Nederlandse Fotografie

Enkele Nederlandse fotografen en waarom hun werk zo bijzonder is

Marjolein VinkenoogLezing 20 juni 2008 - AMC Fotoclub

Fotografie in Nederland

• Halverwege 19e eeuw: opkomst fotografie; Johann Georg Hameter

• Jaren 1880: Ogenbliksfotografie• Interbellum: Picturalisten vs Modernisten• De Ondergedoken Camera (‘40-’45)• 1945: oprichting diverse persbureau’s,

maatschappijgerichte fotografie• Tot nu: diverse specialisaties (portret, sport,

journalistiek, kunst, cultuur, pop, landschap…)• 20e eeuw: digitaal tijdperk breekt aan

Ogenbliksfotografie

• 19e eeuw - jaren 1920: pioniers, ‘zonderlingen’

• Moment vastleggen zoals de werkelijkheid is

• Momenteel een sociaal document

– Jacob Olie– J.L. Scherpenisse– Bernard F. Eilers– G.H. Breitner (arti et amicitiae)

George Hendrik Breitner

• 1857-1923• Kunstschilder, werk verwant aan dat van “De Tachtigers”

• Israëls• Witsen• Kloos• Van Deyssel

• Pure, kale werkelijkheid weergeven• Amsterdam werd zijn werkplek• Met de camera kon hij nog beter de kale werkelijkheid

vastleggen, hij werd er een meester in (ogenbliksfotografie)• Amsterdams gezegde als het grijs weer is: “T’is verdomme

echt Breitnerweer”

Anno nu is hier de Fotoacademie gevestigd

Overtoom

Interbellum: Picturalisten vs Modernisten

• Picturalisten: Breitner en tijdgenoten• Mooie foto’s, straatbeelden, met zweem van

schilderkunstige verstilling

• Modernisten: de Nieuwe Fotografie, geinspireerd door Bauhaus

• Strakke vormen, herhaling, architectuur• Eva Besnyö• Emmy “Leica” Andriesse• Cas Oorthuys• Carel Blazer

Eva Besnyö

Eva Besnyö

• 1910-2003• In de jaren1930 opleiding in Berlijn, veel

portretfotografie, later architectuur• Trouwde met J.Fernhout en kwam met hem naar

Amsterdam• Moest onderduiken in WO 2 en werd actief in het

verzet• Trouwde eind jaren 1940 met W.Brusse• Legde zich later toe op portretfotografie• Werd overtuigd feministe en fotografeerde de

acties van de Dolle Mina’s (jaren 1970)• Overleed in het Rosa Spierhuis

De Ondergedoken Camera

• Oorlogsdocumentatie: – Emmy “Leica” Andriesse – Eva Bresnyö– Cas Oorthuys

• Emmy Andriesse was ook verzetsheldin

• Ze documenteerde in Amsterdam de algehele toestand tijdens WO 2

De oprichting van 2 belangrijke persbureau’s

• Vanaf 1945: – Algemeen Hollands Fotopersbureau (AHF) opgericht

door Ben van Meerendonk– Nederlandse Vereniging van Fotografen (NVF) opgericht

door Sem Presser en Vincent Mentzel– O.m. ook Paul Huf, Cas Oorthuys, Maria Austria, Ad

Windig, Emmy Andriesse, Eva Besnyö

• In de jaren 1950 was fotografie meer gericht op de maatschappij

• “De mens die in avant-garde een ‘fotografies ding’ was, keert terug in zijn menselijke waardigheid en onwaardigheid.”

Specialisaties binnen fotografie

• portret• sport• Journalistiek• documentair• kunst• cultuur• pop• landschap• Reclame

Portretfotografie vanaf de jaren 1950

• Gebonden Kunstenfederatie Fotografen (GKF)• Maatschappelijke portretten/documentaires:

• Eva Besnyö• Ed van der Elsken

• Glamoureuze portretten• Paul Huf• Eva Besnyö• Philip Mechanicus• Michel Szulc-Krzyzanowski (“Henny”)• Anton Corbijn• Erwin Olaf

Ed van der Elsken

• 1925-1990

• Jaren 1950 in Parijs; fotografeerde jonge Bohemiens in hun omgeving

• Daarna vele wereldreizen gemaakt en vastgelegd

• Vanaf 1971 was zijn thuisbasis Edam

• Legde ook Amsterdam vast in de jaren 1970

• Maatschappelijk portrettist

Paul Huf

• 1924-2002

• Jarenlang “boegbeeld” van Nederlandse fotografie: studiofotografie, reclamefotografie en glamour portretfotografie

• Fotografeerde in de jaren 1950 Koningin Juliana en Prins Bernhard

• Grolsch en KLM grote klanten

• Hij was een van de oprichters van FOAM, het FOtografie museum AMsterdam

Anton Corbijn

• 1955• Begon bij muziektijdschrift Oor• Was de ‘hoffotograaf’ van Herman Brood• Wilde eigenlijk zelf rocker worden, heeft een tijd in Londen

gewoond en gewerkt• Werd bekend door foto’s van musici en andere artiesten• Naast fotograaf is hij ook grafisch ontwerper, filmmaker,

art director en regisseur van videoclips, decorontwerper• Werd een tijdlang beschouwd als het 5e lid van de band

U2, omdat hij ze overal volgde en vastlegde• Momenteel is hij weer ergens in Nederland en maakt

zelfportretten (o.m.) waarin hijzichzelf omtovert tot een legendarische popster

Fotografie van tegenwoordig

• Het digitale tijdperk is aangebroken• Fotografie gaat sneller, is toegankelijk voor

iedereen• Nog steeds maatschappelijke portretfotografie, in

grote series en over langere periodes• Deze portretten hebben een meer confronterend

karakter• Rieneke Dijkstra

• Maar ook worden middelen als digitaal bewerken niet geschuwd voor het maken van reclame en portretten

• Inez van Lamsweerde en Vinoodh Matadin

Rieneke Dijkstra• 1959 • woont en werkt al jaren in Amsterdam• Rietveld Academie gedaan, ze geeft er nu les

(o.m.)• Na afstuderen veel (portret)fotografie voor glossy

magazines, maar dat werd haar te commercieel en te oppervlakkig, te geposeerd

• Kreeg fascinatie voor betekenis van de pose• Brak heup; werd zich bewust van eigen en

anderen hun kwetsbaarheid

• Geen sentimentele ontmoetingen. • Ze doet niets, ze laat alles aan het toeval

over. • Ze registreert vooral. Confronteert. Alsof je

in mensen hun ziel kijkt.

• Beroemde series: • Asielzoeker Almerisa• Vreemdelingenlegioen soldaat Olivier• Israelische soldaten voor en na in diensttreding• Ierse discogangers (ook videoregistratie)• Parkfoto’s vroeger en nu (opnieuw)• Portretten aan het strand

Strandportretten

Strandportretten

Strandportretten

Pasbevallen moeders

Stierenvechters

Buzzclub, Liverpool (videostill)

Buzzclub, Liverpool (foto)

Serie Parkfoto’s (Berlijn, Amsterdam, Barcelona)

Serie Parkfoto’s (Berlijn, Amsterdam, Barcelona)

Serie Parkfoto’s (Berlijn, Amsterdam, Barcelona)

Serie Parkfoto’s (Berlijn, Amsterdam, Barcelona)

Serie Olivier (vreemdelingenlegioen)

Serie Olivier (vreemdelingenlegioen)

Serie Almerisa

Serie Almerisa (11 jaar later)

Inez van Lamsweerde

• 1963• Mode academie en fotografie aan de Rietveld Academie

gedaan• Samen met haar man Vinoodh Matadin een veelgevraagd

team• Veel reclamefotografie• Eigen werk is erg vervreemdend, door digitaal bewerken

zelfs surrealistisch• Ze maakt inmiddels niet meer wat de bladen willen, de

bladen willen nu wat zij maakt!

• Ze heeft de scheiding tussen kunst en mode nooit gezien• Haar foto’s gaan over eigentijdse, verontrustende,

modieuze thema’s en krijgen door haar manipulaties iets ironisch.