NIEUWKOMERS ENNIEUWKOMERS ENNIEUWKOMERS EN

Een handleid ing voor een

geslaagde samenwerk ing

VRIJWILLIGERSWERKVRIJWILLIGERSWERKVRIJWILLIGERSWERK

2

INHOUDSOPGAVEINHOUDSOPGAVEINHOUDSOPGAVE

Inleiding 5

Samenwerken met nieuwkomers 6

Wat levert het jouw organisatie op?

Waarvoor kun je bij de Vrijwilligerscentrale Regio Alkmaar terecht?

Waarom doen nieuwkomers vrijwilligerswerk?

Ervaringen van organisaties 7

Wijkcentrum De Oever

Resto VanHarte

Natuur en Milieu Educatie (NME)

Communiceren met nieuwkomers 9

Cultuurverschillen 12

Veelgestelde vragen 14

Definities en regelgeving 16

Factsheets landen van herkomst grootste

deel asielzoekers in Nederland

Afghanistan 17

Eritrea 18

Irak 19

Iran 20

Somalië 21

Syrië 22

3

4

INLEIDINGINLEIDINGINLEIDING

‘Nieuwkomers en vrijwilligerswerk’

staat vol informatie over asielzoe-

kers, vluchtelingen en status-/

vergunninghouders, of zoals wij ze

liever noemen: nieuwkomers. Met

de informatie hopen wij het enthou-

siasme te vergroten om deze groep

vrijwilligers in je organisatie te ver-

welkomen.

Zij kunnen namelijk een fantastische

aanvulling zijn op het al bestaande,

maar vaak niet toereikende, aanbod van

vrijwilligers. Toch merken wij dat er

door organisaties soms huiverig wordt

gereageerd op het hulpaanbod van

nieuwkomers. Vaak blijkt onbekendheid

de oorzaak van het gebrek aan enthou-

siasme bij organisaties. Die onbekend-

heid willen we graag wegnemen. Want

het zou jammer zijn wanneer organisa-

ties om die reden de kans op het inzet-

ten van deze waardevolle nieuwe vrijwil-

ligers zouden mislopen.

Het bevorderen van de samenwerking

tussen organisaties en nieuwkomers

past in onze missie om samen met vrij-

willigers en maatschappelijke organisa-

ties vorm en inhoud te geven aan een

samenleving, waarin iedereen naar ei-

gen vermogen kan meedoen.

5

‘Ik ben hier niet uit vrije wil. De

oorlog in mijn land heeft mij

gedwongen naar Europa te gaan.

Ik mis mijn familie, mijn eigen

huis, mijn vrienden, mijn hele

leven in Syrië. Ik heb alles moe-

ten achterlaten waar ik zoveel

jaar voor heb moeten studeren

en werken. We moeten hier van

nul af aan beginnen in een

vreemd land met een vreemde

cultuur en een vreemde taal.’

Yana, 38 jaar, bewoonster AZC

Land van herkomst: Syrië

‘Wij hebben veel levenservaring

en werkervaring en we willen

heel graag iets teruggeven aan

Nederland. Maar dat kost tijd. En

we moeten er wel de kans voor

krijgen.’

Sherzad, 27 jaar, statushouder

Land van herkomst: Irak

Nieuwkomers tijdens NLdoet 2017

Bij de GAS!Fabriek Alkmaar

SAMENWERKEN MET NIEUSAMENWERKEN MET NIEUSAMENWERKEN MET NIEUWKOMERSWKOMERSWKOMERS

Wat levert het jouw organisatie op?

Allereerst natuurlijk nieuwe vrijwilligers.

Nieuwkomers hebben hele diverse talen-

ten en vaardigheden, die jouw organisa-

tie ten goede kunnen komen. Wij erva-

ren, dat zij vaak zeer gemotiveerd zijn

en een grote veerkracht hebben. Ze

hebben meestal een duidelijk doel voor

ogen en werken bewust aan hun toe-

komst. Zij komen om te leren en weten

wat het belang is van vrijwilligerswerk

voor het bereiken van hun doelen.

Het werken met nieuwkomers kan bo-

vendien een verrijking zijn voor je orga-

nisatie. Het biedt de gelegenheid om

kennis te maken met en begrip te kwe-

ken voor andere culturen en achtergron-

den. Hierdoor werk je actief mee aan de

integratie van nieuwkomers in onze sa-

menleving.

Waar kunnen wij jullie bij helpen?

Organisaties kunnen bij ons terecht voor

ondersteuning bij het matchen van kan-

didaten en vrijwilligersvacatures. Pro-

jectmedewerkers van ‘Aan de Slag’ hel-

pen bij het organiseren van vrijwilligers-

klussen waarbij bewoners van het asiel-

zoekerscentrum ingezet kunnen worden.

Wij helpen organisaties bij de aanvraag

van een verklaring van het UWV indien

nodig. Mensen die een steuntje in de rug

nodig hebben, bieden wij persoonlijke

begeleiding. Hierbij zetten wij indien no-

dig (anderstalige) vrijwilligers in als be-

geleider of tolk. Wij denken mee over

logistieke problemen (bereikbaarheid,

fiets, routekaart). Kortom, wij hebben

de ervaring en de kennis in huis om zo-

wel de nieuwkomers als de organisaties

te adviseren en te ondersteunen.

Waarom doen nieuwkomers vrijwil-

ligerswerk?

Onze ervaring is dat nieuwkomers graag

actief willen zijn in de samenleving en

iets willen teruggeven aan Nederland.

Daarbij duurt het voor de groep bewo-

ners van het asielzoekerscentrum soms

lang, voordat er duidelijkheid over een

verblijfsstatus is. Ondertussen willen

ook zij graag meedoen in de samenle-

ving en iets om handen hebben. Anders

duurt het wachten nog langer. Bijna alle

nieuwkomers willen contacten opdoen

en een netwerk opbouwen. Op deze ma-

nier bouwen ze aan hun toekomst en

maken de ze deel uit van onze samenle-

ving. Ook willen ze zonder uitzondering

snel Nederlands leren. Vrijwilligerswerk

is een middel om ook buiten de les de

taal te oefenen en met name spreek-

vaardigheid snel te verbeteren. Boven-

dien is vrijwilligerswerk een manier om

kennis te maken met een Nederlandse

werkomgeving en om werkervaring op

te doen.

‘Ik wil dat ze met mij praten als

mens, niet als vluchteling. Ik

ben niet zielig. We willen graag

contact met Nederlanders. Dan

kunnen we vertellen wie wij

zijn.’

Rashid, 41 jaar, bewoner AZC, land

van herkomst Afghanistan

Nieuwkomer met collega’s bij

Honkbalvereniging Alcmaria Victrix

6

ERVARINGEN VAN ORGANERVARINGEN VAN ORGANERVARINGEN VAN ORGANISATIESISATIESISATIES

De twee Syrische broers Mazen

en Maher zijn aan de slag ge-

gaan bij wijkcentrum de Oever

om meer contact te krijgen met

Nederlanders en om meer Ne-

derlands te kunnen oefenen bui-

ten de taalles. En ook gewoon

voor de gezelligheid natuurlijk.

“Ze wisselen elkaar af, de één

doet de ochtenddienst en de an-

der de middagdienst. Ze hebben

allebei een heel ander karakter,

Mazen is wat rustiger, die doet

gewoon serieus zijn werk en is

heel zelfstandig, dat gaat ge-

woon heel erg goed. Maher doet

het ook prima, hij is wat opener

en maakt sneller contact.

Allebei spreken ze inmiddels ac-

centloos Nederlands en van mij

mogen ze nog jaren achter de

bar blijven werken!”

Janneke Goudsblom,

Wijkcentrum De Oever

Nieuwkomers aan de slag bij Resto VanHarte Alkmaar

Tsegay komt uit Eritrea en wilde

graag vrijwilligerswerk omdat hij

zo graag meer Nederlanders wil

leren kennen. Vrienden maken

vindt hij moeilijk omdat hij nog

niet zo goed Nederlands spreekt.

Tsegay is aan de slag gegaan bij

Resto van Harte als keuken assis-

tent.

“Tsegay is een schat, heel verle-

gen, maar hij kan het goed vinden

met een vrouwelijke collega, dus

die vormen nu een duo. We zijn

nu aan het kijken of we hem meer

uitdaging kunnen bieden want hij

doet het prima, dus hij gaat nu

ook zelf aan de slag met recepten.

Ook wil ik graag dat er meer ge-

bruik wordt gemaakt van de ken-

nis over recepten uit de diverse

culturen. Misschien kunnen ze dan

bij toerbeurt de leiding over het

menu nemen”.

Wanda Nieste,

Resto van Harte Alkmaar

7

ERVARINGEN VAN ORGANERVARINGEN VAN ORGANERVARINGEN VAN ORGANISATIESISATIESISATIES

Nieuwkomer aan het werk bij De Palatijn

Suleiman uit Syrië heeft in zijn

thuisland met auto’s gewerkt en

wilde dit graag ook vrijwillig

doen. Hij wil in de toekomst

graag een opleiding tot auto-

monteur gaan volgen. Sleutelen

aan auto’s, dat kon bij het NME.

Inmiddels doet hij veel meer.

“Suleiman pakt alles aan, vindt

alles leuk en is breed inzetbaar.

Je kunt op hem bouwen, als hij

een dag niet kan regelt hij zelf

dat hij een andere keer kan ko-

men. Zijn Nederlands gaat goed

vooruit, hij zegt zelf dat hij met

die paar uur bij ons meer Neder-

lands leert dan op les. Wij zijn

erg blij met hem!”

Hendrik Groot,

Natuur en Milieu Educatie (NME)

‘Ze moeten weten dat ik niet alles ben kwijtgeraakt in Syrië. Ik heb mijn

hersens nog, mijn kennis, mijn ervaring, mijn dromen.’

Yad, 33 jaar, statushoudster, land van herkomst Syrië

Nieuwkomer aan het werk bij Buitenzorg

8

COMMUNICEREN MET NIECOMMUNICEREN MET NIECOMMUNICEREN MET NIEUWKOMERSUWKOMERSUWKOMERS

De ene vrijwilliger is de andere niet

en er zijn verschillen in opleiding,

cultuur, belastbaarheid en vaardig-

heden. Die verschillen gelden ook

voor asielzoekers en statushouders,

die vrijwilligerswerk gaan doen. Ook

de wijze van communiceren is daar-

door van persoon tot persoon ver-

schillend. Toch zijn er wel wat alge-

mene tips te geven. We putten hier-

bij vooral uit de door ons opgedane

ervaring met het werken met

nieuwkomers.

NIET VANZELFSPREKEND

Zaken die voor ons heel vanzelfsprekend

zijn, blijken soms voor nieuwkomers he-

lemaal niet zo voor de hand te liggen.

- Kunnen ze de locatie wel vinden? In

een routebeschrijving zijn zelfs voor ons

bekende herkenningspunten (Grote Kerk

in Alkmaar, Ruïnekerk in Bergen, Muse-

um De Broekerveiling in Langedijk) voor

nieuwkomers vaak onbekend. Stuur een

link van een online routebeschrijving

(bijvoorbeeld via Google Maps) via e-

mail of via WhatsApp naar de vrijwilli-

ger. Of spreek op een voor hem of haar

bekend punt af.

- Tijd is in andere culturen vaak een

rekbaar begrip en niet zo vanzelfspre-

kend als wij soms vinden. Te laat komen

is dus niet per definitie een teken van

onwil. Hou daar rekening mee. Wees

duidelijk, leg goed uit dat een begintijd

ook echt de tijd is waarop iemand wordt

verwacht. Schrijf de tijd op en leg uit

dat wij in Nederland het belangrijk vin-

den, dat iemand op tijd komt op een af-

spraak.

WELKOM

De eerste dagen zijn voor elke nieuwe

vrijwilliger spannend. Bedenk dat dit

voor nieuwkomers helemaal geldt. Niet

alleen een nieuwe omgeving en nieuwe

mensen, maar voor hen ook nieuwe ge-

bruiken en nieuwe regels. Het is dus be-

langrijk om te zorgen dat zij zich wel-

kom voelen, maar ook dat ze merken

dat ze er echt bij horen als volwaardige

vrijwilligers. Want nieuwkomers willen

uiteindelijk niet anders behandeld wor-

den dan andere vrijwilligers.

HOUVAST

Neem de tijd om namen, afspraken, een

routebeschrijving of een adres vast te

leggen op papier of via e-mail of Whats-

App. Dit geeft mensen houvast. Ze kun-

nen dit dan eventueel laten zien aan een

begeleider, taalmaatje, een andere

nieuwkomer met meer ervaring of op

straat (bijvoorbeeld onderweg).

‘Nederlanders moeten begrijpen

dat ik niet van een uitkering wil

leven, maar graag wil werken.

En dat ik niet werk omdat mijn

Nederlands nog niet goed ge-

noeg is.’

Erfan, 52 jaar, statushouder, land

van herkomst Iran Nieuwkomers treffen voorbereidingen

Integratiediner Buurtcentrum De Rekere

9

SIMPEL EN DUIDELIJK

Nederlands is een lastige taal. Maak het

dus niet moeilijker dan het al is. Probeer

indirect of onnodig formeel taalgebruik

te voorkomen. Denk bij woorden die je

gebruikt na of ze niet te ingewikkeld

zijn.

- Dus niet: ‘Ik ga de coördinator zo snel

mogelijk benaderen en daarna neem ik

contact met je op’. Maar: ‘Ik praat mor-

gen met de baas en dan bel ik je’.

GEBRUIK JA/NEE VRAGEN

Stel niet te veel open vragen, gecombi-

neerde vragen, of vragen waarvan het

niet duidelijk is dat ze een vraag zijn.

Probeer in plaats van een open vraag

eens twee opties voor te stellen.

- Dus niet: ‘Wat voor vrijwilligerswerk

wil je graag doen?’ Maar: ‘Wil je schoon-

maken of helpen in de keuken?’

- Niet: ‘Als je wilt, kun je volgende week

vrijdag in de ochtend een keer meelo-

pen’. Maar: ‘Kom je vrijdag 10 februari

werken? Om 11 uur?’

WEES CREATIEF

Als je er echt niet uitkomt: gebruik ge-

baren, beeld het uit, doe het voor, laat

het zien, zoek een foto, maak een teke-

ning, gebruik google translate. En lukt

dat ook niet? Neem dan contact met ons

op. Wij kunnen dan samen met jou kij-

ken hoe we de communicatie met de

nieuwkomer kunnen verbeteren.

Nieuwkomers op speciale ‘Aan de Slag’-fietsen

10

VAT EEN GESPREK SAMEN

Het is een goed idee om zeker de eerste

keren het gesprek aan het einde nog

even mondeling samen te vatten om er

zeker van te zijn dat de nieuwkomer al-

les wat besproken is ook daadwerkelijk

heeft begrepen. Schrijf eventueel be-

langrijke zaken op als houvast.

WAARDERING

Veel mensen zijn onzeker of ze wel aan

de verwachtingen voldoen. Dit geldt ook

voor vrijwilligers en zeker voor de groep

nieuwkomers. Laat dus duidelijk merken

wanneer het goed gaat. En spreek je

waardering voor hun hulp ook uit.

IS HET BEGREPEN?

Blijf tijdens een gesprek met een nieuw-

komer checken of de boodschap over-

komt. Let daarbij op non-verbale com-

municatie. Veel mensen schamen zich

om te zeggen dat ze iets niet begrijpen.

Dit kan in andere culturen zelfs als on-

beleefd worden beschouwd. Zelfs als je

het direct vraagt zullen veel mensen het

niet durven aangeven.

Let op: Geeft iemand vaak antwoorden

als: ‘geen probleem’, ‘dank u wel’, ’is

goed’? Vraag je dan af: Heeft hij het

echt begrepen of wil hij alleen maar be-

leefd zijn?

Nieuwkomers aan het werk bij De Palatijn.

11

CULTUURVERSCHILLENCULTUURVERSCHILLENCULTUURVERSCHILLEN

Een algemene gebruiksaanwijzing

over hoe om te gaan met verschil-

lende culturen bestaat niet. Ieder-

een is anders. Er zijn veel culturen

en binnen elke cultuur bestaan sub-

culturen. Hoewel het interessant is

met verschillen rekening te houden,

is het misschien nog wel belangrij-

ker om naar overeenkomsten te kij-

ken. Erkenning en herkenning vin-

den we allemaal fijn, ongeacht onze

afkomst. Als je goed kijkt met wie je

te maken hebt en oprecht interesse

toont kun je tot een succesvolle sa-

menwerking komen. Soms is het ech-

ter wel handig om vooraf wat informatie

te hebben, zodat je snapt waarom iets

gezegd of gedaan wordt. Daarom zet-

ten wij in dit hoofdstuk een drietal zaken

op een rijtje, waarvan wij merken dat

deze tot verwarring kunnen leiden.

POSITIE VAN DE LEIDINGGEVENDE

Over het algemeen zijn Nederlandse be-

drijven en organisaties democratisch

gestructureerd. Er is minder hiërarchie

en meer overleg dan in veel andere lan-

den. De leidinggevende is veel gelijk-

waardiger aan de werknemer dan in an-

dere culturen.

Wees dus niet verbaasd als een nieuw-

komer groot ontzag heeft voor jou als

leidinggevende en zelfs een beetje bang

is voor je Het is even wennen dat het

in Nederland anders gaat.

DIRECTE COMMUNICATIE

In Nederland is er vaak sprake van di-

recte communicatie. Mensen geven snel

hun mening, hebben kritiek en zeggen

wat ze op hun hart hebben. In veel cul-

turen communiceren mensen minder

direct en wordt informatie tussen de re-

gels gegeven. Ook het feit dat mensen

soms uit een dictatoriale omgeving ko-

men maakt het voor hen lastig om direct

te zijn of nee te zeggen. Dit wordt in

hun thuisland niet getolereerd en soms

zelf afgestraft. Er is ze geleerd dat ze

vooral hun mond moeten houden. Ook

schrikken ze soms als ze kritiek ontvan-

gen. Het is namelijk heel goed mogelijk,

dat in hun land van herkomst commen-

taar op je manier van werken, kan lei-

den tot ontslag of tot strafmaatregelen.

Hou daarom rekening met de achter-

grond van de nieuwkomer. Het heeft

even tijd nodig voordat mensen zich vei-

lig genoeg voelen om hun mening te ge-

ven, nee te zeggen of directer te com-

municeren.

Nieuwkomer zet zich vrijwillig in bij

Freedom House Alkmaar

‘Ik wil graag gezien worden als

mens. Ik respecteer alle gelo-

ven, alle nationaliteiten, alle ge-

slachten. Ik wil graag gerespec-

teerd worden als de persoon die

ik ben, met al mijn capaciteiten.’

Ali, 47 jaar, statushouder, land van

herkomst Irak

12

ZELFSTANDIG WERKEN

We zijn in Nederland gewend aan pro-

jectmatig werken. Al tijdens onze

schooltijd leren we in Nederland omgaan

met zelfstandigheid en leren we om zelf

initiatieven te nemen. Het is dus niet zo

gek, dat we dat ook van onze vrijwil-

ligers verwachten. Na een korte uitleg

nemen we aan, dat mensen zelf aan de

slag kunnen gaan. Maar in grote delen

van de wereld zijn werknemers gewend

aan micromanagement. Ze verwachten

dat hun leider ze vertelt wat ze moeten

doen. En dan doen ze dat.

Kijk er dan ook niet van op als nieuwko-

mers niet direct zelfstandig aan het werk

gaan of zelf het initiatief nemen. Dit

moeten ze leren en dat heeft tijd en be-

grip nodig.

Begin met kleine dingen. Geef aan dat je

vertrouwen hebt in hun vaardigheden en

dat het niet erg is om fouten te maken.

Accepteer die fouten dan ook en spreek

regelmatig je waardering uit voor dingen

die goed gaan.

‘De overgang van mijn cultuur naar de Nederlandse is groot. De manier van

denken en leven is hier totaal anders. Wij hebben tijd nodig om onze draai

te vinden.’

Fayda, 21 jaar, bewoonster AZC, land van herkomst Somalië

Nieuwkomers met collega-vrijwilligers helpen bij de garderobe tijdens de receptie ter

viering van Alkmaars Ontzet in de Grote Kerk in Alkmaar

13

VEELGESTELDE VRAGENVEELGESTELDE VRAGENVEELGESTELDE VRAGEN

Zijn de meeste vluchtelingen

eigenlijk niet gewoon gelukzoekers?

Vluchtelingen laten alles achter: familie

en vrienden, hun huis, baan of school en

soms zelfs hun eigen kinderen. De reis

die vluchtelingen afleggen op zoek naar

een veilige plek is vaak levensgevaarlijk.

Vluchten doe je alleen als je ten einde

raad bent. Tijdens de asielprocedure in

Nederland controleert de IND of het ver-

haal en de identiteit van de vluchteling

kloppen. De vraag of iemand mag blij-

ven of niet, wordt zeer nauwkeurig over-

wogen. Migranten die alleen om econo-

mische redenen hierheen komen, krijgen

geen asiel.

Vormt de taal geen probleem?

Sommige mensen leren razendsnel Ne-

derlands, andere doen er jaren over. De

kans is groot dat iemand nog niet per-

fect Nederlands spreekt. Probeer je taal-

gebruik aan te passen, gebruik simpele

zinnen en vragen. Harder of langzamer

spreken heeft geen zin als je je taalge-

bruik niet aanpast. Zie ook het hoofd-

stuk: Communiceren met nieuwkomers.

Hoe maak ik goede afspraken?

Vaak wordt met de begrippen ‘afspraak’

flexibel omgegaan in andere culturen.

Zorg dat de afspraak duidelijk en con-

creet is en maak duidelijk wat er van

mensen wordt verwacht en hoe belang-

rijk het nakomen van een afspraak is.

Zie ook de hoofdstukken Cultuurver-

schillen en Communiceren met nieuwko-

mers.

Inburgering, wat is dat eigenlijk?

Alle nieuwkomers uit landen die niet tot

de EU behoren moeten volgens de wet

hun inburgeringsexamen binnen drie

jaar behalen. Dat betekent dat ze Ne-

derlands moeten kunnen spreken, ver-

staan, lezen en schrijven op niveau A2

en ook kennis moeten hebben over de

Nederlandse samenleving en de arbeids-

markt. Voor de inburgeringscursus krijgt

de nieuwkomer een lening van DUO. Als

hij of zij binnen drie jaar slaagt hoeft de

lening niet terugbetaald te worden.

Als een nieuwkomer kan aantonen dat

hij of zij niet in staat is om het examen

te halen, maar zich daarvoor wel heeft

ingespannen, dan kan er vrijstelling ver-

leend worden. Er hoeft dan geen inbur-

geringsexamen gedaan te worden, maar

de lening moet wel terugbetaald wor-

den.

De nieuwkomer kan er ook voor kiezen

om examen te doen op een hoger ni-

veau (Staatsexamen Nederlands als

tweede taal). Ook met dit examen vol-

doe je aan de inburgeringsplicht. Als je

slaagt voor het staatsexamen heb je ook

toegang tot het HBO of de Universiteit.

Goed om te weten: Nieuwkomers heb-

ben vaak drie en soms wel vier keer per

week Nederlandse les. Daarnaast heb-

ben ze ook veel huiswerk en als de exa-

mens in zicht komen moet er helemaal

hard gestudeerd worden. Hou er reke-

ning mee dat ze het hier druk mee heb-

ben!

Nieuwkomers helpen Stichting Present

14

Zijn alle vluchtelingen getraumati-

seerd, wat moet ik daarmee en is

dat niet gevaarlijk?

De meeste vluchtelingen hebben trau-

matische ervaringen opgedaain hun land

van herkomst of tijdens hun vlucht.

Mensen gaan hier op hun eigen manier

mee om en het duurt vaak jaren voordat

mensen hulp zoeken als ze hier last van

blijven hebben. Als ze al hulp zoeken. Je

kunt hier zelf niet zo veel aan doen.

Meestal worden traumatische dingen

diep weggestopt en gaan mensen ge-

woon verder met hun leven. Het is niet

zo dat ze ineens agressief worden of in-

storten.

Tip: Praat met vluchtelingen over het

heden en de toekomst, niet over het

verleden, tenzij ze dat zelf willen.

Zijn alle vluchtelingen moslim?

Nee, een groot deel van de vluchtelin-

gen is juist gevlucht omdat hun christe-

lijke geloof niet wordt geaccepteerd in

het land van herkomst. Het merendeel

van vluchtelingen uit Syrië en Eritrea,

die naar Europa komen, is bijvoorbeeld

christelijk. Ook zijn er veel mensen die

gewoon niet gelovig zijn.

Hoe neem ik weerstand weg bij mijn

vrijwilligers?

Soms ontstaat er weerstand bij de al

aanwezige vrijwilligers over het werken

met nieuwkomers. Wij hopen dat deze

handleiding die weerstand bij vrijwil-

ligers kan wegnemen. Voor ondersteu-

ning bij dit proces kun je vanzelfspre-

kend een beroep doen op onze kennis

en ervaring.

Nieuwkomer doet vrijwilligerswerk bij Heel Alkmaar Kookt

15

DEFINITIES EN REGELGEVINGDEFINITIES EN REGELGEVINGDEFINITIES EN REGELGEVING

Asielzoekers of vluchtelingen

Een asielzoeker is iemand die zijn land

heeft verlaten en een asielaanvraag

heeft ingediend. Een vluchteling is een

asielzoeker die zijn land heeft verlaten

en terecht bang is voor vervolging in

zijn land.

In het vluchtelingenverdrag wordt be-

paald of iemand een vluchtelingenstatus

krijgt of niet. Het vluchtelingenverdrag

is in 1952 opgesteld en bij dit verdrag

zijn 150 landen aangesloten.

Volgens datzelfde Vluchtelingenverdrag

is een vluchteling iemand die in zijn

thuisland gegronde vrees heeft voor

vervolging. Diegene krijgt in eigen land

geen bescherming tegen deze vervol-

ging.

Asielzoekers of vluchtelingen mogen

vrijwilligerswerk doen als de organisatie

of de instelling waar dat werk gedaan

wordt beschikt over een vrijwilligersver-

klaring.

Status- of vergunninghouders

De begrippen statushouder en vergun-

ninghouder betekenen hetzelfde. Status-

houders zijn voormalig asielzoekers of

vluchtelingen die een (tijdelijke) ver-

blijfsvergunning hebben gekregen. Zij

krijgen een woning toegewezen, hebben

recht op een uitkering en mogen een

opleiding volgen en werken in Neder-

land.

Voor statushouders gelden dezelfde re-

gels en voorwaarden als voor Nederlan-

ders die vrijwilligerswerk willen doen.

Verklaring Vrijwilligerswerk

Een Verklaring Vrijwilligerswerk is een

verklaring die de organisatie of instelling

moet hebben als men nieuwkomers, die

niet zonder een vergunning in Nederland

mogen werken, vrijwilligerswerk wil la-

ten doen. Een vrijwilligersverklaring

wordt op aanvraag afgegeven door het

UWV Werkbedrijf.

De Vrijwilligers Centrale Regio Alkmaar

kan je helpen bij de beschrijving van de

werkzaamheden in de aanvraag bij het

UWV. Wij weten hoe het formulier inge-

vuld moet worden. Zo kun je voorkomen

dat de aanvraag wordt afgewezen door

een verkeerde formulering of een klein

foutje.

Een Verklaring vrijwilligerswerk van het

UWV wordt voor drie jaar verleend, is

niet persoonsgebonden en geldt voor de

door organisatie beschreven werkzaam-

heden. Je hoeft dus geen nieuwe verkla-

ring aan te vragen als andere asielzoe-

kers hetzelfde werk gaan doen. Wil je

asielzoekers andere taken geven? Dan is

wel een nieuwe verklaring nodig voor

die nieuwe werkzaamheden.

Nieuwkomers aan de slag bij Wijk-

centrum Daalmeer

16

17

AFGHANISTAN In Afghanistan, in Centraal-Azië, heerst al decennialang oorlog. Grote delen

van het land zijn onveilig, veel Afghanen zijn hun land ontvlucht. Bijna een

kwart van de vluchtelingen wereldwijd is afkomstig uit Afghanistan: 2,7 mil-

joen mensen. Na de aanslagen van 11 september 2001 starten de Verenigde Staten

een militaire operatie in Afghanistan om de trainingskampen van Al Qaida te vernieti-

gen. De regering van de Taliban wordt verdreven en er komt een nieuwe regering.

Maar de Taliban is niet definitief verslagen. De veiligheidssituatie verslechtert al jaren,

met name na de terugtrekking van de internationale troepen. Er wordt gevochten in

grote delen van het land, vooral in het zuiden en oosten. De Taliban rukt op en krijgt

steeds meer districten in handen. Ook Islamitische Staat (IS) is sinds kort actief in Af-

ghanistan en probeert gebieden te veroveren.

WIE LOPEN ER HET MEEST GEVAAR?

In gebieden waar wordt gevochten of

waar de Taliban of IS aan de macht is,

is de situatie voor burgers gevaarlijk.

De situatie voor vrouwen en meisjes in

Afghanistan is heel slecht. Geweld

komt veel voor en er is weinig be-

scherming.

Etnische minderheidsgroepen kunnen

in Afghanistan gevaar lopen. Een voor-

beeld hiervan zijn de sjiitische Haza-

ra's: zij worden regelmatig door extre-

misten ontvoerd, gemarteld of gedood.

Bekeerlingen en atheïsten lopen grote

risico's gedood te worden.

LHBT'ers (lesbisch, homoseksueel,

biseksueel, transgender) worden ver-

volgd.

Mensen die gewerkt hebben voor de

buitenlandse troepen (zoals tolken)

zijn een doelwit van de Taliban.

Minderjarige jongens kunnen door de

Taliban gerekruteerd worden om te

vechten of gebruikt worden als

'dansjongens'. Dit betekent dat jonge

mannen als vrouw worden verkleed

en moeten dansen voor een manne-

lijk publiek en seksuele contacten

moeten hebben met hun 'eigenaar'.

CIJFERS

Wereldwijd zijn er volgens de UNHCR

2.632.534 Afghaanse vluchtelingen

(medio 2016).

Pakistan en Iran vangen veruit de

meesten van hen op.

In Europa hebben 186.565 Afghanen

asiel aangevraagd in 2016

(Eurostat).

In 2016 hebben 1.025 Afghanen asiel

aangevraagd in Nederland (IND

Asylum trends).

18

ERITREA Eritrea, in het oosten van Afrika, kent een van de meest onderdrukkende regi-

mes ter wereld. Kritiek op de regering is verboden en tegenstanders worden

gearresteerd. De dienstplicht, die meer dan tien jaar kan duren, is voor velen

een reden om te vluchten. Eritrea wordt ook wel het Noord-Korea van Afrika ge-

noemd. Sinds 1993 zijn er geen nationale verkiezingen meer gehouden. Veel mensen

ontvluchten Eritrea vanwege de dienstplicht. Deze duurt officieel achttien maanden,

maar kan in de praktijk oplopen tot meer dan tien jaar. Daarnaast blijft een Eritreeër

tot z'n vijftigste als reservist dienstplichtig. Deserteurs en dienstweigeraars worden

wreed bestraft en ook familieleden lopen het risico te worden opgepakt. Eritreeërs mo-

gen hun land niet verlaten zonder toestemming van de Eritrese autoriteiten. Ze moeten

eerst een uitreisvisum aanvragen. In de praktijk krijgt echter bijna niemand zo’n uit-

reisvisum. Wie het land illegaal probeert te ontvluchten, loopt de kans te worden neer-

geschoten. In juni 2016 sprak een door de Verenigde Naties ingestelde Commissie van

Onderzoek uit dat de schendingen van de mensenrechten in Eritrea zo ernstig waren

dat verwijzing naar het Internationaal Strafhof nodig was. De commissie sprak

van misdaden tegen de menselijkheid, waaronder onderwerping aan slavernij van mo-

gelijk 400.000 mensen. Commissievoorzitter Mike Smith verklaarde dat slavernij, ge-

vangenschap, gedwongen verdwijning, marteling, vervolging, verkrachting en andere

inhumane daden al sinds 1991 onderdeel waren van een "wijdverbreide en stelselmati-

ge campagne tegen de burgerbevolking"

WIE LOPEN ER HET MEEST GEVAAR?

Kritiek op de regering wordt niet ge-

tolereerd. Critici van het regime lo-

pen lopen dan ook een groot risico

om te worden opgepakt en slachtof-

fer te worden van marteling en mis-

handeling.

Er is geen persvrijheid, hierdoor lo-

pen kritische journalisten gevaar.

In Eritrea worden niet alle religies

erkend. Religieuze minderheden lo-

pen hierdoor het risico te worden

vervolgd.

Deserteurs, dienstweigeraars en hun

familie lopen kans te worden opge-

pakt en mishandeld.

CIJFERS

Wereldwijd zijn er 379.766 Eritreeërs

op de vlucht (2015, UNHCR).

In 2016 doen 39.010 Eritreeërs een

asielaanvraag in Europa (2017, IND).

In 2016 vragen 2.870 Eritreeërs asiel

aan in Nederland. In de eerste twee

maanden van 2017 zijn dat er 612.

(2016/2017, IND).

Begin 2016 wonen in Nederland 8.151

Eritreeërs (2016, CBS).

19

IRAK Irak, in het Midden-Oosten, kent een roerige geschiedenis. Een brute dicta-

tuur, een achtjarige oorlog met buurland Iran en een oorlog met Koeweit. Na

het afzetten van president Saddam Hoessein en vervolgens het vertrek van het

Amerikaanse leger, zijn grote delen van het land nog steeds erg onveilig. In

2014 raakt de Iraakse regering, als gevolg van aanvallen en grootschalige operaties

van terreurgroep Islamitische Staat (IS), de controle kwijt over grote delen van Noord-

en West-Irak. De Koerdische Peshmerga beschermt de eigen regio tegen IS. In de ge-

bieden die IS onder controle heeft, voert zij een schrikbewind. In de hevige strijd met

IS zijn ook vele overwegend sjiitische burgermilities (weer) actief geworden. Zij worden

beschuldigd van vele mensenrechtenschendingen, met name tegen soennieten, die er

vaak van verdacht worden IS te steunen.

WIE LOPEN ER HET MEEST GEVAAR?

Homoseksuelen en lesbiënnes lopen

groot gevaar in Irak.

Religieuze en etnische minderheden,

zoals christenen (onder wie bijvoor-

beeld de Armeniërs en Arameeërs),

Mandeeërs, Jezidi, Shabak, Kaka'i en

Turkmenen worden als doelwit ge-

zien en vaak vervolgd.

Alleenstaande vrouwen zijn kwets-

baar. Zij kunnen slachtoffer worden

van geweld, verkrachting of mensen-

handel.

Soennieten kunnen gevaar lopen in

Bagdad, met name als ze uit provin-

cies komen waar IS sterk aanwezig

is.

CIJFERS

In de eerste negen maanden van 2016

zijn er ongeveer 11.500 burgerdoden

gevallen.

Wereldwijd zijn er 377.747 Irakese

vluchtelingen geregistreerd, daarnaast

zijn er 3.400.000 ontheemde Irakezen

(UNHCR medio 2015).

Van hen hebben er in 2015 130.325

asiel aangevraagd in Europa

(Eurostat).

In Nederland doen 632 Irakezen een

asielaanvraag in de eerste zes maan-

den van 2016 (IND Asylum Trends).

20

IRAN Sinds de revolutie van 1979 en het afzetten van de sjah is Iran een Islamiti-

sche Republiek. In 2013 werd Rohani verkozen tot president met een bood-

schap van gematigde hervormingen. De mensenrechtensituatie in het land is

echter onverminderd slecht. Bekeerlingen, homoseksuelen en opposanten lo-

pen gevaar. Het regime maakt zich schuldig aan mensenrechtenschendingen zoals ar-

restaties, verdwijningen, veroordelingen na oneerlijke processen, mishandeling en folte-

ring. Ook is het aantal executies de afgelopen jaren gestegen. De persvrijheid en vrij-

heid van meningsuiting worden vergaand beperkt. Individuen kunnen de regering niet

openlijk of privé bekritiseren zonder dat daarop met vergeldingsmaatregelen wordt ge-

reageerd.

WIE LOPEN ER HET MEEST GEVAAR?

Politieke oppositie, regeringscritici,

journalisten en vrouwen- en mensen-

rechtenactivisten lopen risico op ar-

restatie, verdwijning, marteling en

vervolging.

Op gedrag dat in strijd is met de is-

lam, bijvoorbeeld het gebruik van al-

cohol, het hebben van een buitenech-

telijke relatie of overspel staan zwa-

re straffen. Te denken valt aan als

zweepslagen of zelfs dood door ste-

niging.

LHBT's (lesbiennes, homoseksuelen,

biseksuelen en transgenders) lopen

het risico slachtoffer te worden van

willekeurige arrestatie en marteling.

Etnische en religieuze minderheden,

waaronder christenen, Arabische Ira-

niërs, baha'i en soefi's, lopen risico

het slachtoffer te worden van ge-

weld, arrestaties en gevangenisstraf-

fen op basis van hun religieuze over-

tuiging en/of cultuur.

Afghaanse vluchtelingen lopen het

risico uitgezet te worden naar Afgha-

nistan.

CIJFERS

Wereldwijd zijn er 83.507 Iraanse

vluchtelingen geregistreerd (UNHCR

medio 2015).

In 2015 doen 28.530 Iraniërs een

asielaanvraag in Europa (Eurostat).

In de eerste helft van 2016 doen 581

Iraniërs een asielaanvraag in Neder-

land (IND Asylum Trends).

21

SOMALIË Veel Somaliërs zijn hun land ontvlucht omdat er al jaren een conflict gaande

is. De Somalische regering heeft maar een deel van het land onder controle, de

rest is in handen van Al-Shabaab en andere groeperingen. Burgers hebben er

dagelijks te lijden onder geweld. De radicaal-islamitische groepering Al-Shabaab

heeft grote delen van het platteland van Centraal- en Zuid-Somalië in handen. Hier

heerst een klimaat van onderdrukking. Onder hun strikte interpretatie van de sharia

zijn muziek, films, sport en bepaalde kleding verboden. Weigering de regels te gehoor-

zamen kan leiden tot zware bestraffing, zoals zweepslagen en detentie. De veiligheids-

situatie is in veel gebieden slecht. Het Somalische leger en AMISOM (de missie van de

Afrikaanse Unie) vechten tegen Al-Shabaab, maar er zijn ook gevechten tussen clans.

Alle partijen in het conflict plegen mensenrechtenschendingen tegen burgers, zoals

moord en verkrachting. In gebieden die in handen zijn van de Somalische regering,

voert Al-Shabaab geregeld bomaanslagen uit op belangrijke personen. Hierbij vallen

ook vaak doden onder de burgerbevolking.

WIE LOPEN ER HET MEEST GEVAAR?

De situatie voor vrouwen en meisjes

is slecht. Er is veel (seksueel) ge-

weld en vrijwel geen bescherming.

Etnische minderheden worden ach-

tergesteld en kunnen gevaar lopen.

In gebieden waar Al-Shabaab aan de

macht is of waar gevochten wordt, is

het voor burgers gevaarlijk.

Mensen die geassocieerd worden

met de overheid en de internationale

gemeenschap, lopen risico slachtof-

fer te worden van een aanslag door

Al-Shabaab. Dit zijn bijvoorbeeld le-

den van de regering en parlement,

ambtenaren, medewerkers van hulp-

organisaties en journalisten.

Er is sprake van gedwongen rekrute-

ring en gedwongen huwelijken met

Al-Shabaab-leden.

CIJFERS

Wereldwijd zijn er 1.123.022 Somali-

ërs op de vlucht (2015, UNHCR).

In 2015 vragen 263 Somaliërs asiel

aan in Nederland, in de eerste helft

van 2016 zijn dat er 72 (2016, IND).

Begin 2016 wonen in Nederland

39.465 Somaliërs (2016, CBS).

22

SYRIË De burgeroorlog die tot op de dag van vandaag Syrië in zijn greep houdt, komt

voort uit een vreedzame burgeropstand tegen het regime van Bashar al-Assad

in 2011. Sindsdien zijn al meer dan 400.000 doden gevallen. In de burgeroor-

log strijden het regime en meerdere oppositiegroeperingen, waaronder Islami-

tische Staat (IS), om de macht. De burgeroorlog in Syrië heeft miljoenen mensen

ertoe gedwongen hun huizen te verlaten. Dagelijks vallen er burgerslachtoffers door

bombardementen, beschietingen, mortiergranaten en ander oorlogsgeweld. Zowel het

Syrische leger als Islamitische Staat (IS) maakt zich schuldig aan grootschalige men-

senrechtenschendingen en oorlogsmisdaden. Het regime en IS worden ervan beschul-

digd hierbij gebruik te maken van chemische wapens.

WIE LOPEN ER HET MEEST GEVAAR?

Politieke activisten en personen

die problemen hebben met lokale

gewapende groeperingen lopen

gevaar.

Religieuze en etnische minderhe-

den, zoals alawieten, christenen

(waaronder bijvoorbeeld de Ar-

meniërs en Arameeërs), druzen,

ismailieten, sjiieten, yezidi, Jo-

den, Koerden, Palestijnen en

Turkmenen, kunnen gevaar lopen.

Verkrachting en seksueel geweld

worden als methode van oorlogs-

voering gebruikt. Vooral vrouwen

en meisjes zijn hiervan het

slachtoffer.

LHBT’s (lesbiennes, homoseksue-

len, biseksuelen en transgenders)

worden blootgesteld aan vervol-

ging door het Syrische leger en

militante groeperingen.

Kinderen, onder wie alleenstaan-

de kinderen, lopen het risico ge-

rekruteerd te worden door gewa-

pende groeperingen.

CIJFERS

Sinds 2011 sloegen al meer dan 11

miljoen Syriërs op de vlucht.

Zo'n 90 procent van de Syrische vluch-

telingen wordt opgevangen in de regio

(UNHCR).

In 2015 doen 383.740 Syriërs een

asielaanvraag in Europa (Eurostat).

In de eerste helft van 2016 doen 1451

Syriërs een asielaanvraag in Neder-

land (IND Asylum trends).

23

Verantwoording

De citaten in de paarse kaders zijn uitspraken van bewoners van het AZC en statushou-

ders. De persoonsgegevens bij de citaten zijn gefingeerd in verband met de privacy van

de betrokkenen.

Bronnen

‘Vrijwilligerswerk door asielzoekers en statushouders in de opvang’ – Ministerie van Soci-

ale Zaken en Werkgelegenheid

Vluchtelingenwerk Nederland

www.vrijwilligerswerk.nl

‘Dossier nieuw leiderschap’, MT.nl

‘Omgaan met cultuurverschillen: een kwestie van inleven’, Securitas.nl

www.aandeslag.info

Foto’s

Gemaakt door Annelieke Bosdijk, Remko van Bakel, Henk Dogger en Frank Hoppener

voor Vrijwilligers Centrale Regio Alkmaar

Deze uitgave van Vrijwilligers Centrale Regio Alkmaar is mede mogelijk gemaakt door

een financiële bijdrage van het Oranje Fonds.

Alkmaar, oktober 2017

24