G ea c h t e l e d e n ,

M E D E D E L I N G E N

V A N

L I N I A A L

o k t . 8 3 - j g . V I I n r . 1

reda c t i eadre s :

Terbeke n s t r a a t 5 3 9 4 3 0 N i euwe r k e r k e n

bankreke n i nge n :

3 9 3 - 0 6 6 0 3 0 2 - 1 5 2 9 3 - 0 1 2 7 9 9 0 - 0 5

leden 1 5 0 f r . s teunende leden m i n . 3 0 0 f r

L a t e r d a n g e b r u i ke l i j k k r i j g t u h e t e e r s t e numme r t j e v a n L i n i -a a l V I I i n d e b u s . Om s t a n d i g h e d e n e n o o k - l a a t o n s e e r l i j k we z e n - d e a a r d v a n o n z e v e r e n i g i n g , z i j n d a a r d e o o r z a a k v a n .

I k wa s z o n d a gnam i d d a g 4 s ep t em b e r v o l o p b e z i g m e t h e t k l a a rm a ­k e n v a n wa t h e t k e rm i s numm e r 8 3 v a n L in i a a l h a d mo e t e n word e n , t o e n i k b i j m i j n v a d e r we rd g e r o e pe n . H i j wa s g e t r o f f e n d o o r e e n ha r t i n f a rc t . Dr i e d a g e n l a t e r is h i j g e s t o rv e n . E e n p a a r weken v o o r d i e n wa s h i j m e t m i j nog a a n z e e e n k e e k s t i l z w i j g e nd - e n e e n be e t j e o n b e g r i j pend - t o e h o e i k m i j n t i j d d a a r zov e e l a l s mog e l i j k g e b r u i k t e om h e t b o e k v a n p a s t oo r J . De B r ouwe r o v e r h e t God s d i e n s t i g l ev e n i n h e t L a n d v a n Aa l s t v o o r L i n i a a l samen t e v a t t en . G e l u k k i g h e b i k h e t w e r k nog t w e e n am i d d a g e n op z i j g e z e t om m e t hem t e k u n n e n g a a n wa nd e l en d o o r d e d u i nen v a n K o k s i j d e , wa a r h i j a l s k l e i ne j o n g e n n e g e n maanden in S t e r d e r Z e e h a d v e r b l ev e n . V o l he imwe e h e r i nn e r d e h i j z ic h hoe z i j n v a d e r hem t o e n kwam b e z o e k�l e n m e t hem d o o r d e du i n e n t r o k . Hoe sc herp voe l i k nu d e ec h t h e i d aa n van Ma r t i n u s N i j ho f f s v e r z e n :

- Nu l i g t m i j n j o n g e n naa s t m i j i n d e he i d e En w i j s t m i j wa t h i j i n d e wo l ke n z i e t , Nu s c hr e i i k z e l f , e n i i e i n h e t v e r sc h i e t D e v e r r e wo l ken waa rom m o e d e r s c h r e i d e -

- 2 -

Thu i s h e e f t v a d e r m i j s t ee d s v a n v e l e m a t e r i ! l e ka rwe i e n o n t l a s t , z o d a t h e t m i j mog e l i j k w e r d t i j d a a n d e z e m e d ed e l i n g e n t e b e s t e ­d e n . O p d i e m a n i e r h e e f t h i j z i j n g r o t e d e e l b i j g e d r a g e n t o t d e z e b e s c he i d e n b e z i g he i d . Da t i s o o k d e r ed e n wa a r om i k h i er n o g even over m i j n vad e r s p re e k .

H o e g o e d z o u h e t v o o r o n z e v e re n i g i ng n i e t z i j n d a t ha a r wer k i n g n i e t z o u a fh a n g e n v a n z o ' n p e r s o o n l i j ke g e b eu r t en i s s e n . W a t i n M e r e e n I -I a a l t e r t mog e l i j k i s , n l . e e n � v a n m e d e we r k e r s d i e i e d e r hun d e e l d o e n , z o u d a t b i j o n s n�u n n e n ? I k w e r k g ra a g v o o r L i n i a a l , maa r i k k a n n i e t d e g a r a n t i e b i ed e n v a n r e g e l ma a t e n d uu r z aamhe i d . D a t word t v a n m i j wa a r sc h i j n l i j k o o k n i e t v e r ­wa c h t , m a a r he t z o u t o c h j amme r z i j n d a t d e f a k ke l , d i e t ha n s b e h oo r l i j k b r a n d e n d e i s , i n g e v a l v a n n o o d n i e t z o u kunnen wo r ­d e n d o o r g e g e ve n . I k k i j k hoopvo l u i t n a a r d e d a g w a a r o p n i euwe m e d e we r k e r s z ic h z u l l en a a nme l de n . Z i j z u l l en m e t o p e n a r m e n o n t va n g e n wo r d e n .

F r e d y De S c h r y v e r , v o o r z i t t e r .

o o

o

De l ed e n d i e hun b i j d r a g e v o o r h e t w e r k j a a r 1 9 8 3 - 8 4 a l hebben g e s t o r t , v i ri d e n h i e r b i j hun l i dmaa t sc ha p s k a a r t i n ge s l o t en . D e a n d e r e n kr i j g e n nogma a l s d e g e l e g e nhe i d hun l i dm a a t s c h a p t e h e r n i euwen d . m . v . b i j g a a nd o v e r s c h r i j v i ng s fo r mu l i e r .

o o

o

V R I JDAG 4 NOVEMBER 1 9 8 3 TE 2 0 UUR : VERGAD ER I NG v a n L i n i a a l i n h e t p a r oc h i a a l c e n t rum , D o r p s p l e i n t e N i euwer k e r ke n . W o r d e n v e r a c h t : - d e b e s t u u r s l ed e n ;

- d e d e e l n em e r s a an o n z e t en to o n s t e l l i ng k e r ­m i s N K 8 3 ;

- k a nd i d a a t - exposa n t en v o o r vo l gend j aa r ; - a l w i e g e i n t e r e s s e e r d i s i n o n z e we r k i ng e n

a l w i e w i l meewe r k e n . We m a k e n e r e e n g e z e l l i g e a v o nd v a n . We zu l l en d e kom e n d e ac ­t i v i t e i t en v a n L i n i a a l nog e e n s b e s p r e k en . Rapha ! l Bue k e n s nod i g t a l l e N i euwe r k e r k s e sc h i l d e r s u i t om a a nwez i g te z i j n . l I i j s t e l t voor d a t d e z e m e n s e n met m e k a a r c o n t ac t z ouden opnemen e n o n d e rhouden . M e e r i n l i c h t i ng e n t e r p l a a t s e .

o

o

He t volgend nummer van Liniaa l versc h i j nt z odra we z ekerheid hebben over onze a c t i v i te i ten , waa r s c h i j n l i j k e i nd november . I nhoude l i j k z a l h e t bi j na u i t s l u i tend hande len over een N i euwer­kerkse m i s s i onar i s Theoph i e l Redan t , zende l ing i n Mongo l i ä .

- 3 -

OVER La , TOOR D E V I J L E N D E W I TTE MOLJ E R

D e oudere Nieuwerkerkenaren h e rinneren z ich nog da t het h u id ige Molenbaan j e ( rechtover J . P . De Block en naa s t de e lektr i c i t e i t s ­winke l De Sme t in de Brem t s t r a a t ) h e t " stretje van Lo " of " in de Lo " werd genoemd , naar één van de bewoners van de vier " rekhu i z e ­ke s " d i e daar des t i j d s s tonden .

De echte naam van Lo wa s Leon Cal lebaut . H i j was een l ange magere man die steeds v r i j g e z e l i s g e b l even , a lhoewe l hij twee keer "op traan" (op trouwe n ) hee f t g e s taan . Toen Lo i n de kerk door de pa s ­toor gedurende d r ie zondagen wer d geroepen , " geboden van d e n huwe­l i j ken staa t , e e r s te gebod . . . , tweede gebod . . . , derde gebod . . . " , s tond h i j telkens recht e n r i e p in vol le kerk : " tegenwoord ig " . Als het echter op t rouwen aankwam l ie t Lo verstek gaan !

Lo wa s een g root nonk e l van Joz e f Beeren s , onze oud-ve ldwachte r , en van C l ementine Beerens . H i j wa s een broer van hun grootmoeder . H i j ove r leed in 1 9 2 1 , de week v66r .C l eme n t i ne haa r eerste commu ­nie deed . Lo was door z i j n hond gebeten en begon daarna te sukke­len ; toen hij s t i e r f wa s hij ongeveer 7 0 j aa r .

Lo h i e ld een bo l lenwinke lken open . ' s Zondags kwam het j ong vo lk er samen , wan t het s tak n i e t nauw b i j hem . Hij verkocht " schrapne l " , een "mot j e n " (maa t j e ) voor een cent : k l eine , w i t t e bo l leke s , pre­cies punai skes , w i t , gee l en r o z e gek l eurd , d i e direct smo l ten op de tong . Op z i j n s toof werden e r ook har ingen g e rookt en erwten "geka s t " ( gepof t ) . Lo had ook schomme l s op z i j n hof gemaak t , waar de ki nderen voor " een h a l f k e n " ( 1 /2 cen t ) mochten i n " b i j z e n " ( schomme le n ) . Me t een f lu i t s ignaal maakte h i j duide l i j k wa nneer ze moes ten ophouden .

Lo maakte ook kru iwagens voor de k i nderen , d ie daarmee dan de straten a fdwe i lden op zoek naar paardevi j gen , niet omdat ze dat graag deden , maar "verpl ichten d i en s t " van de ouder s ! Volgens Edgard Muylaert waren zowe l de schomme l s als de kruiwagens van Lo van "vigorbak ske s " gemaak t . Vigor was de naam van een waspoe ­der da t was verpakt in houten bakken , d i e voor a l les en nog wat werden aangewend . C lementine Beerens meent ech ter dat het vigor ­poeder pa s na Lo ' s t i j d is opgekomen .

Mi j n twee zegsl ieden versch i l l e n nog op een ander punt van men i ng . Zo vertelde m i j Edgard dat Lo mos s e l e n verkoch t . H i j reed ermee rond met z i j n kruiwagen en zong dan met luide s tem : 10 , 10 , 10 , 10 , hier is nen dikken , vet j en 1 0 , goe i veske mosse len , ge mokt ze schuen , wast z e , ge z e t j z ' op , g e lotj ze n e k i j er bro-o-o - s e len , me e wa peper en a j ui n .

C l ementine ech ter , her inne r t z ich dat Lo enke l har ing verkocht en dat hij die met een karre t j e rondvoerde , roepende : hier i s ne 10 . . . Da t karre t j e werd getrokken door een hond , die met het

- 4 -

karre t j e a l l een naar h u i s kwam a l s Lo " bl e e f hangen " , nada t h i j z i j n wa a r verkoc h t had !

' s Zonda g s g i ng Lo i n de c a f é s met gepo f t e erwten rond , z e g t Ed ­gard . H i j riep dan : j onge s , j onge s , 10 , erwt j e s j onges , erwt j e s .

Op een keer kwam Lo m e t z i j n k r u iwagen in de R i j de n t , waa r een haas i n de ree t ( v i j ver om v l a s i n t e r o t e n ) sprong . Lo had hem gepa k t , ma ar omd a t S tampe r s W i tt e n , d e broer van Toor de V ijl d i e boswa c h ter wa s van burgeme e s t e r C a l l ebau t , h e t g e z i e n had , wa s Lo de haas b i j de burgemees t e r gaan drage n . N i e t temin werd h i j t o t d r i e maanden p r i son veroorde e l d .

Toen h i j weer vr i j kwam , spo t te Toor de Vi j l me t hem in ' t c a f é e n z e i : Lo , Lo , n e n u e s i n de r i j et ! Waarop Lo , rapper dan de wind die waa i t an twoordde : Pak t a v i j l e n v e l t j er em u i t ! Toor de V i j l wa s immer s raz end kwaad a l s men hem m e t z i j n b i j naam aan­sprak . D i e had h i j gekregen toen hij eens een v i j l g e s t o l en had toen z e i n den bo s van de j uge bomen aan het z a gen waren . Er werd dan ook geen g e l egenhe id onver l e t g e l a t e n om hem ermee te pe s ten . Zo ook de W i t t e Mo l j e� (mulde r ) , Cyr i e l Van Sande d i e op een hof op de Bremt s traat woonde ( s c h u i n s rechtover Paul Lievens nu) .

De w i � te mo l j e r wa s de k i nderv r i end op den Bremt ; a l t i j d waren er k i nderen rondom hem e n op z i j n er f . A l s d e pu n t van hun top los kwam , g i ngen z e ermee bi j de w i t te mo l j er om ze l a ten va s t te z e t t e n . Die keek dan hee l gewi c h t i g naar d e -p i n van de t op e n z e i z i edet k i n j eren , z i ede t ( z e z agen natuu r l i j k n i e t s ! ) , i k e n kenne k i k da n i e va s t z e t ten , ik hem dor een v i j l ver vandoen ; l ep t , go z e ba Toor u e l n . . .

De w i t te mo l j er had eens twee N i euwerkerkenaren op h e t v e l d z i en vechten wegens een gesc h i l over de " sc h i j evoor " ( sc h e i d i ng s voor t u s sen twee s tukken l a nd ) . Zonder d r a l e n l i ep h i j te voet naar Aa l s t naar de redac t ie van de Korenbloem en l i e t er i n z e t ten :

S e n s a t i e t e Nieuwerkerken

Groot tweegevec h t t u s sen e e n me t te n en een beer ( d e b i j namen van de twee vechters ! ) , gescheiden door k l edden .

HET STORT I S WEER OPEN 1 1

F . D . S .

I n Liniaa l V I , 3 , p . 3 4 ver scheen een a r t i k e l van P . Cordemans g e t i te l d " He t s tor t is weer open " , wa a r i n h i j het f e i t �an­k l aa g t d a t een aan nemer het ver l engde van de vroegere Nleuwer­kerkse s to r t p l aa t s -de va l le i van de K l e inderbeek- aan het d i c h t s torten wa s . Omwi l le van privé be l a ngen werd hier een aanvang gemaak t me t h e t v e rwoes ten van é é n van de l a a t s t e N i euwerkerkse s tuk j e s n a tuurgebied .

I n een b r ie f van 1 8 mei 1 9 8 3 schreef de Reg iona l e Ak t i egroep Lee fmi l ieu Dender en Sche lde ( Ra ide s ) aan de reda k t i e van Liniaa l het vo lgende .

- 5 -

"He t gaa t h i e r z o nder m e e r o m a a n ta s t i n g van e e n g e b i e d , da t op he t g e we s tp l a n { K . B . van 3 0 m e i 1 9 7 8 } a a n g edu id i s a l s Na t u u r g e b i e d . Di t i s ondu ldbaar, n i e t e n k e l omwi l l e va/1 de na t u u r sc h e nding {die e r o n g e t w ijfe ld i s } , maar ook omwi l l e van de g e we s tp l a n - o v e r t r ed i n g . Z o e r moc h t s p r a k e z ij n van enige a l dan n i e t oog l u i k ende medep l i c h t i g h e i d van d e o v e r ­h e i d { e n w e d u s van s c he n d i n g k u n n e n s p r e k e n } , dan k o m t d e z e z a a k z e k e r i n he t Z wa r t b o e k v a n de Oo s t v l a am s e G e w e s t p l a n n e n , waa r w e nu rond a a n he t w e r k z ij n . Na onder z o e k t e r p la a t s e h e b b e n we navraag gedaan op he t s ta d ­hu i s {di e n s t Ope n ba re We r k e n } . He t b l ij k t da t p a s on l a n g s e e n a a n v raag t o t v er g u n n i n g { n i e t e e n s r eg u la r i s a t i e v e r g u n n i n g . . . } i s ingedi e n d . M . a . w . er i s g 4 4 n t o e s t emm i n g "om e e n z o i ng r i j ­pende ve rander i n g a a n di t g e b i ed t o e t e b r e n g e n " . Naar men ons meegede e ld he eft , heeft he t Co l l e g e van Burgem e e s t er e n Sc hepe n e n de z a a k r e ed s " b e s p r o k e n " me t h e t g e v o lg da t door de t e c h n i s c h e d i e n s t reeds ter p la a t s e gegaan is e n d e wer ­k e n t o t d u s v e r s t i l l igg e n . Wijz e lf z u l l e n - me t o f z o nder o p e n ba a r onde r z o e k d e Commo do et Incommodo - u i t i ng g e v e n aan o n s b e z waar t o t i nwi l l i g i n g v a n d e v e r g u n n i ng sa a n v raag . Zo d i t moc h t g e b e u r e n bege eft h e t Co l l ege z ic h z e lf i n de i l l ega l i t e i t . Naa r ana l o g i e m e t d e n a b ij g e l eg e n B la u wbo s - s t o r t a ffa i r e s t aan w e o v e r i g e n s o p h e t he r s t e l in de o o r sp ro n k e l ij k e t o e s t a n d . W e z u l l e n d a n o o k e i ­B e n dat e e n vorde r i ng daa r t o e i n g e s t e ld word t . Wij houden U v erder op de hoog t e . "

De a annemer bl i j kt i nderdaad Z l J n ac t i v i t e i t en te h ebben g e ­s topt , d o c h e n k e l nadat het onde r z oek van Ra l d e s op gang kwam . Voordien hadden w i j z e l f de z a a k a l op de d i e n s t l e e f m i l i eu van de s t ad Aa l s t geme ld , e c h t e r zonder resu l taat .

De vraag i s hoe h e t moge l i j k i s d a t z o i e t s i n on z e t i j d nog kan gebeu r e n ? Hee l e envoud i g omdat d e veran twoord e l i j k en oog­l u i ke nd toes taan wat ze zouden moe ten verbieden en pa s s i e f b l i j ven waar z e z ouden moe t e n optrede n . W e g e l oven n i e t d a t het s tadsbestuur z ic h z o nd e r m e e r o m de t u i n l a a t l e iden m e t verkeerde i n l i c h t ingen . We g e loven e e rder i n een v r i endend i e n s t , het verg i f van de po l i t i e k .

Maar ook de oppo s i t i e gaat n ie t v r i j u i t . I n het s t r eek n i euws van een paa r k r a n ten l a z e n w i j dat i n j un i 1 1 . op de gemeen t e ­raad werd g e ï n t e r pe l l e e rd o v e r een s l u i k s to r t . . . in de Haa l ­ter t s traat t e N i euwerkerken ! Daar i s het echter z o proper a l s het m��r z i j n kan . De i n te r p e l l a n t hee f t bl i j kbaar i e t s verno­men over een s lu i k s to r t e n hee f t z ic h n i e t een s de moe i t e ge­troost om de zaak n a te t r e k ken , voor a l e e r ze op d e gemeen t e ­raad te brengen . Wa t bewi j s t dat de kern van d e z aak , m i l i e u ­bescherming , h e m n i e t z o z e er i n te r e s s e er t , maa r we l h e t beh a ­len v a n po l i t i e k e tr iomf op d e tege n s tande r . Derg e l i j k e ma n i e r van oppos i t ie voe r e n i s d e dood van de democ ra t i e .

I s het n i e t j ammer dat er m i l ieuveren i g i ng e n moe t e n be s t aan om toe te z i en dat de po l i t i c i de wet ten toepa s sen d i e z e z e l f hebben ges temd ?

I s het n i e t j ammer d a t zo we i n i g burg e r s van hun democ r a t i sche rechten gebr u i k durven te maken , u i t vrees d a t hun gemoed s r u s t z o u worden vers toor d ?

- 6 -

HET STORT I S WEER OPEN 1 1 1

Nad a t bovens t aande t e k s t reeds d r u k k l a a r wa s gemaak t , kon worden va s tg e s t e l d dat de a anneme r met het s t o r t e n van voorname l i j k a f ­braakma t e r i a a l vo lop verder g i ng . De Heer P . Cordeman s schreef op 7 september 1 1 . een b r i e f naar Raldes é n naar de schepen van l e e fm i l i eu en grondbe l e id , A. Doom s , om daar tegen m e t k lem t e protes teren . H i j on tv i ng e e n a n twoord v a n de schepen , d . d . 2 3 septembe r , waar i n hem h e t volgende werd meegedee ld :

"A l s g e vo lg v a n u w br i ef e n e e n monde l i nge rea c t i e van e e n b e ­s tu u r s l i d v a n Ra l d e s werd de h u i d i g e t o e s tand v a n hogergeno emd t e r r e i n �oor de d i e n s t L e efm i l i e u nagegaa n .

Hi e r b ij werd v a s t g e s t e ld da t h e t s t o r t e n van afbraa kma t e r iaa l onda n k s h e t w e i g e r i n g s be s l u i t t o t he t w i j z i g e n van h e t bodem­re l i ëf dd . 29 a u g u s t u s 1 9 8 3 , v e rder gaa t .

Wij h e bb e n mevrouw A . De Mag h t -A e l br e c h t , Sc hepen v a n Ope n ba r e We r k e n e n R u im t e l i j k e Ord e n i ng d a n o o k g ev raagd o m h a a r d i e n s t e n , o n m i dde l l i j k na he t 4efi n i t i e f word e n van d i t w e i g e r i ng s be s lu i t o p t e drag e n om to t e e n v o or l o p i g e v e r z e g e l i ng v a n h e t t e r r e i n o v e r t e gaa n .

A nd e r z ijds hebben wij d e h e e r Burgeme e s t e r ge vraagd o m o p grond var. z i j n b e v o egdhede n , hem v e r l e e n d i n a r t . 54 van het afva l d e ­c r e e t van 2 j u l i 1 9 8 1 , maa t r eg e l e n t e t r effe n , v ermi t s de exp l o i ­t a n t v o o r z ij n a k t i v i t e i t e n o p he t t e r r e i n ( n l . h e t s t or t en en recyc l er e n van afbraa kma t e r iaa l ) v o l g e n s ar t . 2 5 v a n het z oj u i s t aange haa lde decr e e t · v e r g u n n i ng sp l i c h t ig i s . "

To t heden bl i j f t h e t stor t nog s teeds geopend .

zondag 0 9 . 1 0 . 8 3

N I EUWER KE R KEN I N GROOT-AALST ANNO 1983 ======================================

We hebben d i t j aa r toch wee r s t e r k de i n d r uk opgedaan dat N i euwerkerken i n Groo t - Aa l s t e n k e l g e l i j kwaa rd i g i s als het op be l a s t i ng be t a l e n aankomt , maar niet voor h e t verk r i j gen van e l eme n t a i r e zorg vanwege de gemeente .

Voor e e r s t i s er h e t gevaa r l i j ke k r u i spunt Terbeken s t r a a t -Maaldree f , waar om de have r k lap gebo t s t word t . I n aug u s t u s 1 1 . gebeurde een ongeva l waarb i j een wagen kante lde en een per soon vr i j e r n s t ig gekwe t s t werd . Moe ten er e e r s t doden va l len voo r ­a leer m e n d e z e z aa k z a l k la r e n ?

D e bot s i ngen gebe uren mee s t a l t i j d ens de zome r , omwi l l e van de hoge begroe i i ng op de b raak l i ggende bouwgronden aan het k r u i s ­pu n t . Me t een bee t j e i n spann i ng i s de z ichtbaa r h e id daar hon­derd percent te verbeteren ; met aangepa ste s igna l i sa t i e wordt het k r u i s punt volkomen v e i l i g . Na een bo t s ing i n j un i 1 1 . be l ­d e n w e de s tad sd i en s t e n o m het g r a s t e komen maa ien ; ' s nam id-

- 7 -

dags gebeurde d a t , maar h e t g r a s i s d a a r s ed e r td i en n i e t k o r t gebl even . . .

Maa i en gebeur t ook s lech t s moe i z aam op d e weg e l s waa r la ng s d e men sen n a a r h e t s ta t i o n gaa n o f f i e t s e n .

Op sommige s tr a t en s t a a t h e t o n k r u i d haa s t een me t e r hoog i n d e s traa tgoo t .

Man t j e s V i j ve r l i g t e r maar z i e l i g b i j e n z o i s h e t ook g e s t e l d met he t spee l p l e i n op de oude brouwer i j .

N i euwe r k e rk e n i n Groo t - Aa l s t i s n i e t ben i j d e n swaa rd i g !

VERVOLG VAN PAG I NA 1 4

v e r l iep volgens v a s t g e s t e lde normen .

De deken s t e l d e ook de p a s t oo r s aan , waa r voor h i j een vergoed i ng o n tv i ng . Franc i sc u s van Gerwe n , pa s toor van N ieuwe rk e r k e n ( 1 7 6 3 -1 7 6 9 ) schonk b i j z i j n a a n s te l l i ng i n 1 7 6 3 8 g l 8 s t 200rden i . p . v . de gebr u i ke l i j ke 7 gu lden .

De deken had ook r e c h t op h e t brev i e r van een p r i e s te r d i e b i n ­n e n z i j n deke n i j ove r l eed . Soms werd d i t brev i e r a a n de v e rwa n -t e n v a n d e ove r l edene verkoch t . Te N i e uwe rk e rken wa s h e t brev i e r in 1 7 8 3 " sa t i s " ( ve r s le t e n ) o f " omn ino t r i tuM" ( vo l ledig gescheurd ) ( Waarsc h i j n l i j k gaa t h e t h i e r ove r h e t brev i e r van Jud . De Tim­

merman ( of Temmerma n ) d i e te N ie uwe r k e r k e n onderpas toor wa s v a n 1 7 59 t o t 6 december 1 7 8 3 , z i j n s t e r fd a t um ; t u s s e ndoor werd h i j tweema a l dese r v i tor o p o n z e pa roc h i e benoemd , te l k e n s a l s z i j n pas toor ove r l eden wa s . )

De deken k l aagde ook m i s b r u i k e n a a n . I n z l J n v e r s lag van 1 6 3 0 ver z e t h i j z i c h tegen h e t g e b r u i k t e N i euwe rkerken va nwege d e kerkfabriek e e n f e e s tmaa l i n te r ic h t e n b i j h e t pred iken v a n d e p a s s i e o p Pa lmzondag e n v a n d e ver r i j z e n i s o p Pasen , wa t o p h e t v i k a r i a a t m e t " bene " werd beoordee ld .

KERM I S N I E UWER KERKEN ANNO 1769

Ac tum i n t c o l leg i e den 9 Jbre 1 7 6 9

( wo r d t vervo l g d ) F . D . S .

Den pra t e r van N i e u wer k e r k e n i s door he t c o L L e g i e geau t ho r i s e e r t omme t e on tvangen d e n dagh v a nde k e rm i s s e v a n n i e u w e r ke r k e n d e twee s t u y v e r s v a n ider kraam a Ldaer s ta e nde o v e r g ewo on L ij c k e recogn n i t i e .

( S . A . n r . 2 5 , 3 6 9v O )

8 -

K O L L E B L 0 E M E N

O p d e z o n g e b r a n d e b e r m e n ,

L a n g s h e t h e t e z o m e r v e l d ,

W a a r e e n z e e v a n r y p e n d k o r e n

N a a r h e t f e e s t v a n ' t o o g s t e n w a c h t ,

s t a a n , l y k j o n g e b a l l e r i n n e n ,

M e t h u n k o r t e , r o d e r o k j e s ,

V a n h e t f y n s t g e w e v e n l i n n e n ,

G r o e p j e s l i e v e k o l l e b l o e m e n ,

V r o l y k g r o e t e n d l a n g s d e b a a n .

W a r m e w i n d e n d a r t e l s p e l e n

M e t h u n k l e e d j e s h e e n e n w e e r ,

Om h e t z a l i g o o g t e s t r e l e n

V a n d e e e n z a a m w a n d e l a a r ,

D i e , d o o r ' t m o o i e s p e l v e r r u k t ,

Op d e v e l d w e g s t i l b l y f t s t a a n ,

Om m e t i n n i g s t e b e h a g e n ,

A l d i e w e e l d e g a t e s l a a n .

P l u k z e n i e t , z e z y n s i e r a d e n D o o r g e e n m e n s e n h a n d v e r z o r g d ,

M a a r b e h o r e n t o t d e v e l d e n ,

L y k d e w a r m e z o n n e s t r a l e n ,

L y k d e b l y d e l e n t e w i n d ,

L y k h e t l i e d d e r n a c h t i g a l e n , L y k d e m i l d e m o r g e n t i n t .

P l u k z e n i e t , z e z y n z o t e d e r , L a a t z e o p h u n s t e n g e l s t a a n , W a n t z e w e l k e n i n u w h a n d e n ,

Ko r t e n b r o o s i s h u n b e s t a a n . W a n t g e l y k w e l k a n d r e b l o e m e n

H e b b e n z ' op d r a c h t t e'

v e r vu l l e n ,

D i e h e t h a i t d e r m en s e n r o e r e n , I n h u n r o u w o f b l y g e m o e d .

- 9 -

Ro z e n , t u l p e n e n j a s m y n e n

L a t e n z i c h z o g r e t i g t u i l e n

O m d e f e e s t e n k l e u r t e g e v e n ,

W a a r e r v r i e n d e n s a m e n z y n .

O f i n d r o e v e h o s p i t a l e n

W a a r e r z o v e e l z i e k e n z u c h t e n

E r w a t h o o p e n t r o o s t t e b r e n g e n .

O f i n e e n z a a m o u d e r s h u i s j e s

W a a r m e n n a a r e e n k u s j e t r a c h t

D a t d e k i n d r e n h e l p e n d g e v e n .

E n o p z o n g e b r a n d e b e r m e n ,

L a n g s h e t h e t e z o m e r v e l d ,

S t a a n d e r o d e k o l l e b l o e m e n

V r o l y k g r o e t e n d , m i n z a a m w u i v e n d ,

N i e t a l s ' t b e e l d d e r y d e l h e i d ,

N i e t o m m e n s e n t e b e k o r e n ,

M a a r o m h e n z o s c h o o n t e v r a g e n ,

L a n g s h u n w e g e n , w e r k o f r u s t ,

B l y o f d r o e v e d a g e n , i m m e r

t e b e h a g e n , t e b e m i n n e n ,

E n h e t l e v e n l i e f t e h e b b e n .

C h a r l e s D e S a e d e l e e r

- 10 -

GODSD I EN ST I G LEVEN I N HET LAND VAN AALST

TUSSEN 1621 EN 1796

V i j f t ien j aa r na z l J n " B ijdrage tot de ge s c h i eden i s van h e t god s ­d i e n s t ig l e ve n en de k e r ke l ijke i n s te l l i ngen in he t Land van Aa l s t t u s s e n 1 5 5 0 en 1 6 2 1 , v o lgen s d e v e r s l agen van de dekana l e b e z oeken " , waaraan w i j i n L i n i a a l V I , 4 een bespr e k i ng w i j dden , pu bl iceerd e J . De B rouwer i n 1 9 7 5 de " B ijdrage t o t de ge s c h i ede­nis van d e k e r k e l i j ke i n s t e l l i ngen en he t god s d i e n s t ig l even i n h e t Land v a n Aa l s t t u s s e n 1 6 2 1 en 1 7 9 6 " . D i t werk i s d u s h e t v e r ­volg op de vor i g e pub l ica t i e . Naa s t de dekana l e vers l a ge n , d i e o o k h i er d e voornaams t e bronnen b l i j ven , maakt d e auteur ook nog gebru�k van a l l erhande ander ma t e r i a a l waa rv an w i j ve rme l den : - u i t h e t aa r t s b i s sc hoppe l i j k a rch i e f van Mec h e l e n de " M i s c e l l anea

Mec h l i n ie n s i s " e n d e bund e l s van het v i c a r i a a t ; - u i t h e t R i j k s a rc h i e f te Gen t , Fond s b i sdom Gen t : M . I 0 2 e n het

Fonds Oo s t v l aamse Ker k f abrieken n r s . 5 3 , 54 en 1 1 6 , die over N i euwe r k e rken hande l en .

H e t vervo l g op de per i ode 1 5 5 0 - 1 6 2 1 i s een mag i s t r a a l werk ge­worden : h e t omva t n i e t m i nd e r dan 1 0 3 3 b l z . , die in drie banden werden gebunde ld . I n een v i erde boekdee l worden 5 6 5 b l z . b i j l a ­g e n gepub l iceerd , m e t o . a . de z ee r n u t t ige p l a a t s - e n persoon s­namen r eg i s t er s . De Brouwer verdee l t z i j n stof i n vier t hema ' s : D e e l I - De geest e l i j kheid en hun naa s t e medewe r k e r s ( in band één) Dee l 11 - De paroc h i ekerken ( i n band twee ) , Dee l 1 1 1 - Onde rwi j s en l i e fdadigheid Deel I V - God sd i e n s t i g e n z ede l i j k l even v an h e t vol k ( in band d r i e ) .

W i j be spreken thans h e t e e r s t e deel waar i n achte reenvo lgens aan bod komen : d e deken s , de paroc h iegees t e l i j kh e i d , de pastoo r , de onderpastoo r s , de kos t e r s en de k e r kmee s t er s . M i s sc h i en is het n u t t i g om e e r s t nog eens d e recen s i e van d e per i ode 1 5 5 0 - 1 6 2 1 i n h e t vor i g nummer van L i n i a a l t e l e z e n , gez ien het onderwe rp voor de gewone l e z e r niet s teeds z o eenvoud i g i s .

De mee s te dorpen van h e t La nd van Aa l s t behoorden tot één van de v i j f ba ronieën waa r i n h e t was verdee ld . Eénentw i n t i g dorpen wer ­den " ' s Graven propre " genoemd ( o . a . N i e uwerk e rken , z i e h e t " Boek m e t den ha i re " , S . A . A . nr . 4 ) ; e r bes tonden ook t i e n " S e r ­veplaa t se n " e n nog een a a n t a l andere dor pen h ingen van bi j zonde­re heren a f .

E r waren v i e r deken i j e n i n h e t Land van Aa l s t ; een v i j f t i e n t a l parochies daa rvan be hoorden n i e t tot het Land van Aa l s t , ter­wi j l een zestal dorpen uit het Land van Aa l s t n i e t hoorde bij één van de ze v i e r dekeni j e n : Aa l s t , Geraard sbergen , Ron se ( op­gericht i n 1 5 7 4 ) en Oordegem ( opger i c h t in 1 6 1 4 ter vervanging van Oos te r z e l e ) . Aa l s t was de groo t s t e deken i j .

We verge l i j ken de s tad Aa l s � met Nieuwer kerken : - in opper v l a k te ( vo l gens de vo l k s te l l i ng van 3 1 december 1 9 6 1 ) :

s tad Aa l s t 1 8 7 9 ha ; N i e uwerkerken 7 2 8 ha . - in inwoners ( d e c i j f e r s z i j n berekend op ba s i s van het aantal

communicanten o f paa s houd er s , u i tgenomen d i e voor het jaar 1 8 0 0 d ie werden overgenomen u i t h e t werk van M . F a i pou l t , d i e de be­vo l k ing van h e t Sche ldedepa r temen t t i j dens de Franse bezett ing berekende) :

1 6 2 0 1 6 5 0 1 7 0 0 1 7 5 0 1 8 0 0

Aa l s t

6 . 0 0 0 6 . 6 6 5 8 . 0 0 0

1 0 . 9 2 7

- 11 -N i euwe r k e r k e n

6 3 5 8 0 8 8 5 0

1 . 3 0 0 1 . 7 1 0

De z e c i j f e r s we rden s te r k b e i nv l bed door voo r tdurende oor logen en z i ek ten ( voor a l pes tepidemieën ) .

De bev i n d i ng e n van De B rouwer beve s t i g e n d a t de 1 7 e eeuw voor het Land van Aa l s t i nderdaad een onge l u k seeuw wa s . H e t vo l k wa s verpaupe rd : e r hee r s te een toes tand van a l gemene a rmoede onder de lagere vo l k s k l a s s e a l s gevolg van de ong u n s t ige maa t s c happe­l i j k e t oe s t a nden . De Brouwe r l e e s t deze a rmoede af u i t de r e k e ­n i ng e n van d e a rmend i s , d i e vaak t e k o r t e n ver tonen , a l hoewe l de armme e s t e r s d i e nden te zaa i e n naa r de z a k . Somm i g e n waren werke l i j k h a rdvoc h t ig , d a a r z e hun reke n i ng e n i n evenwi c h t t rach t t e n t e houden . D e dekens spoo rden z e vaak a a n m i l d e r te z l J n . Als de arme n s i d s r e k e n i ngen onda n k s het z u i n i g beheer toch grote tekor ten ver tone n , w i j s t d i t op de e rn s t van de t oe s tand !

De behande l de pe r i ode ( 1 6 2 1 - 1 7 9 6 ) wor d t door De Brouwer in t i en pe r ioden onderverdee l d . W i j v e rme lden voor e l ke per iode , i n chrono log i sche volgorde , d e be l a ng r i j k s te po l i t i e ke e n soc ia l e gebeur t e n i s s en .

1 . 1 6 2 1 - 1 6 4 0

- 1 6 2 1 : - e i nd e van h e t Twa a l f j a r i g Be s tand ( 1 6 0 9 - 1 6 2 1 : wa pen­s t i l s tand t u s s e n Noo rd en Z u i d )

- s t e r fda t um van aar t s he r tog A l brec h t - oms t r e e k s 1 6 2 7 i s e r e e n m i soog s t - 1 6 3 3 : dood van I sabe l l a ; haar opv o l g e r i s d e broer v a n kon i n g

F i l i p s IV ( v a n Spa n j e ) , d e k a r d i naa l - i n f a n t F e r d i nand , een b e ­kwaam ve ldheer

- tussen 1 6 3 4 e n 1 6 3 8 hee r s t e r pe s t - 1 6 3 5 : -Frankr i j k e n d e Noorde l i j k e Prov i n c i ë n s l u i ten e e n ove r -

eenkom s t o m de Spaanse bez i t t i ng e n a a n t e va l l en : h e t g r a a f sc hap Vlaanderen z o u b i j na vo l l edig n a a r F r a nk r i j k gaan ; F e r d i nand ve rded i g t z i ch e c h t e r voor t r e f fe l i j k

-Frede r i k - Hend r i k onderneemt een we i n ig suc c e s vo l l e toc h t i n h e t Z u i d e n , t i j de n s dewe l k e d e s tad T i enen werd u i tgemoord . ( C . Huygens j r . , de zoon van de be­roemde d i c h t e r , v e r g e z e lde h em op z i j n toc h t e n door het Zu iden en maa k t e schetsen van de mee s t e p l a a t se n d i e werden a a ngeda a n , waaronder twee teken i ng e n v a n Here . )

o A l s gevolg van deze troebe l en werden d e reken i ng e n vaak n i e t voorgedrage n .

o H u i sraad werd d i kw i j l s t e r bescherm ing i n de k e r k e n onderge­brach t .

o De be l a s t i ngen wo rden v e r hoogd : " de duide l i j k s te ba rome t e r " ( p . 8 ) van de k r i j g sverr i c h t i ngen .

o N i e t enke l de s o l da ten v a n Ora n j e en Frankr i j k p l underden , maa r ook de Spaa n s e !

o Ach t van de 3 7 paroch i e s van h e t La nd van Aa l s t s lo t e n hun armend i s rekeningen af me t een teko r t ; N ieuwerk e r k e n was daar n i e t b i j .

- 12 -

2 . 1 6 4 0 - 1 6 4 8

- 1 6 4 6 - 1 6 4 7 : pe s t epidemie - 1 6 4 8 : d e Vrede van Mün s t er maa k t e e n e inde a a n d e Tac h t i g j a r ige

Oor log , l e g t de g r e n s t u s sen Noord en Z u id v a s t zoa l s ze nu nog i s , verbiedt de ka t h o l i e k e god sd i e n s t i n h e t Noorden en doet de F r a n s e n o n z e gewe s t e n o n t ru ime n .

o Enke l e �ekeni ngen ver tonen i n d e z e per iode een tekor t .

3 . 1 6 4 8 - 1 6 5 7

De beho e f t ighe id g e l d t n i e t z o z e e r voor onze d i rec te omgev i ng .

4 . 1 6 5 8 - 1 6 5 9

- I n 1 6 5 8 ve r s toren d e F r a n se n he t Verdrag van Mün s ter - 1 6 5 9 : Ve rdrag v a n de P y reneeën : o n s land ver loor o . a . Ar t o i s

a a n Frankr i j k . Lodewi j k X IV h u w t me t Ma r i a -Tere s i a , doc h te r v a n F i l ips I V , t e n t e k e n v a n v e r z oe n i n g .

o H e e l wa t r e k e n i ng e n z i j n d e f ic i ta i r o P l under ingen door d e solda t e n , maar n i e t i n d e deken i j Aa l s t

5 . 1 6 6 7 - 1 6 78

- devo l u t ieoor log : k ra c h t e n s h e t devo l u t i e rech t o f h e t recht van er fopvo l g i ng e i s t Lodewi j k X IV de Z u i de l i j k e Neder landen op voor z i j n echtgenote ; Tur e n n e be z e t t e onze gewe s ten en Bou r ­gond i ë . D e Ve r e n i gde P rov i n c i ë n , Engel and en Zweden s t eunen Spa n j e . ( 1 6 6 7 - 1 6 6 8 )

- 1 6 6 8 : vrede van Ak en : F r a n k r i j k verkreeg o . a . een groo t g e ­dee l te v a n Vla anderen ( wa a ronder he t Land v a n Aa l s t )

- 1 6 6 7 - 1 6 6 9 : pe s tepidemie - van 1 6 7 2 tot 1 6 7 8 is er oor log t u s sen de Veren i gde Prov i n c i ë n

en F rank r i j k : Lodewi j k X IV w o u z ic h wreken voor het bondgenoot ­schap van d e Veren i gd e Prov i n c i ën me t Spa n j e i n d e devo l u t i e ­oor log .

- 1 6 7 8 : h e t Verdrag van N i j megen maa k t een e i nde aan deze Ho l ­l a nd s e Oor l og , waa r b i j opni euw V laams g rondgebied e n Franche Comté door F ra n k r i j k werden i nge l i j fd !

- 1 6 7 6 - 1 6 7 8 : pes tepidem i e o E r heer s t opn i euw armoede i n v e r sche idene dorpen i n d e z e per iode o T i j de n s de devo l u t ieoo r l o g word t de kerk van W i e z e verwoest o Al hoewe l N i euwerkerken tot h i e r toe niet v e rme ld wor d t me t een

tekor t , b l i j k t de m i s e r i e die er ong e tw i j feld ook b i j ons moe t gehee r s t hebben , u i t twee u i t trekse l s u i t het Reso l u t ieboek van de Gedepu teerden van het Land van Aa l s t , geci teerd door L . C r i c k en door De Brouwer overgenomen . Voor 3 0 september 1 6 7 4 l e z e n we : " . . . ; s e l fs da t op den dag van g i s t e r e n a l l e de par o c h i e n r o n t om A e l s t g hep i l l e e r t hadden g hewe e s t me t h u n n e k e r c k ell , e nde da t b o v e ndi en a l l e de paroc h i e n voordel' b i n n e n den voorno emden l a nde me t d ' u y t t e r s t e vree t hu y t g h e ­trac t e er t g hewe e s t , soo v e r r e da t t e r n i e t e e n m e n s c h t hu y s te v i nd e n e n wa s . . . " ( p . 1 7 ) en o p 1 febru a r i 1 6 7 5 wordt ge­sch reven ove r de a l gemen e a rmoede i n het Land van Aa l s t , z e l f s b i j mensen d i e vroeger i n goeden doen waren , zodat " . . . sommige me t troupen van t h i e n o f t e t wi n t ic h by n a c h t e e e n ige huysen forc e e r e n , daer sy m e y n e n n o c h i e t s t e w e s e n om t e h e bben s e c o u r s om t e l ev e n . . . " ( p . 1 7 )

- 13 -

6 . - 1 6 7 8 - 1 6 8 4 : oor l og van de Chambr e s de Réun ion : Lodewi j k X IV e i s t e en be z e t te de g e b i eden d i e ve rbonden waren gewe e s t m e t z i j n r e e d s veroverd g rondge bied ! I n 1 6 4 8 , door h e t B e ­s tand v a n Regensbu r g , k reeg de F r a n s e kon ing z i j n we n s .

- 1 6 8 8 - 1 6 9 7 : de Negen j ar ige Oor l og : opn i e uw g a a t Frankr i j k t o t ag r e s s i e ove r . V i l l eroy be s c h i e t B r u s s e l d r i e dagen l ang i n 1 6 9 5 ! Met de Vrede van R i j swi j k ( 1 6 9 7 ) wo rd e n ons de s t e ­d e n door h e t Be s tand v a n Regen sburg on tnome n , wee rge schonk en . De aanhec h t ing v a n de Zuide l i j k e Neder l anden b i j Frankr i j k was m i s luk t !

- 1 6 9 2 : s le c h t e oog s t e n vroege w i n t e r . - 1 6 9 8 : m i soog s t .

o He t l aa t s te dec e n n i um v a n de l 7 e eeuw i s werke l i j k ramp z a l i g . o Vo l g e n s h e t dekana a l ver s lag van 1 6 8 8 ver toon t de armenr e k e ­

n ing van N i e uwer kerken v o o r h e t j aar 1 6 8 6 een tekor t van 1 8 1 p . 1 1 s c h . 6 den .

o " Voor d e p a ro c h i e s wa r e n h e t z e e r woe l ig e t i j d e n . waa r b i j de be z e t t i ng door de Fran s e n afwi s s e lde me t de e v e nm i n b e n ijde n s ­waa rdi g e herov e r i ng door d e huu r l i ng e n in d ie n s t v a n d e Spaa n ­s e k o n i ng . " ( p . 3 9 ) W i j v e rw i j z e n h i er naar e e n voorva l i n 1 6 9 1 , waar b i j twee s o l d a t e n u i t h e t reg ime n t v a n Cordova te N i euwerkerken he r r ie kwamen schoppen ( z i e arch i e f tek s t i n een v a n de vo lgende nummer s van on z e medede l i ngen ) .

7 . - 1 70 1 - 1 7 1 3 : De Spaanse s u c c e s s ieoo r l og : de Spaanse kon ing Kar e l 11 ove r l eed zonder rec h t s treekse er fgename n , zodat Lodewi j k X IV nogmaa l s probeerde ons land a a n te hec h ten ; h i j werd echter v e r s lagen door een Eu rope s e coa l i t i e .

- 1 7 1 3 : Vrede van U trec h t waarb i j F i l i p s v a n An j ou kon i ng van Span j e werd en de Z u i de l i j ke Nede r l a nden aan k e i z e r Kare l V I kwam . Z o k omen w e onder d e Oo s t e nr i j k e r s .

- 1 7 1 5 : Barr i ère t r a k taa t l e g t de voorwaarden van de verd e l ing van de Spaanse e r f e n i s v a s t .

- 1 7 0 7 - 1 7 0 9 : pe s t ep idem i e ( m i nder erg ) .

o Deze oor l og wa s m i nder hard voor o n z e bev o l k i ng , maar de w i n ­t e r v a n 1 7 0 8 - 1 7 0 9 wa s h e e l s t r e ng , z o d a t d e oog s t i n 1 7 0 9 vo l l edig m i s l u k te .

8 . 1 7 1 5 - 1 7 4 0 wa s e e n betrekke l i j k r u s t i g e p e r i od e , maar naa s t de z i e k t eëp idem i ë n ( 1 7 2 3 en 1 7 2 8 - 2 9 ) wa ren h e t o o k de s trenge w i n - · ters van 1 7 1 5 , 1 7 2 5 en voora l van 1 7 3 9 d i e h e t paupe r i sme i n de hand b l even werken . Bovend i en is de s t i j g i ng van d e i n kom s te n v a n de a rmend i s n i e t evenre d i g me t d e aangroei v a n de bevo lk ing De arme nreke n i ng van N ieuwerkerken ver t oonde een tekort volgens h e t dekanaa l v e r s lag van 1 7 4 1 / 4 2 van 40 g . H e t dekanaa l ver s l ag van 1 7 4 0/ 4 1 verme l d t : " Prov e n t u s s u n t d i s tr i bu t i paupe r i b u s q u orum hic e s t copia " ! ( p . 2 2 , voe t noot 2 5 4 ) Waaru i t d u s b l i j k t d a t e r t e Nieuwerkerken h e e l wa t armen waren , aan w i e voeds e l werd bedee l d .

9 . - 1 7 4 0 over l i j d t Kare l V I ; h i j word t opgevolgd door z i j n doch­ter Ma r ia - There s i a ( 1 7 4 0 - 1 7 8 0 ) . We ldra bree k t de Oo s tenr i j k se Succ e s s ieoor l og ( 1 7 4 0 - 1 7 4 8 ) l o s , wa arb i j P r u i sen , Be i eren , Frankr i j k en Spa n j e tegenover Oo s t e nr i j k , Enge l and en de Ver en igde Prov i n c i ë n s tonden .

- 1 7 4 1 - 4 2 : pokz i e k t e . - 1 7 4 4 : de Fransen rukken ons l a nd binne n ; i n 1 7 4 5 beh a a l den z e

de overwinn i ng v a n Fontenoy .

- 14 -

- 1 7 4 8 : de v r ede van Aken : de F r a n s e koning schenkt de Z u ide­l i j k e Neder landen na d r i e j aa r Franse b e z e t t ing aan Oos ten­r i j k t e r ug .

o Tek o r t voor N i e uwer kerken ove r 1 7 4 7 : 1 0 0 g . ( Dekanaa l ver­s l ag van 1 7 5 0 ; p . 2 6 , voetnoet 3 2 0 )

o "De t ij d wa s z o ramp sp o ed i g e n de armoede z o groo t da t de v i ka r i s -g e n eraa l de de k e n s v e r z o c h t de p a s t o o r s a a n te z e t ­t e n d e z e z omer b ij d e k e rm i s , t e n e i nde iedere op spraak t e v erm i j d e n , g e e n fam i l i e of v r i e nd e n a a n tafe l u i t t e n o d i ­g e n , m a a r de a r m e n i n d e ma t e van he t mog e l ij k e t e he l p en . " ( p . 2 6 )

1 0 . 0 Van 1 7 4 8 tot h e t e i nde van d e Oos te n r i j k se per iode i s be trek­k e l i j k rustig e n we l v a re nd . Toch z i j n er ook i n d e z e per iode nog v e l e tekorte n , ook nog te N i euwe r k erken waar vo lgens het dekanaal ver s la g van 1 7 5 6 het tekort over d r i e j aa r 1 0 0 g . bedroeg ; i n 1 7 5 8 wa s e r " ie t s teko r t " en i n 1 7 7 8 2 4g . 2 s t . ( p . 2 8 , voe tnoot 3 5 0 ) .

- 1 7 4 4 - 1 7 8 0 : onze g ewe s te n s taan onder de hoede van Ka r e l van Lor re i ne n , gouverneur der Nede r l anden , zwager van Mar i a ­Ther e s i a .

- 1 7 7 9 - 1 7 8 2 : bu i k l oopepidem i e . - 1 7 8 0 - 1 7 9 0 : rege r i ng spe r iode van Jozef 1 1 , de " ke i z er -kos te r " . - 1 7 8 9 : - Braba n t s e Omwe n te l i ng

- Franse Re vo l u t i e - Lu i k s e Omwe n te l i ng

- 1 7 9 0 : Leopo l d 1 1 v o l g t z i j n broe r J o z e f 1 1 op . - 1 7 9 2 : de Fransen rukken onder Dumou r i e z on s l and b innen en

ver s l aan de Oo s tenr i j ke r s t e Jemappe s . - 1 7 9 4 : - de f i n i t ieve ned e r laag van de Oo s tenr i j ke r s te F l euru s .

---- - z iekte : rode loop . - I ok tober 1 7 9 5 : o f f i c i ë l e i n l i j v i ng van ons land b i j Frank-

r i j k . - 1 7 9 6 : beg i n van de god s d i e n s tve rvo lg i ng ; het e i nde van de

door De Brouwer bes tudeerde p e r i od e .

o

o

Tot h i e r een pog ing om een bee ld te schetsen van de po l i t i eke en soc i a l e toes tand t i j de n s de be s tudeerde pe r i ode , die aanvangt i n 1 6 2 1 , het v e r s t r i j ken v a n h e t Twaa l f j ar i g Be s tand , e n e ind igt i n 1 7 9 6 , het beg i n van de god s d i en s tvervo l g i ng t i j de n s de Franse r evo l u t io n a i r e be z e t t i ng .

I n een eer s te hoo f d s tu k hand e l t De B rouwer over de dekens van het Land van Aa l s t . Eer s t legt h i j een l i j s t voor van de dekens u i t d e v i e r deken i j en . W e noteren h i e r u i t d a t Henricus Ca l en u s ( o f Van Cae l e n ) , d i e in 1 6 1 3 " e n " ( bedoe l d word t waa r s ch i j n l i j k " tot " , z ie p . 5 0 ) 1 6 2 5 a a r t spr i e s te r was van het d i s t r i c t Aa l s t , in 1 6 1 8 de toe l a t i ng kreeg d r ie h e l p e r s o f " v ic edeca n i " voor de dekeni j aan te s te l le n , onder wie d e pa s toor van N ieuwerkerken : Ferd inan­dus van den D r i e s sche .

Verder wordt gehande l d ove r de p l i c h ten en rechten van de deken s . Zo d i enden ze j a a r l i j k s a l l e paroc h i e s van hun deken i j te bezoe­ken e n de b i s schop daarover een vers lag te s turen . Zo een be zoek

( l ees verder p . 7 )

- 15 -

o N Z E P R I J S V R A A G

H i e r v o l g t dan de o p l o s s ing en de u i t s lag van onze pr i j svraag , g e s te l d i n L i n i a a l V I , 4 , p . 6 8 .

1 . Wat s t a a t er op de l in k e r onde rdorpe l ?

Het j aa r t a l 1 7 7 3 e n h e t J e z u l e t e nemb l e em : I H S o f J e z u s ­monog ram , de H bekroond m e t e e n k r u i s e n onderaan d r i e pa s ­s i e nage l s .

1 S 1 1 \ / 1 B

2 . Wat betekent he t ? S i t u e e r he t i n de g e sc h i e de n i s van N i euwe r ­kerke n .

H e t gaat h i e r over e e n bouwops c h r i f t , aangebracht t e r ge legen­heid van e e n n i e uwbouw o f een v e rbouwi ng . 1 7 7 3 w i j s t op h e t j aa r t a l , h e t j e z u ï e te nmonogram op d e e i ge naa r . D e z e s te e n s ta a t d u s ontegenspreke l i j k i n verband met de e i ge ndommen I : d i e de Jezuïe ten be z a t e n i n N i euwe rkerken t i j de n s h e t Oud Reg ime . Z e e r merkwa a r d i g i s het f e i t d a t de J e z u ï e te norde u i tgerekend in 1 7 7 3 werd opgeheven e n pas i n 1 8 3 1 opn i e uw opge r i ch t ! I n 1 7 7 5 werden twee e i gendommen van de Je z u ï e t en ve rkocht , n l . h e t " ho f v a n P l a i s ancen " o f bu i tenhu i s ( de l a ­t e r e brouwe r i j i n de h u i d i g e B rouwe r i j s t ra a t ) e n e e n hoeve . 1 1 I n 1 7 8 0 p a s werd d e mo l e n v e rkoch t , d i e b l i j kbaar a a n d e ove r - I 1 z i j de van de Mo l e n s t r a a t z o u g e s taan hebben ( r echts , komende van he t Dor p ) . B l i j kbaar bevond d e z e s t e e n z i ch dus i n een , � gebouw van de hoeve . "

3 . Waar bev indt z i ch d i t hu i s ? We l k h u i s i s h e t ?

H e t i s h e t hu i s van de mo l en v a n A r s è n e Va n Landuy t , i n 1 9 6 5 aangekocht door Ac h i e l L i evens e n nog door hem bewoond . H e t s taat i n de Mo l e n s t r aa t , n ummer 5 0 .

Op onze pr i j svraag kwamen d i t j aa r d e n b i n ne n :

n i e t m i nder dan v i j f an twoor -

1 4 . 0 7 . 8 3 2 4 . 0 7 . 8 3 0 8 . 0 8 . 8 3 1 3 . 0 8 . 8 3 1 3 . 08 . 8 3

Pau l L i even s , Brem t s t r a a t 8 8 Herman Van Beve r , S t . -Anna s t r a a t 1 9 Jan Be i re n s , Ed ixve lde 3 0 Robert D e Sme t , P i j pe nbeek 30B F ra n s Van den Broec k , B redeweg 4 .

Zowe l van Robe r t a l s v a n F r a n s , trouwe dee l neme r s aan d e z e j aa r ­l i j k se pr i j svraag , k r egen w e omzegge n s e e n correc t a n twoord b i n ­nen . Herman en Jan beantwoordden de e e r s t e en tweede vraag z e e r goed , maa r waren m i nder prec i e s in v r a a g d r i e . Paul ten s lo t t e , bean twoordde vraag 3 correc t , maa r verg i s te z i ch i n de e e r s t e vraag en dus ook i n d e tweed e ! Al l i c h t was h i j zo z ek e r van z i j n stuk dat h i j n i e t ter p l e kk e i s gaan k i j ken om z i j n v e rmoedens beve s t igd te z ien !

A l s er dan toch een " be s t e " d i ent aangedu id , gaat onze voorkeur uit naar Rober t , omdat h i j , terech t , de drie nage l s hee f t opg e ­mer k t ( evena l s J a n t rouwen s ) . De tweede pr i j s g aa t , met e e n

I 1 ' I

I I

I t

- 16 -

h a a r t j e a c h t e r s tand , naar F r an s . De derde pr i j s word t e x -aequo toegekend aan Jan en H e rman . De v i j fde pr i j s , on z e toegevoegde t roos tpr i j s , gaa t n a a r Pau l .

P ro f i c i a t aan a l l e d e e ln eme r s ; w i j danken ze van harte voor hun s ympa t h i e k e dee l name .

11 . 11 . 11 .

Op d o n d e r d a g 2 9 s e p t em b e r 1 1 . w e r d e e n e e r s t e v e r g ad e r i ng g e ­houden i n h e t oud - g em e e n t e hu i s v a n N i e uwe r k e r ken , m e t h e t oog op d e o r g a n i sa t i e v a n d e 1 1 . 1 1 . 1 1 . - ac t i e 1 9 8 3 . Vo r i g e j a r e n g e ­beu r d e d e 0mha l i ng nog a l o c c a s i o n e e l e n onvo l l ed i g . D a a r om z a l d i t j a a r g e po o g d wo r d e n d e geme e n t e s y s t em a t i sc h t e bewe r ken . Da a r v o o r m o e t e n e r na t u u r l i j k v o l d o e n d e m e d e we r k e r s z i j n . Een a a n t a l m e n s e n z e g d e n r e e d s hun hu l p t o e . Maa r w i j z i j n n o g m e t t e we i n ig .

Maandag 2 4 o k t o b e r 1 9 8 3 te 20 uur h e e f t een t w e e d e v e r g ad e r i ng p l a a t s in he t p a r o chiaal c e n t rum , D o r p s p l e i n te N i euwe r ke r k e n . Da a r z u l l e n d e t a k e n v e r d e e l d word en .

Z e g n i e t da t u t o c h n i e t s k a n d o e n v o o r d e m e n s e n u i t d e d e rd e w e r e l d : g e e f z e e e n p a a r u u r v a n uw v r i j e t i j d om b i j uw m e d e ­m e n s e n v o o r hen e e n b i j d r a g e op t e ha l e n .

Vo o r a l w i e e e n g e we t en h e e f t .

V o o r m e e r i n l ic h t i ng e n ka n u t er e c h t b i j d e c o ö rd i na t o r v o o r N i e uwe r k e r ken : L u c Scho l l a e r t , S t . - Ro c hu s s t r a a t 5 0 .

PAROCH I AAL MOSSELEETFEST I J N

i n d e z a a l Vo l k s k r i ng o p h e t D o r p sp l e i n . W a n n e e r ?

z a t e r da g avond 2 9 o k t . e n 5 nov . v a n 1 8 t o t 2 2 uur

z o ndagm i d d a g 30 o k t . en 6 nov . v a n l l u . 3 0 tot 1 4 uur

Wa t kan u e t e n ?

mo s s e l en m e t f r i e t en o f b r o o d k i p m e t f r i e t e n o f b r o o d

Wa t g a a t u d a t ko s t e n ?

v o l wa s s e n e n 2 5 0 f r a n k en k ind e r e n ond e r 1 2 j aa r 1 5 0 f ra n k .

Nad i e n kan u o o k geba k m e t ko f f i e p r o e ve n .

I n s c h r i j v i ng e n t o t 2 novem b e r u i t e r l ij k b i j : C h i r o , K . A . V . , K . V . L . V . , K . B . G . , B i b l i o t he e k , Z i e ke n z o r g en d e p a r oc h i ep r i e s ­t e r s .

M E D E D E L I N G E N V 1\ N

L I N I 1\ 1\ L = = = = = = = = = = = = =

dec . 83 - j g . V I I n r . 2

redac t i e adr e s :

Terbe k e n s traat 5 3 9 4 3 0 Ni euwerkerken

bankrekeningen :

3 9 3 - 0 6 6 0 3 0 2 - 1 5 2 9 3 - 0 1 2 7 9 9 0 - 0 5

l eden 1 5 0 f r . s teunende leden m i n . 3 0 0 f r .

fJNS PROGRAMMAl DE JACHT ALS T I JQYERD R I J F YAH DE ADEL IN DE MIDDELEEU�EN EH DE RENAISSANCE voo r d r a c h t m e t d i a ' s ,- g e b a s e e rd op e e n r e e k s w a nd t ap i j t e n , door Chr i s t i n a Ceu l ema n s , l i c en t i a t e kun s t g e sc h i ed e n i s , o p d o nd e rdag e d e c em b e r 1 9 8 3 t e 2 0 uur i n d e b e n e de n z a a l v a n he t Par ochi a al Cen t rum , Dorp , N i euwe r ke r k e n . Toe � an� sDr i i s l ed e n 2 5 f r a n k n i e t - l ed e n 5 0 f r a n k .

I 1

, "

I r 1 1 . ! ' .

1 1 ' 1

B I ERAVOND I l op v r i�d ag 1 0 februa r i 1 9 8 4 �m 2 0 uur i n d e z a a l Vo l k s k r i ng , Dorp , ieuwerkerke n . l ( voo r d r a c h t m e t d i a ' s o v e r d e f a b r i c a t i e v a n b i e r d o o r F r a n k Weu r s t e n r a ed , l e s g e v e r a a n d e brouwer i j s c ho o l t e G e n t .

nad ien d e gu s t a t i e v a n een v i e r t a l s t r ee k b i e r e n m e t k a a s a l s ver snape r i ng .

nad ien v e r d e r proeven voo r w i e e r z i n i n h e e f t ( o p e i g e n ko s t e n :

v e rmoed e l i j ke p r i j s : l ed e n 2 0 0 f r a n k , n i e t - l e d e n 2 5 0 f r a n k .

toegang skaa r t en t e v e r kr i j g en t e g e l e g e n e r t i j d b i j o n z e b e ­s tuur s l e.d e n , d i e ook m e e r i n l i c h t in en zu l l en v e r s t r e kken .

- 1 8 -

TON E E L

op vr ijdag 3 f e b ru a r i 1 9 8 4 NTG - G e n t :

Oom Wanj a van ftn t o n P a v l ov i t s j T s j e c how ( 1 8 9 6 ) .

r e g i e : J ea n - P i e r r e D e Oec ke r d e c o r e n ko s t uum s : J e an - P i e r r e De Dec ke r e n Luc Goed e r t i e r be l ic h t i n g : Jan G he y s e n s

I n sc h r i j v ingen d i e n e n t e g e b e u r e n y � �r_2�_ �e�e��eI_ l9� l. P l aa t s e n z u l l en g e r e s e r ve e rd w o r d e n o p he t e e r s t e m id d e n ­ba l ko n . P r i j s : 1 8 Q f r a n k .

Verp l a a t s i n g m e t e i g e n wagen s . W i e o v e r g e e n e i ge n v e r ­voe r be s c h i k t ge l i e v e o n s t e v e rw i t t i g e n , w e r e g e l e n h e t we l d a t d i e d e e l neme r s m e e g enomen wo rd e n .

Aanvang v a n d e vo o r s t e l l i ng : 2 0 u u r . Ve r t re k o p he t k e r k ­p l e i n t e N i euwe r ke r ke n 9�_ J � _ ��� . R e s e r v e r e n b i j d e be ­s tuu r s l e d e n .

B E S T U U R S N I E U W S

V r i j da g 4 novembe r 1 9 8 3 had i n h e t Pa roc h i aa l C e n t rum e e n a l gemene v e rgade r i ng v a n L in ia a l p l a a t s . Aanwe z ig w a r e n : Jan n e i r en s , Rapha ê l B e u k e n s , De l ph i n e D e B rouwe r , Pau l De Neve , Mau r i c e De Roec k , F r e d y De S c h r yv e r , Jo De Sc hu t t e r , Ferd i P a r m e n t i e r , Lu c Rob i j n s , Dav i d Sme t , Ann i e T a s en Luc Van de r S n i c k t .

He t bes t u u r werd g e d e e l t e l i j k v e r n i euwd . He t i s t ha n s a l s vo l g t samenge s t e l d :

voo r z i t t e r : F r e d y De S c h r yv e r sec re t a r i s : De l p h ine D e B ro u w e r meded e l i n g e n L i N i Aa l , v e r a n t wo o rd e l i j ke u i t g e v e r : Luc Ro b i j n s be s tuur s l ed e n : Rapha ê l B e u k e n s

Puu l D e Neve J o De S c hu t t e r Luc i e n D e Su t t e r

He t me rend e e l d e r aanwe z i g e n w a r e n s c h i l de r s . Voo r hen we rd v o l gende a f s p ra a k g em a a k t :

� een g ro e p s t e n t oo n s t e l l ing , m e t d e e l name v a n a l l e g e ï n t e r e s ­see rde N i euwe rke r k s e s c h i l de r s z a l wo rden g e o rg a n i se e rd t e r ge l eg e nhe id v a n P l e s j - ke rm i s ( na P a s e n )

- de t e n t o on s t e l l ing k e rm i s N i euwe r ke r ken 1 9 8 4 wo rd t voo r b e ­houden aan An n i e T a s en Fe rd i Pa rmen t i e r .

Ve rde r werd nog g e s p r o k e n ov e r d e komende ac t iv i t e i t en v a n L i n i a a l : e e n u i t s t a p ( b innen - o f bu i t e n l a nd) e n de wand e l t o c h t in de maand me i . Be s l o t e n werd o o k he t b e s tu u r g e rege l d t e l a ­t e n same n komen , t e n e i nde e e n v l o t t e we � k i ng t e v e r k r i j gen .

- 1 9 - - ---------:::;:,;;;;;;;;;;;,;;;:--­. '0 G Os ! V/(l

"-� 1"' -. �-?/V T H E o P H I E L R E D A N T Z e n d e l i n g '� ' �� ' t �

L- r�g } � C� - - - - - - - - - - � r :- � -r � � ' �1 /*

D e l a a t s t e d e c e n n i a v a n d e v o r i g e \:!�. - :r k e n m e r k t d o o r h e t u i t s t u r e n v a n z e n 't� �· n a c a l l e w i n d s t r e k e n . D e V l a a m s e " z o n e n e n o c h t e r E w e r d e n u i t g e s t u u r d o m h e t h e i d e n d o m t e b e s t r i j [ e n e l k e f a m i l i e v a n a a n z i e n b e s c h o u w d e h e t a l s e e n e e r e e n m i s s i e p a t e r o f m i s s i e z u s t e r o n d e r h u n l e d e n t e t e l l e n . V o o r a l g e g o e d e b o e r e n f a m i ­l i e s l e v e r d e n e e n v e r s p r e i d e r v a n h e t k r i s t e n d e d i e d e l e e r v a n d e H . S c h r i f t g i n g a a n l e r e n b i j d e " w i l d e n " v a n t o e n . V a n I j s l a n d t o t A f r i k a , '" A m e r i k a t o t C h i n a , n a a r a l l e u i t h o e k e n v a n d e w e r e l d w e r d e n l e d e n v a n d e K a t h o l i e k e K e r k u i t ç s t u u r d o m d e e n i g e e n w a r e G a d t e l e r e n k e n n e n .

E e n d o r p , h o e k l e i n o o k , h a d o p z i j n m i n s t é é n p a t e r o f é é n z u s t e r e r g e n s i n K o n g o o f i n M o n g o l i ë . A l s e r d a n e e n m i s s i o n a r i s v e r t r o k d a n w a s g e h e e l h e t d o r p o p d e b e e n , e r w e r d e e n g e l d i n z m e l i n g g e h o u d e n , e e n m i s o p g e d r a gn w a a r b i j e e n w e e m o e d i g a f s c h e i d s s e rm o e n n o o i t o n t b r a k . D e d o r p s p a s t o o r d r o n g n o g m a a l s a a n o m d e m i s s i o n a r i n k w e s t i e m o r e e l e n f i n a n c i e e l t e s t e u n e n . O o k i n N i e u w e r k e r k e n h e e f t m e n d e r g e l i j k e a f s c h e l d s m a n i f e s t a t i e s m e e g e m a a k t t o e n T h e o p h i e l R e d e n t a a n s t a l t e n m a a k t e o m n a a r C h i n a t e v e r t r e k k e n . D e z e j o n g e p r l è s t e r b e h o o r d e t o t e e n z e e r v o o r ­a a n s t a a n d e b o e r e n f a m i l i e e n t e v e n s k o o p l u i , w a a v a n h e t h o f g e v e s t i g d w a s o p d e d o r p s p l a a t s e n wa a r n u h e t h u i s v a n O r D e W i n t e r g e b o u w d l s :

" I n h e t j a e r a c h t t i e n h o n d e r d z e s t i g d e n t w e e d d e r m a e n d o c t o b e r t e n a c h t u r e n v o o rm i d d a g v o o r o n s P e t r u s f r a n c i s c u s M a t t h y s , S c h e p e n a m b t e n a e r v a n d e n B u r g erl i j k e n S t a n d d e r g em e e n t e N i e u w e r ­k e r k e n r e g t e r l i j k a r r o n d i s s e m e n t v a n D e n d e r m o n d p r o v i n t i e O o s t V l a e n d e r e n i s v e r s c h e n e n P e t r u s J o a n n e s R e d a n t o u d v i j f e n d e r t i g j a r e n k o o p m a n , w o n e n d e t e N i e u w e r k e r k e n i n d e n w i j k g e n a e m d p l a e t s w e l k e o n s h e e f t v e r t o o n d e e n k i n d v a n h e ­m a n n e l i j k g e s l a c h t g e b o r e n i n d e z e g e m e e n t e h e d l

- 2 0 -

t w e e d e n o c t o b e r t e n t w e e u r e n v o o� m i d d a g v a n , h em d e c l a r a n t e n v a n S o p h i a D e S a e d e l e e r z i j n e h u i s v r o u w e n w a e r a e n h i j h e e f t v e r k l a e r d t e w i l ­l e n g e v e n d e v o o r n a m e n v a n T h e o p h i l u s J o s e p h u s d e v o o r n o em d e v e r k l a e r i n g i n v e r t o o n i n g g e d a e n i n d e t e g e n w o o r d i g h e i d v a n G u s t a p h u s C a l l e b a u t o u d d r y e n t w i n t i g j a e r e n e n L e o S c h i n c k a e r t o u d d e r t i g j a e r e n , b e i d e l a n d b o u w e r s w a a n e n d e t e N i e u w e r k e r k e n i n d e n w i j k g e n a em d K l e i n d e r b e e k g e t u i g e n h i e r t o e d a a r d e n d e c l a r a n t a e n z o c h t d e w e l k e d e t e g e n w o o r d i g e v e r k l a r i n g v a n g e b o o r t e m e t o n s e n d e n v a d e r n a g e d a e n e v o o r l e z i n g h e b ­b e n g e t e e k e n d " . ( 1 )

Z o a l s a l l e k i n d e r e n v a n z i j n d o r p v o l g d e T h . R e d a n t z i j n e e r s t e o n d e r w i j s t e N i e u w e r k e r k e n . H i j s t a m d e u i t e e n w e l s t e l l e n d b o e r e n g e s l a c h t e n k r e e g d e m o g e l i j k h e i d o m v e r d e r t e s t u d e r e n . I n h e t i n s c h r i j v i n g s r e g i s t e r v a n h e t S i n t - J o z e f c o l ­l e g e t e A a l s t � i n d e n w e h em t e r u g o p 1 o k t o b e r 1 8 7 4 a l s " i n t e r n " . T o e n h i j i n a u g u s t u s 1 8 8 0 z i j n s t u d i e s a a n d i t i n s t i t u u t b e ë i n d i g d h a d k o n h i j e e n i n d r u k w e k k e n d p a l m a r e s v o o r l e g g e n , w a a r u i t b l i j k t d a t h i j e e n m e e r d a n v o o r t r e f f e l i j k l e e r ­l i n g i s g e w e e s t . H i j w a s e e n b e g a a f d e n ' , b d v e n d i e n i j v e r i g l e e r l i n g , w a n t n a a s t e e n 4 e p r i j s v o o r z i j n g o e d g e d r a g i n d e h o g e r e c y c l u S w e r d h e m o o k e e n 3 e p l a a t s t o e g e k e n d i n " u i tm u n t e n d h e i d " e n k r e e g h i j h e t p. r e - d i p l o m a , d a t s l e c h t s a a n z e s l e e r l i n g e n u i t g e r e i k t w e r d . D e z e e e r v i e l a l l e e n t e b e u r t a a n R e t o r i k a - l e e r l i n g e n , d i e 2 / 3 d e r p u n t e n b e h a a l d e n i n L a t i j n , G r i e k s , F r a n s o f N e d e r l a n d s , e n w i s k u n d e . I n p r a k t i s c h a l l e v a k k e n w a s h i j b i j d e e e r s t e v i j f .

R e e d s i n z i j n k o l l e g e t i j � b e g o n z i j n s c h r i j v e r s ­t a l e n t t e o n t l u i k e n w a n t , t e r g e l e g e n h e i d v a n h e t C h r y s o s t o m u s - f e e s t ( b i j z o n d e r R e t o r i k a - f e e s t e l k j a3 r , ) w a a r e e n l i t e r a i r e z i t t i n g g e h o u d e n - - - - - - - - - - - - -

( I ) A a l s t , S t a d s a r c h i e f : F o n d s N i e u w e r k e r k e n , B e v o l ­

k i n g s r e g i s t e r s , G e b o o r t e n , n r 3 9 .

I n I E

; e

I e ' 8 1 8

I g

- 2 2 -

w e r d o v e r d e " O n :J 2 v l e k t e O n t v a n g e n i s " ( z e e r a k t u e e l n a d e d o g m a - v e r k l a r i n g ) , g a f h i j h i e r ­o v e r e e n r e f e r a a t m e t a l s t i t e l " U n e v i s i o n d e P i e I X . u n e d i s s e r t a t i o n p o ë t i q u e " ( 2 8 j a n u a r i 1 8 8 0 ) . I n d i e t i j d w a s h e t h o g e r m i d d e l b a a r o n ­d e r w i j s o o k n o g i n h e t F r a n s , v a n d a a r d a t o o k l �t e r g e s c h r e v e n b r i e v e n o . a . a a n h e t S e m i n a r i e , n i e t i n d e m o e d e r t a a l g e r i c h t w e r d e n . O o k z i j n t w e e d e r e f e r a a t , d a t h i j i n d e R e t o r i k a - A c a d e m i e n a a r v o r e n b r a c h t , w a s i n h e t F r a n s o p g e s t e l d e n h a n d e l d e o v e r " D i s c o u r s d ' u n m a g i s t r a t M i l a n o i s a u c o n s e i l d e l a v i l l e p o u r p r o p o � e r I e p a r t i d e d e m a n d e r l a p a i x à l ' e m p e r e u r " ( i 7 a p r i l 1 8 8 0 ) . B e i d e r e f e r a t e n w a r e n v a n d u s d a n i g e k w a l i t e i t d a t z e d o o r d e a u t e u r , T h . R e d a n t , e i g e n h a n d i g m o c h t e n n e e r g e s c h r e v e n w o r d e n i n h e t E r e - A l b u m v a n d e A c a d e m i e .

I n d e v a c a n t i e v a n 1 8 8 0 b e z o c h t h i j h e t K l e i n ­S e m i n a r i e i n S i n t - N i k l a a s w a a r h i j e e n j a a r w i j s ­b e g e e r t e g i n g s t u d e r e n . O p 9 j u l i 1 8 8 0 s c h r e e f h i j t r o u w e n s e e n b r i e f a a n d e o v e r s t e a l d a a r w a a r i n h i j z i j n v o o r n em e n t e k e n n e n g e e f t z i c h i n d i e n s t v a n G o d t e w i l l e n s t e l l e n . R e e d s d a n h a d h i j d e b e d o e l i n g o m d e k r i s t e l i j k e l e e r t e w i l l e n p r o p a g e r e n e n d i t m e t e e n v o o r k e u r v o o r d e m i s s i e s i n M o n g o l i ë . N o c h t a n s w a s h i j e r v a n o v e r ­t u i g d d a t h e t g e b i e d g i n d e r i n h e t O o s t e n u i t e r s t g e v a a r l i j k w a s , n i e t z o z e e r v a n d e b e v o l k i n g m a a r v o o r a l o m d a t v e e l m i s s i o n a r i s s e n e r s t i e r v e n a a n p l a a t s e l i j k e z i e k t e n • • • e e n l o t d a t h e m o o k b e ­s c h o r e n w a s , m a a r w a a r v a n h i j o p d i t o g e n b l i k n i e t h e t m i n s t e b e n u l h a d .

N a e e n j a a r v e r p l i c h t e f i l o s o f i . t e S t . N i k l a a s d e e d h i j z i j n i n t r e d e t e , S c h e u t o p 1 8 o k t o b e r 1 8 8 1 w a a r h i j z i j n v o o r b e r e i d i n g o p h e t m i s s i e w e r k b e ë i n d i g d e i n 1 8 8 4 . J u i s t v i e r j a a r n a d e b e k e n d ­m a k i n g v a n z i j n g o d v r u c h t i g e i n t e n t i e s w e r d h i j o p 8 j u l i 1 8 8 4 t o t p r i e s t e r g e w i j d . O m d e v o o r ­b e r e i d i n g o p z i j n z w a r e t a a k t e v e r v o l l e d i g e n

d e e d h i j n o g e e n j a a r n o v i c i a a t e n l e g d e z i j n e e r s t e g e l o f t e n a f o p 2 0 s e p t e m b e r 1 8 8 5 .

R e e d s d a a g s n a d i e n v e r t r o k h i j , s a m e n m e t P a t e r D e B e u l e e n e n k e l e a n d e r e m e d e - p a t e r s u i t S c h e u v a n B r u s s e l n a a r P a r i j s .

P a t e r T h e o p h i e l R e d a n t z a g n i e t o p d e m o e i t e o m a l l e s n e e r t e s c h r i j v e n w a t h i j z a g . T r o u w e n s , u i t z i j n g e s c h r i f t e n i s o p t e m a k e n d a t h i j z e e o p m e r k z a a m v a n g e e s t w a s e n d a t h i j z i j n g e b a a r d o r p n o o i t z o u o f k o n v e r g e t e n . G e e n e n k e l o g e n b l i k w a s h i j e r g e n s o f h i j m a a k t e v e r g e l i j k i n g e m e t N i e u w e r k e r k e n . H i j h a d i n d e k o r t e p e r i o d e v a n z e s j a a r m i s s i e w e r k e e n e n o rm e b r i e f w i s s e l i ' b i j e e n g e s c h r e v e n , d a t f e i t e l i j k e e n l e v e n s v e r h , i s v a n i em a n d d i e w e r k e l i j k v a n z i j n d o r p h i e l d m a a r a a n d e l o k r o e p v a n d e k r i s t e l i j k e l e e r n i e k o n w e e r s t a a n . I n z i j n b r i e v e n k u n n e n w e h e m o p d e v o e t v o l g e n e n z i j g e t u i g e n v a n z i j n l e e r z a a l h e i d e n o p m e r k i n g s g e e s t . D a a r o m

" v i n d e n w e h e t b i

l a n g r i j k d e r e i s r o u t e v a n d e z e j o n g e m i s s i o n a r i l t e v o l g e n e n z i j n v e r k n o c h t h e i d a a n z i j n g e b o o r " t e d o r p i n h e t l i c h t t e s t e l l e n .

P a s a a n g e k o m e n i n P a r i j s s c h r e e f h i j z i j n e e r s t l b r i e f n a a r h u i s e n h i e r i n g e e f t h i j r e e d s b l i j k v a n z i j n V l a am s e o o r s p r o n g , o f w a s h e t e e n g e v a l v a n f l am i n g a n t i sm e , n a z i j n o p l e i d i n g i n h e t F r , w a n t h i j v i n g z i j n r e i s Q e r h a a l a a n m e t " i n V l a , d e r e n V l a am s " . I n P a r i j s b r a c h t h i j e e n b e z o e k . a a n d e P a t e r s L a z a r i s t e n w a a r h i j i n b e w o n d e r i n � s t o n d v o o r d e r e l i k w i e ë n v a n d e H . V i n c e n t i u s a P a u l o e n a n d e r e g e e s t e l i j k e g e d e n k e n i s s e n . N i e t m i n d e r w a s h i j o n d e r d e i n d r u k v a n h e t S e ­m i n a r i e e n o v e r z i j n b e z o e k a a n d e h o o f d s t a d z e l f g e r a a k t e h i j n i e t u i g e p r a a t . H i e r b i j t r o k h i j v e r g e l i j k i n g e n m e t B r u s s e l , m a a r h e t t r e f ­f e n d s t w a s t o c h z i j n u i t s p r a a k om a fm e t i n g e n a a n t e d u i d e n : " D a n n a a r h e t p a l e i s v a n h e t

- 2 4 -

L o u v r e , w a a r i n � e n b i j n a n i e t s a n d e r s z i e t d a n m u s e um s e n d a t t e n m i n s t e z o o l a n g a l s v a n a a n d e K e r k v a n N i e u w e r k e r k e n t o t a a n d e n tvl 0 1 e n " •

H i e rm e e b e d o e l d e h i j d e w i n dm o l e n d i e l a t e r n a a r M e r e o v e r g e b r a c h t w e r d . V e r d e r o o k n o g a l s h i j o v e r d e " T u i l e r i e s " s r p a k : " D a a r t e g e n s t a e t h e t g r o o t K o n i n k l i j k p a l e i s , d a t w e l v a n ' t d o r p v a n N i e u w e r k e r k e n � t a a n h e t h o f v a n T ' K i n t l a n g i s , 7 t o t 1 0 m i n u t e n g a a n s " !"

N a z i j n k o r t v e r b l i j f i n P a r i j s g i n g d e t o c h t n a a r L o u r d e s w a a r h i j , n a 1 8 u u r t r e i n , o p 2 3 s e p t e m b e r a a n k w a m . O o k o v e r h e t b e d e v a a r t s ri o r d a l d a a r g e r a a k t e h i j n i e t u � g e p r a a t , w a n t n a a s t g e n e z i n g e n , d i e h i j e r m e e g em a a k t h a d , m o c h t h i j e r z e l f s d e m i s l e z e n w a t v o o r h e m h e t s um m u m m o e t b e t e k e n d h e b b � n . D r i e d a g e n n a d i e n k w a m h i j i n d e h a v e n s t a d M a r s e i l l e a a n e n n i e t d e u i t g e ­b r e i d h e i d , n o c h d e s f e e r d e d e n h em t e r u g d e n k e n a a n z i j n g e b o o r t e d o Tp . W e l d e m i z e r i e d i e e r h e e r s t e o n d e r d e b e v o l k i n g e n h e t e e r s t e n i e u w s v a n z i j n o u d e r s : " M e n s p r e e k t h i e r n o g z o o v e e l v a n c h o l e r a a l s t e N i e u w e r k e r k e n . I k h e b h i e r �we n b r i e f o n t v a n g e n , z o o o o k e e n p h o t o g r a p h i e d i e h e t d o r p v a n N i e u w e r k e r k e n v e r b e e l d t . D i t a l ­l e s g a f m i j v e e l g e n o e g e n e n i s m i j z e e r a a n g e ­n a am " •

N e t a l s e e n t o e g e w i j d z e em a n h i e l d T h . R e d a n t e e n s o o r t l o g b o e k b i j . - D a g a a n d a g d e e d h i j z i j n v e r ­h a a l o v e r d e t o e s t a n d e n o p h e t s t o om s � h i p P e i - H o e n n o t e e r d e z i j n b e v i n d i n g e n o v e r d e o m g e v i n g w a a r z e v o o r b i j v a a r d e n . H i j v e r t e l d e o v e r z i j n m e d e r e i z i g e r s w a a r o n d e r t w e e D u i t s e v o l g e l i n g e n v a n M a r t i n L u t h e r , d i e h i j a l s " o n g e l u k k i g e d o m p e ­l a a r s " b e s t em p e l d e . D e C h i n e z e n , d i e o p h e t s c h i p w e r k t e n , n o em d e h i j " h e i d e n e n " e n d e v i jt i g s t o k e r s " z w a r t e A r a b i ë r s v a n A b y s s i n i ë " w a r e n v o l g e n s h e m " M a h o m e t a n e n " . F e i t e l i j k m i s p r e e s t+n i j h u n r i t e n e n i n d e g r o n d h a d h i j m e d e l i j d e n m e t h e n o m d a t

u I t H o f v a n T ' K i n t : i n d e B r e m t s t r a a t t e g e n o v e r P a u l L i e v e n s _ n R A R � h p � h n � V A n � _ V R n S A n d e .

- 2 5 -

z i j h e t w a r e g e l o o f , m . a . w . z i j n g e l o o f , n i e t k e n d e n : " D e z e o n g e l u k k i _g e n s t a a n a l l e d a g e n , b i j d e n o n d e r g a n g d e r z o n a l l e s o o r t e n v � n b e w e ­g i n g e n , g e b e d e n e n e x e r c i t i ë n t e r e e r e v a n h u n n e r v e rm a e r d e n M o h am e t o p t e o f f e r e n " . V e r d e r g a f h l , e e n g e d e t a i l l e e r d e b e s c h r i j v i n g v a n h e t 1 2 0 m . ­l a n g e s c h i p d a t i n z i j n o g e n z o g r o o t w a s d a t h i , h e t v e r g e l e e k m e t e e n k l e i n d o r p . B o v e n d i e n w a s h i j e e n v a n d e w e i n i g e r e i z i g e r s d i e t i j d e n s e e n k l e i n e s t o rm n i e t z e e i i e k i s g e w e e s t .

O p 2 o k t o b e r 1 8 8 5 , j u i s t o p z i j n 2 5 s t e v e r j a a r ­d a g , k w am h e t s t o o m s c h i p i n P o r t - S a l d a a n . D e a u t o r i t e i t e n w e i g e r d e n h e t a a n l e g g e n v a n d e b o o t o m d a t z e v a n M a r s e i l l e k w ?m e n w a a r c h o l e r a h e e r s 1 I n z i j n r e l a a s v e r t e l d e h i j e c h t e r o v e r mo e d i g O V E h e t k a n a a l v a n S u e z d a t t o e n n o g m a a r e n k e l e j a r l i n g e b r u i k w a s . H e t d u u r d e t r o uw e n s 2 7 u u r o m h e i k a n a a l v o l l e d i g t e d o o r v a r e n e n d e R o d e Z e e t e b e r e i k e n . H e t z i c h t o p d i e w i j d e z e e l i e t h em v o o r a l g e n L e t e n v a n d e n a t u u r e l ém e n t e n , e n v o g e l � e n v i s s e n l n h e t b i j z o n d e r h � d d e n z i j n i n t e r e s s e o p g e w e k t . H i e r u i t b l e e k z i j n b e l a n g s t e l l i n g v o o r h e t o n b e k e n d e e n z i j n b e s c h r i j v i n g v a n d i t a l l e s b e w i j s t t E v e n s h o e m e d e d e e l z a a m h i j i s g e w e e s t . O p z i j n b e s c h r i j v e n d e m a n i e r l i e t h i j i e d e r e e n g e n i e t e n v a n d e s c h e p p i n g e n v a n z i j n G o d , d i e h i j d a n k t e o m d a t d e r e i s t o t d a n r u s t i g e n u i t e r s 1 g u n s t i g v e r l o p e n w a s .

J n A d e n m o c h t h e t s c h i p , s i n d s h e t v e r t r e k u i t M a r s e i l l e , e e n e e r s t e k e e r a a n l e g g e n . H e t w a s e e r w e l g e k o m e n g e l e g e n h e i d v o o r d e p a s s a g i e r s o m d e o m g e v i n g t e v e r k e n n e n e n k e n n i s t e m a k e n m e t d e p l a a t s e l i j k e b e v o l k i n g e v e n a l s m e t d e z e e l u i d i e e r d a g e l i j k s g a a n e n k om e n . E e n s t e m e e r d e t a i l ­l e e r d e T h . R e d a n t z i j n b e v i n d i n g e n e n v e r z w e e g n i e t d a t h i j d e A r a b i e r e n v o o r e e n r u i g v o l k j e h i e l d . D a a r b i j o n t s n a p t e d e v e r d e d i g i n g s s t e l l i n g v a n d e E n g e l s e n o p d e h o g e r o t s e n a ? n z e e n i e t a a n z i j n a a n d a c h t . V a n d i t o p o n t h o u d m a a k t e h i j

- 2 6 -

m e t z i j n c o n f r a t e r s g e b r u i k o m d e � i s s i e p o s t v a n d e p a t e r s C a p u., c i j n e n t e b e z o e k e n . O p h u n t o c h t m a a k t e n z e k e n n i s m e t d e b e r o e m d e e n e v e n b e r u c h t e k a r a v a n e n d i e r e g e l � a t i � d e h a v e n s t a n d b e v o o r r a a d ­d e n e n h e t t um u l t o p d e m a r k t m a a k t e e e n g e w e l d i g e i n d r u k o p d e r e i z e n d e � i s s i o n n a r i s s e n , d i e z e k e r g e e n d r u k t e g e w o o n w a r e n n a h u n o p l e i d i n g i n h e t k l o o s t e r .

H a l f o k t o b e r 1 8 8 5 k w am h e t s c h i p 3 a n i n C o � b o ( C e y l o n ) . D i t i s h e t e i n d e v a n d e I n d i s c h e O c e a a n e n v a n h i e r u i t s c h r e e f T h . R e d a n t e e n l a n g e b r i e f n a a r z i j n o u d e r s . D a a r b i j v e r o n t s c h u l d i g d e h i j z i c h e n i g s z i n s o v e r z i j n e i g e n a a r d i g e v e r h a a l ­t r a n t m a a r h i j l e g d e h e t u i t w a a r o m h i j h e t o p d i e m a n i e r d e e d : " N a m i j n e b r i e v e n g e l e z e n t e h e b b e n , h e b t g i j b i j u z e l v e n g e z e g d d a t i k z o o w a t o p m i j n N i e u w e r k e r k s c h s c h r i j f . E h w e l , d a t g a a t m i j z o o b e s t , e e n v o u d i g w e g a l s o f w i j t e z a m e n e e n p r a a t j e z a t e n t e d o e n . O o k z a l i k z o o v o o rtg a a n ; i k s c h r i j f i mm e r s n i e t o m g e d r u k t t e w o r d e n " .

Om d a t h i j o p d a t o g e n b l i k m a a r w e i n i g n i e u w s h a d , g a f h i j e e n b e s c h r i j v i n g v a n d e z e e r k l e i n e k a ­j u i t w a a r z e m e t v i e r d e z e s l a a p g e l e g e n h e i d m o e s ­t e n d e l e n . D a a r b i j v e r g e l e e k h i j d e h u t m e t d e k a m e r t j e s v a n d e i n t e r n e n i n h e t k o l l e g e t e A a l s t . T o c h w a s e r i n t u s s e n e e n k o r t e s t o rm o p g e s t o k e n w a a r d o o r z e e n k e l e b a n g e u r e n b e l e e f d e n a a n d e k a a p G u a r d a - F u i w a a r a l t i j d e e n h e v i g e w i n d h e e r s t e n e r r e e d s m e e r d e r e s c h e p e n s c h i p b r e u k l e d e n . V a n d e r g e l i j k o n g e l u k b l e e f h u n C h i n e s e s t o o m ­b o o t g e l u k k i g g e s p a a r d . Om d e t i j d t e d o d e n w e r d e n o p d e b o o t a l l e r h a n d e v e rm a k e l i j k h e d e n g e o r g a n i ­s e e r d , z o à . a . e e n l i e f d a d i g h e i d s f e e s t d a t m e t e e n to m b o l a g e p a a r d g i n g : ' " I k h e b t w e e p r i j z e n g e wo n n e n : e e n s c h o o n e n f o u l a r d i n w i t t e z i j d e e n d a n n o g e e n a r a a b s c h b o t e r p o t j e v o o r d e r e i s • .

E e n a n d e r C o n f r a t e r h a d e e n e f l e s c h k i n d j e s s u i k e r ,

- 2 / -

e e n a n d e r e e e n e p o p g e w o n n e n ! o f e r g e l a c h e n w i e r d ! "

I n C o l o m b o w a s e r 2 4 u u r o p o n t h o u d e n d e o p v a r l d e n m o c h t e n a a n l a n d g a a n w a a r t a l r i j k e b e z i e n l w a a r d i g h e d e n v o o r d e , p a t e r s z e e r o p p r i j s g e ­s t e l d w e r d e n . I n z i j n b r i e v e n g e r a a k t m i s s i o n a : R e d a n t e r n i e t o v e r u i t g e p r a a t . V o o r a l d e a p p e : s i e n e n e i s t e n z i j n a a n d a c h t o p m a a r t o c h g i n g : v o o r k e u r n a a r d e K e r k e n h e t g e l e v e r d e w e r k v a l a n d e r e p a t e r s : " E r z i j n i n C o l o m b o 1 0 C h r i s t e l K a t h o l i e k e K e r k e n v o o r 2 5 . 0 0 0 C h r i s t e n e n ( K a t h l l i e k e n ) . D a t i s t o c h n o g a l t r o o s t e l i j k ; o n d e r d i e K e r k e n z i j n ' e r v e r s c h e y d e s c h o o n e r d a n d i e N i e u w e r k e r k e n " .

O p 2 1 o k t o b e r w e r d d e h a v e n s t a d S i n g a p o r e a a n g l d a a n w a a r d e p a t e r s S c h e u t i s t e n a f g e h a a l d w e r d l d o o r O n d e r - P r o c u r e u r d e r u i t h e e m s e m i s s i e s , p a ' G e x . O n d e r g e l e i d e v a n e e n c o n f r a t e r h e b b e n z i , e r , g e d u r e n d e d r i e d a g e n , d e p r a c h t i g s t e d i n g e l g e z i e n z o w e l o p n a t u u r - a l s o p c u l t u u r g e b i e d . H I w a s e e n e c h t e r e v e l a t i e v o o r d e E u r o p e a n e n e e n s t a d a l s S i n g a p o r e t e v e r k e n n e n e n d e b o s r i j k e o m g e v i n g t e m o g e n d o o r k r u i s e n . ,

V i j f d a g e n n a d i e n w a r e n z e i n S a i g o n w a a r z e n : a l l e e n i n k o n t a k t k w am e n m e t d e p r a c h t v a n d e z l F r a n s e s t a d m a a r o o g i n o o g s t o n d e n m e t t a l r i j l g e v l u c h t e k r i s t e n e n v a n d e T o n k i n - o o r l o g e n d e m e e s t v e r s c h r i k k e l i j k e v e r h a l e n a a n h o o r d e n o v e ] v e rm o o r d e c o n f r a t e r s e n h u n v o l g e l i n g e n . V a n d a l g i n g h e t o n g e s t o o r d v e r d e r n a a r H o n g � K o n g e n O f 5 n o v e m b e r w e r d a a n g e m e e r d i n h e t � y s t e r i e u z e S h a n g - H a i . O p u i t z o n d e r i n g v a n e e n b e t r e k k e l i j l wo e l i g e z e e v e r l i e p d e r e i s n o g a l t i j d v o o r ­s p o e d i g e n o p w a t z e e z i e k t e n a w a r e n a l l e m e d e · r e i z e n d e p a t e r s n o g g o e d g e z o n d e n z e l f s g e e s t � g e s t e m d . Z e w a r e n m a a r n e t o p t i j d w a n t o p 7 n o v e m b e r , w e r d g e m e l d , v e r t r o k d i t s e i z o e n d l

- 2 8 -

l a a t s t e b o o t n a a r M a n d j o e r i j e . D u s m o e s t , o p h e t o n v e r w a c h t s e n i n a l l e r i j l , d e b a g a g e b i j e l k a a r g e n o � e n w o r d e n e n d e p a t e r s m o e s t e n v a n h i e r u i t e l k a f z o n d e r l i j k n a a r h u n e i n d b e s t em � i n g . N a z o v e e l w e k e n b i j e l k a a r t e z i j n g e w e e s t b e g o n d e e e r s t e w e r k e l i j k e f a z e v a n h e t � i s s i e w e r k e n z o u d e n z e � e e s t a l o p ; z i c h z e l f a a n g e w e z e n z l J n : " D e s a v o n d s g i n g e n w i j s c h e i d e n . V o o r z e k e r v i e l h e t o n s p i j n l i j k , n a z o o l a n g a l s b r o e d e r s t e S c h e u t m e t e l k a n d e r g e l e e f d t e h e b b e n v o o r z e e r l a n g o f l i e v e r v o o r a l t i j d t e � o e t e n s c h e i d e n . M a a r h e t d o e l d R t o n s h a d v e r e e n i g d , m a a k t e n u o n z e s c h e i d i n g n o o d i g w i j d e d e n h e t d u s m e t � r e u g d v o o r d e g l o r i e v a n G o d . D e s a v o n d s n a d e g o e d e V l a am s c h e h a n d d r u k k i n g , t r o k k e n w i j t e s a m e n o m 8 1 / 2 u r e n a a r d e h a v e n . W i j , M . D e B e u l e e n i k , t r o k k 8 n o p d e n J o h - S i n , e e n e n C h i n e e s c h e n s t o o m b o o t d i e n a a r S h e - F o n i e t v e r v a n T i e n - T s i n e n v a n d a a r n a a r N u i - C h ' n a n g i n M � h o u r i a v a a r t . D e a n d e r e C o n f r a t e r s s t a p t e n o p e e n e n b o o t d i e n a a r T i e n T s l n e n v a n d a a r n a a r P e k i n t r e k t " .

D i t l a a t s t e g e d e e l t e v a n d e r e i s , d a t h e t l a s t i g ­s t e b l e e k g e W e e s t t e z i j n , v e r l i e p m i n d e r v l o t w a n t r e e d s b i j h e t v e r t r e k l i e p d e b o o t v a s t o p e e n z a n d b a n k e n e e n h e v i g e s t o r � w i n d h i n d e r d e g e ­d u r e n d e e e n p a a r d a g e n h e t s c h i p z i j n rn rm a l e v a a r t t e n em e n . H e t w a s o p 1 3 n o v em b e r d a t d e s t o o m b o o t d e h a v e n v a n N u i - C h ' n a n g b i n n e n v a a r d e e n v o l e n t o e s i a sm e s c h r e e f T h . R e d a n t : " N a u w e l i j k s h a d o n s s c h i p d e n a n k e r l a t e n v a l l e n , o f w i j z a g e n e e n b i j z o n d e r b o o t j e o p d e r i v i e r n a a r o n s t o e k o m e n . W e l d r a z a g e n w i j w a t d i t b e t e e k e n d e . O n z e g o e d e C o n f r a t e r E v a r i s t D e 8 o e c k , a l s C h i ­n e e s g e k l e e d , k w am o n s m e t v i e r b r a v e c h r i s t e ­n e n u i t M o n g o l i ë t o t a a � h e t s c h i p a f h a l e n . G e k u n t d e n k e n w e l k e b l i j d s c h a p , w e l k e v r e u g d e w i j g e n o t e n � "

- 2 9 -

V o o r h e t v e r d e r e g e e l t e v a n d e r e i s , d i e p e r h e t b i n n e n l a n d i n , w e r d d e b o o t g e r u i l d v o o r p a a r d e n k a r . V o o r a l d e l a a t s t e d a g e n w a r e n a f m a t t e n d n i e t a l l e e n o m d a t e r p r a k t i s c h g e e n w e g e n w a r e n m a a r o m d a t d e w i n t e r a l s t e r k z i j n i n t r e d e h a d g e d a a n . O o k a l w e r d e n z e o n d e r w e g o v e r a l b e s c h o l a l s v o o r a a n s t a a n d e p e r s o n a l i t e i t e n t o c h o n t b r a k a l t i j d d e " l u k s e " w a a r a a n z i j i n o n z e w e s t e r s e w e r e l d g e w e n d W 8 r e n e n b e t e k e n d e r e e d s e e n v o o r sm a a k j e v a n w a t n o g k o m e n m o e s t i n d e v o l g e n d e j a r e n .

N a e e n a fm a t t e n d e e n a v o n t u u r l i j k e r e i s t e p a a r l k w am e n z i j i n M o n g o l i ë a a n . H e t w a s e e n o p l u c h t e i n d e l i j k h e t v e r l a n g d e d o e l b e r e i k t t e h e b b e n . Z e h i e l d e n n o g e e n r u s t p a u z e i n h e t d o r p , o f r e s i d e n t i e , H s i a m i a o e r k k o k , w a a r c o n f r a t e r D e M e y e r r e e d s 1 8 j a a r v e r b l e e f . H i e r w e r d e n z e l u i d r u c h t i g e n m e t u i t b u n d i g e v r e u g d e b e g r o e t .

E e n k l e i n u u r d a a r n a k w am e n z e-

i n h u n e i g e n b i s s c h o p p e l i j k e r e s i d e n t i e a a n t e T s o u n g s h o u t s i n t s i n . D e v e r w e l k o m i n g a l d a a r b e s c h r e e f h i j a l s v o l g t : " B i j h e t i n t r e d e n v a n h e t d o r p k w a'1l e n d e s t u d e n t e n v a n h e t S e m i n a r i e v o o ra f g e g a a n v a n K r u i s e n v i j f K o r a l e n m e t v a a n d e l s i n d e h a n d o n s t e g em o e t . D e k l o k d e r k e r k b e g o n t e l u i d e n e n h e t g e b r u l d e s k a n o n s w e e r g a l m d e o m a a n d e n b u r i g e d o r p e n d e g r o o t e b l i j d s c h a p d e r C h r i s t e n t e d o e n k e n n e n " . D i t w a s 2 7 n o v em b e r 1 8 8 5 , e e n ­k e e r p u n t i n h e t 1 e v e n v a n -e e n p r i e s t e r u i t N i e u w e r k e r k e n , d i e -h e t g e v a a r l i j k e n a fm a t t e n d l e v e n v e r k o o s b o v e n e e n p r i e s t e r a m b t i n e e n r u s t i g e p a r o c h i e i n V l a a n d e r e n , o m g e v e n d o o r v r i e n e n m e d e c h r i s t e n e n .

I n d e e e r s t e m a a n d e n k w am h e t e r v o o r a l o p a a n o m d e i n l a n d s e t a a l a a n t e l e r e n . D i t l a a t s t e v o o r a l w a s V q n b e l a n g o m d e b e v o l k i n g t e k u n n e n b e n a d e r e n e n h u n v e r t r o u w e n t e w i n n e n . N a d e r h a n

-.'. - 3 0 -

w e r d h i j v a n d e m i s s i e p o s t u i t g e s t u u r d n a a r n a ­b u r i g e d o r p e n o m d a a r n a v e r a n t w o o r d e l i j k e t e w o r d e n v o o r d e r e s i d e n t i e M a - K i a - d z e . H i e r m a a k t l h i j t a l r i j k e b e k e r i n g e n b i j d e i n l a n d s e b e v o l ­k i n g , w a t b e w i j s t d a t T h . R e d a n t e e n g o e d e m i s ­s i o n a r i s g e w e e s t i s . O n d a n k s h e t v o o r t d u r e n d o v e r t o l l i g w e r k n a m h i j n o g d e t i j d o m s o m m i g e b e l e v e n i s s e n n e e r t e s c h r i j v e n e n z e t e v e r s t u r e r h e t z i j n a a r z i j n o v e r s t e , h e t z i j n a a r e e n f a m i ­l i e l i d 0 0 h e t - t h u i s f r o n t . O p h e t e i n d e v a n 1 8 8 8 s c h r e e f h i j e e n e i g e n a a r d i g e b r i e f a a n z i j n b i s ­s c h o p , M g r R u t j e s , n . a . v . e e n e z e l h i s t o r i e . H e t b e t r o f h i e r e e n a l d a n n i e t g e s t o l e n e z e l , b o v e n ­d i e n t e g o e d e r t r o u w b e t a a l d d o o r e e n v a n d e C h i ­n e s e i n b o o r l i n g e n . H e t k o r d a a t o p t r e d e n v a n m i s ­s i o n a r i s R e d a n t h a d h e i l z a m e g e v o l g e n v o o r d e C h r i s t e n h e i d a l d a a r w a n t h i j b e s l o o t z i j n r e ­l a B S : " H e t s l o t v a n d e h i s t o r i e i s d u s , d a t m i j n e z e l d r i j v e r , d e h e i d e n s c h e b u r g e m e e s t e r m e t g e ­h e e l z i j n h u i s h o u d e n e n ,. n o g e e n a n d e r e f am i l i e , g e t r o f f e n d o o r m i j n e t o e g e n e g e n h e i d e n G o d s g r a ­t i e , e r n s t i g e b e k e e r l i n g e n z i j n g e w o r d e n ; e e n m e e s t e r o n d e r w i j s t h e n i n d e n c a t e c h i sm u s e n h u n a f g o d e n z i j n r e e d s d e s t o f g e w o r d e n v a n e e n l u s t i g p l e z i e r v u u r t j e . T e z a m e n e e n d e r t i g t a l b e k e e r i n g e n t e r g e l e g e n h e i d v a n e e n e n k e l e n

e z e l ! I k v e r l a n g v u r i g n o g m e e r v a n d i e o n g e l u k ­k i g e ez e l s t e m o g e n o n t lTl o e t e n ! " ( 2 )

O p 1 4 d e c e � b e r 1 8 8 8 s c h r e e f T h . R e d a n t v a n u i t L a o - h o e - K e o e d a t h i j e n k e l e k l e i n e r e i z e n o n d e r ­n o � e n h a d , o . a . n a a r d e h o o f dm i s s i e D . L . V r o u w t e n P i j n b o m e n . H e t w a s t r o u w e n s o a a r d a t h i j z i j n o v e r p l a a t s i n g n a a r d e " t i j g e r v a l l e i " v e r ­n a m . O p d e t e r u g w e g n a a r z i j n p o s t d e Z w a r t e W a t e r e n , s a m e n m e t c o n f r a t e r A b e l s e n e e n p a a r

( 2 ) M i s s i e s i n C h i n a e n C o n g o , l 8 8 9 , n r l , b l z . 1 - 4 .

- 3 1 -

k n e c h t e n , w e r d e n z i j d o o r r o v e r s a a n g e v a l l e n . H e t g e b i e d w a a r i n o n z e i n w o n e r u i t N i e u w e r k e r ­k e n o p e r e e r d e w a s t r o u w e n s b e k e n d a l s h e t l u i ­l e k k e r l a n d v a n d e b a a n s t r o p e r s .

D a g e l i j k s w e r d e n e r k a r a v a n e n g e p l u n d e r d e n o n ­g e l u k k i g e r e i z i g e r s u i t g e s t r o o r t e n v a n h u n g e l d b e r o o f d . D e o p e n b a r e m a c h t k o n e r w e i n i g t e g e n d o e n b i j g e b r e k a a n v o l d o e n d e m a n s c h a p p e n e n b o v e n d i e n w a s d e o � g e v i n g , d o o l h o f v a n k l o v e n e n k r o n k e l e n d e v a l l e i e n , z e e r g e s c h i k t v o o r d e r - I g e l i j k e w a n d a d e n .

I n d e l a t e a v o n d , � p e e n u u r a f s t a n d v a n e e n h e r ­b e r g w e r d e n z e d o o r e e n d e r t i g t a l r o v e r s a a n g e - I v a l l e n , g e r a a k t e n t o c h n o g t o t i n d e h e r b e r g w a a z e g e v a n g e n w e r d e n . A l l e s w e r d h e n a f g e n o m e n m a a r h u n l e v e n w e r d g e s p a a r d . T h e o p h i e l R e d a n t w a s e c h t e r i em e n d d i e z i c h o p a l l e m o g e l i j k e m a ­n i e r e n t r a c h t t e u i t d e s l a g t e · t r e k k e n w a n t s c h r e e f h i j h i e r o v e r : " N a d a t z i j a l l e s g e r o o f d h a d d e n , e n r e e d s s o m m i g e m e t o n z e p e e r d e n v e r ­t r o k k e n z e i i k h u n , - " m a a r w e e t g i j w e l , m e t w i e g i j t e d o e n h e b t ? W i j z i j n E u r o p e a n e n , e n r e i z e n m e t e e n p a s p b a r t v a n d e n K e i z e r ; d e z e p l u n d e r i n g b r e n g t u v o o r z e k e r g e e n h e i l a a n , e n g a a t U m o g e l i j k d u u r k o s t e n . D e r o o v e r s d i t h o o r e n d , s t o n d e n v e r b l u f t , k e k e n m a l k a n d e r s c h u c h t e r a a n , e n l e i d d e n m i j d e h e r b e r g b i n ­n e n . - II U i t e i n d e l i j k w a r e n d e z e r o v e r s M u z l e m a n ­n e n e n u i t s c h r i k g a v e n z e ' a l l � s a a n d e t w e e m i s ­s i o n a r i s s e n t e r u g .

D e t i j g e r v a l l e i l a g z o w a t 5 0 u r e n z u i d w a a r t s v a n M a - k i a - d z e e n h e t w a s p a s n a z e v e n d a g e n d a t T h . R e d a n t , m e t z e s k n e c h t e n e n e e n o s s e s p a n , i n L a o - h o e - k e o e a 8 n k w a � , i n n o v e m b e r 1 8 8 8 . N a e n k e l e m a a n d e n v e r b l i j f i n z i j n n i e u w e m i s s i e ­p o s t s t u u r d e h i j e e n b r i e f , w a a r i n h i j z i j n b e -

- 3 2 -

v i n d i n g e n w e e r g e e f t , a a n z i j n o v e r s t e v a n d e C o n g r e g a t i e i n S c h e u t . D a g e l i j k s h a d h i j e r t e k a � p e n m e t d e g r o o t s t e m i z e r i e w a n t h e t j a a r v o o r z i j n a a n k o � s t , h a d d e z e m i s s i e p o s t w a t e r s ­n o o d g e k e n d w a a r b i j d e o v e r s t r om i n g e n d e v o l l e ­d i g e o o g s t v e r n i e l d h a d d e n . E e n o p r o e p l a n g s d e A rn s t e r d a;:J s e " T i j d " e n h e t F r a n s e b l a d " M i s ­s i o n s c a t h o l i q u e s i l l u s t r é e s " w e r d d o o r t a l r i j k e w e l d o e n e r s u i t E u r o p a b e a n t w o o r d , w a t e n o rm v � � l m e n s e n v a n d e h o g e r d o o d r e d d e . M a a r t e l k e n s w e r d h i j i n z i j n n i e u w v e r b l i j f h e r i n n e r d a a n d e w e r k e l i j k h e i d , d e m e e l i j w e k k e n d e t o e s t a n d v a n d e i n l a n d s e b e v o l k i n g . V o o r a l d e s t o r t r e g e n s d i e d e v r u c h t b a r e t e e l a a r d e m e e s l e e p t e e n s t e e n i n d e p l a a t s b r a c h t , l a g e n a a n d e b a s i s d a t h e t v o l k j a r e n n a e l k a a r m e t s l e c h t e e n o n v o l d o e n d e o o g s t e n a f t e r e k e n e n h a d . H e t s t e r f t e c i j f e r s t e e g o n r u s t w e k k e n d e n d e g r o o t s t e v r e e s v a n p a t e r R e d a n t w a s h e t a l d a n n i e t m i s l u k k e n v a n d e v o l g e n d e o o g s t .

O n d a n k s z i j n t a l r i j k e b e z i g h e d e n o p d e m i s s i e ­p o s t v e r g a t h i j z i j n f am i l i e e n v r i e n d e n n i e t . Z i j n w e i n i g e v r i j e t i j d b e s t e e d d e h i j a a n h e t s c h r i j v e n v a n b r i e v e n e n h e t z o r g v u l d i g n o t e r e n v a n a l l e r l e i g e b e u r t e n i s s e n i n z i j n d i s t r i k t . O p 1 1 j u n i 1 8 8 9 s c h r e e f h i j a a n z i j n z u s t e r , e e n n o n i n h e t k l o o s t e r t e G i j z e g e m .

D e v o l l e d i g e b r i e f h a n d e l d e o v e r d e t o e s t a n d v a n d e v r o u w i n C h i n a . H e t w a s g e e n l u k r a a k o n d e r ­w e r p w a n t d e o o r z a a k v a n d e z e i n h o u d w a s t e z o e k e n i n h e t f e i t d a t h i j h i e r o v e r e e n v r a g e n ­l i j s t i n g e v u l d h a d t e n b a t e v a n d e E u r o p e s e v r o u w e n : " E .e n i g e j a r e n g e l e d e n , w e r d e r t e P a r i j s e e n e v e r e e n i g i n g g e s t i c h t v a n e d e l m o e d i g e v r o u w e n ; h a a r o o gm e r k � a s , d o o r a l l e m o g e l i j k e m i d d e l e n , s t o f f e l i j k e n z e d e l i j k , d e a rm e h e i ­d i n n e n t e h e l p e n . D i e s v o l g e n s , s t u u r d e n z i j o n s e e n e h e e l e r e e k s v r a g e n n o p e n s d e n s t a a t d e r

. ,

- 3 3 -

v r o u w i n C h i n a b i n n e n d e v e r s c h i l l i g e l e e f ­t i j d e n v a n h 3 a r b e s t a a n . V a n d e a n t w o o r d e n , d i e z i j z o n d e n , h o o r d e n z i j n o o i t g e e n w o o r d m e e r r e p p e n . N u d a n , g o e d e z u s t e r , w i j l g e d o o r u w e n s t a a t g e r o e p e n z i j t , n i e t e n k e l o m u z e l v e t e v o l m a k e n , m a a r o o k o m a a n h e t h e i l v a n a n d e r e n t e a r b e i d e n , g a i k u v a n d a a g d e i n l i c h t i n g e n g e v e n , d i e w i j a l s d a n a R n g e n e m e v r o u w e n v e r s c h a f t e n " . ( M i s s i ë n i n C h i n a , 1 8 8 9 , n r 1 1 b l z . 1 6 7 ) . P a t e r R e d a n t h a d w e r k e l i j k m e ­d e l i j d e n m e t d e C hD e s e v r o u w d i e i n g e e n e n k e l e f am i l i e w e r d g e r e s p e c t e e r d . D a a r o m z i j n m e i s j e s b i j e e n g e b o o r t e o n g e w e n s t . E e n d o c h t e r h e e f t g e e n r e c h t o p e r f e n i s e n b i j t o t a l e a rm o e d e w e r d z e v e r k o c h t o f u i t g e h u w e l i j k t a a n d e m e e s t b i e d e n d e . H i j k o n d e z e t o e s t a n d t r o u w e n s m o e i ­l i j k a a n v a a r d e n e n b e k n o t t e d a a r o m d e o p g e h em e l d e C h i n e s e b e s c h a v i n g e n v o e g d e e r a a n t o e : " M i j n e p e n i s t e e d e l o m d e b e d o r v e n h e i d e n I s c h a n d e t e b e s c h r i j v e n , d i e z i ç h o n d e r d e n d e k - I m a n t e l v a n c h i n e e s c h e h � h e l a r i j h e i m e l i j k w e t e l t e v e r b e r g e n " .

Z i j n p r o b l e em b l e e k n o g g r o t e r t e z i j n a l s h e t d e b e k e r i n g v a n d e r g e l i j k e " h e i" d e n s e v r o u w " b e ­t r o f . Z e � o e s t e n r e e d s i n e e n z a a m h e i d l e v e n e n e e n v r e em d e l i n g - l a a t s t a a n e e n p a t e r - w e r d n o o i t t o e g e l a t e n . O m d a t t e v e r h e l p e n h a d h i j e e n " o n d e r r i c h t i n g s h u i s " g e o p e n d w a a r t o c h a a n e e n z e v e n t a l v r o u w e n t e g e l i j k l e s k o n g e g e v e n w o r d e n d o o r e e n C h i n e s e z u s t e � v a n d e H . K i n d s ­h e i d . H i e rm e e h a d h i j o v e r t u i g e n d e r e s u l t a t e n w a n t n a w e i ni;] t i j d k e n d e n z i j n " l e e r l i n g e n " d e g e b e d e n e n d e c a t e c h i sm u s . H i j b e k l o e g z i c h e c h t e r we� d e o n t o e r e i k e n d e m i d d e l e n d i e h i j t e r b e s c h i k k i n g h a d e n d i t d e e d h e m t e r u g a a n E u r o p a d e n k e n w a a r , v e r g e l e k e n m e t z i j n g e b i e d o v e r v l o e d w a s : " H o e d i k w i j l s d e n k i k n i e t m e t d r o e f h e i d a a n a l h e t g e l d , d a t i n E u r o p a n u t t e ­l o o s i n i j d e l e v e rm a k e n e n b e u z e l a r i j e n v e r s p i l

- 3 4 -

w o r d t , j a v e r k w i s t o m z i e l e n t e b e d e r v e n ! �

A n s l u i t e n d o p d e z e a a n t i j g i n g e n k u n n e n w e v e r ­v o l g e n m e t e e n u i t t r e k s e l u i t e e n b r i e F d i e h i j r i c h t t e a a n E . H . P a s t o o r V a n 8 a e l e n ( L u i k ) t o e n h i j n o g i n M a - K i a - d z e v e r b l e e f , t o e n e e n o u d e m a n m e t z i j n t i e n j a r i g k l e i n k i n d o m h u l p k w a m b e d e l e n e n d e m i d d e l e n o p d e m i s s i e t o c h a l z o s c h a a r s w a r e n : " A r m e m i s s i o n a r i s s e n , h o e d i k w i j l s m o e t e n w i j z o o v e c h t e n t e g e n o n s e i g e n g e m o e d , e n o n s d e v r e u g d e o n t z e g g e n v a n d e h o n g e r i g e n t e s p i j z e n e n d e n a a k t e n t e k l e e d e n , o m d a t o n s v e r m o g e n a l t e g e r i n g i s ! W e l k h e r t z e e r v o o r o n s ! " ( I b i d . , 1 8 9 0 , n r 1 4 , b l z . 2 4 3 ) .

T u s s e n d o o r s c h r e e f m i s s i o n a r i s R e d a n t o o k n o g w o n d e r l i j k e v e r h a l e n o v e r g e b e u r t e n i s s e n i n O o s t - M o n g o l i ë . V o o r a l f e i t e n m . b . t . d e c h r i s t e ­l i j k e l e e r n o t e e r d e h i j u i t d e v o l k s m o n d e n s t u u r d e z e d o o r a l s c u r i o s a e n t o t s t i c h t i R g v a n z i j n c o n f r a t e r s .

M e e r m a a l s s t u u r d e h i j v e r h a l e n n a a r h e t k l o o s t e r v a n S c h e u t e n o p 2 0 j u n i 1 8 9 0 s c h r e e f h i j a n d e r ­m a a l n a a r d e t o e k o m s t i g e m i s s i o n a r i s s e n a l d a a r . T o t i n d e d i e p s t e d e t a i l s v e r t e l d e h i j t r o u w e n s z e I f s b e k e n d e : " U i t m i j n v o r i g e b r i e v e n z u l t g e m i s s c h i e n a f g e l e i d h e b b e n d a t i k d e d r o e v e g e w o o n t e h e b v a n p u t t e n i n d e e e r d e t e k l a g e n , e n a l t i j � JTl e e n i n d e z w a r t e a rm o e d e t e z i t t e n . I k w i l u v a n d a g e t o o n e n d a t i k o o k w e l i e t s a n d e r s s c h r i j v e n k a n d a n t r e u r l i e d e r e n " . ( I b i d . , 1 8 9 1 , n r 2 4 , b I z • 3 7 3 ).

I n z e k e r e z i n w a r e n d e w i j z e l e s s e n o v e r l e v e n s ­g e wo o n t e n v a n d e t o e n m a l i g e C h i n e e s , d i e i n d e o p l e i d i n g v a n e e n t o e k o m s t i g m i s s i o n a r i s n i e t m o c h t o n t b r e k e n .

- 3 5 -

O � d e z e l f d e d a g s c h r e e f h i j o o k e e n b r i e f a a n z i j n z u s t e r , k l o o s t e r n o n i n G i j z e g e m . I n h a a r a n t w o o r d w a s z i j e v e n e e n s b e g a a n � e t h e t l o t v a n d e C h i n e s e v r o u w . A n d e rm a a l v e r d e d i g t h i j d e v r o u w e n r e c h t e n , d i e g e s t e u n d z i j n o p d e l e e r v a n C h r i s t u s e n w a a r d o o r d e v r o u w v e r e d e l d w e r d , a c h t i n g k r e e g e n e e n p l a a t s i n d e m a a t ­s c h a p p i j v e r w i e r f . H i j s t a a f d e z i j n b e w e r i n g d o o r z i c h t e s t e u n e n o p z i j n d i e p k r i s t e l i j k g e l o o f : " A l l e e n d e g o d d e l i j k e w e t v a n J e z u s C h r i s t u s , v a n H e m d i e e e n e v r o u w t o t z i j n e e i g e n m o e d e r v e r k o o s , e n h a a r a l s m o e d e r G o d s K o n i n g i n d e r E n g e l e n e n d e r h e m e l e n t o t d e n h o o g s t e n r a n g v e r h i e f , w a a r t o e e e n l o u t e r s c h e p s e l k o n v e r h e v e n w o r d e n , v e rm o e c h t d i e v e r e d e l i n g d e r v r o u w t e b e w e r k e n " . ( I b i d . , 1 8 9 1 , n r 2 5 , b l z . 3 9 2 ) .

V e r d e r m a a k t h i j e e n v e r g e l i j k i n g t u s s e n d e " h e i d e n " e n d e " c h r i s t e n " g e z i n n e n . D e z e l a a t ­s t e s t e l d e h i j t o r e n h o o g b o v e n d e o n g e d o o p t e n . B o v e n d i e n w a s z i j n g r o o t s t e v r e u g d e d a t h i j o o k o n d e r d e i n b o o r l i n g e n v o l g e l i n g e n k r e e g . H i j s c h r e e f a a n z i j n z u s t e r o v e r e e n b e k e e r d g e z i n w a a r v a n d e d o c h t e r o p I S - j a r i g e o u d e r d o m a l s i n l a n d s e z u s t e r i n h e t g e s t i c h t v a n d e H . K i n d s ­h e i d t r a d . D e . z o o n h i e l p h e m a l s m i s d i e n a a r . N a e n k e l e j a r e n v e r b l i j f v e r t e l d e h i j m e t f i e r ­h e i d o v e r d e v o o r u i t g a n g v a n d e g o d s d i e n s t i n O o s t - M o n g o l i ë . A l s v o o r b e e l d s t e l d e h i j d e g e ­s t i c h t e n v a n d e H . K i n d s h e i d : " T h a n s .L t e l l e n w i j i n o n s V i c a r i a a t v a n O o s t - M o n g o l i ë z e s w e e s h u i z e n , e n e e n e n o rm a a l s c h o o l v o o r j o n g e do c h t e r s , d i e t e v e n s t o t v e r b l i j f d i e n t d e r i n l a n d s c h e z u s t e r s b i n s t h a r e n p r o e f t i j d . H e t z i j n d e z e C h i n e e s c h e m a a g d e n - z o o h e t e n w i j d e z u s t e r s - d i e a l d i e h u i z e n b e s t u r e n , e n e r d e o p v o e d i n g g e v e n a a n 5 0 0 w e e sm e i s j e s " . ( I b i d . ,

l 8 9 1 , n r 2 5 , b l z . 3 9 3 - 4 ) .

•

- 3 6 -

M e t h e t e i n d i g e n v a n h e t a p o s t o l i s c h j a a r , i n a u g u s t u s l 8 9 0 , s t u u r t T h . R e d a n t e e n r a p p o r t n a a r d e a l g em e n e o v e r s t e v a n d e c o n g r e g a t i e . A l l e r e e r s t b e d a n k t h i j h i e r i n d e w e l d o e n e r s u i t E u r o p a w n a r d o o r z i j n w e r k z a a m h e d e n w e r d e n b e v o r d e r d . Om d i t a a n t e t o n e n g a f h i j e e n a l ­g e � e e n b e e l d h o e h e t g r o e i d e i n z i j n d i s t r i c t , w a a r v a n L a o h o e - K l o e h e t m i d d e l p u n t w a s . I n 1 8 8 7 b e s t o n d e r s l e c h t s é é n v e r b l i j f p l a a t s e n v i e r s c h o l e n . - O r-i e j a a r l a t e r t e l d e h e t d i s t r i c t v i e r s t a n d p l a a t s e n , e l f s c h o l e n e n d a a r b i j z e s k a p e l l e n . O p d i t o g e n b l i k t e l d e h i j b o v e n d i e n m i n i m u m v i j f h o n d e r d g e l o o f s l e e r l i n g e n e n d e o o g s t e n w a r e n a l e e n p a a r k e e r g o e d m e e g e v a l l e n . H e t w a s e e n v r u c h t b a a r g e b i e d d o c h v e e l v u l d i g e n a t u u r r a m p e n z o r g d e n v a a k v o o r h e t m i s l u k k e n v a n d e o o g s t .

D e d o r p e n w a r e n m o e i l i j k t e b e r e i k e n m a a r t o c h w e r d e n r e g e lm a t i g s c h o l e n o p g e r i c h t w a a r " c h i ­n e s e m a 8 g � e n " o n d e r r i c h t g a v e n . M a a r v o o r a l v e r ­h e u g d e h e m d e g r o t e c h r i s t e l i j k e b l o e i v a n h e t s t a d j e P a - K e o e . D i t w a s z i j n l a a t s t e r a p p o r t w a n t e e n v i j f t a l m a a n d e n n a d i e n , o p 3 f e b r u a r i 1 8 9 1 , s t i e r f m i s s i o n a r i s T h . R e d a n t a l s g e v o l g v a n z i j n z i e k t e w a a r o v e r h i j i n z i j n u i t g e b r e i d e b r i e f s c h r e e f : " D o c h g e e n r o z e n z o n d e r d o o r n e n , e n g e e n e z e g e z o n d e r s t r i j d . E e r s t e n v o o r a l � o e t o n z e g e z o n d h e i d e e n e h a r d e p r o e f d o o r s t a a n : d e t y p h u s k o o r t s , w a a r s c h i e r g e e n e n k e l m i s s i o n a r i s a a n o n t s n a p t , e n d i e m e n e e n s m o e t k r i j g e n o � v o l o p a a n d e s t r e e k g e w e n d t e z i j n , k w a m m i j e n E . H . V e r c a u t e r e n v i n d e n . � s c h e e l d e w e i n i g o f d e v e rm a a r d e v a s t e r S u c c i � o e s t v o o r o n s d e n d u i m l e g g e n , w a n t i k b l e e f 2 1 , e n M . V e r ­c a u t e r e n 2 0 d a g e n z o n d e r e e n i g v o e d s e l . E . H . V a n D y c k , d i e t h a n s t e P a - k e o e v e r b l i j f � , w e r d a a n g e t a s t d o o r e e n e s o o r t c h o l e r a o f p e � t , d i e l a t e r o p o s s e n , e z e l s e n h o n d e n o v e r g i n g " . ( I b i d . , 1 8 9 1 , n r 2 6 , b l z . 4 0 6 ) .

- 3 7 -

I n Z l J n v e r s l a g g a f h i j o o k g e d e t a i l l e e r d e v o o r b e e l d e n v a n b e k e e r l i n g e n d i e g e t e r g d e n b e r o o f d w e r d e n z o n d e r d a t h e t k o r r u p t C h i n e e s g e r e c h t i n g r e e p . L a t e r k w am h i e r i n w e l v e r a n d e ­r i n g d o ç h o n z e m i s s i o n a r i s u i t N i e u w e r k e r k e n z o u d i �e e r m o g e n m e e m a k e n .

D � 3 f e b r u a r i 1 3 9 1 , s t u u r d e T h e o d . H . R u t j e s v a n u i t L a o e - h o e - k e o e e e n b r i e f na a r d e v a d e r v a n d e m i s s i o n a r i s o m h e m h e t r e l a a s t e d o e n v a n z i j n o v e r l i j d e n . W e v i n d e n h e t b e l a n g r i j k d e z e b r i e f v a n d e v i k a r i s i n t e g r a a l t e l a t e n v o l g e n o m d a t h i j t o c h z o v e e l z e g t o v e r d e p e r ­s o o n l i j k h e i d v a n p a t e r R e d a n t :

W e l e d e l e H e e r ,

T e P a - k o u a a n g e k o m e n o n t v i n g i k e e n e n b o d e u i t L a o e - h o e - k e o e , d i e m e l d d e d a t d e g o e d e T h e o p h i l e e r n s t i g z i e k l a g . I k s p o e d d e m i j n a a r d e n g e ­l i e f d e n c o n f r a t e r . M r V e r c a u t e r e n w a c h t t e m i j h i e r o p m e t h e t w o o r d : " M g r P h i l e i s e r g , h i j l i g t b u i t e n k e n n i s ; f t w a s d e n e g e n d e d a g v a n d e n t h y p h u s , o p g e l o o p e n b i j h e t M i s s i e g e v e n i n d e k o u d e k am e r v a n d e n a rm e n c h r i s t e n , 5 u r e r v a n h i e r . T h e o p h i l e o n t v i n g m i j m e t e e n g u l l e n l a c h e n e e n e f l i n k e s t e m ; h i j b e g o n a l s o f h i j v o l o p g e z o n d w a s , m i j t e v e r t e l l e n o v e r z i j n r e i s n a a r P e k i n g , w a a r h i j d e c o n f r a t e r s M i s s a r t e n V a n D s t a d e o n t m o e t h a d ; h i j s p r a k m e t e e n e k l a a r h e i d e n g e n o e g e n , d a t - cr n s- z i j n e g e n e z i n g s c h e e n t e b e d u i d e n . U i t v r e e s v a n h e m t e v e r ­m o e i e n m a a k t e n w i j e e n e i n d e a a n h e t g e s p r e k . L a t e r i j l d e : . h i j v a n t i j d t o t t i j d , m a a r i e d e r e n k e e r a l s w i j h e m i e t s v r o e g e n , a n t w o o r d d e h i j t e r s t o n d , a l l e s z o n d e r m o e i t e e n m e t j u i s t h e i d . A l l e e n v a n z i j n e z i e k t e s p r a k h i j n i e t , t e n z i j om t e z e g g e n d a t h e t h em g o e d g i n g : " g e l i j k D . L . H e e r w i l , z o o i s 1 t b e s t e , i k b e n g e r e e d " .

- 3 8 -

H i j k e n d e T h e o p h i l e d a n � o o k g e n o e g D m z o n d e r v e e l t e v r e e z e n , h em v o o r t e s t e l l e n d e H . S a ­c r am e n t e n t e o n t v a n g e n , h i j m o c h t l a t e r e e n s m i n d e r b i j k e n n i s w e z e n e n i n s t a a t z i c h g o e d v o o r t e b e r e i d e n . D i e n z e l f d e n d a g m i j n e r a a n ­k o m s t d a n ' s a v o n d s o m s t r e e k s 9 u r e , b r a c h t i k h em d e H . T e e r s p i j z e . T h e o p h i 1 e b a d z e l f l u i d o p d e n c o n f i t e o r e n o n t v i n g z i j n G o d d e l i j k e n H e i ­l a n d o p d e s t i c h t e n d s t e w i j z e , d a a r n a e v e n z o o . h e t

· H . D i i e s e f --e rï d ë n v 0 1 1 e n a f 1 a a t . R u s t i g

.

b r a c h t h i j d e n n a c h t d o o r , e n d e n v o l g e n d e n d a g ( Z o n d a g I f e b r u a r i ) g a f z i j n t o e s t a n d o n s h o o p o p h e r s t e l . H i j s p r a k a l t i j d a l s z o n d e r m o e i t e e n e v e n l u i d a l s i � z i j n g e z o n d s t e d a g e n l a c t"lfi n e n o o k v o l v r o o l i j k e k w i n k s l a g e n . U t ­H o o f d i g v a n t i j d t o t t i j d , v r o e g h i j m i j e e n ­m a a l : " M o n s e i g n e u r m a g i k n i e t n a a r h u i s g a a n , i k z o u P a p a e e n e n k e e r w i l l e n b e z o e k e n , i k z a l s t i l l e t j e s v e r t r e k k e n , z i j z u l l e n e r n i e t s v a n m e r k e n " , m a a r g e w o o n l i j k k l o n k z i j n e t a a l a l s v a n i e m a n d w i e n n i e t s o n t b r a k . " W a t l i j k e n z i j o n n o o z e l a l d i e z a k e n v a n b e n e d e n " , z e i h i j l a c h è n d ;m e t a l d i e o m s t a n d i g h e d e n . H e t M a r i a ­f e e s t w a s d e l l e d a g z i j n e r z i e k t e , l i e p d i e g u n s t i g v o o r b i j z o o m e e n d e n w i j , d a n z o u d e c o n ­v a l e s c e n t i e b e g i n n e n . H e l a a s ! b i j ' t o p k o m e n d e s z o n v i e l o n z e g e l i e f d e c o n f r a t e r i n e e n c r i s i s , d i e o n s d e e d z e g g e n d a t z o n d e r m i r a k e l a l l e h o o p o p h e r s t e l w a s v e r l o r e n . I k l a s d e H . M i s o n d e r d e n t w i j f e l o f i k v o o r e e n e n l e v e n d e d a n w e l v o o r e e n e n o v e r l e d e n b a d . O n d e r m i j n e . d a n k z e g g i n g s t o rm d e n d e c h r i s t e n e n d e k e r k � e ­d e r o m b i n n e n e n w e e r k l o n k e e n a l g em e e n g e s n i k o n d e r d e b i d d e n d e m e n i g t e ; i k d a c h t n i e t a n d e r s d a n d a t d e g o e d e T h e o p h i l e o n s r e e d s h a d v e r ­l a t e n . I k v o n d h e m n o g l e v e n d , e n s t i l l e t j e s a a n b e t e r n i s b e s p e u r e n d e b e g o n n e n w i j w e e r h o o p t e k o e s t e r e n d a t w a s m i s s c h i e n d e l a a t s t e t � i s i s

U-, ------------------------------------�--------------���.�-

- 3 9 -

Q 2 LJ 2 e s t ; '( 'J '1 :-, i :: e n IJ Cl 1 g e n d 2 n ' '1 0 l' g e n h ::: 1 e n , h i j z o u g � I' � d z _ >: . . . D e g e b 2 d e r. U e r e e n \/ 2 r -

d u b b e l d , � Q 2 ! w i j v o l g d e n T h e o p h i l e i n z i j n IJ o o r b e e 1 d e n z e i d e n : 11 H ee r , g e l i j k g i j h e t Lt; i l t , z c o i s ' t b e s t e " . D e H e e r h e e f t d ? n d i e s c h o o n e z i e l b i j h e � i n d e n H e � e l g e w i l d ; d e z e n l a a t s t e n n a c h t e v a n n a 1 u u r s c h e e n d e d o o d s t r i j d t e b e g i n n e n . W i j b a d e n c e g e b e d e n d e r s t e r v e n d e n e n i k g a f h e� d e l n 3 t s t e a b s o l u ­t i e d e r 8 r o e d e r s c h a p p e n V A n d e n R o z e n k r a n s , v a n ' t S c a p u l i e r d e ; -1 o n t e C a r m e l s e n v a n ' t S c ? p u l i e r ; 3 m i n u t e n v o o r 3 u r e i n d e z e n

� o r g e n v l o o g T h e o p h i l e t e n h e � e l .

U w e l a a t s t e 2 a n g e k o m e n b r i e v e n o n t v i n g T h e o p h i l o p z i j n z i e k b e d t e g e l i j k m e t - z i j n e b e n o e m i n g t o t c o n s e i l l e r v a n d e n V i c a i r e a p o s t o l i q u e e n d e a a n k o n d i g i n g z i j n e r v e r p l a a t s i n g n a a r d e s t a d P a - K O u . U w g e l u k k i g e z o o n h e e f t z e n i e t g e o p e n d e n n i e t k u n n e n l e z e n , i k z e n d z e U t e r u g .

V e r o o r l o o f m i j W e l e d e l e H e e r , V e d . n o gm a a l s � i j n e n d a n k t e b e t u i g e n v o o r d e e d e l � o e d i g h e i d , w a a r � e d e g i j o n s u w e n h e i l i g e n z o o n h a d t a f g e ­

s t a a n v o o r O o s t - M o n g o l i ê . H e t g o e d , ' t w e l k h i j h i e r h e e f t g e s t i c h t z a l b l i j v e n v o o rlg r o e i e n o n c d e o n g e l u k k i g e z i e l e n v a n d i t h e i d e n s c h l a n d e n z ijn v o o r b e e l d z a l v o o r m i j e n m i j n e c o n f r a t e r s e e n e o p w e k k i n g b l i j v e n o m h e m i j v e r i g t e v o l g e n i n z i j n A p o s t o l i s c h e n a r b e i d e n g e l i j k u w T h e o ­p h i l e d e K r o o n t e b e m a c h t i g e n v a n h e t M a r t e l a a r s c h a p . � a g i k d A a r t o e d e h u l p i n s m e k e n v a n d e g o d v r u c h t i g e g e b e d e n u w e r h o o g g e a c h t e f a � i l i e ? T h e o p h i l e b l i j f t t r o u w d e h e l p e r v a n O o s t - M o n g o I i ë . 1 1

U w e n a r :n e n v r i e n d T h e o d . H . R u t j e s .

- 4 0 -

N o g n i e t t e n v o l l e e e n e n d e rti g j a a r e n o n z e p a t e r S c h e u t i s t u i t fH e u w e r k e r k e n w e r d " b i j z i j n 'T'J e e s t e r " g e r o e p e n , z o a l s h i j h e t z e l f z o u g e z e g d h e b b e n . J u i s t o p h e t o g e n b l i k d a t h i j h e t " v a k " 0 n d e r d e k n i e h a d , k w a n e e n E' i n d e a a n z i j n z e n d i n g s w e r k . H i j b e t e k e � d e e E n g r o o t v e r l i e s v o o r z i j n c o n f r a t e r s i n h e t o n h e r b e r g ­z a a � M o n g o l i � v a n t o e n , w a a r h i j z i c h , i n d e w e i n i g e j a r e n v a n z i j n v e r b l i j f a l d a a r , a l s e e n d e u g d v o l e n t o e g e w i j d p r i e s t e r g e d r a g e n h a d . H i j w a s e r g r a a g g e z i e n o � d a t h i j a l t i j d z e e r b e h u l p z a a i w a s b i j e l k e t a a k d i e h e� o p g e ­d r a g e n w e r d . Z i j n v e e l t e v r o e g h e e n g a a n w a s o o k e e n v e r l i e s v o o r z i j n d o r p s g e n o t e n w a n t , m e d e d e e l z a a� a l s h i j w a s , z o u m e n v a n h e m n o g h e e l w a t v e r h a l e n g e h o o r d h e b b e n . S p i j t i g d a t e e n d e r g e l i j k t a l e n t z o v r o e g d e p a s a f g e s n e d e n w e r d m a a r g e l u k k i g v o o r h e m w a s h e t i n d i e n s t v a n z i j n g e l o o f d a t a l t i j d z i j n l e v e n b e h e e r s t h e e f t .

.

J u l i e n D e V u y s t .

B i j d e f o t o ' s : h e t w i t t e h u i s o p d e b o v e n s t e

f o t o i s h e t g e b o o r t e h u i s v a n T h . R e d a n t . O p

d e t w e e d e f o t o z i e t u d e N i e u w e r k e r k s e m i s -

s i o n a r i s .

W e r k t e n m e e a a n d i t n u m m e r :

J u l i e n D e V u y s t , M e r e L u c R o b i j n s , D e l p h i n e D e B r o u w e r , p a u l

D e N e v e e n F r e d y D e S c h r y v e r .

H e t v o l g e n d n u m m e r v a n L i n i a a l v e r s c h i j n t

v 6 6 r P a s e n .

O N S

M E D E D E L I N G E N

V 1\ N

L I N I 1\ 1\ L = = = = = = = = = = = = =

a pr i l 84 - j g . V I I n r . 3

redac t i eadr e s :

Te rbek e n s t r a a t 5 3 9 4 3 0 N i euwerkerken

ban k r e k e n i ngen :

3 9 3 - 0 6 6 0 3 0 2 - 1 5 2 9 3 - 0 1 2 7 9 9 0 - 0 5

leden 1 5 0 f r . s teunende l eden m i n . 3 0 0 f r .

P R O G R A M M A �ROEPSTENTOONSTE L L I NG VAN S C H I LDERWE R K E N : 2 7 , 28 en 29 a p r i l 8 �

.Te r g e l e g e nh e i d v a n k e rm i s P l e s j s t e l l en e e n a a n t a l N i euwe r k e r k ­s e kun s t sc h i l d e r s h u n we r k t e n t oo n i n d e b e n ed e n z a a l v a n h e t Pa roch i a a l C e n t rum .

�e�!�e���s� R a p ha � l Bue k e n s . Ma u r i c e D e Roee k , Luc i en De Su t t e r , Gu s t a a f D e P a u w , Mau r ic e E e c khou t , F e r d i Parmen t i e r , Mau r i c e R o e i s , D a v i d Sm e t , Ann i e Ta s , Luc Van d e r Sn i c k t .

'{.o..?!�12...e.!! !.r!K.! v r i j d a g 2 7 a p r i l om 2 0 H u r . A u' e l ed e n z i j n v r i e n ­d e l i j k u i t g e n o d i g d .

Q.p� � �n& �.!: ':.n� z a t e r d a g 2 8 a p r i 1 v a n 1 5 t o t 2 0 u u r z o n d a g 2 9 a p r i l v a n 1 0 t o t 1 2 u u r e n v a n 1 5 t o t 2 0 u u r .

Z ESDE WANDEL I NG DOO RH E E N N I EUWERK ERKEN : z ond a g 2 0 me i 8 4

S t a r t om 1 4 uur a a n d e k e r k . W e m a k e n o n z e t r a d i t i o n e l e v oo r j a a r u i t s t a p d o o r h e e n N i euwer k e r k e n , m e t o p h e t e i nd e e e n g e z e l l i g e d r i n k v o o r a l l e d e e l n em e r s . Me t e e n b e e t j e g o ed w e e r wo r d t h e t �oa l s d e v i j f v o r i g e k e r e n : e e n g e z e l l i g , g e z o nd e n o n t s p a n n e nd zondagnam i d d a g j e m e t L i N i Aa l o p s t a p . K i nd e r e n we l kom . A f s t a nd pngev e e r 7 , 5 k i l om e t e r . I

1 1 . 1 1 . 1 1 . IN NIEUWERKERKEN -------------- - - - - ------ --

De naam 1 1 . 1 1 . 1 1 . k �inkt ieder bekend in de oren: een ge �dinzqme �ing ten voorde �e van projecten in ontwikke­lings landen. Datum : de 1 1 e van de 1 1e maand� november . De derde "1 1 " is er waarschijnlijk aan toegevoegd omdat "a l le goede dingen uit drie bestaan ". Maar 1 1 . 1 1 . 1 1 . is vee l meer .

Aangezien ve le Nieuwerkerkenaren ook dit jaar bijdroegen tot he t succes van die actie� is enige toe �ichting we l nu t tig. Wie zijn de k leine en grote organisatoren� hoe ver loop t de actie� waar gaat he t ge ld naartoe ?

Be langrijk is te we ten da t de 1 1 . 1 1 . 1 1 . -actie wordt ge­organiseerd vanui t een overkoepe lend orgaan, he t NCOS (na tionaa l centrum voor ontwikke lingssamenwerking) � een

p lura listische� democratisch werkende V. Z . W. He t werkt onafhanke lijk van de staat en bunde lt a l le Vlaamse orga­ni sa ties die rond de derde wereld werken : Broederlijk De len� Damiaanactie� Vredesei landen� Oxfam Were ldwinke l8,

De actie beoog t drie evenwaardige aspecten : - financiee l : er wordt een ge ldinzame Zing gehouden met de bedoe ling een aanta l zorgvu ldig uitgekozen projecten in de derde were ld te steunen. - informa tie : de mensen hier krijgen te weinig -en dan vaak nog ' vertekende- informa tie over de toe stand in de derde were ld� de oorzaken ervan en moge lijke op lossingen . De actie wi l di t verhinderen; dege lijke informa tie is de eerste stap naar bewustwording en inzet. - po l i tiek: zonder po litieke veranderingen -zowe l hier a l s in de derde were ld- is een fundamente le op lossing van de on twikke l ingsprob lema tiek onmoge lijk. Di t heeft niets me t partijpo litiek te maken� we l met een be leid, om het even wie he t voert, dat de armsten ten goede komt.

Onder de s logan "1 1 . 1 1 . 1 1 . re. spec teert de mensen� niet de macht " werden di t jaar door Aa �st twee projecten ge­steund: Negombo� een arm vissersdorp op Sri Lanka (he t vroegere Cey lon - Z . -A zië) en Rwanda (Centraa l Afrika) .

( l e e s v e r d e r b l z . 5 9 )

- 4 3 -

o A V I D S F 0 N O S N I EUWER KE R KEN " � � - � �? �

op zondag 1 2 ok tober 1 9 3 0 werd t e N i e uw e r k e r k �e e nl_ E _ . I � a l h e t Dav ids fond s g e s t i ch t . P a te r Mor t i e r s . j . , o r z � v � e i gewe s t Aa l s t - Dende rmonde - N i nove , kwam d e doe l t � l i ' -vere n i g i ng u i te e n z e t ten , wa a r n a h e t be s tu u r we �� a Pas toor S t robbe werd e r evoor z i t t e r : No r be r t D a e �t.'1J1. Jx,'O b l i k " 8 t u de n t i n g e n e e s k u n d e a a n de h o o g e s c ho o l � b; z i t te r : ond e r voo r z i t t e r - pe n n i ngme e s t e r : onde rpa s too-r---e--Co r t e ; boekenu i tde l e r : A l be r t Lauwe r e y s en " 8 c h r iJ v e r " : H u be r t Van Va e renbe rgh , onderw i j z e r . Vo l g e n s e e n a r t i ke l in D e S ta n d a a r d , �ên d e r vo l g ende dage n , l i e ten z ic h e e n d e r t ig t a l leden In schr i : ven . Van me e t a f a a n werd een v e r s l a g bo e k k e u r i g b i j g ehouden . A : l e r l e i docume n t e n a l s k ra n t e k n i ps e l s , toegang s k a a r t e n , u i t nod i g : gen , prog r a mma ' s e n f o to ' s werden b i j d e ve r s l a g e n g e k l e e fd . H e i i s u i t d i t v e r s l agboek , e n e e n v e rv o l g e r van , d a t w e o n z e i n fo r ­ma t i e h a l e n voor d i t a r t i k e l .

U i t de docume n t a t i e i n d i t boe k b i j e e ngebrach t , b l i j k t d a t h e t Dav i d s fond s i n de d e r t ig e r j a ren ove r a l i n V l a a nd e r e n een e norm succes kend e . Op een u i t nod i g i ng v a n 3 0 ok tobe r 1 9 3 0 , u i tgaande van h e t gewe s t A a l s t - Dende rmond e - N i nov e " t o t de e e r s t e fe e s t v e r ­gade r i n g v a n o n a e o n l a n g 8 g e s t ic h t e n e n g r o e i k r a c h t i g e n g e we s t ­b o n d " l e z e n we : " Na e e n b e s taa n v a n a m p e r a e 8 m a a n d e n t e l t h i j b i j d e 4 . 0 0 0 l e d e n , b e h o o r e n d e t o t 2 4 a a n ge 8 l o t e n a fd e e l i n g e n , waa ro n d e r a e V e n n i e u we . "

He t Dav i d s f o n d s I s to t vandaag s t r i j d e nd v l aam s g e z i n d g e b l e ve n . H e t s p r e e k t v a n z e l f da t z i j n ka t ho l i e k e i nge s t e l d h e i d v a n de j a ! d e r t ig onde r t u s se n h e e l wa t geëvo l ue e r d i s , t e rw i j l d e roma n t i e J va n d ie t i j d g r o te ndee l s ve r dwen e n i s .

De j onge a fd e l i ng N i euwe r k e rken 1 s a l d a d e l i j k z e e r a c t i e f , wa t b l i j k t u i t e e n a a n t a l i n t e r e s san t e en c u l tu r e e l hoog s taande a c ­t iv i te i ten . H i e r volg t e e n over z i c h t v a n h e t b e l a ng r i j k s te .

1 9 3 0 - 1 03 1

- Op 2 3 d ec ember 1 9 3 0 werd een G e z e l l e f e e s t g e o r ga n i s e e rd , wa a r ( 1 2 0 toehoor de r s aanwe z ig wa ren . " Bu i t e n g e w o o n g e l u k t " d u s l

- 2 5 maa r t 1 9 3 1 : f ee s tavond m e t o . a . J . Sc he i r s , d I e voo r l e e s t u i t e igen wer k .

- T i j dens de be s tu u r sv e rg a d e r i ng v a n 1 4 maa r t 1 9 3 1 sche n k t h e t be s tuur " 1 0 0 fr . s t e u n v o o r de bo e k e r i j " . Bedoe l d wo r d t d e s i t J o z e f b i b l i o theek .

- Zondag 1 1 ok tob e r 1 9 3 1 "om � 1 / 2 u u r , i n de N i e u w e Z a a l v a n h � Pa t ro n a a t " : "d e n L i ed e r a v o n d V a n d e n "e e r Po l Sp e e c ka e r t " . Voor z i t t e r N . Daem d a n k t burgeme e s t e r Ca l l e ba u t " v o o r de r u im � e n t e v e n s � e e r g e a e l l ig e a a a l we l k e d e a e v o o r d e Pa r o c h i a l e w e r k e n g e bo u wd h e e f t . " H i e r i s s p r a k e van d e h u i d i g e Vo l k sk r i r

• 2 5 ok tobe r 1 9 3 1 : een opvo e r ing van " d e n To o n e e l g r o e p de r Ma n n � c o ng r e g a t i e van A a l s t " m e t : 1 . I k o f g i j , B l i j s p e l i n é é n b e ­d r i j f / 2 . De pa ra p l u i e u i t de a nd e r e eeuw , l u im ig e d r i e z a n g : 3 . Hoe de dood b i j n a s t i e r f , s e n sa t i e s tu k i n v i j f schu i f j e s .

- 1 5 novembe r 1 9 3 1 1 Rod e nbachavo n d . me t L . Roe i s , " h o o {do p z i e n e r v a n h e t l . o . " a l s s p r e k e r . M e r k e n w i j op da t d e f o l d e r b i j P .

,-.- -,.. '0;-' .- - ---",...---..... ---..... '"i • ...,\P-.�, ... , --.,--.t · · "' .., ....,.. .. -; - -- .... ---....,....- -.... ... I ' - .. -. . -:- . .,.�

DA VIDSfONDS - 0,.,-- 0 -

Nieu werk erken , postda t u m .(

. () }.ó GEACHTE. HEER,

Bii de ze , hebben wij U Ed . , op verzoek der parochiale geestelij k­heid , ui t te nooJ i J .: a to l e e n e vergad er ing die zal plaa ts hebben den Zondag 12 October , om 4 uur , i n d e zaal van d e n " Vol k skri a g " , Dorp, met doel : h e t s t ichten een er plaa lsdijke alde�ing van hel Davidsfonds .

. Hope nd e dat wij op uwe aanwezigheid moge n re k e ne n , groet e n W i l UEd . hoogac h t e n d . '

DAGORDE : Besprekin g der standregelen.

Kiezing van hel besluur.

NAMENS DEN GEWESTBON D AALST : SchTij v�r , . VoorziUer.

JOS. VAN DER HEYDEN. P . R. MC RTIER S, J . P. S . - Deze ui lnoodiging dient lol ingang.bewijs.

, .

",

.. .

I ' ;

. . . �' : '��:_ Ij

Vlaamsche land overeind T N A A M V A N 4000 K AT H O L I E K E

V L A M I N G E N Oewe8tboçd Aalst, Oendermonde, N l noV6

,e t. Oa v ldsCond s, omvnLtonde 2-1 flCdee l J o gen

:ulm 4000 ledon, op zIJn t"estve rg:l(\çrlug

6 November 1 930, � /o.altit, n� (;ronrtu.ke­

koon lsnemlng vn n net vrang� l u ll , Dol Ver­Iscb l o!; vno bet . LA�cr o n Mlddeltoaor vu­JS _. bovc�tt � t op ziJn beurt, dtl onAan­Iro cellt�lIghcltt \ :l a Uil::! VlnllffiEchu La nd; .urt zich onvcrzoe n l l J k e tcgE:ust;:muer " au lilr� "OU ee u w ojlgcdrollgeo twctltAll.:htkl.

\(0 cco kaoker 1:1 van vo);':t>Qu t" .. u dl n .-: ; dnorclluoveu :tIJn o n v erblcldcllJkon wU

lolt t I! zullen r U !l t t! O voora l e e r h o t talen­

I�Ull. I n het ontterwlJs 0PBelo�t !lIJ, Geli jk 10 normIlIa en gezonde volkeren, I n den

� n IItruckttlnl,vOCrLaal. Z I J beslI:;t d67..0 wUI!-mLltl. to ddtll.;n a�n dllu nch t bareu hou

r. EcrQten l>lIn\�ler! lU�n �o Fle�run �aq,da­e u- va,n het gewest, en au n 00 para..

Uit het gewest Aalst Het best uur vall het � Davidsfonds, Ge­

wes l bond Aals�, met zijn 2 4 aideel ll l{lea en 4,000 leden, heelt kelw t.s gellOTn C TL van he t geding I n gespaTL nen door zekere Ira n ­l C M Vla a m schhalellde peTs tegen d e a/­deel l n g van het Da vlds/ond.s va n Eekloo. en heelt volgend solidarUeitsscluij vcll gericht tot den voorzttter van alde�ltng Eekloo :

c Wues er van overtuigd dat wij met hart en ziel nevens U staan in den on ver­bldde l lj k c ll strij d tegen de Fransche bla­den dIe Vlaanderen wUien denat}ollallse e ­ren, C I l da t w i J n i e t zullen ruslen tüL 0l) d en d .l � w a a rop 't ) �'< a � te d ie r VJ a a m :; c h ­vlj un.dlgc b :ad�n \' oo r cocd den w e � hee l t ge rulmd voor onze Vlaamscbe ka.th olieke;

' per1. _

- 4 5 -

Sch i nckaer t tè N i euwe r k e rk e n werd ged r u k t en d a t e r , evena l s op d e f e e s tavond v a n 2 5 maa r t voor d r ager s van e igen bodem op­t reden !

- 1 3 decembe r 1 9 3 1 : opvoer i ng van De schu r k e n s treken van Scap i j r ( na a r Mol i � r e ) door he t Ka tho l ieke Toonee l ge z e l schap D e NieuwE

Oog s t , van A n twer pen .

Het eer s te werk j a a r van he t Dav i d s fond s N i e uwe rkerken i s zeer vruchtbaar g ewee s t . N i e t m i nd e r dan 6 a c t i v i te i te n werden geor­gani seerd . Daa r na a s t gebeurde ook nog d e t r a d i t ione le boekenbe­d e l i ng . Opv a l l end i s ook d e bezorgdhe id van de verenig ing voor de paroch i a l e b i b l i o theek .

1 9 3 2

- 6 j a n ua r i ( d r i ekon i ngen ) : optreden van h e t Katho l iek Vl aamsch Caba r e t " El c k wat wi l s " u i t Brugge .

- z a . 9 e n z o . 1 0 j a nua r i s pr e e k t E . P . J . Va n Den Bossche over de roodhuiden v a n Canad a , over Lourdes en Rus land . Met l icht­bee l de n l

- Op zondag 2 4 j a nuar i spee l t h e t pa s opger ichte toneelge z e l scha van h e t OF " De verd r aa i d e s e k t i e w • H i e r l ig t het beg i n van eer j a r e n l a nge ton e e l ac t i v i t e i t van het DF - N i euwe rkerken . Het z i j r " n o g j o n g e , m a a r f l i n k e a c t e u r 8 " . Na d e opvoe r i ng spreekt E . P . Ca lewa e r t over h e t "Verkeeren " � " K i n de r e n o nd e r d e 1 6 j a a r n i e t o e g e l a t e n " ! Voor z i t ter N . Daem s te l t b i j het beg i n van deze a c t i v i t e i t E . H . J . Bucken s aan h e t Ni euwe r k e r k s pub l iek voor , d i e E . H . J . De Cor t e a l s o nd e rpa s toor e n a l s ondervoorz i t ter van h e t OF opvo lg t .

- Zondag 3 1 j anuar i : "Ge n t s c h Poppe n s pe l " door E . n . Van den BrOE

- D i n sdag 29 maa r t : voordr a c h t door R . Mort i e r , s . j . , " Kr i stus ' Ver r i j z e n i s u i t d e n Dood " .

- 1 1 j u l i : " D e Z o m e r bra c h t o n 8 d e j a a r l i j k s c h e Gu l d e n épo r e n h e r d e n k i n g o p 1 1 J u l i d o o r ' t D a v i d s fo n d s a l h i e r p i D t e i t s v o l g e ­v i e r d d o o r h e t d o e n o p dra g e n e n b ij wo n e n Va n h e t H . Mi s offe r . "

- 2 1 a ug u s tu s : 4 9 l eden ga a n met d e bus n a a r d e IJz erbedevaa r t .

- 2 5 september e n 2 ok tobe r � opvoer i ng van "Viva Chr i s to Rey " , d rama u i t d e k e r kvervo l g i ng i n Mex ico , gevo lgd door " F l ips en F l a ps " , k l ucht i n � �n bed r i j f . De opvoer ingen geschieden ten voord e l e van E . P . Egbe r t u s (Gu s t a a f Van La ethem ) die op 5 okte ber 1 9 3 2 naa r d e m i s s i e van pun j ab i n Ind i ë vertrekt . De N i eu ­we rkerk se k apuc i j n ontvangt v a n h e t DF 1 . 0 0 0 f r . e n v a n d e s tu den tenbond 1 00 f r .

-

- Op 4 ok tobe r wor d t A r s � n e Van der Heyden g ewoon be s tuu r s l i d .

- Op zondag 1 6 ok tober spee l t het N i euwe rk e r k s e toneelgezel schap te We l i e , n . a . v . het ver t rek van de p l a a t s e l i j ke pa ter J . Wi j ­nan t , s . j . , na a r d e m i s s i e . "Daa r We l l e g e e n a nd e r dan g e m e n g ­d e s t u k k A n o p v o e r t B a l m e n l i e v e r e e n e e r e l o o n v ra g e n da n h e n h i e r e e n o p v o e r i n g t e l a t e n g e v e n ; . . . "

- Zondag 6 novembe r I optreden van gooche l aa r -escamoteur Berna rdo Op de a f f iche wor d t verme l d : "On n o o d i g te z e g g e n da t a l l e v e r ­t o o n i n g e n d o o r B e r n a rd o g e g e v e n s t r e n g z ed e l i j k z i j n e n door i ed e r e e n m og e n (J e z i e ', ... ,ord e n . "

- Zonda g 2 0 november : het K a t ho l i e k V l a am sch C a ba r e t u i t Brugge

- 4

D,,\. VI DSI�'ONDS NIEU'\VERI{'ERI{'EN I n de z:\ ll l VRn het Patronaat.

Op . Zondag . 2 1 Januari, te oS uur

t i D E V ER D RAAIDE SEKTIE " blijspel 1 0 één bedrijf R O LVE R D E E L I N G :

V. BJ:k . 1 .1 : t enanl , Oc uLi: , S;:.·.on. m ·. r !?l r e c �; " ;iJ ' n Ka;one!>i" " , �"

Meu!eman T, . . A . V . d. Heyd··o

P. l au,,'e t:ys . R . Ma: e! 'x '

0l Da .. m

E lerling, Me'eker,

S';-' 'TI �' � ... ... L (

r Pauwel • . _ �I ... �.rI�:Meu l eman .

- . � .l Roe la n d . D Hae.elee r G. ,

Redani J. Tas C" Bo lrDerens Tl .

Daarna z a l d e E. Pater C u l e w aH l spre k e n o.vër - het H 'Verkeé�en "

Kinderen o n d er / d e 1 6 j aar niet toeg c: la t e n . ieder lid ingeschreven voor 1 931 o nt vangt g ra t i s ee:1 i ngllngskaart. A n d eren betalen 3 fr.

- Op :I� J a n uari komt Patèr-Cál!ëWaert voor , Dav ldalonde spr e k e n . O n d erwerp ; I Het ver­!ren . , ' � Hoert n i et gezegd d a t bet een onzer Jksle Vlaa mache redenaarIS la d i e dan 0-'> het 11um ui venchlj nen. Ter u n vullnl zullen �a jongo k rnch ten c De verdraa ide B e k t l e '. .I e k l u c h t I n één bedrljC, opvoeren. Toegan.J 'r de leden kOlSteloo� � tr. VOOr de anderen.

IT E N I E U W E R K E R K E N- B I J . A A L S T ,'IJ le r Vnn d e n Bc�che. Redem ptorl3t. de 7.00 ,I � e k e nd e redenoRr, heer', I n on-zo l\ (deellnlJ ,'e � pre !' l< be l l rlen B an vnard, w a rmee hiJ een � " h c r. rd I5 l 1 cC'es v e rw� e r r . �"I "rel,, /: Vl I � : h i J h e t J o n g � achool vo l k te t !(' ll ( �oor e e n co n reren t l e m e t l I ch �'>eeld r n r CJl n a d :\ , wa a r h I J 1 0 J A A r a l/l uU s.sJono rl3 hlee! . Daarna f e n ! l J n k ieno l e n vertell1ni

or Rnh l n soll Crusoê. nll/lal( g a ! c!e Pa t e r eene zeer gedocumentetr­�d r:\chL over RII, la r. d c Voor do revo l u t i e ; r �vc!\l t l e ; d e u i l moo r d i n g der kelurUJke ta­

I! � ; d e lI: !' vo l ll: f' n der r e v olutie. De-ze voordracht j' r Inl I n n l l ch: h�e lden pa.� � n d gell l Ul5treerd < I t e ('t)', etn b ll l t r ngcwonen b i J val.

N I E U W E A K E A K E N-B I J-A A L ST De 3roeçrel� naar IDL�Bm u'ld e en OOoSt e llde op

;! ! Oc':;st g:la,t door per /l u t o- b us. Nog een paar plJ. ll ta e n ziJ n bè�h!k·baû r. PriJ'! der p1aa t;'bC'WIJ­ua : 36 fran'l(, l',len sohrlJ V il zoo Sl;>oed l � mo:;e-HJ Ic ,I ? 'biJ de best u l:�le;1d'\ der aIdeciIiDg

N I E U W f A K E R K f N· B I J· J\ A L ST , De lntchrlJ\ lni.6hjs� 'VGQr do IJurOederaart � bepaald iesloten, " OJlU deelntlmer, dlo a. rela por autobua doen, uJn (11 In ietllt.

E�n 1Ul 6�re g ro� )) doet do reb met den tre�a tn �e1t. ()Ok re� meer dan 40 man.

Wa.ar111k, Nleu .... er�erlcen zal !llnk verte&en­woordlgd uJn.

OpiepB.3t I Tt 6 uur U cr Oomrnunlegelegen­b.dd. 'All� bedcvlardets worden aanzeze� hun­ne H. COOlmuct op t.o draKen ter 1ntenlJo \Im' ome �e!l1eu 'eld, Jon�ens en tot het wel­lllkken un dezen irooten dlVl.

- 4 7 -

" El c k wa t wi l s " treedt nogmaa l s op . Het OF - N i euwerkerken v i e rë op d e z e d a g z i j n 1 5 0e l i d en er werd ook een propagandadag voe d e K a t ho l i e k e V l a amsche Pers gehouden .

- Ker s td a g : h e t tonee l g e z e l schap van het OF voe r t op " ' t HerderE f l u i t j e " , b l i j spe l i n 6 t a f e r e l en en "Joha n a l s ren ten i e r " , k l uc h t i n � � n bedr i j f . S teeva s t wor d t e r een k l ucht opgevoe rd , z e l f s a l s d e hoofdbrok een b l i j spe l i s l

1 9 3 3

- Zondag 8 j a nu a r i 1 9 3 3 : heropvoe r i ng van het s tuk ' t Herder s f l u j e e n Joha n a l s r e n ten i er . Ti jdens d e pauze brengt A l bert Lau� r e y s v e r s l a g u i t over de wer k z aamheden in het voorbi j e j a a r .

- Zondag 1 9 ma a r t : kanun n i k De Hovre spreek t over There s i a Neuma "A t e t o e br o k v o e r t o n z e t o o n e e l g r o e p ' n m o o i b l i j s pe l o p , g e t i t e l d Op Z o e k , da t z a l z o r g e n v o o r d e v r o o l i j k e n o o t o m d e z e n z e e r b e l a n g r i j k e n a v o n d t e s l u i t e n . "

- I J z e r bed evaa r t 1 9 3 3 : 8 0 d e e l n emer s .

- 2 9 ok tobe r : d e d amesa f d e l ing van h e t OF voe r t " Zu s t e rm i n " o p , e e n tone e l s p e l i n 3 bed r i jven door M . H . C a n sê en Buy s se . A l s t u s se n spe l e n : 1 . het m e l kboer i nneke n 2 . h e t paa r t j e van Mon n i k dam . " J e t j e zonder zenuwe n " , k l ucht i n 1 bedr i j f , wor d t a l s t a m a a t opg evoer d . D e l e i d ing ber u s t t e b i j meju f f rouw Hê l�ne De Smet . U i t s l u i tend vrouwe l i j ke rol l en , ge s pe e l d door N i euwerker v rouwe l i j k e j eugd igen .

- 1 2 november : d e DF-a f de l i ng M i j lbeke voe r t " Oe Hel l a s " op , een "g r o o t e o c i a a l drama in 3 bedr i j v e n " , gevolgd door een dol l e k lucht " Ba a s Wip" .

- Zonda g 3 d ecember � de h er ena f d e l ing van h e t OF s pe e l t " Bol s j e ­wi s ten " , e e n b l i j s pe l i n 3 bed r i j ven en " He t wond erk i nd " door Ge rd a s P . , een k l uch t .

1 9 3 4

- �Op zondagen 1 4 e n 2 1 j a nua r i voer t d e K a t ho l i ek e Vrouwe l i j ke Jeugda fdee l i ng v a n NK een f am i l ied rama op : "Haar O f f e r " door P . Serva t i u s O . H . C . , gevolgd d oor een bl i j spe l " Nicht Cele s t a " d oo r J a cq . Ba l l i ng s . He t be tre f t h ie r ongeveer d e z e l fde groep a l s d i egene d i e i n ok tober Zu sterm i n spe e l d e .

- Zonda g 4 maa r t : Con science-avond . Omer Da em l ee s t voor u i t het wer k v a n Cons c i e nce . Nad ien wordt " De verd � a a i d e sek t i e " opn i e opgevoe rd . Er wa s ook nog e e n feestrede en e e n voordracht met me t l ich tbee lden . Dit a l l e s op é�n en de ze l fde avond l

- Zonda g 1 5 a pr i l word t een grote m i s s i edag op t ouw gezet , ten voord e le van E . Broede r Jan Box s tae l , Scheu t i s t , d i e êên der vo l g ende dagen n a a r d e m i s s i e van K a s s a i i n Kongo ve r t rek t . Oe m i s s iedag wor d t be s loten met een tonee l fee s t . " O f ferande" door J . Cros f e l d word t door de M i s s i evr ienden van Aa l s t op de pl a n ­k e n gebrac h t .

- Zondag 2 d ecember wor d t het bl i j spe l " Ha l l o ? ! M e t Ma r s ? l " voor g e s te l d . "De t u s 8 c h e npoo z e n wo rden v e r z orgd door de Symp h o n i e " D e n d e r z o n e n " v a n D e n d e r m o nde o n d e r l e i d i n g v a n E . H . De Br u y n . Waa r sch i j n l i j k i s het toneelge z e l schap ook van daar a fkom s t i g .

- Op de be s t uur svergade r i ng van 1 9 d ecembe r b i eden N . Oa em en H . Va n Vae renbergh hun on t s l ag a l s voor z i t ter en penn i ngmee s ter a

- 4 8 -

D�IDSFONDS - :- Niouworkerken

VIERING VAN HET' 150c LID EN TEVENS

PropagaHdadag voor de Kalholieke Vlaamsche Pers Op .�ollda g 20 Novomber 1932

P R O G R A M M A . : .) 's Morgens onde?1 de �l issen, tuespraak over Je goede pe ... �

doo�. P. K 8r4:'yn . �f('� ,. . . jI) Te 8 uur : Gezongcn mis \'oor Jè , afgest�rven lellen der

A fdeel i l ig cn .opdat. de Katholieke VlnQmsch� pers groole vooruil-, gang zo� mogen in�ken. " ', 1

J ) V ti n 1 0 u . tot 1 2 11 . co VClD 2 l t . fot " u . zal ecn zecr i n teres­saute Dél\' id s fonds- Cl ! Perstculoonstelli ng open zij n iu dell Kutholie­ken V9Ik�J.: rj l lg. DE TO EG A NG IS V H I J . Elk Lnoekel' zul · bovendien e c u proefn u lJ lmer van de K nt holic.ke VloCl ID seLc bladen krijgen . , . ' : , 1 ) 'S l\ \'ol1 ,ls I e 4. 3 0 u, zcér st ipt : Fees ta\'ond door hel KadlO-

J ick V lnllOlsch C,Laret · c EJck wot W i ls . , uit Brugge. Onder (I en feesInvond zal 'dool' den heer Daem ecu korte

an nsprn n k gehou den wor�en over : è Het Davidsfo nds in wezen eu . w erking • .

G e d u rellde d e t llssclu;.npoos, G ROOTE T01\'l DOLA. Voor meel' dun J O O fr. p .. jj ze�. '" . De gCJl I l 1lI 111 ei-de konrlcL V ft U J en J fr. gevell l'('l:hl op declul! illC

. lI O U dcn T omboln . . " , 3 0 eereplnll lsen worden voorbehouden n n n 7 fr. '

- 4 9 -

H i e rmee e i n d i g t een ee r s te grote pe r i ode van h e t DF - N i euwerker k e n , d i e z ich k e nme r k t door een grote ve r sc h e i denhe id aan c u l ­ture l e a c t ivi tei ten .

- Maandag 2 5 decembe r : het Katho l i e k Vl aamsch Caba r e t " E lck wa t wi l s " t r e e d t t e NK voor d e d erde maa l op .

1 9 3 5

T i j de n s d e bes tuur svergader i ng van 1 6 janua r i wor d t een vern ieuw bes tu u r s amenge s t e l d : A r s �n e Van der Heyden , ond erwi j ze r , wor d t d e n i euwe voor z i t te r en pau l La uwereys secre t a r i s e n pen n i ngme e s ter . T i j d e n s d e bes tuur svergader i ng van 2 5 j un i neemt A . V a n d e r Heyden r eed s o n t s lag . Pa s o p 1 4 ok tober wordt Pau 1 Lauwe r e y s d e nieuwe voor z i t te r en Ju l ie n Pauwe l s vol g t hem a l s " schr i j ver " op Vee l a c t iv i t e i ten volgen echter n i e t meer : de l a a t s t genoteerde be s tuur sverga de r i ng in h e t ve r s lagboek is die van 8 j anua r i 1 9 3 6 t i j d e n s dewe l k e d e l a a tste vooroor l og s e a c t i v i t e i t wor d t g epl a nd de opvoer ing v a n 2 f ebrua r i .

- 1 7 maar t : opvoe r i ng van " Ga r c i a Moreno " , d r ama gereg i s seerd door A . Van d e r Heyden , gevolgd door " Mopp i e a l s K i nd e rme id " , een k lucht . "De o p k om s t wa s g e r i n g , doc h de j o n g e n s d e d e n g o e d h u n b e s t , s p e e l d e n g o e d . "

- 6 augu s t u s : 2 1 dee l neme r s voor een u i t s tap n a a r La roc h e ove r Brus se l , Name n � D i n a n t e n Rochefor t .

- Op Ker s tdag i s " El e k wa t wi l s " opn ieuw van d e pa r t i j .

1 9 3 6

- Zondag 2 februa r i : "Lu i s t er r i j k t o o n e e l fe e s t " met " Fr ed j e ' s o f f e r " (C . Wemer s ) , tu s schenpoos � Voordrach t - Zang , tot be­s l u i t r " Ee n g e l uk k i g onge l uk " f b l i j spe l door J . Ba l l i ng s . De z e l a a ts t e a c t iv i te i t werd t a l r i j k b i j gewoond .

.. ..

..

I n d e e e r s t e h e l f t van 1 9 4 2 had d e " S tuden tenbond N i euwerkerken X P " e e n " Bon te Avond " gegeven voor "de a r m e n e n de m i s s i e ' s " . X P z i j n d e Gr i e k s e l e t te r s e h i e n r ho ( c f . onze h u i d ige c h i ro ) , d e twee eer s te l e t te r s v a n net G r i e k s voor Chr i s tu s . He t wa s een mo d e r n e n a am van de k a t ho l ieke pa t rona a t sbeweg i ng . M e t s tuden t e n ­bond wor d t h i e r d u s n i e t een g roeper ing v a n � n ive r s i t a i ren bedoe De " s tuden ten van N R " hadden bewezen d a t ze tot i e t s in s ta a t wa ren e n d a a rom werden z e u i tg enod igd op de ve rgade r i ng van 1 0 okt be r 1 9 4 2 van h e t OF . d a t op d ie dag een n i euwe start nam . "Da a r l a a t s t e ja r e n h e t D a v i d s f o n d s v e e l V a n z ij n v r o e g e r e ac t i v i t e i t v e r l o r e n h a d , w e r d e r b e s L o t e n d e e e n a z o o b l o e i e n d e afde Z i n g t e r u g o p t e v o e r e n t o t e e n b o n d Wa a r v a n d e w e r k i n g d e z e v a n v o o r h e e n m o e t e v e n a r e n . " O p deze vergader i ng w a r e n a a nwe z ig : pa s toor De Coc k , onderpas toor Bucke n s , J . Pa uwe l s en P . Lauwereys , eve n ­a l s d e l e ider s van de s tud e n tenbond J . Va n Gu t t e e n G . C a l l eba u t e n d e leden v a n d e s tudentenbond : Prosper De S u t te r , And r� e n Gera rd De R i j e k , Emi e l Limpen s . Petrus Roe l a nd t , Ach i e l Roe l a ndt Marc e l W i jmeersch , Fra n s Roe la nd t , Frans De Sme t , F r a n s De Pauw , Beno i t Van Vaer enbergh en Edg a rd W i j n s . ( Et ienne en Roger Van Vaer enbergh e n Kam i e l De Sa ede l eer werden er l a t e r b i j g e sc h r even

Aan d e s tuden tenbond werd d oor het DF via mi j nheer pa s toor ge-

( l e e s v e r d e r b l z . 5 2 )

S N E E U W K L O K J E S

Hoe z i j t g i j , zo tere s te ngel s , Lieve k lokj es , Door d i e harde kor s t geraak t , Zwaar bedekt met i j s e n sneeuw In d i e zure winterdagen? Waarom hebt g i j niet g ewacht , Zoa l s vele andre bloemen 6 Naar wa t lente , naar wat zon , Naar gezelschap en geburen? Reeds a l s k i nd heb ik door I t vens ter Van mi j n oud er l i j ke woon , Hui s dat i k zove l e j ar en Lang ver laten heb , P e inzend naar U opgekeken , Die aan d l oude per e laar Nedrig uwe kopkens , Naar de grond gebogen h i e l t . N immer kwam U b i j noch v l i nd er Groe ten in uw eenzaamheid , Maar g i j had de gunst om l i e f te z i j n , Gunst om beelden t e bewa r en , Levendig in I t har t der mensen , Van hun droef of b l i jde dagen . G l hebt m i j opgevolgd en door het vens ter Van mi j n nieuwe woon , Z i e ' k U , onveranderd , zoa l s g i nder , Na zovele j aren , Onder de magnool j a boom , M i j zo minzaam ga te s laan .

o 0 0 0 0

Ja , I k herken U nog , al ben ik oud geworden , Maar U z i en , uw b l ik begri jpen, Opent in mijn zwaar gemoed , Ve le beelden , vele vormen', Die mi j n z i e l e roerend r aken . . . I k z i e terug d i e drukke k euken ,

Met d i e grote houten tafel , Voor het venster naar den hof , Waarrond w i j met achten zaten . En d i e Onze-Vader voor het samen Avond e ten . . . En d i e B lac , dat brave bee s t , Dat z o trouw ons hui s bewaakte , En d i e duiven van ons vader , Op h e t rood gepande dak , En dat zomerhui s j e in den tuin , Aan de sche iding shaag van spar en es , Met d i e p lanken bank voor tweeën , Waar w i j met ons vr iend j e s En vr iendinnekens , Blindemaa t j e s speelden , Bee lden van mi j n j eugd , Beelden vol verwachting , Als een opgang , a l s een droomland , Tot de wrede oor log kwam .

1 9 8 1 Char l e s D E SAEDELEER

Aan mi j n zusters Anna en Celes t ine

\�" " T� ' �

. t . • � . " . ..... . \ \ ' ,!#.t\' �:;' " ,, �:ft ' t t .. - . \,, ' ,/ \. ... -.

- 5 2 -v r a a gd een tonee l fe e s t t e o r ga n i seren . Da a r na werd het n ieuw be­s t u u r samengeste l d : e r evoor z i t te r : pa s toor De Cock J proos t : on­d e r pa s toor Bucken s ; voor z i t t e r : Jea n Van Gu tte : onde rvoor z i t te r : Ju l i en P a uwe l s ; penni ngmees te r : Pa u l Lauwereys J sec reta r i s : G i l ­ber t Ca l l ebaut . D e onderpa s toor doet nog een oproep om d e bibl io­theek te s teunen , waa rop de aanwe z igen z i ch a l len l a ten insch r i j ­ven om he t goede voo r be e ld t e geven .

1 9 4 2

Op K e r s tdag wor d t he t d r ama "Vl ammende V l euge l s " (W . V . D . Berg) op­gevoerd , gevolgd door de k l ucht " De Zwansprofessor " . Het i s we l t y p i sch d a t i n d e z e oor l og s t i j d een " v l iegen ier sdram a " wor d t u i t­gekoze n . G i l be r t C a l l ebau t was d e " spe l l e ide r " .

I 1 9 4 3

I n 1 9 4 3 worden wi j kmee s t e r s a a nges teld l z i j moe ten leden werven er z or gen voor de boek enbed e l i ng . Prospe r De Sutter wordt be s tuur s l ië Op 2 4 j a n u a r i word t " V l a mmende Vleuge l s " nog eens opgevoerd en op 7 f ebrua r i nogma a l s i n H e r e .

5 decembe r : opvoe r i ng v a n h e t bl i j spe l Neef An se lm ( Entbrouck x ­Be l e t ) e n d e " d r amat i sche pha n ta s i e " Ki nderbede ( G . Ba l l ings ) . P ro s pe r De Sutter v e r v a n g t Gi l be r t Ca l lebaut a l s spe l leider . Het l edenaanta l i s ges tegen tot 1 3 0 .

1 9 4 4

- Op 4 j anua r i word t Robe r t De Cooman a l s propagand i s t i n het be­s tuur opgenomen .

- 2 3 j an u a r i : be s t u u r swi j z ig i ng . Prospe r De Su t ter wordt èecreta­r i s e n G . Ca l lebaut r a ad s l id .

- 1 3 februa r i : opvoe r i ng v a n " Dera i l lement" (W. Van den Berghe) en "Om de meid van den pa s toor " , een bl i j spe l met zang in ��n be­d r i j f ( En tbrouckx-Be l e t ) .

- 2 7 f ebr ua r i : heropvoe r i ng .

- Het OF t e l t i n 1 9 4 4 1 9 0 l eden : d a t i s het hoog s te c i j fe r s ind s d e s t ic h t i ng . NK te l t ongeveer 1 1 0 0 hu i sg e z i nnen op dat ogenb l i k

- O p 9 j u n i wordt d oor P r o s p e r D e S u t t e r e e n studiekr i ng " Heem­kund e " g e s t icht . He t ver s l agboek z a l worden bi j gehouden door K a r e l De Saed e l ee r . Ee n d oc umentati eboek z a l l ater aangel egd worden d oor Al fons De Troc h .

- 1 2 novembe r : Jean Van G u t t e hee f t schr i f te l i j k z i j n on ts lag a l s voor z i t te r aangebod en . H e t be s t u u r word t a l s volgt verni euwd : P a u l Lauwer ey s : voor z i t te r , Prospe r De Sutter : ondervoor z i tter l Harcel R ae s : secre t a r i s : J u l i e n P auwe l s en Gi lbert Cal leba ut : r a a d s l eden ; Rober t De Coom a n : a fgeva a rd igde van de tonee l bond l Beno i t Van Vaerenbergh : e l e k t r i sche d i en s t .

- 2 5 december : opvoer i ng v a n "Al s d e s i rene gaa t " (Jac . Braun) en " ' t Is a f me t Rosa l i e " ( En tbrouckx - Be l e t ) . Merk op hoe de keuze van het s tuk g e l n s p i r e e rd is op d e t i jd soms tand igheden .

B i j het beg in van d e z e avond houd t Prosper De Sut ter een toe spraak n . a . v . d e v i er i ng van het 2 0 0 e l id van het OF . H i j gee f t een ove r ­z i ch t van d e werk i ng v a n h e t OF-Ni euwerker ken e n verme l d t d a t d e t onee lbond i n 1 9 3 2 ond e r l e J d i ng van A . Va n der Heyden e n onde r -

Davidsfonds Nieuwèrkerken

zAAL � VOLKSKR ING ,. .------

V I E R I N G V A N H E T 2 0 0 e L I D

. Op Kerstdag 2 5 December 1 94.4 �e 1 7 uur. Opvoering van

ALS DE DRAMA IN 3 BEDRIJVEN

Herman Von Velsen, I�brikant '. Snyders. zijn schoonvade!

11I1y. - zljn 'dochlertje Joho Van - Velsen. zijn broer ' D�kkers. bedrljlsleider Willem· Unsen. arbeider le� linsen. lijn loon Henk, oude bediende

'T IS AF T-;'kst ; A . ENTBROUKX

S IRENE GAAT

PERSONE�. door JAC . BRAUN.

G. De Ryck M. Rtles

P. Bonnaer ens A. De T roch

E. limpens F. De Pauw F. De Smet

B. Van Vaer e nb er gh

MEr · . ROSALlE MUlie� : N . B E L E T .

BLIJSPEL met z.ang In ééo BedrIjl

Medard Guideniop; paste ibakker B. Van Vaerenbergh E. Wijns

F . Biebaut f. De Pauw G. De Ryck

Modest .Guldentop, zijn broer fooske: paslelbakkersgëlst Monoe Diel, rentenier Jori� Daal. drogist

' . Klallierbegeleiding J<. De Saedeleer

Spe lleiding ; DE SUTTER PROSPER.

.- 5 4 -

pas toor De Cor te werd opge r ich t . "Te n s l o t t e du idde h i j op de s t e e d s 8 u i v e r e we r k i ng g e d u r e n d e d e b e z e t t i n g . . . " Op het e inde van de avond wor d t door de s pe l e r s g e z amen l i j k het vol k s l ied " Na a r w i j d en z i jd " u i tgevoe r d . "H i e rm e d e werd d i t fe e s t vo l l e ­d i g i n d i e n s t g e s t e l d V a n d e wer k i ng V a n h e t Da v i d s fo n d s w i e n s s l a g w o o r d e n imm e r wa r e n : v o o r Godsd i e n s t , t aa l e n Vader l a nd . "

We k unnen h i er een pa a r voor d e hand l iggende bedenk i ngen maken . Het i s e i nd 1 9 4 4 , s i n d s s ep tember z i j n we bevr i jd , maar elders i n Europa duu r t de oor l og v e rd e r . Uit h e t voorz ichtig en tak t i sch opt r eden van h e t Nieuwe r k e r k s e OF b l i j k t echter d u ide l i j k d a t re­pr e s s i e en epura tie r e ed s d r e i g end om de hoek komen k i j ken . Het is dan ook beg r i j pe l i j k da t met de DF - I eu ze "voor Vaderl and " h i e r naa r Be l g ië wor d t verwe z en i . p . v . n a a r V l a a nderen . Vandaa r d a t Naa r wijd en z ijd word t g ezongen i . p . v . De V l a ame Leeuw ( in 1 9 3 0 aan he t slot van de G e z e l l e - avond ) e n d a t -de bezIele r s v a n het eer s te uur , Nor be r t Daem en Hubert Van V a e renbergh , toekom s t i ge s lachto f fe r s van d e r epre s s i e , i n het h i s to r i sch over z icht wor ­den verzwegen .

1 9 4 5

- Op de vergader i ng van 2 8 j a n u a r i word t ge sproken over d e erem i s v a n R icha rd Lieven s i n s e p tember a . s .

- 1 8 maa r t : heropvoe r i ng van � A l s d e s ir e n e gaa t " voor de Ho l l and­s e geëvacueerden . Op 1 6 februar i 1 9 4 5 wa r en ongeveer 4 2 5 Hol ­l a nd s e v luch t e l ingen a a ng e k omen . ( z i e L i n i a a l V I , l , p . 6 ) E r i s echter twi s t i n het hu i s houd e n : een pa a r dagen voor d e opvoer ing geven een paar mensen f o r fa i t . Toch s l a a g t men er j n de bpvoer ing te l a ten doorgaa n .

- vr i jdag 3 1 augustus k omen " o n z e da v i d � fo n ds l ed e n l i e f h e b b e r s v a n d e s c h i l d er k u n s t " bi jeen . He t z i j n : Prosper De Sutte r , G i l bert Ca l l ebau t , F e l i x De Spi ege l e e r , So l a ng e De Raes , Suzanne Temmer­man , Dav id Sme t , Ma r c e l Ra e s , Alma De Sl oover . Ter ge legenheid va n de kerm i s s tel l en z i j op z o . 1 6 e n m a . 1 7 septembe r hun werk ten toon i n d e Vol k s k r i ng , waa r teven s een zandtap i j t word t ge­l egd . Er z i j n n i e t m i nd e r d a n 700 hezoeke r s l Op 26 september wor d t binnen het DF e e n a pa r te kuns tk r i ng opger icht : "De Kun s t ­v r i enden " . " Om�i l l e Va n d e g o e de v e r s t a n d h o u d i n g za l de v e r e e n i ­g i n g d e r k u n s t l i efhe b b er s h u n f i na n c i e e l � a a ng e l e g e nd h e d e n b e ­r ed d e r e n z o n d e r i nm e n g i ng v a n d e t o n e e l c l u b . " Voor z i t ter v a n De Kun s tvr i enden werd Dav J d Sme t , scha tbewa a rder Fe l i x De Spiege­l e e r en s ec r e t a r e s se A lma De S loover .

- Op 3 0 sep tember word t een damesa f d e l i ng van het DF i n het l even geroepen : de vrouwe l i j ke tonee lbond . Op de eerste vergader i ng z i j n aanwe z ig : Ber n i s e C a l l ebaut , Emi l i e De Vuy s t , Yvonne De Waegene i r , Angele Verbe s t e l , Germ a i ne V a n Heddegem , Pa u l a Bon­naeren s , Leon t ine Van Impe e n Jeanne Weymeer sch .

- Zondag 2 december : opvoer i ng van " De oude schu l d " en "Jetje zon­der zenuwen" door de v rouwe l i j ke toneel bond . Op 1 3 januari 1 9 4 6 ve rzorgen z i j een her opvoe r i ng , te Lede .

1 9 4 6

- 2 7 j a nuar i : d e manne l i j ke toneel spe l e r s van het OF brengen " Broeder haa t " ( C . De Coc k ) en "De Truc van J im " . Een aantal n i euwe spe l e r s treden op .

- Op 2 j u n I wordt het be s tu u r overge l a ten aan de dames l P .

De S u t t e r en M . Ra e s moe ten hun l e ge rd L e n s t ve r v u l l en . Van de

h e r e na fde l i ng van het OF i s g e e n sprake me e r tot d e s p i l v a n

de ver e n ig i ng u i t " ba l l i ng scha p " ter ugkee r t .

1 9 4 7 - Me t d e h u l p v a n P r o s pe r De S u t t e r voe r e n d e d ame s o p 1 2 j a nu a r i

" Moed e r i n Nood " op .

- H e t D F - N i e uwe r k e rk e n i s op de sukke l . De vo l ge nd e v e r g ad e r ing hee f t p l a a t s op 1 9 j u n i ; z i j n aanwe z ig : P . D e S u t te r , M . Rae s , S u z a n n e Temm e rma n , Mar i e - Lou i se V i j ve rman , J e a nne O t toy e n F reder i ka Van Hoo re nbeek .

- 3 aug u s tus : u i t s ta p n a a r An twe rpen . Voor de r e s t van he t j a a r g e b e u r e n enke l de t r a d i t ione l e boek e nbede l i n g e n .

1 9 4 8 - 2 9 f eb r u a r i : E . H . L . D e P i l l ec i j n l e i d t z i j n e e r s t e ton�e l opvoe ­

r i ng t e NK , " Ha r d e s t r i jd " (C . Heme r s ) en " Sc hoonmama b l i j f t l o ­g e r e n " ( Ka r l M ü l l e r e n K u r t Böhm) .

- 2 5 j u l i : herdenk i ng v a n de Boe r e nk r i j g m e t h e t ope n l uc h t to n e e l " Voor o u t e r e n h e e r d " door h e t V l aamse tone e l v a n B r u s se l . Daa r ­mee bean twoo r d t he t O F - N i e uwe r k e r k e n "aan d e o p r o e p v a n h e t Hoofd b e s t u u r om i n e l k e afd e l i n g h u l d e t e b r e n g e n a a n d e h e l d e n d i e s t r ed e n v o o r God e n Vade r l a nd . "

1 9 4 9 - 2 3 j a n ua r i : " K i nd e r e n van o n s vo l k " opgevo e r d door he t N i euw

Neder l a nd s Ton e e l van Gen t .

- 2 4 a pr i l : tweede opvoe r i ng v a n he t N i e uw Ned e r l a n d s Tone e l : " D e v i er j aa rg e t i j d en " . De be l a ng s te l l i ng b l i j k t v r i j mag e r t e z i j n ,

- 2 8 augu s tu s : be zoek a a n he t M u seum voor Schone Ku n s t e n te An t ­werpen voor e e n V a n O i j c k - t e n toons t e l l i ng . R i c ha r d D e G r oo t schr i j f t een e n thou s i a s t v e r s l ag l

- Zondag 6 novembe r : de dam e s voeren " De zwe r f t oc h t naar h e t g e l u l ( Yvonne Waeg ema n s ) op e n d e h e r e n v e r z orgen d e k l uc h t " De v e r lo· r e n w i s s e l " . "Een e e r s t e pog i ng v a n d e pa s n i e u wg e v o rmde Da v id s ' fo n d s t o n e e l g r o e p " .

- 4 d ecembe r : wede ropvoer i ng v a n " De z w e r f t oc h t n a a r h e t g e l u k " door d e dame s van . . . de KAV op een " Fees tavond v a n d e A r be i ­d e r sv r ouweng i l de " . He t OF s t a a t ook o p d e a f f i c h e m e t " De V r e k " ( na a r Mo l i è r e door Jos . Dr ie s k e n s ) . H e t ver s l a g k l a ag t o v e r g e ­

b r e k a a n i n ze t : h e t OF a f de l i ng N i e uwe rkerken i s doodg e b l oed I H e t zou z ic h ze l f toc h nog e e n twe e t a l j aa r ove r l ev e n .

H i e r beg i n t he t twe ede ve r s l ag boek , waa r i n een a a n ta l ac t i v i t e i te r v a n 1 9 4 9 , d i e i n he t e e r s t e boe k ook a a ngete k e n d s t aan , wo r d e n hel nome n . Dr . De W i n t er b l i j k t voor z i t t e r t e z i j n g ewo rd e n . Op 1 2 fe­bru a r i 1 9 5 0 zal h i j weg ens a fwe z i g h e i d op de v e r g ad e r i ng e n worden v e r va ng e n .

Voor 1 1 d ec ember wa s e e n voor d racht voo r z ien , t e r v e r v a ng i ng v a n e e n g e p la nde opvoe r i ng door h e t N i euw Ned e r l a n d s Tonee l . Z i j word a fg e l a s t e n v e r schoven naa r 2 2 j a nua r i 1 9 50 . Opn i euw gaa t d e de zaak n i e t door . I n he t pa roc h i e b lad s ta a t d e l a ko n i ek e a a nkond i ­g i ng : " D e v oo rd rac h t v a n Profe s s o r M J A s c oop g a a t n i e t d o o r o p Zo ndag 2 2 J a n ua r i " . E n daarond e r : " Z ondag 2 2 J a n u a r i op v o e r i n g

"

L 5 6 -v a n ' t o n t r o e r e nd drama "Óe v u u r t o r e n v a n Hu g h Sc o t t " e n " Va t i a " t e n voord e L e V a n d e Spa a r c L u b v a n La a r " . H e t O F l a g b l i j kbaa r met h e t bestuur van de Vo l k sk r i ng , da t d e z a a l beheerde , (en met de pa s too r ) ove rhoop . Richard De G root moet .nogm aa l s me t ha ngende poot j e s b i j professor A scoop g a an me lden d a t een e n a nd e r n iet kan plaa t sv i nden . H e t v e r s lag v a n d e vergader i ng van 1 9 j anua r i 1 9 5 0 bes l u i t a l s volg t : " E n p L e c h t i g b e 8 l o o t e e n s g e z i n d h e t on t ­moedigde b e s t u u r t e r u g t e t r e k k e n e n v a n a L L e v e r d e r e v o ordra c h ­t e n af t e s i e n . "

1 9 50

- 29 j anua ri : " Kapi t e i n Ma r i e " , d rama i n 3 bed r i jven d oo r de da­mesa fde l ing en " Oe e e r s t e P r i j s " , k l ucht in 1 bed r i j f door de heren .

- 1 2 februa r i : vorm ing v a n e e n n i euw be stuu r : Marcel Raes , voor­z i t te r : E . n . L . Oe P i l l ec i j n , ond er voor z i t t e r , Richard De Groot sec r e ta r i s : P . Lauwe r e y s e n R . Boterbergh , r a a d s lede n .

- maar t : het DF te l t + 1 0 5 1 ederi , teg e növe r 5 8 i n 1 9 4 9 .

- 2 3 a pr i l : ove r l i jd e n v a n E . A . De Coel e I ,

- 2 9 me i : p l echtige i nha l i ng v a n pa s toor Va n Impe .

UIT BET VERSLA G BOEK : 2 9 m e i 1 9 5 0

op Pink8terdag, me t vee L gu L Le zon boven a ich, op z �Jn hoed en z ijn zwarte Hederen, s tapte E. D. Van Impe, me t een brede Lach Nieuwerkerken binnen, tus8en ttJee hagen van men8en die hem !Vel vriende L ijk maar nieutJ)8gierig­vor8end bezagen.

Die son, die 21JXl1'te Hederen en die nieutJ)8g ierige men8en: dat heeft geen beLang Voor David8fond8 maar we L hs t fei t dat onze nieuwe herder, reeds vJ�r hij zijn in trede deed, l id !MS van de afde Ling Nieu!Verkerken en da t op 2en Pink8terdag E. n. Pas toor door a l le socia le organi8a ties ge3amen lijk gehu�­digd werd. Toen e inde L ijk kon de herópvoering van "kapi tëiii Marie " doorgaan, heropIJoering die reeds t�Jee maa l haar datum had vas tges teld gez ien, en twee­maa l !MS afgelast. En tussen de andere IttlTTlT11ertjes die de wond hie Lpen vu t ten, werd vlug-v lug- ongelukkig l ijk - de prijsui treiking van d� opBte lprij8kamp inge Las t . Door de haast LXlarmee de prijsu i treiking moest gebeuren en daar ver8chi L Lende van de kinderen afwezig waren, geraak te de u i tde ling van di­p Loma '8 en boeken hope loos in de r..tzr, zoda t enket nog de naamafroeping t.>erd voortgezet en boeken en dipLoma ' s naar de onderscheiden 8cho Len werden gedra­gen om daar aan de kinderen te worden ui tgedee ld. En of zij b l ij LXlren met zo 'n deftig dip loma vol handtekeningen.

1 5 augu s tu s : m . m . v . a l l e p l a a tse l i j k e organ i sa t i e s word t door het OF een tonee l fe e s t i n g e r ich t in de hov i ngen van de pa sto­r i e . Ni euwerker kse tonee l v r i end en brengen een voor s te l l i ng van " Jacoba van Be ier en " ( J . Jan s sen) . Met d e opbreng s t worden de kerkgewaden her s t e l d .

- E . H . A scoop komt dan u i te i nd e l i j k toch naar NR . En nog we l twee maa l , n l . op 1 5 oktober e n 1 9 november . H i j spreekt ove r de Vlaamse sch i lderkun s t (Va n · Eyck , Rube n s ) en de k l a s s i eke beeld­houwkun s t . Te lkens z i j n er een v i j f t i gta l aa nwez i gen .

Zondag 2 2 ok tober t opvoer i ng van " Ba a s Be s t en s t . Anton i u s · , b l i j spe l i n 5 tafer e l en v a n E . Ba r ba i x en M . Notte , opgevoerd door he t tonee lge z e l schap " De Ver e n i gde Tone e l v r i enden " . Spe­l e r s wa ren t Edg . Le lma n t , F . De Con i nck , E . Van Mel kebeke , R . Adam , G . Van den Neuck e r e n P . De Moor . Het 8 l�k werd her opgevoerd op 2 9 ok t ober e n een derd e ma a l t e Here .

I n M emor iam E. H . Pastoor De Cock Ve rleden Dond erdag heeft d us v a n ons �fscheid

ge nomen een van de m eest m a r k a n t e pr iesterl iguren, d ie wij in ons midden hebben g e k e n d . Het was een afscheid dat velen hebben aangevoeld a ls een verl ies ; het ver l ies van iemand d ie ons s t i laan d u u rbaar was geworde n . En da t doet a l t i jd een zekere p i jn ; de pi jn der ontroer ing die beefde in d e s tem van hen die h e ! lIfscheidswoord u i tspraken aan d e d e u ( van d e k e r k .

Voorzeker de waarde e n betekenis d i e e e n pr iester voor ons heèlt l ig t eerst en vooral i n zijn pr ies terschap zei l ; dat s taat ballen al le twij fel verheven . Mallr wal oros het meest treft en het m e esÎ b i jb l i j f t d a l z i jn d e mer.se­l i j ke t rekken e n de mense l i j k e vormen waar in d a t pries­terschap 'onder ons tot u i t i n g k o m t . Zodat, ze l fs voor een p r iester , de schoonste 161 d i e m e n hem � an toe­brengen is : dat h i j een goed e n e e n edel mens is ge­weest. En dai is voorze k e r wel de lol d ie ieder paro­ch iaan van Nieuwerker k e n ean E . H . Pestoor De Cock moet toe k e n nen : een goed en e�n edel mens . Hoe d ichter men hem benadere n 'mocht hoe s te l l iger men d aarvan overtu igd was.

En nu de dood l i jn afstand tU5'5en hem en ons heeft ge legd z ien wij het d u i d e l i j k e r d a n ooi t : dat w as een mens d ie heelt ge leefd in de meest echte e n de I u iver­ste eer l i jkhe id e n oprech t heid ; a l s h ij ooit een:Ca � er woord op z i jn l i ppen h e e lt ge had d a n was h e t a l t i jd uit l ie lde voor waarh�id e n rechtvaard igheid ; wie een beelje d i eper k ij ken kon door heen d e v ranke vr i j moe­dight>:id van zijn woord en zijn gebaar die moest een hart ontd ekken dat zo eer l i j k was a ls goud ; goud van b innen ; en dat is het echte .

Zu lke mensen bl i jven voor t leven ; 001( als z i j gestor­ven z i jn ; dat is de oflsterfe l i j k heid v a n de echte z ie le­adel . In het r i jk onzer her i fl n e r i n g e n en onzer ge­denken issen hebben zi j een b l i j ve n d e p laats veroverd; tenmi nste als wi j zel f een beetje van dat soort z i j n . En h et is best voor ons ; want hun g edachtenis is ç>ns een zegen en m aa k t onS . beter en eer l i j ke r .

Op die Zondag avond van z i j n h eengaan heef t h i j ons a l len nog een maal rond z i jn s ter /bed verzameld ; missch ien wisten wi j het n ie t , m " a r i n werk e l i j k heid was het zo : c I k offer m i j n leven op voor al mijn paroch i&nen , .... oor a l lem aal . dat waren z i jn laatste woorden . Hij s t ier f voor dezen voor wie hij h ad ge­l eefd . En dat waren wi j a l len .

La ten wij hel ged e n k e n .

U i t het paroc h i e ­b lad v a n 3 0 apr i l 1 9 5 0 .

- 5 8 -

- 3 d ec embe r : bezoek a a n d e KVS Brussel voor " M i r a nd o l i n a " . We i n ig be l a ng s t e l l i ng I·

- 2 4 d ecember : " En waa r d e s te r b l ee f s t i l l e s ta an " . ' s Anderen­daag s heropvoe r i ng .

1 9 5 1

- 6 j a nuar i : d e groep Poos ( NNT) kom t "De meda i l l e s v a n e e n oude vrouw " opvoeren . Er i s een bevred igend e b e lang s te l l ing .

- 7 j a nua r i : " Davids fon d s Tonee lbond " word t g e s tich t .

- 2 7 j a nua r i : d e r d e opvoe r ing v a n " En wa a r d e s te r b l e e f s t i l le s ta a n " .

- In febr u a r i wor d t , zoa l s he t vor ige j aa r , een opste lwed s tr i j d voor d e lee r l ingen v a n d e lagere school georga n i seerd .

- 4 maa r t : opvoer i ng van "Mevrouw P i la t u s " ( W . Pu tm a n ) door d e Toneelbond . He ropvoe r i ngen op dond erdag 8 maar t en te Led e op 26 maa r t .

De l a a t s te vergad e r ing hee f t p l a a t s o p 1 3 ok tober 1 9 5 1 . R ichard De Groo t vervu l t z i j n legerd i e n s t . Het bes tuur wor d t ver n ieuwd en u i tgebr e i d , he t progr amma voor d e komende maa nd e n wor d t opge� steld . Om 9 u . 2 0 wor d t de vergader i ng ges l o te n . Het ver s l agboek e i nd ig t h iermee .

U i t d e ver s lagen van het tweede boek k l ink t hee l wa t i ron i e en ontgooc he l i ng op . I n hoo f d l e t t e r s s taa t op de voo r l a a t s t e b lad­z i jd e : n Za l Da v id sfonds b e 3 �i j k e n ? . . " en d a arond e r , n aa s t he t l a a t s t e ver s la g : n ; ; . he t s c h ij n t Van n i e t . . . n

Op zondag 2 2 j anua r i 1 9 5 6 treed t de tonee l k r i ng Davids fond s nog eens op m e t "Gene r a a l Lambik " . De a lgemene l e id ing ber u s tte b i j Pau l Corderna ns . Voor zover w e konden vernemen i s het b i j d ie ene ac t ivi te i t gebleve n .

.. "

..

To t be s l u i t van d i t ove r z icht nog enke l e bed enk i ngen . De werk ing van 21 j aa r David s fond s NK kent twee hoog tepunten . De beg i n j a re n 1 9 3 0 , 1 9 3 1 , i 9 3 2 z i j n zeer succesvo l gewee s t . D e eer s te bestuu r s­ploeg hee f t de ver d ienste te N ieuwerkerken een z ee r gevar i eerd en c u l tur e e l hoog s taand prog ramma te hebben u i tgewer k t . Na het on t­s lag van dokter N . Daem en H . Va n Vaerenbergh be l e e f t h e t OF z i j n eer s te d i eptepun t . Een tweede b loe iper iod e wor d t ong e tw i j f e l d be­r e i k t onder · de s t imu l a n s van h e t duo Prosper De S u t t e r en Marcel Raes . Z i j hebben z ich voorname l i j k met ha r t en z i e l toegel egd op het beoe fenen van de tonee lkuns t . 1 9 4 3 , 1 9 4 4 en 1 9 4 5 betekenen een tweede hoog tepunt voor het OF . De ac t i v i te i t is echter een­z i j d i g , wa t we l l icht ook z a l te verklaren z i j n door d e moe i l i j ke oor l og s ja r en .

.

Het zou tot eind van d e z e s t ig e r j aren duren voora leer te NK met enig c u l tureel werk werd her begonnen . De j aren 5 0 e n 6 0 werden voor onze gemeente dan ook terecht a l s een per iod e van "cu l tu ­r e e l braa k l and " gebrandmer k t .

F . O . S .

In Negombo worden me t de opbrengsten reeds opgerichte en nog op te richten vi sserscoöperaties ges teund, in Rwanda wordt me t he t ge ld technische 'know-how ' bijge­bracht aan tandbouwers, door mensen van bij ons die ter p taa tse de gesteunde projecten teiden .

Hoe gaat he t er hier nu in Nieuwerkerken aan toe ?

Tot vóór dit jaar werd de act i e vanui t Groo t-Aa t s t geor­ganiseerd, dit jaar waren de fusiegemeenten op z ichze tf aangewezen . . . en me t goede resu tta ten . Actieve medewer­kers ter p tekke begaven z ich me t meer enthousiasme in eigen kontreien . • .

Wie, hoe, hoevee t ?

Na twee voorbereidende vergaderingen i n het parochiaa t centrum o . t . v . Luc Scho t taert (coördinator van 1 1 . 1 1 . 1 1 . te Nieuwerkerken, ook actief ontwikke tingshe lper o . a . in de Oxfam were ldwinke l te Aa tst) stond de p lanning va s t . K. A . V. , Chiro, Liniaa t en Zie kenzorg bedee tden d e enve­loppen de week vóór de ac tie . Afgevaardigden van deze tf­de organisaties gingen de oms tagen opnieuw opha len tij­dens he t (koude) weekend van 1 1 -1 2-1 3 november . E l k had een bepaa ld aanta l straten voor zijn rekening . • . duide-lijke afspraken dus'. •

Laat ons eer lijk zijn, de ontvangst was nie t overa l e ­ven vriende lijk; sommige mensen gluurden eens door de vens ter • . . en de deur b leef ges toten, anderen rep li ­ceerden : "We doen daar niet aan mee ! " Maar we kankeren niet graag en zijn b tij me t he t goede resu t taa t . Nieuw­erkerken a t leen a t haa tde maar liefst + 2 2 . 000 frank meer bijeen dan vorig jaar . Ook de andere dee lgemeen ten deden hun best me t Me tdert op kop .

Enke te afgeronde Nieu7..Jerkerken

Me ldert

Aa lst Centrum

cijfers ter 1 982 1 983 1 982 1 98 3 1 982 1 98 3

i l tu stra tie : 3 0 . 000 5 2 . 3 00 9 0 . 000

1 00 . 000 (+) 200 . 000

300 . 000

Groot-Aa lst

- 60-

1 982 1 983

Je ziet, k linkende geta l len • • •

450. 000 (+) 600. 000

Erz succes doet drang naar nOg groter succes groeien . . •

dUB "op naar 1 984 ", niet het jaar van Orwe l l, we l dat van mense lijkheid en daadwerke lijke hu lp .

W A T - V O O R B I J I S

Kathy Loy

" D e j acht a l s ti j dverdr i j f van de a d e l i n de midd e leeuwen

en de rena i s sance" wa s d e t i t e l va n een voordracht door

ons med e l id , mevrouw Chr i s ti na Rob i j ns-Ceu l emans . Het be­

nedenzaa l t j e van h e t Parochiaa l C e n trum wa s volge lopen

voor een boeiende voordracht , d i e ons op een b i j zonder

a angename en vlotte w i j ze werd g ebracht . Deze a c t i v i t e i t

h a d plaats o p 8 d e c ember 1 98 3 .

V r i jdag 3 februar i 1 984 trokken een z e s ta l l eden van Li­

niaal (met een g roep n i e t- l ed e n ) naar h e t NTG (Gen t ) ;

voor de opyoer ing van "Oom Wan j a " ( A . P . T s j echow ) .

Op vr i j dag 1 0 februar i 8 4 beleefde L i n i a a l z i j n bi eravond :

een toffe meeval l er l Een tach tigtal d e e l n emer s , een ple­

zante spreker en . • • l ekker e b i er en , meer was er n i e t no­

d ig voor één van d i e m emorabe l e a c t i v i t e i ten waar ten

s lo t te toch een e i nd aan kwam . We mog en hi er g eenszins

nala ten ons geacht mede l id , de h eer Wi l ly De Loo s e , nog

eens van harte te danken voor z i j n fanta s t i s che mede­

werk ing : dank z i j hem is Liniaa l u i t de c r i s i s (voor

een t i jd j e toch ) .

Op maandag 1 9 maar t vergaderde Liniaa l a l s voorber eiding

op de laa tste activ i tei ten van het wer k j aar 1 98 3 - 1 9 84 .

E R E M B O D E G E M

1 5 apr i l versch i j n t h e t d e e l 3 i n d e r eeks van de geschie­

denis der gemeenten van Groot-Aa l s t : Er embodegem , geschied­

kund igê verhand e l i ng met i nventa r i s a t i e va n z i j n s tra ten en gebouwen , door J . De Brouwer . Pri j s 1 800 fr . Kan bes te ld

worden b i j de voor zi tter van Liniaa l . ( OOO- 1 0 24 5 4 0- 2 6 )

M E D E 0 E L I N G E N

V A N

L I N I A A L = = = = = = = = = = = = =

j un i 84 - j g . V I I n r . 4

r edac t iead r e s :

Terbeke n s t ra a t 5 3 9 4 3 0 N i euwe r k e r k en

bankreken i nge n :

3 9 3 - 0 6 6 0 3 0 2 - 1 5 2 9 3 - 0 1 2 7 9 9 0- 0 5

l eden 1 5 0 f r . s teunende l ed e n m i n . 3 0 0 f r .

B I J H ET E I ND E VAN H E T ZEVENDE W E R KJAA R . . .

• b i e d e n w e o n z e l e z e r s e e n k o r t o v e r z i c h t v a n wa t e r t i j d e n s h e t s e i � o e n 8 3 - 8 4 m e t L i n i a a t e b e l ev e n v i e l : z e s a c t iv i t e i t e n , n l . d e ke m i s t e n t o o n s t e l l i n g i n s e p t em b e r 8 3 , e e n v o o r d r a c h t a v o nd i n d e c em b e r 8 3 , NTG - t o n e e l e n o n fam e u z e b i e r a v o nd i n f e br u a r i 8 4 , e e n g r o e p s t e n t o o n s t e l l i ng i n a p r i l 8 4 e n o n z e wa nd e l i n i n m e i 8 4 .

• ku nnen w e v o o r h e t e e r s t t e r u g b l i kk e n o p 8 0 b l a d z i j d e n m e d ed e l i ng e n ! H e t i s e e n v e r h e u g e f e i t t e m o g e n v a s t s t e l l e n d a t e r s t e e d s m e e r ko p i j v o o r o n s t i j d sc hr i f t o p d e r e d a c t i e b i n e n kom t ! We hop e n d a t d i e t r e nd z i c h i n d e k m e n d e j a r e n z a l d o o r z e t t e n . We s t r ev e n e r t e v e n s n a a r h e t l e t t e r t yp e wa t t e v e r g r o t e n , t e i n d e d e l e e s b a a r h e i d v a n d e t e k s t e n t e b ev o d e r e n .

h a d d e n we i n t o t a a l 1 2 0 l e d e n , v a n w i e e r 9 6 i n N K wo n e n . 4 7 l e d e n b e t a a l d e n m e e r da n l S O f r a n k . I n b r e n g l i d g e l d e n : 2 7 . 7 0 0 f r a n k . U i t g a ­ve n : 3 4 . 0 9 0 f r a n k . D a n k z i j d e o p b r e n g s t v a n o n z e b i e r a v o n d m o g e n w i j o n s t o c h n o g o p � e n z e k e r e r e s e r v e v e r h e u g e n , d i e o n s t o e l a a t h e t k o m e n d we r k j a a r m e t g e r u s t ha r t t e g emo e t t e z i e n .

mo e t e n w e ( o n d a n k s b o v e n s t a a nd e p o s i t i ev e f i ­n a n c i ë l e g a l m ) e r o n z e l e z e r s a a n h e r i nn e r e n d a t h e t o g e n b l i k i s a a ng e b r o k e n o m d e l i d m a a t ­s c h a p s b i j d r a g e t e b e t a l e n : l S O f r a n k v o o r g e ­w o n e l e d e n , m i n imum 3 0 0 f r a n k v o o r s t e u n e n d e l e d e n , ov e r t e s c h r i j v e n d . m . v . b i j g e v o e g d f o r ­m u l i e r . I n d i e n u h e t DAD E L I J K d o e t e n d u i d e l i j k u w n a am e n a d r e s v e r m e l d t , b e s p a a r t ' u o n s v e e l w e r k . M e t d a n k o p v o o r h a n d v o o r u w s ym p a t h i e e n b e g r i p . ( D e z e o p r o e p g e l d t n a t uu r l i j k n i e t v o o r d e e n k e l e l e d e n z i e z i c h r e e d s v a n h u n p l i c h t kwe t e n . )

• i s h e t p a s s e nd e n b i l l i j k a l d e m e n � en t e b e ­d a n k e n d i e z i c h i n d e l o o p v a n h e t v o o r b i j e w e r k j a a r h e b b e n i n g e z e t om e r i e t s g o e d s v a n t e m a k e n , h e t z i j d o o r h e t v e r z o r g e n v a n h e t s e c r e t a r i a a t s w e r k , d e o r g a n i s a t i e e n / o f d e e l n a ­m e a a n d e a c t i v i t e i t en , h e t s c h r i j v e n v a n e e n a r t i k e ]. v o o r o n z e m e d e d e l i n g e n e n - n i e t t e v e r g e t e n ! - d o o r g em e e nd e a a nmo e d i g i n g e n . L i n i ­a a l m a g z i c h v e r h e u g e n i n e e n b e v r ed i g e nd e r e s p o n s , z o we l b u i t e n a l s b i n n e n N i e uwe r k e r k en . W i j n e m e n o n s d a n o o k v o o r r u s t i g v e r d e r t e d o e n , o p d a t w i j h e t l a n g z o u d e n kunn en v o l h ou ­d e n .

wen s e n w e a l o n z e l e z e r s e n s ymp a t h i s a n t en e e n d e u g d d o e nd e v a k a n t i e e n �e h o p e n o p e e n b e h ou ­d e n we e r z i e n i n s e p t em b e r !

. ,

D E K E R K E L I J K E I N S T E LL I NG E N EN H E T G OD SD I E N ST I G

LEVEN I N H E T LAND VAN AALST T U S S E N 1621 E � 1796 . ' \ " / , '-7 e �� Deel I : De geeste l i j kheid en hun na��e'-' mJd'è� k � ) � wer ers D;- \, I J. ) �.z�,Q, I n e e n vor ige a f l ever i ng ( Li niaal V I I , 1 ) hel:) �I 'A\�-"

tracht h e t t i j dskader van deze s tud i e te schets �€t eer s te hoofd s tuk hand e lde over d e dekens van h e t Land van Aa l s t .

I n e e n tweede hoo fd s tuk b e spr eekt J . D e Brouwer d e paro­chi eg e e s te l i j kheid . Van d e 4 5 4 pr i es ters d i e t i jdens de bes tude erde per iode in d e deken i j Aal s t d i e n s t d ede n , wa­ren er 1 7 0 van wie we weten da t ze u i t het Land van Aa l s 1 a fkom s t ig waren ; 94 v a n hen d eden d i e n s t binnen hun e i g eI deken i j , onder hen waren twee N i euwerkerkenar en . ( 1 ) Vier pr i e s ters van Nieuwerkerken a fkoms tig , waren werk-zaam i n d e dekeni j Oord eg em . ( 2 )

H e t Conc i l i e van Trente had de opr ich t i ng van een semi na­r i e in i eder bi sdom bevol e n . D i t zou pas na het e i ndigen van de g odsd iensttroebe len "met enig gevolg geschieden " . Oor spronke l i j k dach t men kand idaten vanaf 1 2 j aar aan te neme n , maar het provinc iaa l conc i l i e van 1 60 7 e i s te een minimumlee f ti j d va n 1 8 j aar . De kand idaten moe s ten dus r eed s e lders e e n ba s i sopl e id i ng , m e e s ta l humaniora , heb­ben geno ten . Dat geschiedde in één van de col leges d i e door versch i l l ende g e e s te l i j k e orden wa ren opger ich t . Zo werd in 1 6 2 0 te Aal s t he t Jezule tenco l l ege g e s tich t . He t onderricht van pas toor s aan j onge mannen was e e n andere wi j ze van voorbereid ing op het sem i nar ie .

Ook aan de univer s i tei t kon men zich op h e t pr ies ter­schap voorber eide n . Naarma te de s em i naries beter werden ui tgebouwd echter , kozen m i nder kand idaten voor de un�­ver s i te i t . " Het aantal pa s toor s met een univer s i taire ti tel was dan ook veel aan z i en l i j k er g edur e nde de eers te he l f t van de 1 7 e eeuw dan nad i en . " ( p . 1 0 5 )

Nieuwerkerken telde twee univ e r s i ta ir gevormde pas toor s .

- 6 4 -

F erd inandu s van d e n Dr i e s sche was bacca l aureus i n de te-�. log i e ( aangeduid met S . T . B . o f sacrae theolog I ae bacc a­, ureus ) . H i j werd pr i e s ter gewi j d te Mechelen op 28 mei

1 El-: . H i j werd te N i euwerkerken pas toor benoe·md i n 1 6 1 5

en b l B e f d i e func tie to t 1 63 9 u i toefenen . Tevoren was h i j kanu nn ik van h e t S i n t-Maar tenkapi ttel t e Aa l s t . I n 1 6 1 8 werd h i j één va n de d r i e vic edecani van deken Henr icus C a l e nu s . ( c f . Liniaal V I I , � p . 1 4 )

Corne l iu s Perdaens wa s eveneens S . B . T . Deze univer s i ta i ­r e vorm i ng omva tte twee j aar s tudi e a a n de " facu l tas a r ­tium " , g evolgd door v i er j aa r theo log i e . De baccalaur e i forma t i hadde n bovendi e n e e n proe f schr i f t voorgedragen . Wie l i c e n tiaat i n de theo log i e w i lde worden , d i ende zeven j aa r theolog ie te s tud eren . Cor n e l iu s perdaens werd ge­w i j d te Bru s s e l op 2 3 s eptember 1 62 8 . H i j werd pas toor benoemd te N ieuwerkerken op 1 4 apr i l 1 63 9 , z i j n aans tel­l i ng gebeurde op 1 2 m e i van datz e l fde j aar .

Voor de tweed e he l f t van d e 1 7e eeuw en i n de 1 7e eeuw tr e f fen we op onze paroch ie geen un iver s i ta i r gevormde geeste l i j k en meer aa n .

De c e l ibaatsverplichti ng werd over het a lgemeen i n d e 1 7e en 1 8 e eeuw be ter onderhouden dan vóór het eonc i l i e . Voor Ni euwerkerken werd en in d i t verband geen opmerkingen ge­noteerd in deze per iode .

Dran�li sbr u i k kwam i n de e er s te h e l f t van de 1 7 e eeuw meer voor dan in de tweed e he l f t ; in de 1 8e eeuw i s het haa s t nihi l . " De be schuld iging tegen Cornel ius Par idaens , pas toor te Ni euwerkerken , a l s was h i j aan de drank ver­s laafd , vond de deken overdr eve n ; h i j was a l leen maar soms wat u i tgelaten en moe s t z ich in acht nemen b i j z i j n omgang met leken . " (p . 1 2 2 - 1 2 3 ) ( voetnoot 1 5 , p . 1 2 3 : "Die i ­tur add i c tu s po tu i " , maar was sl echts "hilar i s " - D . V . 1 63 4 )

S tr enge kerke l i j k e we tg eving, en een gedegen opl eid i ng aan het seminarie hadden to t gevolg dat de cel ibaatsver­p l i ch ting en het z ich onthouden van drank in de 1 7 e en 1 8 e eeuw door de geeste l i j kheid beter werden nageleefd .

Pastoor s konden op ver s ch i l l ende mani e r e n benoemd worden Tot in de 1 3 e e euw hadden ook leken ( ed e l e n ) benoem i ng s ­recht . Nadi e n werd da t recht overgedrag e n a a n a bd i j en e n kap i t te l s , d i e n a h e t Conc i l i e v a n Tre n te s l echts h e t pr iv i leg i e beh i elden é é n o f verscheidene kand ida ten t e moge n voordrag e n . D e b i s schop kon zo ' n kand ida a t d a n be­noemen , maar indien h i j n i e t voldeed kon h i j h em weige­r e n .

Van a f h e t midden van de 1 7 e eeuw di ende de kandida a t te s lagen in de " concursus " ( ee n soor t examen , c f . Fr . con­cours ) , vandaar de eer s te wi j ze van benoemen : " pe r con­cursum " . De kand idaa t-pa s toor s werden zo verpl icht te s tuderen !

" Er bestonden evenwel ver sch i l l ende ach terpoor t j e s om aan de " concur su s " te onts nappe n " . (p . 1 3 3 ) Zo wa ren d e kanunniken van de S i n t- Norbertusabd i j en ( Pr emons tr aten­ser s ) vooral midd en 1 7 e e euw v r i j g e s teld van d i t exam e n , daar z i j e e n b e tere theolog i sche opl e id i ng g e noten dan de secu l i er e pr i e s ter s .

"To t d e ' concursu s ' waren n i e t verpl icht d e benoem ingen die g e sch i edd en door d e Leuvense univers i te i t en de ' fa­culta s ar tium ' aldaar . " (p . 1 3 4 ) D i t benoem i ng srecht duur­de tot 1 7 4 3 . "Voor e e n groot aantal van de benoeming e n i n de 1 7 e eeuw weten w i j n i e t of z i j a l d a n n i e t door d e univer s i te i t werd en voorg edragen , terwi j l e r h e e l wa t benoem i ngen zi j n gebeurd door d e Leuvense faku l t e i t , waa rb i j evenwel geen akad emi sche graad werd vermeld . " ( p . 1 3 5- 1 3 6 ) Voor bovengenoemde pas toor s , Ferd inandus van

den Dr ies sche en z i j n opvolger Cornel ius P erdaens- i s n i e t duide l i j k o f z e a l dan n i e t door d e un ivers i t e i t werden voorgedragen .

Sommigen werden ook pa stoor op een parochie door ru i l o f " via permuta tion i s " . T e Ni euwerkerken g e sch i edd e zo ' .n rui l tussen Joannes P e r l au en Ferd i nandu s de Her t . We lezen op p . 1 4 2 : " Joannes Per lau , pa s toor te Aaigem , ruilde in 1 6 4 4 met Ferd inandus de Her t , pa s toor te NK . " en op p . 1 4 3 : "Te NK . ruilde Ferd inandus de Hert in 1 64 3 me t Joannes Perlau . " ( 4 )

- 6 6 -

Mag i s ter Ferd i nandus De H e r t ( o f Herd e ) was een N i euwer­kerk e naar . H i j werd gew i j d te Bru s s e l op 30 me i 1 64 3 , terwi j l hi j r eeds i n 1 64 2 te Nieuwerkerk e n zou benoemd gewe e s t z i j n . Op 1 6 j u l i 1 64 3 werd h i j pa s toor benoemd te Kerk s k e n e n op 1 6 j anua r i 1 64 4 te Aaigem , waar h i j o p 1 7 november 1 690 ove r l eed . ( g eg even s deel V , B i j lage n , pp . 3 , 4 5 en 68 ) . H i j werd ook nog de serv i tor benoemd te Re s s eg em op 8 . 8 . 1 65 0 , functie d i e h i j i n d e z e l fde paro­c h i e ook i n 1 6 5 3 u i toe fende .

Jo . Van Ve l e n , pa s toor te Haa l ter t , werd in 1 6 4 4 deservi­tor te N i euwerkerke n .

Mag i s ter Jo . Perlauw ( of Per l auts ) was a fkoms tig van Bruss e l . H i j werd pa s toor benoemd te N i e uwerkerken op 7 februar i 1 64 4 , v i a permu tation i s . Voorheen was h i j pas­toor te Aa igem gewees t s i nds 1 7 j u l i 1 6 2 3 . H i j verb l e e f 2 2 j aar t e N i euwerkerken en over l eed e r o p 1 5 j u l i 1 66 6 .

Onts l ag m i ts pen s ioen wa s e e n andere vorm van permutatie . E e n oudere pas toor deed a f s tand van z i j n paroch ie op voorwaarde d a t z i j n opvolger hem een pens ioen betaalde , waarva n de grootte i n verhoud ing s tond tot de inkom sten van de kure of paroch i e . Deze l a s t schrok menig kand i ­daa t-opvo lg e r af , zoda t d e " concursus " e i genl i j k z i j n waarde ve rloor !

Dan wa s er nog h e t pa tronaa tsrech t . H e t Onze-Lieve-Vrouw­kapi ttel van Kamer i j k bezat het patronaatsrecht op tien paroch i e s , waa rond er N i euwerkerk e n ( c f . Lin iaa l VI , p . 5 8 ) Soms g ebeurde he t dat de b i s schop we igerde d e voorgedra­gen ka nd idaa t van de pa troon te aanvaarden ; ander z i jds wens te de col l ator soms de k a ndidaat d i e in de "concur ­sus " wa s ges la agd , n i e t voor te drage n . " Zowe l op 1 6 . 5 . 1 64 0 a l s op 5 . 4 . 1 6 68 werd de kandidaat die door het kapi­te l van Kamer i j k voor het pa s toraat te Aal s t werd voorge­dragen , door de aartsb i s schop - d i e hem geen enkele pa s­torale macht ver l eend e " - a fg ewe ze n , daar h i j die plaats zonder " concur su s " wou bekom,en . " (p . 1 4 8 ) " M ichaël Kiecke­mans werd a fgewezen , onder bedre i ging me t suspens i e en een boete van 200 kronen . 11 (p . 1 48 , voe tnoot 3 7 ) J . De Brouwer komt op d i t voorval nog eens terug op b l z . 1 7 4 :

"Over de a fwi j z i ng van de kand ida tuur van M ichaël Kie­ckemans voor d e kur e van S i n t-Maar ten sparochie te Aa l s t , zowel i n 1 64 0 a l s i n 1 668 voorgedragen door h e t kapi t t e l v a n Kamer i j k , werd reeds hoger gewezen . " I k begr i j p n i e t waa rom h e t kapittel van Kamer i j k voor d e S i n t-Mart inus­pa rochie van Aa l s t een kandida a t voor s te l t : d i t kap i t­te l had toch p e t pa tronaa tsrecht over N i euwer ker k e n en n i e t over Aa l s t ? J . De Brouwer heeft mij ech ter ver­k laard d a t h e t geen verg i s s ing b e tr e f t . ( 5 )

De pas toor moe s t na z i j n aan s te l l ing op z i j n paroch i e verb l i j ven . I n de 1 7 e en 1 8 e e euw r e s ideren haa s t a l l e pa s toors � Ferd i nandus va n d e n Dr i e s sche ( z ie boven ) ech­ter , verbleef volgens het d ekanaal vers l ag van 1 63 7 te Aa l s t .

" Over h e t a lgemeen war en d e oud s te pa s tor ieën zeer pr i ­m i t i e f , zonder verd i ep ing , m e t wanden u i t v l ec h twerk met k l ei bestreken . " Deze van Ni euwer kerken werd t i j ­dens d e godsdiens ttroebe l e n verwoe s t . Z e werd ca . 1 6 3 5 n ieuw gebouwd e n nog eens i n 1 7 67 . ( d e huid ige l ) G edu­r ende d e tweede h e l f t van de 1 8e eeuw werd e n vee l pa s ­tor ieën a fgebroken e n werd en n ieuwe g ebouwd , wa t o p e e n zekere we l s tand w i j s t !

Meer dan de h e l f t van de pa s toor s bleef op z i j n paro­chie to t hun over l i j d en o f pen s i oen .

De dekens vermelden af en toe ook enige g egevens i . v . m . de ver s tand e l i j ke on twikk e l i ng van hun pa s toor s . Zo werd Antonius B lockx , pa s toor te Ni euwerkerken , door z i j n deken i n 1 7 1 6 als " med iocr i s ta l enti " (midde lma tig begaafd) geklass eerd . De man had nochtans de t i t e l van mag i s ter voor z i j n naam s taan ! H i j werd te D e s s e l gebo­ren in ca . 1 6 7 5 . Na ond erpas toor te z i j n gewe e s t te Op­wi j k werd h i j te Nieuwerkerken benoemd op 1 s eptember 1 7 1 3 . H i j over l eed er op 5 apr i l 1 7 4 0 .

De deken g ing ook het boekenbe z i t van z i j n pa s toor s ha en moed igde ze i n hun s tud i e aan , wa ar toe ook ger eg e ld confere n ties werden belegd . I n 1 68 8 " word t a l leen aan­gegev e n dat de pas toor s over de nod ige boeken besch ik­ten , i n het bie zonder de ' Rome i nse Katech i smu s ' en de

- 6 8 -

' Me che l s e S i node n ' " . ( p . 1 8 0 ) " De deken s tipte v90r enk e l e pa s toor s aan , dat z i j over een goede bib l ioteek beschik­ten om de luiheid tegen te gaan . " ( id . ) Dit was o . a . voor Ni euwerkerken bedoe ld : "ad v i tandum o t ium " ( voe tnoot 5 8 , p . 1 8 0 ) I n 1 7 2 7 deed de deken o . m . te NK navraag b i j de pas toor omtrent de " Dekr e te n van het Konc i l ie van Trente " , " De Romeinse Katechismu s " e n " D e Meche l s e S i noden " , wer­ken die h i j beza t , even a l s � e b i j be l en werk van Jacobus T i r i nu s ( kommentaar ) , de " Summa " van de H . Thomas van Aqu i no , de scho l a s tiekers G i s l enus Dae lman , Fr . Sylvius , Jacobus Boudar t en Nicolaus Pauwe l s . A l deze werken s ton­den in de bibliotheek van pa s toor (mag i s ter ) Ant . B lockx .

De dekens moes ten ook confer enties me t hun pa s toor s orga­n i s eren om god sd i enstige prob l emen te bespr eken . De paro­chies werden in groepen ingedeeld . NK behoorde tot de groep van Aa igem , Dender leeuw , Haa l ter t , H e ldergem , Id­dergem , Kerk s k e n en We l i e . Deze conferenties sch i j nen maar een matig succes te hebben gekend .

H e t merend e e l van de pr iesters i n deze periode gedroeg zich goed . Va n Joannes Per lau werd door de deken in 1 62 8 e n 1 63 4 , toen hi j dus nog pas toor t e Aaigem wa s , geschre­ven dat h i j deugde l i j k , vroom e n bescheiden. leefde : "vir bonu s , pius e t mod e s tus " . Het dag e l i j k s m i s lezen bleef in deze per iode eerder een u i tzonder i ng dan r ege l , ook in de 1 8e eeuw . Over het u i toe fenen van de pr i e s ter l i j k e taak , horen w i j t e N K veel goeds : Ferd inandu s van den Dr i e ssche was aktief en waak zaam ( "Vir est ac tivus satis e t v ig i lans " D . V . 1 63 7 - voe tnoot 8 1 , p . 2 2 5 ) , ook z i j n opvo lgers Joannes Per lauw , P e trus de Regere ( " Rite fun­g i tur o f f i c io suo " D . V . 1 6 5 5 , 1 669 - voe tnoo t 8 2 , p . 2 2 5 ) , Anton i u s B lox ( " Ec c l e s ia cura moderni pas tor i s pon i tur in bono s ta tu " D . V . 1 7 2 9 - voe tnoo t 8 3 , p . 2 2 5 ) en Henr i­cus va n de Ve lde ( " Bene fun g i tur officio suo " D . V . 1 7 40/ 4 1 - voe tnoot 84 )

Z iekenzorg en z i ekenbe zoek behoorden to t de voornaams te verpl ichtingen van de pa s toor , vooral t i j dens per ioden dat er besme tte l i j k e z i ek ten heer s ten . Over Cornel ius Perdaens , pa s toor van NK , word t ge zegd dat h i j onver ­moe ibaar wa s i n het be zoeken van besme tte z i eken : "Vir

imper tenatus i n pe s te i n f e c t i s vi s i ta nd i s " ( D . V . 1 63 9 -p . 2 5 7 ) .

Over hun verhoudi ng to t d e paroch i eg emeenschap word t o­ver NK n i e ts vermeld , wa t laat vermoeden dat onze pa s­toors een goed karakter hadden en met n i emand in onm i n leefden . Over J . Per lau wordt g e z egd da t h i j i n d e ,smaa k viel v a n de parochiane n , i n 1 63 7 toen h i j nog i n Aa igem verblee f .

De pas toors moe s te n zoa l s i eder ander burger bela s t i ng beta l en ( de gewone be.l a s ti ngen o f " kwo te" d i e j aar l i j k s werd " g e z e t " i n verhoud i ng to t d e " bede " van d e heer ) ; z i j waren echter wel van bepa a lde b i j komende be l a s t ingen vr i j ge s te ld , waar in 1 6 5 0 de gedepu teerden van de twe e S teden en h e t Land van Aa l s t tege n protes teerden . D e s tr i j d voor h e t behoud van d i t privi l eg i e zou honderd j aar aan s l epen . U i te i nde l i j k zul l en de pa s toor s ook hun deel i n de bui tengewone belas tingen d i enen te ' betal en . I n 1 7 5 8 d ie nden de pa s toor s mee te delen welke bela s ting zij betaa lden ; daarui t bleek het versc h i l met n i e t-vr i j ­gestelde burger s e n ook d a t d e toe s tand i n haas t i ed e r dorp versc h i l l end wa s . " Te N K betaa lde de pa stoor 5 g u l ­den courant p e r bund er , t egenover de ' gegoeden ' ten ti j ­d e van vrede 1 2 gulden couran t " . (p . 2 7 9 )

De dorpsheer had i n d e l oop der e euwen zekere voorrech­ten verkregen . " Enkelen o nder hen dr even hun bemoei zuch t ong e tw i j feld wa t te ver door , maar velen hebben heel wa t b i j gedragen to t de l u i s te r van de kerk . " ( p . 2 8 4 ) Voor NK l e zen we geen opmerk i ng e n h i erom tr en t .

" Ni e t s l e chts met de heer kwam he t to t wr i j vi nge n , maa r ook - vooral wanneer de h eer op h e t dorp n i e t verb l e e f -me t zi j n ba l j uw , d i e soms nog lu ider d e eer s te viool w i lde be spe len dan de heer z e l f " . ( p . 2 8 5 )

De g r i f f i e r was een soort boe khoude r e n s chr i j ver ; h i j diende d e kerk�eken inge n i n tweevoud te schr i j ven , één om te bewaren " i n den com o f te archiven van de k ercken ende d ' ander te b l i j ven onder den doender " . (p . 2 9 1 ) Som­mige g r i f f i e r s rek enden te veel e n/o f weigerden de reke­ning i n de k i s t te deponeren .

- 7 0 -

Noch met dorpsheer , ba l j uw o f g r i f f ier sch i j n t de Nieu -werkerkse g e e s te l i j kh e id moe i l i j kheden te hebben gehad .

De pa s toor had ver,scheidene soor ten i nkoms.ten . Z i j n vaste i nkoms ten kwamen voort u i t d e ti endenrechten of toe lage ver l e end door de groottiendhe f f er s . To t de w i s s el ende in­kom s te n droeg en bi j : de opbreng s t van begra fenisdiens ten , huwe l i j kspl echtigheden e . d . , j ura s tolae genoemd . Daar­naa s t was er ook nog de opbre ng s t van de kuregoederen , d i e evenw e l soms be l a s t war e n .

" Om i n h e t onderhoud van de pas toor , van de kerk en de armen te voor z i en , was de parochiegemeenschap verpl icht j aar l i j k s een b i j dr age te l everen , d i e vastgesteld werd op é é n tiende va n de opbr eng s t van de ve ldvr uchten en van de d i er e n op het er f . Vandaar ti enden gehe ten . " ( p . 2 9 2 ) Deze ti enden werden o nderverdee ld i n grote tienden ( gehe­ven op de versch i l l ende graan soor ten ) , k l e ine tienden ( op de tu i nvruch ten , zaden , hoo i , hou t , vlees . . . ) en novale t ienden o f rottienden ( op n i euw ontgonne n , gronden ; rot =

rode = gerooid bos ) . De pa s toor d iende z i j n t ienden n i e t z e l f te innen , h i j k o n ze ook verpach ten . De tiendens te ­k e r o f t iendenh e f f er zorgde er in da t geval voor da t z e werden geihd . Sommige ti enden ech ter war e n bela s t met een o f andere spe c ia l e verp l ichting . " Aldu s wa s de pas toor van Liedekerke a l s groo tti e ndenhe ffer verp l i cht , ten d ien­s te van de gemeenschap een s tier te onderhouden . " ( p . 2 9 6 ) " T e Nieuwerkerken had d e pas toor 2 / 3 van d e v lees tienden , maar ontv i ng 80 gulden van de abd i j van Aff l igem , 80 gul­dan van de abd i j van Vor s t , 25 gulden van het kapittel van Kamer i j k en 25 van de pastoor van Aa l s t ( 1 7 1 5 ) . " p . 3 3 7 , B i j l ag e n 1 1 1 . De groottiendenheffers moes ten bi jdraoen opda t de pas toor aan het vereiste min imum van 3 5 pond groot zou komen . Deze b i jdrag e werd in de loop der tijd weg ens muntontwaard i ng en t i j dsoms tand igheden , vaak onder gerechte l i j ke dwang , aangeoa s t . In 1 7 7 4 ontving de pa s­toor van Nieuwerkerken 3 50 gulden kompe tenti e of ver l een­de toe lage van het S int-Maa r tenskapi ttel te Aa ls t . ( z ie p . 3 4 7 , B i j l ag e IV ) Ander e , b i j komende inkomsten va n de pas toor konden zi j n : huurge lden van kur egoeder en , offer­g e lden ( s too lgeld ) en i nkoms ten van een kapelanie me t de

- 7 1 -

kure ver enigd . "Te N ieuwerk erken had de kure een behu i s ­d e ho f s tede ( ca . 2 d) + 3 b . 2d . 8 r . land + l d . 9 2 r . meer s + 2 pond groo t van rente n ( 1 64 4 ) e n de pastoor had 2 / 3 van de o f f ergang op de grote f e e s tdag e n ( 1 / 3 aan de kos ter ) en a l l e s b i j begra feni s s e n ( 1 688 ) . " ( p . 3 5 7 , B i j lage V ) Tot de zog e naamde w i s s e le nde inkom s te n van d e pas toor be hoord en d e begraf e n i s r ech ten , de inkom s te n van huwe l i j k pl echtigheden e n v an doop s e l e n k erkgang . I n 1 688/89 be­droeg het tar i e f voor een begrafenis in de kerk op de mee s te parochies van de d e k en i j Aa l s t 1 2 g u lden voor de pas toor en 6 voor de kos ter . Voor een begrafen i s op het kerkhof beta a ld e d e midd e n k l a s s e te Nieuwerkerken 4 g u l ­den e n d e ger ing en s l ec h ts 2 gulden . Op sommige parochie werd d e r a ng v an de d i e n s t bepaald door het k lokkeng e l u i I n 1 7 7 4 werd te Nieuwerkerken bi j e l k e nocturne (hoofdbe s ta ndd e e l der m e t ten of e er s te g edee l te van het dag e l i j k breviergebed � i n dr i e noc tur nen verdee ld , e n hoofd zake­l i j k bes taande ui t psa lmen en l e z i ngen ) de laud en ( h e t tweede d e r kerke l i j ke g e ti j de n , a ldus g eheten naar d e lofpsa lme n , waar u i t het g r o tend e e l s i s sameng e s te l d ) e n e e n m i s gevo e�d . . . en b i j de drie noc tur nen z e l f s nog de vesper s ( h e t voor laats te der dagg e ti jden van het bre­vier , i n z . wanneer d i t in het openbaar in de kerk g e zonge wordt . - Van Dal e ) ( z i e p . 3 0 5 ) Bu i te n het va s tg e s t e lde tar i e f o n tv i ng de pa s toor op sommige parochies z i j n aan­deel in h e t was of de kaar s e n . Zowel in 1 688 a l s i n 1 7 7 4 kreeg d e pas toor 4 8 s tu iver s voor een huwe l i j k sp l ech­tigheid en de k o s ter 2 4 , een tar ief dat toepa s se l i j k was in heel het Land van Aa l s t . Slechts op drie plaa t s e n wer de pas toor ook be taald voor de huwel i j k sroepen ( he t aan­kondigen van het huwe l i j k in de kerk g edurend e d r i e opee vo lgend e zondag en ) : te Aa ig em kr eeg h i j daarvoor 9 s tu i ­v�r s , in Mere e n Ni euwerkerkén 6 . Voor doops e l e n kerk­gang b e s tond i n d e deke n i j een vergo ed i nq van 6 s tuivers ( 1 688 e n 1 7 7 4 ) op 1 5 van de 37 paroc h i e s , zo ook te NK . " Zowe l d e kerkgang a l s het doopsel weruen door de Kerk verpl ich ten� g e s te ld . Hierb i j kwam s teeds een kaars te pas die door de moeder werd geofferd " ( p . 3 1 0 ) De waarde van deze kaars kwam ten goede aan de pas toor . " Bu i ten de kaar s werd er bij die ge l egenheid ook een k l e inigheid ge

offerd i n h e t boek dat werd aangeboden om h e t te kussen-. " ( p . 3 1 0 ) Ten s l o tte war e n er voor de pas toor ook nog ande­

re " a c c identia " : inkomsten via s t i ch t i ngen , j aargetij den en m i s s e n door de paroch ianen aangevraagd . Vóor de 1 7 e eeuw kan het to ta l e inkomen van d e parochies van de deke­n i j Aa l s t worden ber ekend , d ank z i j de geg evens u i t de dekanale ver s lagen . Lat e n w i j er echter rekening mee hou­den dat de c i j fers eerder aa n de lage kant zu l l en l iggen ; "de pas toor s hadde n niet de gewoonte hun kaarten , en voor­a l de f i na nci ë le , vo l l edig te la ten ink i j ken . " ( p . 3 1 2 ) "Vo lgens een be s l i s s i ng van de Raad van V l aander e n , had een pas toor in het beg i n van de 1 8e eeuw recht op een in­komen van 400 gu lden per j aar . " ( p . 3 1 2 ) H e t i nkomen be­droeg in NK in 1 68 8 3 00 gulden en in 1 7 2 7 500 guld e n . " I n d e loop van twe e eeuwen was d e mun twaarde derma te vermin­derd , dat d e m i nimum kompetentie vere i s t tot de behoor ­l i j k e l e e fbaarheid op een paroch i e , van ongeveer 2 50 gul ­d e n g e s teg e n w a s tot ong eveer 7 50 . " ( p . 3 2 0 ) H ierdc:,�r d i en­den de ti endenhef fer s hun b i jdrage n te verhogen ; dat ge­beurde soms lang s gerechte l i j ke weg , o f ze ver zaak ten hun r echten . P a s toor s van k l e inere parochies bed i e nden soms een andere k l e i n e paroch i e erbi j ; i n sommig e geva l len wer­den ze ges teund door een vr i jg evige heer o f bemidde lde landbouwer s .

Op somm ige grote parochies wa s reeds in de 1 7e e euw een onderpa s toor werk zaam . Het ambt van onderpa stoor wa s ge­groeid u i t het kape lanaa t . De ( aa r ts ) bis schop benoemde hem , maar de beg ever van de kapelanie moch t een kand idaat voordrage n . "Als het g i ng om een van de vele onderpa s­toor s d i e de pa s toor i n z i j n taak kwamen ter zi jde s taan ingevo lge de aangroei van d e bevo l k ing gedur ende de 1 8e eeuw , koos de pa s toor z e l f z i j n ond erpa stoor , d i e h i j dan ter benoeming aan de b i s schop voordroeg . Hieru i t volg t da t de pa s toor z i ch w i l l ekeur ig van z i j n onderpas toor kon on tdoen , wanneer de vers ta ndhoud ing ontbrak . " (p . 3 2 1 ) Mee s ta l b l even de onderpa s toor s n i e t lang op deze l fde pa­roch i e . U i t zonder ing h i erop ,was Judocus Temmermans ( o f D e Temme rman of De Timmerma n ) d i e t e Nieuwerkerken 2 4 j aar onderpa s toor was . H i j werd gebor en t e S i nt-Kornelis­Horebeke , gewi jd te Mech e l e n op 1 8 . 1 2 . 1 7 3 4 . H i j werd on-

derpa s toor benoemd te Oord egem i n 1 7 4 5 en 1 7 4 6 . Te NK werd hi j in d e ze l fde func t i e benoemd in 1 7 5 9 en 1 7 69 . Na het overl i jd e n van pas toor Jo . Van d e V e ld e werd h i j o p 5 . 1 . 1 7 6 3 de serv i tor t e N K benoemd en e e n tweede maal na he t over l i jden van d e volgende pas toor , Franc . Van Gerw e n , op 9 . 3 . 1 7 6 9 . Judoc us De Temmerman ov erl eed te NK op 6 dec ember 1 7 8 3 .

Te NK werd voor h e t e er s t een onderpa s toor be noemd i n 1 7 1 9 : Theodorus V a n Ba len . H i j werd pa s o p 2 1 . 9 . 1 7 2 0 te Mechelen gewi j d . In 1 7 2 7 word t h i j nogma a l s te NK a l s onder.pa s toor verme ld .' Andere geg evens over hem ontbr eken

" De onderpas toor deelde d e z i e l zorg van de paroch ianen met z i j n pas toor , aan wi j h i j gehoor zaamh eid en medewer ­k i ng ver schu ldigd was . Op d e eer s te plaa ts d i ende h i j d e verp l ic h t i ngen n a t e komen va n d e kapelan i e , waarmee op ta l van plaatsen de onderpa s tor i e wa s verbonden o f waaru i t ze w a s gegroe id . Verder moe s t h i j de eers te m i s l e z e n o p zon- en feestdagen en daar i n pr ek en , e n i n d e namiddag a a n de j eugd ca t ec h i smusonderricht ver s tr ekken . De onderpas toor moest ook d e pa s toor b i j s taan i n het toe d i enen van de sakramente n , voor a l b i j h e t biechthor e n e n de bed i e ni ng van de z i eke n , d i e h i j r eg e lma tig moe s t be­zoeken . Deze verpl ichting e n hadd en to t g evolg d a t de on­derpa s toor ter plaatse moest r e s iderJn , en veelal bi j de pas toor inwoonde . " ( p . 3 2 4 )

I n d e 1 7 e eeuw werd op e n k e l e paroc h i e s d e onderpa s toor door het dorpsbes tuur of de g emeenschap betaald . Op ver ­scheidene parochies ontv i ng e n de onderpa s toors gedur ende de 1 8 e eeuw van de tiendhe ffer een kompetentie van 2 4 0 gulden , z o te Nieuwerkerken i n 1 7 7 4 . D e kon i ng had immer b i j be s lu i t de b i j drage van h e t dorpsbes tuur verboden , zoda t de tiendhe ffer s , na processen met de pa s toor s , to t het beta l en van d i e b i j dr ag e werden verp l i ch t .

De kos ter was één der naas te medewerker s van d e parochie geeste l i j kheid'. " He t benoem ingsrecht k;""am toe aan de pa ­troon , aan de heer van het dorp , o f aan de pas toor samen met de schepenen , of aan de geme enschap . Soms l ie t de heer z ich b i j de benoem ing vervangen door z i j n ba l j uw . "

( p . 3 3 8 ) Te NK benoemd e de dor psheer de kos ter in 1 7 7 4 , " I met goedkeur i ng van de pa s toor . ( z ie ook Liniaal V I , 4 ,

p . 6 0 ) " Bu i te n de d i e n s t i n e n om d e k erk war e n de me es­te kosters tevens dorpsonderwi j zer s , voor a l gedurende de win terper iod e " . (p . 3 4 2 ) Maar er waren ook kosters die gra fde lver war e n , o f herberg ier , of pra ter op hun paro­chie ! Daar de i nkoms ten van e en kos ter i j doorgaa ns ge­r i ng war e n , werd het amb t vaa k a l s b i j verd ienste u i tgé­o e fend . Te NK ontving de ko s ter brood en e i eren van de parochianen ; tevens kreeg hi j het derde dee l van de vlees tiend e n . " Te NK was de kos ter i n het bez i t van 6 dagwa nd + het g e l e eg waar vroeger het hui s va n de kos ter s to nd ( 1 6 8 8 ) " (p . 3 4 7 )

Een anderê groep van medewerkers van d e paroch iegees te­l i j kheid war en de kerkme e s ter s . Ze werden vaak samen met de armend i smees ters door deze l fde i n s tantie benoemd voor eenze l fde per iode . De benoeming g e schiedde te NK i n 1 7 2 7 ( j aar l i j ks ) door de pa stoor e n d e heer ( o f z i j n ba l j uw ) , i n 1 7 59 en 1 7 7 4 ( twee j aar l i j k s ) door de pa s toor a l leen . Meesta l had de ver k i e z ing plaats samen met het voordra­gen van de reken i nge n , op de mee s te parochies op een va s te dag i n de winterper iode .

" He t ambt van kerk- e n a rmmee s ter werd n i e t bezold igd . A l leen b i j het voordrag e n van de r ekeningen werd een k l e i ne vergoed ing ver leend aan de aa nhoorder s , die tevens op een e e tmaa l en dr i nkge lag werd en verga s t , waarbi j zich wel eens m i sbruiken voordeden . " ( p . 3 64 ) De kerk- en armme e s ter s , provi sor es genoemd , war en verpl ich t hun ambt te aanvaarden . Daar het op de meeste parochies een on tvanger wa s d ie het f i nanc i e e l beleid voerde , speel­den z e mee s ta l s l echts een f igurantenrol . To t hun voor­naam s te verpl ichti ngen behoorden : het verpac hten van de kerk- en armengoed eren in het publ i ek tegen een pr i j s die n i e t te laag was ; het ontvang en van d e o f fergaven ; de controle op het beheer van de inkoms ten ; nagaan of de r ekeni ngen ti j d ig werden voorgedrag en en a fgesloten ; aan­wezig z i j n b i j het be zoek van de dek en .

" B i j het voordragen van de r ekeningen waren na tuur l i j k de betrokken i n s tanties aanwezig , n l . d e k erk- en arm-

- 7 5 -

meesters e n i n vele geva l l e n , voor a l t i j dens de 1 8 e eeuw , ook de ontvanger . Voorts d e g r i f f i er , d i e de rekening ha< opgemaak t , de meier en de schepenen , evena l s de heer of z i j n ba l j uw . Ook de deken had het r ec h t aanwe z ig te z i j n a l s d e rekeningen werd e n voorg edrag en . " { p . 3 6 7 ) D e pa s­toor werd door de Mech e l s e Synode van 1 607 en door de Raad van V l aanderen i n 1 6 3 7 gemachtigd toe z i c h t te hou­den op de k erkrekening e n . Over h e t a lgemeen tekend e h i j de rekening e n h e t eer s t , maar d i e eer werd hem op v e l e plaatsen betw i s t . Z o tekenden d e g r i f f ier e n d e ba l j uw vóór de pas toor te NK in 1 69 2 .

Een vaak voorkomend m i sbru i k was h e t n i e t t i j d ig voor­drage n en a f s l u i ten van de r ek e n i ng en en ook de ov erdr e­ven kosten die bij h e t voordrag e n der rekening e n voor feestmal en werd en gemaak t .

" De ker k , om i n haar o nderhoud te voor z i en , diende ov er bepa a lde i nkomsten te beschikken . Z e l f s wa nneer de grote onkosten ten l a s te van de tiendhef fer v i e l e n , had z i j nog heel wat l a s ten t e drage n . H i e r toe besch i k te z i j op de meeste plaatsen over de opbr eng s t van verpachte goe­der en e n van renten ; voor ts over haar aandeel in de ker ­k el i j ke d i ens ten e n offerand e n . " { p . 3 7 2 ) I n N K verpac h t­te de kerk i n 1 64 4 1 bund er , 3 dagwa nd en 6 6 roeden . I n 1 7 7 4 war en dat 3 bunder , 1 dagwand e n 5 3 roeden , wa t een pa ch tsom van 1 1 6 gulden 1 0 s tu iver s opbracht . In d a t z e l f · de j aar had de k e r k van N K o o k nog 3 4 gulden 1 4 s tu ivers ander e i nkom s ten .

H iermee e ind igt onze samenva tting van d e e l I van de g e­sch i eden i s van de kerke l i j ke i n s te l l i ngen en h e t g ods­diens tig l even i n h e t Land van Aal s t tus s e n 1 6 2 1 en 1 7 9 6 door J . D e Brouwer . Sommige aspec ten i . v . m . d e gees te­l i j kheid en hun naa s te medewerker s z i j n op onze dag en on· geveer ge l i j k geb l even , maar heel wat andere z i j n to taal gewi j z igd . De F ranse Revo lutie en d e Code Napo l eon z i j n daar voor een groot deel verantwoord e li j k voor . Voor de s tudi e van het Anc i en Rég ime i s een goed i n zicht i n de werk ing e n organisatie van h e t kerke l i j ke l even dan ook noodzake l i j k , temeer daar de kerk in d i e ti j d , meer dan nu , met de wereld l i j k e orga n i s a t i e verbonden was .

( 1 ) F . De Her t ( z i e p . 66 ) e n Carolus Baeten , d i e te NK g ebor en werd op 1 4 . 1 0 . 1 7 5 6 . H i j werd g ew i jd te Me­chelen op 1 4 . 06 . 1 7 8 3 , werd koad j u tor benoemd te Aai­g em op 0 5 . 1 0 . 1 7 8 6 e n onderpa s toor op dezelfde paro­chie op 1 5 . 0 6 . 1 7 9 2 . In 1 7 8 6 werd h i j koad j u tor te Bur s t (deken i j Oordegem ! ) en op 2 4 . 1 2 . 1 7 9 6 deserv i­tor op deze l fde parochi e . Waar schi j n l i j k b l eef hi j onderpa s toor te Aaigem � . i n we lke func ti e h i j i n 1 80 3 a l daar nog word t verme l d .

( 2 ) B i j nader toe z i e n b l i j ken er d a t s l echts twee te z i j n . Carolus Baeten ( z i e voe tnoot 1 ) wa s waarsch i j n­l i j k s l echts een ti j d koad j u tor en deservi tor te Bur s t en Petrus -Joannes Schi nckaer t werd twee maa l g e teld . Laats tg enoemd e werd te NK ca . 1 7 5 2 gebor en , pr i e s ter gewi jd te Mechelen op 2 9 . 0 5 . 1 7 7 9 en " s i nd s 1 9 . 0 3 . 1 7 7 8 " t e Neer l i nte ( r ? ) wer kzaam . H i j werd te Oordeg em a l s koad j u tor benoemd op 2 6 . 1 0 . 1 78 0 . Op 0 1 . 0 8 . 1 7 88 word t h i j deservi tor op deze l fde pa roch i e , waar h i j b l i j kbaar onderpas toor wa s g eworden . Meer gegevens ontbr eken . De " v i erd e " i s da n Jo . - I s idoor Van Landuyt , g eboren te NK en g ew i j d te Mechelen op 1 6 . 06 . 1 7 64 . Hij werd onderpa stoor be noemd te V l i er z e l e op 1 3 .. 07 . 1 767 . H i j s ti er f b i j z i j n moeder t e N i euwerk erken op 1 3 . 0 5 . 1 7 7 5 .

( 3 ) Maar F . De Her t ( p . 6 6 ) , Jo . Perlauw (p . 6 6 ) e n A . B lockx (p . 6 7 ) hadd e n ook de t i te l van mag i s ter !

( 4 ) 1 64 4 zal wel de j u i s te da tum z i j n , z i e p . 6 6 .

( 5 ) I n de loop der t i j d heeft z ich wa arsch i j nl i j k een ( g ede e l te l i j k e ) wi j z ig i ng voorgedaan in de verhou­

d i ngen tu s s en de kerk van N K , het O . L . Vrouwkapi ttel va n Kamer i j k en het S i n t-Maar tenskapittel van A a l s t . Z i e p . 70 : i n 1 7 1 5 ontva ng t de pa stoor van NK een toe­lage van de pa s toor van Aa l s t en i n 1 7 7 4 van het S i n t-Maar tenskapi ttel .

F . D . S .

- 7 7 -

DAV I DS FONDS N I E UW E R K E R KEN

Op ons artik e l over h e t DF-Ni euwe rkerken 1 9 3 0- 1 9 5 1 i n h e t vorig numme r van L i n i a a l k regen w e e e n paa r reacti e s van leden . Paul Cordemans hee f t z i ch ge ë rgerd , wa nt s ch r i j f t h i j : " Davids fonds s teekt h i er vee l plu imen op haar hoed d . i n f e i te aan ande ren toekomen .

De hele activi te i t van DF nà de oorlog hee ft z i ch bepe rk t tot he t ve rkopen van boeken en � e t laten optreden van e n ­k e l e vreemde groepen . Voor d e tonee lopvoeringen doo r e i gel mensen werd enk e t de naam DF gebru i k t ( omdat er anders i n de Kring n i e t mocht opge treden wo rde n ! ) . Di t ge ldt zeker voor alle tonee lopvoe r i ngen van e i nde de j a ren vee rti g to· 1 9 5 1 .

I n die pe r iode was de s tuwende krach t voor de mannenafde­l i ng F r i t z De Con i nck . H i j re g i s s ee rde , maakte · de decors , spee lde de hoo fdro l enz . . . Voor de dame s a fde l i n g was d i t mi j n zuster . Toen be i den z i ch te rug trokken , Fri t z De Co­n i nck omdat h i j n i e t lange r het t rekpaard wo u z i j n , mi j n zuster omreden van haar werk en later haar huwe l i j k , s tor· te de ganse zaak i ne en . He t was name l i j k zo dat propagand, verkoop van k aarten , i n r i c h t i n g enz . . . op de spe l e r s en h un he lpe rs a fdraaide . DF kwam s l ech ts op de proppen a l s de opbrengst moe s t verde e l d worden .

I n �9 5 5 heb ik , s amen me t Etienne Va n Me lkebek e , op ver­zoek van E . H . D ' Hae se , terug een Tonee lbond op de been ge· brach t . Het hee f t vee l moe ite gekos t . De eerste opvoe ring van "Generaal Lamb i k " was een enonn s uc ce s , e e n voor-op­voe ri n g voor de s cholen en een s tampvo l le zaal de dag na­dien . DIT WAS NIET DE LAATSTE EN ENIGE ACTIV ITE IT 1 Wi j spee lden onde r de naam Davids fonds ( om reden z i e h i e rvoor w i j hadden er ech te r n i e t s mee te z i e n . "

Onde rpastoor Van der Wu l s t kwam op de pa roch i e aan de wee: v66r de opvoeri-ng van "Gene raa l Lamb i k "- . De regi e van een tweede s tuk " De Dode te Paard " we rd door hem i n handen ge · nomen ; toen hi j z i ek werd , kwam e r van een opvoe r i ng n i e t i n huis .

I n 1 9 5 6 werd nog op 5 me i en 4 j un i poppenka s t gespe e l d , en op 1 9 augus tus werd dee lgenomen aan de IJzerpedevaa rt . Op 1 5 j u l i 1 9 5 6 werd onde r l e i di n g van dr . A . J . Daem een Guldenspore nvi e r i ng georgani s ee rd .

Dr . Daem s t i ch tte nadi en de tonee lbond "We re D i " , d i e op 1 3 j anuari 1 9 5 7 h e t s tuk " De Dode te Paard " opvoe rde . " Mi j n bond had e r gelegen . . . " , me rk t Paul Cordemans op . "We re Di " spee lde nadi e n nog.- e nke le s tukken en i s dan ook zachtj e s u i t gegaan . . .

Tus sen 1 5 6 en 1 5 8 we rd een vo l l edi g n i euwe tone e l ve r l i ch­t i ng aangekoch t me t de opbrengs t van on ze ac t i vi te i ten . Na h e t heengaan van E . H . Van der Wu l s t was deze verdwenen . " ( . . . ) "Pe i t i s da t , zoa l s u het ten a nde re s ch ri j ft , e lk e onder­neming op gebrek aan samenwe r k i n g o f medewe rk i n g van de " e chte " N i e uwe rkerkenaren s t randde . Men moch t e r nog me t vee l en thoe s i asme aan begi nnen men s tond sne l a l leen . I k was bi j pra c t i s ch a l le acti vi te i ten i n d e " Kring " be trok ­ken van na de oor log tot i n 1 96 1 e n heb het onde rvonden . ( Jeugdbewe g i n g , Tonee lbon d , Boeke ri j enz . . . ) " Tot zove r

Paul Cordemans .

Een andere reac t i e komt van ons l i d Emi e l Van S chuyl enbe rgh . "Met vee l i n teres s e heb i k h e t artike l gelezen , ve rschenen i n het vor i g numme r van L i n i a a l , omt rent " 2 1 j aar Davi ds­fondswe rk ing i n Ni euwe rke rken ( 1 9 3 0- 1 0 5 1 ) .

A l s sekreta r i s van Davids fonds -Aa l s t , die reeds 3 4 j aa r b i j deze a fde l i ng be trokke n i s en d i e a l le taken d i e z i ch i n een DF- a fde l i ng k unnen voo rdoen ( bes tuurs l i d , penn ing­mee s te r , s ek reta r i s , voorz i t t e r , programma tor , boek enbede ­ler , om h e t bi j de belangri j k s te opdrachten te houden ) be­hartigd hee ft , be s e f ik maar al te best wa t het be tekent " ak t i e f te z i j n " i n een de rge l i j ke vereniging , m . a . w . z i j n t i j d e n z i j n talent i n dienst te s te l len van ande ren .

Graag maak i k van deze ge legenhe i d gebruik om een we l ge­meende hu lde te bren gen aan a l de ze mannen en vrouwen uit Ni euwe rk e rken ( van wi e ik e r s le chts enkele persoon l i j k ken ) die z i ch de s t i j ds " me t ha rt e n z i e l " ingezet hebben

ten bate van de soci aa l-kulture l e ontwikke li ng van de men­sen ui t h un gemeente .

+ + +

H e t OF : ,w,\s e n i s i nderdaad e e n unieke beweging I Op 1 5 j a­nuari 1 8 7 5 begon het OF i n Leuven z i j n geschieden i s met een handvo l V l ami ngen die a l licht n i e t z u l l e n ve rmoed h eb­ben dat h un i n i t i a ti e f ooi t zou u i tgroe i e n tot de grootste sociaal-kulturele ve reniging van V laande re n .

Toen de s tichters i n h un embleem s ch reve n : " Voor Godsdi e ns t , Taal e n Volk " was da t de taal van die ti j d voor opdrachten van die t i j d .

S inds ongevee r 1 1 0 j aar z e t h e t OF z i ch i n voor de emanc i ­patie van h e t V l aamse vo lk , voor de bevorde ring van de V laamse belange n , voor de ontwikke l i n g van de V l aams e mens .

Het doe t di t door z i j n j aa r l i j k s hoogs taand ui tgavenplan , evenals door zi j n vee l z i j di g a a nbod van p rogramma t i e - e n akti emoge l i j kheden , waarop de plaatse l i j ke OF- a fde l i ngen vri j en zel fstandig i nspe l en .

Kri s te l i j k -ove rtuigd , V l aams -bewus t e n sociaa l-bewogen i s h e t OF nie t gebonden noch a a n pa rti j -po li tieke o f k e rk e ­l i j k e s t rukturen , noch aan s tands - o f k l a s s ebelangen .

H e t s taat ope n voor e lkeen d i e zi j n doe l s te l l i ngen respek­tee r t en het � i cht z i ch zowe l tot , j onge ren als tot vo lwas ­sene n , en di t tot i n de k le i n s te dorpen van Vl aande ren .

ooi t s ch ree f Manu Ruys i n " D e S tandaard" n . a . v . he t OF­kongres 1 9 7 7 : " De grote ve rd i e n s te van h e t DF i s , dat h e t me t zi j n n e t van a fde li n ge n i n d e brede bevo l k i ngs lagen aktief i s , z e het

'hele j aa r door bel nvloedt me t z i j n k r i s ­

te l i j ke , h uman i s t i s che e n Vlaamse vi s i e op de moe i l i j khe­den van onze t i j d . De rge l i j k e vorm i ngsbeweging kan , wan ­neer ze goed geo rgan iseerd e n ge leid wordt , di epe re wor �

te ls graven dan e e n po l i tieke parti j , haar i nvloed ui t­strekkend tot i n het hart van de ge z i n ne n , e n i ndi rek t drukkend op de po li tieke bes lui tvormi ng . '� I

\ + + +

- 8 0 -

Nooi t hee f t h e t OF e e n zwaardere e n hee r l i j ke r " taak gehad . dan precies i n de ze ti j d , nu h e t ge roepen word� om een be­schavingskri s i s tegen te gaa� die ook V laande ren te i s te r t . Meer dan ooi t heeft ons vo lk behoe fte aan een · vereniging a l s he t OF , die niet ontspoort door h e t naj agen van macht of belangen , maar die geï nspi reerd wordt door een waarach­tig k r i s te l i j k h umanisme en mede . door de i n ze t van dui zen­den ede lmoedige vri j wi l l i ge � de boodschap poogt te b ren­gen : Ech te Vlamingen z i j n , om e ch te Europeeërs te worden I

+ + + '�end j aa r , in 1 9 8 5 , zal h e t OF zi j n 1 1 0- j ari g bes taan vi e rèn . Ei nde 1 9 8 3 te l de het DF 609 a fde l i ngen met 7 2 . 4 2 2 leden , waa rvan 6 . 3 6 1 vri j w i l l i ge e n onbe zoldi gde k ade rle­de n of be s tuurs leden .

Graag w i l len wi j , ui teraa rd totaal vri j b l ij vend , a l le ge ­wens te i n fo rmatie be zorgen aan dié mensen ui t Ni e uwe rke r­k a n d i e meer wensen te ve rnemen omtrent de doe l s te l l ingen en werking van h e t DF . B i j voorbaat harte l i j k we lkom I "

Ku l tuur en beschaving worden bepaa ld door de gees te lijke en more le on twikke ling van de mens � door de eerbied voor de natuur en voor a l les wat leeft� door de gas t vrijheid van hart en huis en door de gee s t van so lidari tei t waarmee de mens zich verbonden wee t me t zijn medemense n .

Emi e l Van Schuylenbe rgh Sekretaris OavLds fonds-Aa l s t Kwalenhoek s t raat 4 3 9 4 3 0 Nieuwerkerken-Aa l s t

(Phi l Bosmans )