mede mogelijk gemaakt door
een financiële bijdrage van het Oranje Fonds.
Alkmaar, oktober 2017
24