Masterclass ChangeMasterclass Change

Waarom veranderen zo moeilijk Waarom veranderen zo moeilijk is..is.. ‘‘leren kijken met nieuwe ogen’leren kijken met nieuwe ogen’

6 december 20136 december 2013

John van der Meij John van der Meij Trilemma: Praktijk voor Training, Coaching en Trilemma: Praktijk voor Training, Coaching en

Therapie (Oegstgeest) Therapie (Oegstgeest) Instituut voor Toegepaste Neurowetenschappen Instituut voor Toegepaste Neurowetenschappen

(Haarlem)(Haarlem)

BLOK IBLOK I

DE HARDWAREDE HARDWARE

Leren kijken met nieuwe ogen…Leren kijken met nieuwe ogen…

EMPOWERMENTEMPOWERMENT

HEB KENNIS VAN HEB KENNIS VAN HET BREIN HET BREIN

Brein; ongeveer 3 pond..Brein; ongeveer 3 pond..

Waar hebben we het over…..Waar hebben we het over…..

De drie lagen van het BreinDe drie lagen van het BreinHet gelaagde brein; Martin Appelo, 2011Het gelaagde brein; Martin Appelo, 2011

“Het is (on)verantwoord”

“Ik vind het gewoon (niet) lekker” “Ik ben het (niet) zo gewend”

Reptielenbrein: doet omdat-ie ‘t zo Reptielenbrein: doet omdat-ie ‘t zo gewend is…gewend is…

ReptielenbreinOverleven

Geen woordenGeen gevoel

Nieuwe reacties:via klassieke conditionering

Het limbische brein; als iets lekker voelt Het limbische brein; als iets lekker voelt gaan we ermee door gaan we ermee door

Limbische BreinReacties aangeboren en

deels aangeleerd

Nieuwe reacties :via operante onditionering

Limbische Brein;Handelt op principe van

beloning en straf

Geen woorden

Emoties spelen altijd rol

Neocortex: verantwoord ?Neocortex: verantwoord ?

Corticale BreinWe denken na en geven

woorden aan dat wat gebeurt

Geen belang bij directe behoeftenbevrediging

We doen dingen passend bij principes en overtuigingen

Nieuwe reacties: via redeneren

Het brein in de palm van je handHet brein in de palm van je handDan Siegel, Mindsight 2009Dan Siegel, Mindsight 2009

Samenwerking van de drie lagen in Samenwerking van de drie lagen in het Breinhet BreinHet gelaagde brein; Martin Appelo, 2011Het gelaagde brein; Martin Appelo, 2011Hoe ouder, hoe dominanter Afleren kan niet

The ‘low’ road or ‘high’ road?The ‘low’ road or ‘high’ road?

Hoe bedreigender of bekender; hoe Hoe bedreigender of bekender; hoe korter de routekorter de route

Informatie van “bedreigende” stimuli kan de Informatie van “bedreigende” stimuli kan de amygdala via twee verschillende routes amygdala via twee verschillende routes bereiken bereiken LeDoux 1996; The emotional brain: The mysterious LeDoux 1996; The emotional brain: The mysterious

underpinning of emotional lifeunderpinning of emotional life

Geen goede communicatie tussen rationele Geen goede communicatie tussen rationele

brein(vingers) en limbische brein (duimbrein(vingers) en limbische brein (duim))

Stand 1 of 2?

In welke “toestand” verkeert je In welke “toestand” verkeert je zenuwstelsel?zenuwstelsel?

S.W.Porges, 2008S.W.Porges, 2008

OPEN

ONTVANKELIJK

BELONEND

STAND 1

GESLOTEN

REACTIEF

BEDREIGEND

STAND 2

BLOK IIBLOK II

WAAROM WAAROM HEEFT HET BREIN HEEFT HET BREIN HET ZO MOEILIJK MET HET ZO MOEILIJK MET

VERANDERING?VERANDERING?

•EN ZO IS PIJN SLECHTS PIJNEN ZO IS PIJN SLECHTS PIJN•TENZIJ JE HAAR WEERSTAATTENZIJ JE HAAR WEERSTAAT

• DAN WORDT HET EEN KWELLINGDAN WORDT HET EEN KWELLINGI CHINGI CHING

Regen is slechts regen,dat is nog geen slecht weer…

En zo is pijn slechts pijntenzij je haar weerstaat dan wordt het lijden…

I Ching

Gedrag is slechts het topje van de ijsberg…Gedrag is slechts het topje van de ijsberg…

DENKEN

EMOTIES

GEDRAG

RESULTATENObserveerbaar

Onzichtbaar

Onze gewoonten

Wat we voelen

Wat we denken

BEGRIJP JE WAAROM JE BEGRIJP JE WAAROM JE DOET WAT JE DOET, DOET WAT JE DOET, VOELT WAT JE VOELT, VOELT WAT JE VOELT, DENKT WAT JE DENKT?DENKT WAT JE DENKT?

Welke ervaringen zijn vastgelegd?Welke ervaringen zijn vastgelegd?

Je geest is opgebouwd uit je ervaringen. De Je geest is opgebouwd uit je ervaringen. De stroom van ervaringen modelleert geleidelijk je stroom van ervaringen modelleert geleidelijk je brein en geeft zo vorm aan je geestbrein en geeft zo vorm aan je geest

IMPLICIET

EXPLICIET

Grootste deel van de vorming van je geest blijft voor altijd onbewust

= Impliciete geheugen

HOE BESLIST JE HOE BESLIST JE BREIN OF JE IETS BREIN OF JE IETS MOET BENADEREN MOET BENADEREN OF VERMIJDEN?OF VERMIJDEN?

Hersenen zijn meer ingesteld op Hersenen zijn meer ingesteld op vermijden dan op toenaderenvermijden dan op toenaderen

Toenaderen

Vermijden

1) Het “rustbrein”(default mode network) 1) Het “rustbrein”(default mode network) gaat na of je lichaam en je omgeving gaat na of je lichaam en je omgeving mogelijke gevaren herbergen; mogelijke gevaren herbergen; geeft achtergrondsgevoel van angstgeeft achtergrondsgevoel van angst

Rustbrein actief tijdens “niets doen”

2) Gevoeligheid voor negatieve 2) Gevoeligheid voor negatieve informatieinformatieangstige gezichten vallen sneller op angstige gezichten vallen sneller op dan blije of neutraledan blije of neutrale

3) De hersenen lijken op klitteband als het 3) De hersenen lijken op klitteband als het gaat om negatieve ervaringen en op teflon gaat om negatieve ervaringen en op teflon bij positievebij positieve

Negatief gemarkeerde gebeurtenis

Werkgeheugen ( korte termijn geheugen):Werkgeheugen ( korte termijn geheugen):een tijdelijke opslagplaats van taak-een tijdelijke opslagplaats van taak-relevante informatierelevante informatie

““Error” doorgegeven aan Amygdala; Error” doorgegeven aan Amygdala; reactie reactie wordt emtioneler en impulsieverwordt emtioneler en impulsiever

Orbito Frontale Cortex

Amygdala

Iets nieuws vraagt veel energie van de PFC Iets nieuws vraagt veel energie van de PFC en activeert het limbische systeemen activeert het limbische systeem

Fight & Flight

Chinese vingervalChinese vingervalveranderen is pijn…veranderen is pijn…

““Je kunt de eerste pijl niet afweren, Je kunt de eerste pijl niet afweren, maar de tweede wel”maar de tweede wel”

BoeddhaBoeddha

• Eerste pijlenEerste pijlen::- signaal om acties te nemen om het - signaal om acties te nemen om het vege vege lijf te beschermenlijf te beschermen- verdriet bij bedreiging dierbaren- verdriet bij bedreiging dierbaren- lijden als hen schade wordt - lijden als hen schade wordt berokkendberokkend- je gekwetst voelen als je wordt - je gekwetst voelen als je wordt geminacht, of wordt afgewezengeminacht, of wordt afgewezen

Tweede pijlenTweede pijlenreacties op (vermeende) eerste pijlenreacties op (vermeende) eerste pijlen• We schieten ze zelf af ( pijn..> woede)We schieten ze zelf af ( pijn..> woede)• Veel tweedepijlreacties treden op terwijl er Veel tweedepijlreacties treden op terwijl er

eigenlijk nergens een eerste pijl te bekennen eigenlijk nergens een eerste pijl te bekennen valtvalt

• We We voegenvoegen er lijden aan er lijden aan toetoe• Pijlen gedoopt in drie giften:Pijlen gedoopt in drie giften:- Hebzucht (maakt me star over hoe ik de dingen wil hebbenHebzucht (maakt me star over hoe ik de dingen wil hebben- Haat (maakt me boos en geërgerd)Haat (maakt me boos en geërgerd)- Onwetendheid (vat de situatie persoonlijk op)Onwetendheid (vat de situatie persoonlijk op)

Lijden is niet abstract of Lijden is niet abstract of conceptueel; het is belichaamd…conceptueel; het is belichaamd…

Pain-Topics.orgNews/Research; Updates; june 2010Pain-Topics.orgNews/Research; Updates; june 2010

PIJNVerwerking nociceptie

LIJDENBreinregio’s voor emotie en zelf-evaluatie

Veel lijden is licht maar chronisch…om het te verlichten moet je de oorzaken ervan begrijpen

BLOK IIIBLOK III

WERKELIJKE WERKELIJKE VERANDERINGVERANDERING

COMTEMPLATIEVE COMTEMPLATIEVE NEURONEURO

WETENSCHAPPENWETENSCHAPPEN

Verbinding tussen oost en westVerbinding tussen oost en westBelangstelling voor Belangstelling voor contemplatieve contemplatieve

neurowetenschappen neemt toeneurowetenschappen neemt toe

Wat bedoel je met ‘contemplatief’ ?Wat bedoel je met ‘contemplatief’ ?

De ontdekkingen op het “snijpunt” geeft relaties De ontdekkingen op het “snijpunt” geeft relaties aan van hersen- en geestestoestandenaan van hersen- en geestestoestanden

Wat is het verband tussen de geest en Wat is het verband tussen de geest en hersenen, vooral mbt de bewuste ervaring?hersenen, vooral mbt de bewuste ervaring?

Werkhypothese:De geest is wat de hersenen doen…

Daarom: Een ontwakende geest betekent ontwakende hersenen

??

ALS HET BREIN DE ALS HET BREIN DE OORZAAK VAN LIJDEN OORZAAK VAN LIJDEN IS, KAN ZE OOK ALS IS, KAN ZE OOK ALS REMEDIE DIENEN…REMEDIE DIENEN…

ALS JE BREIN VERANDERT, ALS JE BREIN VERANDERT, VERANDERT JE GEESTVERANDERT JE GEEST

Neuroplasticiteit; het vermogen van Neuroplasticiteit; het vermogen van het brein levenslang te leren en te het brein levenslang te leren en te veranderenveranderen

GOEDHEIDGOEDHEIDAANDACHTAANDACHTWIJSHEIDWIJSHEID

GoedheidGoedheid

Kalmering via parasympat.zenuwstelsel

PositieveEmoties limb. systeem

Integratie PFC

Stap uit het patroon, stel oplossingsgerichte Stap uit het patroon, stel oplossingsgerichte vragenvragen Frederike Bannink; oplossingsgerichte vragen, 2006Frederike Bannink; oplossingsgerichte vragen, 2006

Probleem-gericht

Oplossings-gericht

De manier waarop je aandacht schenkt stuurt het neuronale afvuurproces heel specifiek

Het middelste prefrontale gebied integreert de Het middelste prefrontale gebied integreert de cortex, het limb.systeem, de hersenstam en het lijfcortex, het limb.systeem, de hersenstam en het lijf

Maken van“Maps”

Functies Prefrontale CortexFuncties Prefrontale CortexLichaamsregulatieLichaamsregulatieAfgestemde communicatieAfgestemde communicatieEmotionele balansEmotionele balansAngst regulatieAngst regulatieFlexibiliteitFlexibiliteitInzichtInzichtEmpathieEmpathieMoraliteitMoraliteitIntuïtie Intuïtie

ALS JE GEEST VERANDERT, ALS JE GEEST VERANDERT, VERANDERT JE BREINVERANDERT JE BREIN

Richard Davidson; Mijn brein is niet jouw brein; 2012

Left anterior shift

YOU CAN USE YOUR MIND TO YOU CAN USE YOUR MIND TO CHANGE YOUR BRAIN, FOR THE CHANGE YOUR BRAIN, FOR THE BETTER…BETTER…

Self-directed neuroplasticitySelf-directed neuroplasticity

Waar richt je je aandacht op?- gedoe; twijfel?- dankbaarheid; kwaliteiten?

AandachtAandacht

Vaardig gebruik maken van Vaardig gebruik maken van opmerkzaamheid van binnen en buitenopmerkzaamheid van binnen en buiten

Investigation of mindfulness meditation to Investigation of mindfulness meditation to promote mindsightpromote mindsight

Soc Cogn Affect Neurosci. 2008 March; 3(1): 55–61.Soc Cogn Affect Neurosci. 2008 March; 3(1): 55–61.

Concentratie grijze stof van de mediale prefrontale cortex correleert met de hoeveelheid uren meditatie.

De manier waarop je aandacht schenkt stuurt het neuronale afvuurproces heel specifiek

WijsheidWijsheid

Toegepast gezond verstand

•Begrijpen wat pijn doet •en wat helpt

•ontwikkel sterkere mentale•programma’s•en aanvaard

Pijn helenPijn helenover pijnlijke dingen praten met iemand die je over pijnlijke dingen praten met iemand die je steunt werkt…steunt werkt…

Positieve ervaringen

Pijn

Positieve ervaringen internaliserenPositieve ervaringen internaliseren

1)1) Verander positieve ervaringen in positieve Verander positieve ervaringen in positieve feitenfeiten

2)2) Geniet van de ervaring; maak haar Geniet van de ervaring; maak haar duurzaam door er minimaal 15 sec bij te duurzaam door er minimaal 15 sec bij te blijven; richt je op:blijven; richt je op:

- EmotiesEmoties- Lichamelijke gewaarwordingenLichamelijke gewaarwordingen3) Visualiseer de ervaring en versterk haar3) Visualiseer de ervaring en versterk haar

Niets is wat het lijkt…Niets is wat het lijkt…leren kijken met nieuwe ogenleren kijken met nieuwe ogen

Bedankt voor uw aandachtBedankt voor uw aandacht www.trilemma.nlwww.trilemma.nl

De werkelijke ontdekkingsreis bestaat er De werkelijke ontdekkingsreis bestaat er niet in, dat je nieuwe landschappen niet in, dat je nieuwe landschappen ontdekt, maar dat je de wereld met ontdekt, maar dat je de wereld met

nieuwe ogen bekijkt … nieuwe ogen bekijkt … Marcel Proust Marcel Proust