Leefmilieu Brussel maakt een eerste balans op van deze … · 2020-07-09 · Foto : Xavier Claes,...

Foto : Xavier Claes,

Seminarie Duurzaam Bouwen

De EPB 2015, anderhalf jaar later

Leefmilieu Brussel maakt een eerste balans op van deze regelgeving gericht op het realiseren van hoge prestaties

27 mei 2016

Seminarie Duurzaam Bouwen

Leefmilieu Brussel | Havenlaan 86c/3000 - 1000 Brussel | 0800 85 775 | http://www.leefmilieu.brussels

De EPB 2015, anderhalf jaar later Tweetalig seminarie (simultane vertaling)

Brussel, 27 mei 2016

Auditorium hoofdzetel Leefmilieu Brussel Tour & Taxis – Havenlaan 86c/3000, 1000 Brussel

8 :30 Onthaal van de deelnemers

9 :10 Inleiding op het seminarie Moderator

9 :20 Ervaringen uit projecten opgestart in 2015 Welke vaststellingen kan men doen anderhalf jaar na de inwerkingtreding van de EPB-eisen 2015? Wat was de impact van het besluit van 19 juni 2015 ? Welke moeilijkheden kwamen de ontwerpers tegen? Waren afwijkingen noodzakelijk?

David Deweer (FR), Leefmilieu Brussel

09 :50 Toepassen van de rekenmethodiek EPB-res om te voldoen aan de EPB-eisen 2015 Presentatie van de verschillende aandachtspunten om de energieprestaties van uw project te optimaliseren.

David Daems (FR), Leefmilieu Brussel

10 :30 Evaluatie EPB-werken: een verslag Het BIM startte verschillende projecten op naar aanleiding van de externe evaluatie van het luik Werken van de EPB-regelgeving. Deze projecten zijn gericht op de verduidelijking van bepaalde concepten en rollen van bepaalde belanghebbenden.

Jean-Henri Rouard (FR), Leefmilieu Brussel

10 :45 Koffiepauze en gesprek met de sprekers

11 :05 Evolutie van de rekenmethodiek voor een nog nauwkeurigere evaluatie van de gebouwen In 2017 treedt een meer verfijnde rekenmethodiek in voege, waarbij tal van verbeteringen werden doorgevoerd op het vlak van de verbruiken van hulptoestellen (pompen, ventilatoren) en sanitair warm water (rendementen volgens Ecodesign). Met behulp van concrete voorbeelden wordt een impactanalyse gemaakt van deze wijzigingen van de rekenmethodiek.

Jean-Henri Rouard (FR), Leefmilieu Brussel

11 :35 Gevalstudie – Toepassing van de EPB 2015 – criteria op een glatgebouw Hoe kunnen de doelstellingen voor de NEV en de PEV gehaald worden? Wat is de impact van de technische keuzes tijdens het ontwerp van een gebouw?

Maxime Bargibant van BBT energy (FR)

12 :30 Vragen – antwoorden en conclusies van de voormiddag Moderator

13 :00 Einde van het seminarie

«La PEB 2015, un an et demi après » - 27/05/2016 “De EPB 2015 : anderhalf jaar later” -27/05/2016

Orateurs/Sprekers

Madame Anne-Laure MAERCKX Cenergie bvba Avenue Urbain Britsiers 5 1030 SCHAERBEEK E-MAIL : anne_laure.maerckx@cenergie.be Monsieur David DEWEER Bruxelles Environnement (IBGE) - Leefmilieu Brussel (BIM) Avenue du Port 86c /3000 1000 BRUXELLES E-MAIL : ddeweer@environnement.brussels Monsieur David DAEMS Bruxelles Environnement (IBGE) - Leefmilieu Brussel (BIM) Avenue du Port 86c /3000 1000 BRUXELLES E-MAIL : ddaems@environnement.brussels

Monsieur Jean-Henri ROUARD Bruxelles Environnement (IBGE) - Leefmilieu Brussel (BIM) Dpt Méthodes de calcul et outils PEB Avenue du Port 86c /3000 1000 BRUXELLES E-MAIL : jhrouard@environnement.brussels Monsieur Maxime BARGIBANT BBT ENERGY Avenue des Tourterelles 1 1150 WOLUWE-SAINT-PIERRE E-MAIL : bbtenergy@gmail.com

Commanditaire / Opdrachtgever Bruxelles Environnement (IBGE) - Leefmilieu Brussel (BIM) Monsieur Pierre MASSON Site Tours et Taxis Avenue du Port 86c/3000 1000 BRUXELLES/BRUSSEL @ : pmasson@environnement.irisnet.be

Encadrement – Omkadering CERAA asbl – Cenergie bvba – ICEDD asbl Madame Cécile ROUSSELOT Rue Ernest Allardstraat 21 1000 BRUXELLES/BRUSSEL @ : cecile.rousselot@ceraa.be

Liste des participants/Deelnemerslijst

Monsieur Philippe ABEL A.M.A. Rue aux Laines 48 1000 BRUXELLES E-MAIL : phabel@skynet.be Monsieur Vincent AGIE DE SELSATEN PTS-ENERGIE Rue de Melroy 441 5300 VEZIN E-MAIL : agie_vincent@pts-energie.be Madame Rouchan AL DARWICH Ingénieur Comensia (coopérative de locataires) Site Lavoisier - Rue de Koninck 40 bte 24 1080 BRUXELLES (MOLENBEEK-SAINT-JEAN) E-MAIL : rad@comensia.be Madame Aurélie AUTENNE Beliris Rue du Gouvernement Provisoire sept.-15 1000 BRUSSEL E-MAIL : aurelie.autenne@mobilit.fgov.be Monsieur Vincent BAUDRY Advisers Monsieur Grégory BIEKER Montois Partners Architects SA Avenue Maurice 1 1050 IXELLES E-MAIL : g.bieker@montois.com Madame Sarra BLAIECH Architecte Régie des Bâtiments - Regie der Gebouwen Rue Jourdanstraat 95 bte 3 1060 BRUXELLES (SAINT-GILLES) E-MAIL : sarra.blaiech@regiedesbatiments.be Monsieur Maurice BOHET Conseiller Cabinet du Ministre-Président chargé des Pouvoirs Locaux, de l'Aménagement du Territoire et du Logement Rue Ducale 7-sept. 1000 BRUXELLES E-MAIL : mbohet@vervoort.irisnet.be Monsieur Stéphane BORSEN Borex sprl Boulevard de la Cense 19 1410 WATERLOO E-MAIL : borsen.expertises@skynet.be

Madame Catherine BRIXY Ingénieur Beliris Rue du Gouvernement Provisoire sept.-15 1000 BRUSSEL E-MAIL : catherine.brixy@mobilit.fgov.be Monsieur Cédric CALLEWAERT AUXAU - Atelier d'architecture sprl Avenue de la Couronne 212 1050 IXELLES E-MAIL : cedric@auxau.com Monsieur Vincent CARETTE Technical Manager Axa Real Estate Investment Managers Belgium sa Corporate Building Boulevard du Souverain 25 1170 WATERMAEL-BOITSFORT E-MAIL : vincent.carette@axa-im.com Monsieur Ilias CHAIRI Ingénieur Comensia (coopérative de locataires) Site Lavoisier - Rue de Koninck 40 bte 24 1080 BRUXELLES (MOLENBEEK-SAINT-JEAN) E-MAIL : Ilias.chairi@comensia.be Madame Claudine CHARY Department Manager Sophia Belgium sa Chaussée de la Hulpe 187 98 1170 WATERMAEL-BOITSFORT E-MAIL : c.chary@sophia-group.be Monsieur Gérald COPPIETERS Project Engineer Seco (Bureau de Contrôle Technique pour la Construction) Technical Installations Rue d'Arlon Aarlenstraat 53 1040 BRUXELLES (ETTERBEEK) E-MAIL : gco@seco.be Monsieur Sébastien CORSO Detang Engineering Rue Johannes Gutenberg 11 1402 THINES E-MAIL : sco@detang.be Madame Eglantine DAUMERIE Architecture Conseil Centre Urbain asbl Boulevard d'Anvers 24 1000 BRUXELLES E-MAIL : eglantine.daumerie@curbain.be

Madame Sandrine DE BROYER Inspecteur Administration Communale Place Maurice Van Meenen 39 1060 SAINT-GILLES E-MAIL : sdebroyer@stgilles.irisnet.be Monsieur Michel DE CRANE ACertEnerg PEB / EPB Avenue de la Brabançonne 60 5 1000 BRUXELLES E-MAIL : de.crane@acertenerg.be Madame Tatiana DE MEESTER MK Engineering Chaussée de Waterloo 412F 1060 BRUXELLES (SAINT-GILLES) E-MAIL : t.demeester@mkengineering.be Monsieur Nils DE MEUE AG Real Estate Avenue des Arts 58 1000 BRUXELLES E-MAIL : nils.demeue@agrealestate.eu Madame Vanessa DE RIDDER Confédération bruxelloise des entreprises non-marchandes (CBENM) Rue du Congrès 37-41 bte 3 1000 BRUXELLES E-MAIL : vanessa.deridder@cbenm-bcspo.be Monsieur Maxime DE ROISSART B.U.D.S. sa Rue Frédéric Pelletier 33-37 1030 BRUXELLES (SCHAERBEEK) E-MAIL : mr@buds.com Monsieur Patrick DE VISSCHER Energy Manager Vinci Facilities Avenue du Port 86C bte 201 1000 BRUXELLES E-MAIL : patrick.de-visscher@vinci-facilities.com Monsieur Paul DEFAWE Avenue Daniel Boon 62 1160 AUDERGHEM E-MAIL : pauldanielle.defawe@scarlet.be Monsieur Jan DEKLERCK Remeha Koralenhoeve 10 2160 WOMMELGEM E-MAIL : jan.deklerck@remeha.be Monsieur Bernard DEPREZ Professeur ULB - Faculté d'architecture

Monsieur Pierre DERAMAY Rue Renkin 32 1030 BRUXELLES (SCHAERBEEK) E-MAIL : architectes.ab@skynet.be Monsieur Gaëtan DESNEUX Architecte Administration Communale 1090 JETTE E-MAIL : gdesneux@jette.irisnet.be Madame Christel DESPY Maison de Quartier Bonnevie asbl Rue Bonnevie 40 1080 MOLENBEEK-SAINT-JEAN E-MAIL : christel.despy@bonnevie40.be Mijnheer Anthony DEVOS Siemens Belgium Guido Gezellestraat 121 1654 HUIZINGEN E-MAIL : tony.devos@siemens.com Monsieur Yannick D'OTREPPE Architecte - Attaché Bruxelles Environnement (IBGE) - Leefmilieu Brussel (BIM) Avenue du Port 86c /3000 1000 BRUXELLES E-MAIL : ydotreppe@environnement.brussels Madame Chantal EVRARD Rue de Boetendael 42 1180 UCCLE E-MAIL : chantal.evrard@skynet.be Madame Valentine FRUCHART Tpf Engineering sa Avenue de Haveskercke 46 1190 FOREST E-MAIL : vaf@tpf.be Monsieur Laurent GALLAND Montois Partners Architects SA Avenue Maurice 1 1050 IXELLES E-MAIL : l.galland@montois.be Monsieur Eric GIELEN Ingénieur de Projets TS Valens sa Avenue Brugmann 27 1060 SAINT-GILLES E-MAIL : eric.gielen@valens.eiffage.be Madame Catherine GROSJEAN Sté du Logement de la Région Bruxelles-Capitale - Brusselse Gewestelijke Huisvestingsmaatschappij Rue Jourdan 45-55 1060 SAINT-GILLES E-MAIL : cgrosjean@slrb.irisnet.be

Monsieur Geoffrey GRUNBERG Ingénieur Energy Village Place Emile Vandervelde 7 7370 DOUR E-MAIL : geoffrey.grunberg@energy-village.be Monsieur Louan GURI Contrôleur des Travaux Comensia (coopérative de locataires) Site Lavoisier - Rue de Koninck 40 bte 24 1080 BRUXELLES (MOLENBEEK-SAINT-JEAN) E-MAIL : glo@comensia.be Monsieur Bastien HERICX Contrôleur des Travaux Comensia (coopérative de locataires) Madame Donatienne HERMESSE Maison de Quartier Bonnevie asbl Rue Bonnevie 40 1080 MOLENBEEK-SAINT-JEAN E-MAIL : info@bonnevie40.be Monsieur Jean-Paul JANSSENS Responsible Young Architects (RYA) Rue du Houblon 56A 1000 BRUXELLES E-MAIL : archi@rya.be Mijnheer Dieter JOOSSENS AG Real Estate Avenue des Arts 58 1000 BRUXELLES E-MAIL : dieter.joossens@agrealestate.eu Monsieur Ludwik KASTORY Conseiller Environnement Confédération de la Construction Rue du Lombard 34-42 1000 BRUXELLES E-MAIL : lky@cnc.be Monsieur Hugues KEMPENEERS Conseiller Alliance Emploi-Environnement Confédération de la Construction de Bruxelles-Capitale Plateforme Formation Rue du Lombard 34-42 1000 BRUXELLES E-MAIL : hks@cnc.be Monsieur Grégory LAHOUD Ingénieur Sté du Logement de la Région Bruxelles-Capitale - Brusselse Gewestelijke Huisvestingsmaatschappij (SLRB-BGHM) Service Pôle d'Expertise Rue Jourdan 45-55 1060 SAINT-GILLES E-MAIL : glahoud@slrb.irisnet.be

Mijnheer Stefaan LAMMENS Concept Adviseur Renson sa Industriezone 2 Vijverdam Maalbeekstraat 10 8790 WAREGEM E-MAIL : stefaan.lammens@renson.be Madame Katia LINARES Gestionnaire Conception Durable MK Engineering Chaussée de Waterloo 412F 1060 BRUXELLES (SAINT-GILLES) E-MAIL : kli@mkengineering.be Mijnheer Kobe LOOTENS Centre d'Accompagnement et de Formations pour Adultes (CAFA) Rue du Fort 25 1060 BRUXELLES (SAINT-GILLES) E-MAIL : kloo@cpasstgilles.irisnet.be Monsieur Julian LUCTKENS TIPI Architectes sprl Monsieur Xavier LUPANT AG Real Estate Avenue des Arts 58 1000 BRUXELLES E-MAIL : xavier.lupant@agrealestate.eu Madame Pamela MANASIEVSKI Directeur Opérationnel I.G.E. Syndic sprl Chemin des Sages 7 1348 LOUVAIN-LA-NEUVE E-MAIL : p.manasievski@eckelmans.net Monsieur Quentin MASSON Ingénieur Detang Engineering Service Techniques Spéciales et PEB Rue Johannes Gutenberg 11 1402 THINES E-MAIL : qma@detang.be Madame Virginie MERTENS PTS-ENERGIE Rue de Melroy 441 5300 VEZIN E-MAIL : mertens.ptsenergie@gmail.com Monsieur Sami NAOUAR Ingénieur Responsable Energie Foyer Anderlechtois - Département Travaux Chaussée de Mons 595 1070 ANDERLECHT E-MAIL : snaouar@foyeranderlechtois.brussels

Monsieur Philippe NICODEME Top-Arch Chaussée de Neerstalle 274 1190 BRUXELLES (FOREST) E-MAIL : nicodeme.arch@skynet.be Monsieur Frédéric OERLEMANS Project Manager BEFIMMO - Service Technique Chaussée de Wavre Wavresteenweg 1945 1160 BRUXELLES (AUDERGHEM) E-MAIL : f.oerlemans@befimmo.be Madame Lara PEREZ DUENAS Confédération de la Construction de Bruxelles-Capitale Rue du Lombard 34-42 1000 BRUXELLES E-MAIL : lps@cnc.be Monsieur Tulumoglu PERIHAN Breeam - B4F Drève du Duc 57-59 1170 WATERMAEL-BOITSFORT E-MAIL : perihan@b4f.eu Monsieur Christian POUSSART Thomas & Piron Madame Sylviane RAVESCHOT Cofinimmo Boulevard de la Woluwe 58 1200 WOLUWE-SAINT-LAMBERT E-MAIL : sraveschot@cofinimmo.be Monsieur Pedro REGUERAS Responsable Service Techniques Spéciales Administration Communale Place Collignon 1030 SCHAERBEEK E-MAIL : pregueras@schaerbeek.irisnet.be Monsieur Quentin RICHIR Rue Hobbema 59 1000 BRUXELLES E-MAIL : richirquentin@hotmail.com Madame Charlotte ROLIN Bureau Energy Buildings Monsieur Thierry SALMON Secrétaire Technique Administration Communale Place Collignon 1030 SCHAERBEEK E-MAIL : tsalmon@schaerbeek.irisnet.be Monsieur Philippe SELKE Palindroom bvba Lazarijstraat 168 3500 HASSELT E-MAIL : philippe@palindroom.be

Monsieur Stéphane SOHIER Head of Construction Management AG Real Estate Avenue des Arts 58 1000 BRUXELLES E-MAIL : stephane.sohier@agrealestate.eu Monsieur Didier SURQUIN Responsable Energie Administration Communale Service technique Avenue Pierre Hymans 2 1200 WOLUWE-SAINT-LAMBERT E-MAIL : d.surquin@woluwe1200.be Mevrouw Cleo SWINNEN Renovation/Energie Advies Maison de Quartier Bonnevie asbl Rue Bonnevie 40 1080 MOLENBEEK-SAINT-JEAN E-MAIL : cleo.swinnen@bonnevie40.be Mijnheer Georges TIMMERMANS Directeur CIR - Conseil d'Isolation Eekhoornlaan 17 2970 'S GRAVENWEZEL E-MAIL : gti@skynet.be Madame Kelly TIMPERMAN Confédération bruxelloise des entreprises non-marchandes (CBENM) Rue du Congrès 37-41 bte 3 1000 BRUXELLES E-MAIL : kelly.timperman@cbenm-bcspo.be Monsieur Eddy VAELEN BEVATEC sprl Rue des Betto 49 4300 WAREMME E-MAIL : eddy.vaelen@skynet.be Madame Anne VANBEGGELAER Inspecteur Principal Administration Communale - Services Techniques Avenue Pierre Hymans 2 1200 WOLUWE-SAINT-LAMBERT E-MAIL : a.vanbeggelaer@woluwe1200.be Monsieur François VAN DE WIELE Responsible Young Architects (RYA) Rue du Houblon 56A 1000 BRUXELLES E-MAIL : archi@rya.be Madame Nicole VANDERHAEGHE Responsable Cellule C.A.R. Ville de Bruxelles Boulevard Anspach 6 1000 BRUXELLES E-MAIL : nicole.vanderhaeghe@brucity.be

Monsieur Nicolas VANDERNOOT Centre Urbain asbl Boulevard d'Anvers 24 1000 BRUXELLES E-MAIL : nicolas.vandernoot@curbain.be Madame Catherine VERDOOD Rue Elie Legrève 38 1300 LIMAL E-MAIL : cverdood@skynet.be Mijnheer Dieter VINCKE Key Account Manager CTC Benelux Vlamingstraat 4 8560 WEVELGEM E-MAIL : dieter.vincke@ctcbenelux.com Madame Mireille WEERTS SPF Mobilité et Transports Rue du Progrès 56 1210 BRUXELLES (SAINT-JOSSE-TEN-NOODE) E-MAIL : mireille.weerts@mobilit.fgov.be Madame Maryse WERTZ Administration Communale 4890 THIMISTER-CLERMONT E-MAIL : maryse.wertz@thimister-clermont.be Monsieur Pierre-Yves WILMOTTE Valens sa

Ervaringen uit projecten opgestart in 2015

Welke vaststellingen kan men doen anderhalf jaar na het in voege

treden van de EPB 2105-eisen? Wat was de impact van het besluit van

19 juni 2015? Welke moeilijkheden werden ondervonden door de

ontwerpers? Waren afwijkingen noodzakelijk?

David Deweer

Leefmilieu Brussel

De EPB 2015 regelgeving die van kracht is in Brussel, is gebaseerd op een rekenmethodiek die gemeenschappelijk is voor de drie Gewesten. Elk van de Gewesten legt zelf op welke eisen moeten gehaald worden op zijn grondgebied. Na de inwerkingtreding van deze regelgeving, besliste het Brusselse Gewest om een aantal eisen aan te passen, volgend uit de feedback uit een aantal gevalstudies.

David Deweer van het departement EPB-werken focust eerst op het regelgevende kader dat van kracht is sinds januari 2015. Hij vervolgt met het wijzigingsbesluit van 19 juni in 2015. Tenslotte overloopt hij de gevallen waarbij een afwijkingsaanvraag werd ingediend en waarvoor oplossingen werden gevonden om zo goed mogelijk aan de EPB-eisen te voldoen.

Ervaringen uit projecten opgestart in 2015

David DEWEER

Departement EPB- Werken – Divisie Energie

27/05/2016

Leefmilieu Brussel

Seminarie Duurzaam Bouwen:

De EPB 2015, anderhalf jaar later

Terugblik op de projecten gestart in 2015

1. Het reglementair kader van de EPB 2015

2. Het wijzigingsbesluit van 19 juni 2015

3. De aanvragen tot afwijkingen

2 mei 2013: invoeren van een tool met alle na te leven maatregelen op het vlak van de luchtkwaliteit, het klimaat en de energiebeheersing Het Brussels Wetboek van Lucht, Klimaat en Energiebeheersing of “BWLKE".

Die code bevat meer bepaald de EPB Ordonnantie en brengt er enkele wijzigingen aan, voornamelijk inzake de procedure.

Onder de aanpassingen van de procedure:

! De mogelijkheid om een aanvraag tot afwijking in te dienen voor nieuwbouw-eenheden (dus voor projecten met een indieningsdatum stedenbouwkundige vergunning vanaf 2015)

3 april 2014 : Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering tot vastlegging van de procedure voor het onderzoek van de aanvragen tot het bekomen van een afwijking en de criteria voor toekenning ervan zoals bedoeld in artikel 2.2.4, § 1 van de ordonnantie van 2 mei 2013 houdende het Brussels Wetboek van Lucht, Klimaat en Energiebeheersing

EPB gebouwen EPB eenheden

1. Nieuwe eenheden (NE)

2. Nieuw gelijkstelde eenheden (NGE)

3. Zwaar gerenoveerde eenheid (ZGE)

4. Eenvoudig gerenoveerde eenheid (EGE)

! Nieuwe divisie van het project vanaf 2015

! Nieuwe aard van de werken vanaf 2015 :

1. Individuele woningappartement, huis

2. Kantoren en Dienstenbanken, verzekeringen en administratieve zetels

3. Onderwijsscholen, universiteiten, academiën, kinderopvang

4. Gemeenschappelijk residentieelhotels, rusthuizen, internaat

5. Gezondheidszorgziekenhuizen, polyklinieken, zorgcentra

6. Cultuur en vermaakcinema’s, feestzalen, musea

7. Restaurants en cafes

8. Handelszaken

9. Sportvoorzieningen

10. Sportcentra, zwembaden

11. Gemeenschappelijk gedeeltetraphallen, gangen, liften

12. Andere bestemmingenluchthavens, stations

13. Aangrenzende onverwarmde ruimten

Residentiële bestemmingen – EPW methode

Niet-residentiële bestemmingen – EPU methode

Bestemmingen waarop de nieuwe EPB-eisen in 2015 van toepassing zijn bij een NE of NGE:

Eis betreffende de netto energiebehoefte voor verwarming (NEV):

Max (piste A; piste B)

• Piste A: NEV ! 15 kWh/m².jr

• Piste B: NEV ! X kWh/m².jr

De piste B is voorzien voor EPB-eenheden waarbij een slechte oriëntatie of compactheid het voldoen aan piste A ten zeerste bemoeilijkt

Eis betreffende de netto energiebehoefte voor verwarming (NEV):

Ongeacht de na te leven drempelwaarde (piste A of B) wordt er door de EPB-software voor de berekening van de NEV van de EPB-eenheid uitgegaan van een "standaard" ventilatiesysteem D met warmteterugwinapparaat

Het gebruikte standaard rendement voor het warmteterugwinapparaat is• 80% voor de EPB-eenheden "Wooneenheid" • 75% voor de EPB-eenheden "Kantoren en diensten" en "Onderwijs”

tenzij er een beter ventilatiesysteem in het project voorzien is, dan zal het reële rendement van het ventilatiesysteem in aanmerking genomen worden en vervangt deze de waarde bij ontstentenis.

Eis betreffende het totale primaire energieverbruik (PEV):

Voor de nieuwe EPB eenheden “eengezinswoningen” moet het primaire energieverbruik voor verwarming, sanitair warm water, koeling en hulpinrichtingen (circulatiepompen, ventilatoren, waakvlammen van de verwarmingsketel) min de energie die door middel van warmtekrachtkoppeling en/of fotovoltaïsche panelen wordt geproduceerd, kleiner zijn dan of gelijk zijn aan:

45 + max(0 ; 30-7.5 * C) + 15* max(0 ; 192/VEPR-1) kWh/m².jr

Eis betreffende het totale primaire energieverbruik (PEV):

Voor de nieuwe EPB-eenheden “kantoren en diensten” en “onderwijs”, moet het primaire energieverbruik voor verwarming, koeling, verlichting en hulpinrichtingen (circulatiepompen, ventilatoren, waakvlammen) min de energie die door middel van warmtekrachtkoppeling en/of fotovoltaïsche panelen wordt geproduceerd, kleiner zijn dan of gelijk zijn aan (95-(2.5*C)) kWh/m² en per jaar.

Indien de alternatieve regel gevolgd wordt om het naleven van de eis inzake NEV na te gaan, dient het primaire energieverbruik kleiner of gelijk te zijn aan [(95-(2.5*C))+(1,2*(X-15))] kWh/m² en per jaar.

Voor de compactheid van het gebouw C geldt een bovengrens van 4.

Eerste vaststelling t.a.v. de nieuwe eisen:

1. NEV: Het halen van deze eis stelt geen zware problemen.

In de overgrote meerderheid van de bekeken gevallen overschrijdt de netto energiebehoefte voor verwarming de 15 kWh/m².jaar niet.

De bekeken gevallen werden eveneens ingegeven in de PHPP-software:

Men stelt vast dat met de EPB-rekenmethodiek in deze gevallen een beduidend lagere netto-energiebehoefte voor verwarming vereist is dan met de PHPP, soms zelfs tot 2x minder.

2. PEV: Het voldoen aan deze eisen levert wel problemen op voor kleine en/of weinig compact eenheden

PEV E90 PEV EPB2015

Timing herziening

Technische correcties voor sommige eisen

Gestemd op 19 juni 2015 en met terugwerkende kracht op 01 januari 2015

Wijziging/correctie van de rekenmethode door

het consortium (termijn) + test

Aangepaste rekenmethode en mogelijke herziening van de eisen in functie van deze rekenmethode met behoud van hoge energieprestaties.

Van kracht op 01/01/2017

Definitieve oplossingTijdelijke oplossing‘Kleine hervorming’

2. PEV:

De eis wordt versoepeld via twee factoren:

45 + max(0 ; 30-7.5 * C) + 15* max(0 ; 192/VEPR-1) kWh/m².jaar

Factor gelinkt aan compactheid Factor gelinkt aan grootte wooneenheid

(Versoepeling van kracht sinds 1/1/2015)

" Basis: aanvragen tot afwijkingen (4) + ontmoeting ontwerpers (3). 7 gebouwen met in totaal 83 eenheden.

" Vaststelling:

# NEV: geen problemen = schil (zeer) goed onder controle

# PEV: systemen – daar knelt het schoentje

Aanvraag tot afwijking 1:

• Moeilijkheid:

• !"#$%&'($)'*'+,'-(''*.$/00*$12$/3%$.'$11$''%4'.'%5$6/'*+-4*&7.&%)'%$

/3%$289$:$;81<$=>4?@A5733*

• Oorsprong van dit probleem:

• B'$!"#$"%&'('%&)&*+C'*.'%$0,$''%$/'*''%/0D.&).'$@3%&'*$&%)')'/'%5$

B&($E'&.($(0($''%$@&%.'*$)D%+(&)$*'+DE(33($&%$/'*)'E&7=&%)$@'($''%$

)'.'(3&EE''*.'$&%)3/'5

• FC3=$*'%.'@'%($/3%$.'$,!-)%&%&-.#,$**$*#

• G%)3/'$/3%$.'$,!-)%&,$''&/!!-+/3%$-0@H&ED++I+(''@

• Belangrijkste aanbevolen oplossingen:

• B'$)'.'(3&EE''*.'$&%)3/'$/3%$!"#$"%&'('%&)&*+/00*$'E='$''%4'&.$.0'($4'($

,*&@3&*$'%'*)&'/'*H*D&=$3J%'@'%5

• "'%$,!-)%&%&-.#,$**$*#+@'($''%$*'%.'@'%($/3%$K1L$C'*.$

00*+,*0%='E&7=$/00*M&'%$.00*$.'$0%(C'*,'*5$"'%$C3*@('('*D)C&%%&%)$

@'($''%$*'%.'@'%($/3%$@&%&@33E$N<L$C0*.($33%)'*3.'%

0!*12$3+4&+#&*5)&*+)!!%-&#&/&*+65/45&*+!//&+&&*7&4&*+*.+!!*+4&+89:

• O0@H&ED+P$)'M&'%$.'$,$''&/!!- /3%$'E='$

C00%''%4'&.$C0*.($33%)'=0,,'E.$0,$

4'(M'EJ.'$.&+(*&HD(&'+I+(''@8$4''J($.'$,*'+(3(&'$

/3%$'E='$C&++'E33*$''%$&@,3-($0,$.'$,*'+(3(&'+$

/3%$3EE'$3%.'*'$''%4'.'%5$B'$&%)')'/'%$

C33*.'%$+('@.'%$%&'($0/'*''%$@'($4'($

)',E33(+('$+I+(''@$Q0,,$C&++'E33*$9@A$&,/$

25<NR@A$@'($''%$&+0E3(&'$/3%$<2-@$&,/$9-@S5

• Moeilijkheid:

• !"#$%&'($)'*'+,'-(''*.$/00*$<N$/3%$.'$12$''%4'.'%5$6/'*+-4*&7.&%)'%$

/3%$2819$:$<N8;;$=>4?@A5733*

• #'*H*D&=$/3%$.'$4DE,(0'+('EE'%$Q0,$C&++'E+(*00@S$T 6&*%$/!%5-&*5

• B'$!"#$"%&'('%&)&*+C'*.'%$0,$''%$/'*''%/0D.&).'$@3%&'*$&%)')'/'%$

Q&.'@$3JC&7=&%)$<S5

• Ventilatoren die op gelijkstroom werken, scoren beter in de rekenmethodiek. De ventilatoren voorzien van een elektronische sturing hebben ook een lager verbruik dan de ventilatoren op wisselstroom

• De gedetailleerde ingave van afgiftesystemen voor elke eenheid doet het primair energieverbruik afnemen (idem afwijking 1)

0!*12$3+4&+#&*5)&*+)!!%-&#&/&*+65/45&*+!//&+&&*7&4&*+*.+!!*+4&+89:

• Moeilijkheid:

• !"#$%&'($)'*'+,'-(''*.$/00*$<2$/3%$.'$<;$''%4'.'%5$6/'*+-4*&7.&%)'%$

/3%$2892$:$9N82U$=>4?@A5733*

• B'$,&-1&/$31&+1,!/$%&$%+6!*+7&%+#&;/!!%'%&+6&*%$/!%$&'('%&&)+&%)')'/'%$

&%$.'$+0J(C3*'$&%$/'*)'E&7=&%)$@'($.'$C33*.'%$H&7$0%(+('%('%&+5

• :&-4&/$*#+6!*+4&+5;<-&*#'%+6!*+8:=;!**&/&*+/00*$&%/DEE'%$

)'@''%+-43,,'E&7='$/'*H*D&='%5

• B'$J3-(0*$@8$.&'$+(33($/00*$.'$.$%65&-$*#'1,!/$%&$%8$

H'V%/E0'.($+('*=$4'($!"#5$W'($&+$.3%$00=$+('*=$

33%H'/0E'%$%3$.'$0,E'/'*&%)$/3%$.'$&%+(3EE3(&'+$''%$

('+(@'(&%)$D&($('$/0'*'%$0,$D&(HE33+.'H&'($&%$.'$

/'*(*'=='%5$B&($)3*3%.''*($'/'%''%+$.3($4'($

/'%(&E3(&'+I+(''@$)0'.$C'*=($'%$.3($.'$

0%(C'*,.'H&'('%$Q&%?D&(S$C'E$.')'E&7=$C0*.'%$

)'433E.5

• XE+$4'($!#T+I+(''@$)'@''%+-43,,'E&7=$&+$/00*$@''*.'*'$Y/0ED@'+$!"ZY$

'%?0J$@''*.'*'$Y/0ED@'+$!"[Y8$.3%$C0*.($.'$,*0.D-(&'$,*0*3(3$/'*.''E.$

0/'*$.'$/'*+-4&EE'%.'$/0ED@'+$%33*)'E3%)$4D%$/0ED@'$!"Z$0J$!"[

0!*12$3+4&+#&*5)&*+)!!%-&#&/&*+65/45&*+!//&+&&*7&4&*+*.+!!*+4&+89:

• Moeilijkheid:

• !"#$%&'($)'*'+,'-(''*.$/00*$U$/3%$.'$U$''%4'.'%5$6/'*+-4*&7.&%)'%$/3%$

<28RK$:$118KU$=>4?@A5733*

• B'$,&-1&/$31&+1,!/$%&$%+6!*+7&%+#&;/!!%'%&+6&*%$/!%$&'('%&&)+&%)')'/'%$

&%$.'$+0J(C3*'$&%$/'*)'E&7=&%)$@'($.'$C33*.'%$H&7$0%(+('%('%&+Q&.'@$

3JC&7=&%)$1S

• B'$!"#$"%&'('%&)&*+C'*.'%$0,$''%$/'*''%/0D.&).'$@3%&'*$&%)')'/'%$

Q&.'@$3JC&7=&%)$<S

• >&*#%&+%5%+!!*+!"%!;;.*%&*?+.'J3DE(C33*.'

• @$'$A5+5;+$*<-!!1

• \&'+$/00*$.'$)'.'(3&EE''*.'$H'*'='%&%)+@'(40.'$'%$)''J$33%$.3($3EE'$

&%)')'/'%$.'H&'('%$C'*='E&7=$)'@'('%$C'*.'%$Q&.'@$3JC&7=&%)$1S

• B'$)'.'(3&EE''*.'$&%)3/'$/3%$!"#$"%&'('%&)&* /00*$'E='$''%4'&.$.0'($4'($

,*&@3&*$'%'*)&'/'*H*D&=$3J%'@'%$Q&.'@$3JC&7=&%)$<S

Ondanks de genomen maatregelen, voldoet nog steeds 1 appartement niet aan de PEV-eis (penthouse met veel beglazing). Eventuele oplossing is een PV-installatie volledig toewijzen aan dit appartement, ofwel het beglaasde opp verminderen van de twee terrasramen.

• B'$+0J(C3*'$%''@($+(3%.33*.$''%$E'%)('$/3%$

K@$/00*$.'$E'&.&%)'%$(0($4'($!"%!;;.*%5$]&7$

''%$=0*('*'$E'%)('$&+$4'($&%('*'++3%($.&($00=$

&%$('$)'/'%5

• W'*H'=&7=$-$'$A5+5;+$*<-!!1+0@$.'$&%('%+&'/'$

/'%(&E3(&'$('$=D%%'%$/'*H'('*'%

Na onderzoek van de projecten door de administratie:

" Ten gevolge van enkele wijzigingen werden de eisen gerespecteerd voor meer dan 95% van de EPB-eenheden

" Voor 5% van de eenheden…

Conclusies

1. De Kleine hervorming van 19 juni 2015 werkt

2. Correct gebruik van de rekenmethode (software) te verbeteren

3. Reflexen voor een (goed) ontwerp nog te verwerven

Publicatie van een info-fiche: Optimalisatie van het PEV

In het bijzonder aandacht besteden à:

• Lengte van de leidingen

• Verbruik hulptoestellen ventilatoren

• Afgiftesysteem van de verwarming

• …

Deze info-fiche is bedoeld voor de EPB-adviseurs en bundelt alle aandachtspunten om te komen tot een significant beter primair energieverbruik in een project

Hoe op de hoogte blijven?

" Door zich in te schrijven op de mailings van de EPB adviseurs via het online formulier op www.leefmilieu.brussels/EPB » Bouwen en renoveren » Handige documenten » De mailingsvan de regelgeving EPB-werkzaamheden

" Eerdere mailings :

# Mailing – april 2016

# Mailing – januari 2016

# Mailing – juni 2015

# Mailing - maart 2015

# Mailing - december 2014

# Mailing - augustus 2014

# Mailing - maart 2014

Ondersteuning:

Beschikbare ondersteuning op de website van Leefmilieu Brussel:

www.leefmilieu.brussels/EPB

!Info-fiches:

! Info-fiche de EPB-eisen vanaf 2015

! Info-fiche de procedure EPB-werken vanaf 2015

! Info-fiche EPB-eisen 2008- 2014

!Vade-mecum:

! Vade-mecum EPB 2015;

! Vade-mecum EPB 2008-2014

!Wetteksten ter referentie en de gecoördineerde versies;

!EPB software

! Handleiding

! Handleidingen van de bijwerkingen van de Software (beschikbaar voor elke versie van de software).

!Seminaries, opleidingen en workshops : www.leefmilieu.brussels/opleidingendubo

(www.environnement.brussels/formationsbatidurable)

Ondersteuning:

Contact

Facilitator Duurzame Gebouwen# facilitator@leefmilieu.brussels

# 0800/85.775

Toepassen van de rekenmethodiek EPB-res om te voldoen aan de

EPB-eisen 2015

Presentatie van de verschillende aandachtspunten om de

energieprestaties van uw project te optimaliseren.…

David DAEMS

Leefmilieu Brussel

De EPB-berekeningswijze biedt de mogelijkheid om de elementen van een project op verschillende niveaus in te voeren. De eenvoudige aanpak maakt gebruik van waarden bij ontstentenis. De gedetailleerde berekening vergt bijkomende parameters maar is over het algemeen beter. Door de verschillende keuzes te combineren met enkele aandachtspunten, kunnen de energieprestaties die door de EPB-software berekend werden, beduidend verbeterd worden (tientallen procenten in sommige gevallen). Tijdens deze presentatie worden onderstaande punten besproken:

• Ventilatie: meten van het lekdebiet bij 50 Pa, meten en in evenwicht brengen van de debieten van de hygiënische-ventilatiesystemen, openen van de ramen en het risico op inbraak, aanvullende elementen;

• Sanitair warm water: lengte van de leidingen naar de tappunten, warmte-isolatie van de circulatielussen;

• Verwarming: gedetailleerde berekening van de uitstoot.

De invloed hiervan op de Netto Energiebehoefte voor Verwarming (NEV), het Totaal Primair Energieverbruik (PEV) en de oververhitting worden geïllustreerd aan de hand van een residentieel project.

Toepassen van de rekenmethodiek EPB-res om te voldoen aan de EPB-

eisen 2015

David DAEMS

Departement EPB Rekenmethodes en instrumenten

Divisie Lucht-Klimaat-Energie-Duurzame Gebouwen

27 mei 2016

Leefmilieu Brussel

DE EPB 2015, Anderhalf jaar later

Via de EPB-berekeningsmethode kunnen de gegevens op verschillende niveaus ingevoerd worden:

- Eenvoudige aanpak: waarden bij ontstentenis;

- Gedetailleerde berekening: vergt bijkomende gegevens; over het algemeen gunstiger.

Door die keuzes te combineren met enkele aandachtspunten, kunnen de energiekarakteristieken die door de EPB-software berekend werden, verbeterd worden. Die kenmerken zijn onderworpen aan de eisen inzake:

- Netto energiebehoefte voor verwarming (NEV);

- Specifiek primair energieverbruik (PEV);

- Oververhitting (O).

Toepassen van de rekenmethodiek EPB-res om te voldoen aan de EPB-eisen 2015

We gaan de volgende gevallen bestuderen:

1. Basisgeval: veel waarden bij ontstentenis - leemtes

2. Thermische isolatie van de SWW lus: dikte en/of lambda

3. Ventilatie door in/exfiltratie: meten aanwezig lekdebiet

4. Warmteterugwinning: gebalanceerde debieten

5. Warmteterugwinning: aanwezigheid van een by-pass

6. Uitvoeringskwaliteit van de ventilatie: gedetailleerde berekening

7. Aanvullende ventilatie: waarde bij ontstentenis, gelijkstroom

8. Ventilatie door opengaande delen: geen risico

9. Tappunten SWW: gekende lengtes

10. Verwarming: gedetailleerde berekening van de afgifte-elementen

Toepassen van de rekenmethodiek EPB-res om te voldoen aan de EPB-eisen 2015

1. Basisgevalmi, secheat,g,mi, secheat,util,mi, secheat,L,mi, secnet,heat, .Q!QQ −=

-80,00

-60,00

-40,00

-20,00

Gains solaires

Gains internes

Pertes par ventilation

Pertes par transmission

BNC valeur calculée

BNC valeur maximaleautorisée

Zonnewinst

Interne winst

Ventilatieverliezen

Transmissieverliezen

NEV berekende waarde

NEV maximale toegelaten waarde

−−+++=12

,,,,,,,,,,,,

mcogenpmpvpmcoolpmauxpmwaterpmheatpconsenprimannchar EEEEEEE

100,00

Economie d'EP par la cogénération

Economie d'EP par le photovoltaïque

EP auxiliaires

EP refroidissement

EP ECS

EP chauffage

CEP valeur maximale autorisée

CEP valeur calculée

PE besparing door warmtekrachtkoppeling

PE besparing door fotovoltaïsche panelen

PE hulpinrichtingen

PE koeling

PE SWW

PE verwarming

PEV maximale toegelaten waarde

PEV berekende waarde

1. Basisgeval NEV:

2. Thermische isolatie van de SWW lus: dikte en/of lambda

3. Ventilatie door in/exfiltratie: meten aanwezig lekdebiet

(correspond à n50=1 vol/h)

4. Warmteterugwinning: gebalanceerde debieten

5. Warmteterugwinning: aanwezigheid van een by-pass

6. Uitvoeringskwaliteit van de ventilatie: gedetailleerde berekening

(Gedeeltelijke) samenvatting

Gebal.

oering

-80,00

-60,00

-40,00

-20,00

1 2 3 4 5 6

Zonnewinst

Interne winst

Ventilatieverliezen

Transmissieverliezen

(Gedeeltelijke) samenvatting

oering

Gebal.

100,00

1 2 3 4 5 6

Economie d'EP par la cogénération

Economie d'EP par le photovoltaïque

EP auxiliaires

EP refroidissement

EP ECS

EP chauffage

CEP valeur maximale autorisée

PE hulpinrichtingen

PE koeling

PE SWW

PE verwarming

7. Aanvullende ventilatie: waarde bij ontstentenis, gelijkstroom

8. Ventilatie door opengaande delen: geen risico

9. Tappunten SWW: gekende lengtes

10. Verwarming: gedetailleerde berekening van de afgifte-elementen

Samenvatting

Gebal.d

oering

ventil

tappunte

ifte-e

100,00

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Economie d'EP par lacogénération

Economie d'EP par lephotovoltaïque

EP auxiliaires

EP refroidissement

EP ECS

EP chauffage

CEP valeur maximaleautorisée

PE hulpinrichtingen

PE koeling

PE SWW

PE verwarming

Besluit

-80,00

-60,00

-40,00

-20,00

Gainssolaires

Gainsinternes

Pertes parventilation

Pertes partransmission

BNC valeurcalculée

BNC valeurmaximaleautorisée

optim.2 tot 10

100,00

EP auxiliaires

EPrefroidissement

EP ECS

EP chauffage

CEP valeurmaximaleautorisée

CEP valeurcalculée

basisoptim.2 tot 10

Zonnewinst

Interne winst

Ventilatie-verliezen

Transmissie-verliezen

PE hulpinrichtingen

PE koeling

PE SWW

PE verwarming

Besluit: om de EPB 2015-eisen na te leven moet men de mogelijkheden aangeboden door de rekenmethode benutten

-80,00

-60,00

-40,00

-20,00

Gainssolaires

Gainsinternes

Pertes parventilation

Pertes partransmission

BNC valeurcalculée

BNC valeurmaximaleautorisée

100,00

EP auxiliaires

EPrefroidissement

EP ECS

EP chauffage

CEP valeurmaximaleautorisée

CEP valeurcalculée

Zonnewinst

Interne winst

Ventilatie-verliezen

Transmissie-verliezen

optim.2 tot 10

basisoptim.2 tot 10

PE hulpinrichtingen

PE koeling

PE SWW

PE verwarming

Beschikbare ondersteuning op de website van Leefmilieu Brussel: www.leefmilieu.brussels/EPB

! Info-fiche de EPB-eisen vanaf 2015

! Info-fiche de procedure EPB-werken vanaf 2015

! Info-fiche EPB- optimalisering 2015 (wordt verwacht)

! Info-fiche de EPB-eisen 2008- 2014

! Vade-mecum (EPB 2008-2014, EPB 2015)

! EPB software:

! Handleiding

! Handleidingen van de bijwerkingen van de software (beschikbaar voor elke versie van de software)

! Seminaries, opleidingen en workshops: www.leefmilieu.brussels/opleidingendubo

Ondersteuning en contact

Socio-economische evaluatie van de EPB 2015

Jean-Henri ROUARD

Leefmilieu Brussel

Leefmilieu Brussel startte verschillende projecten op naar aanleiding van een externe evaluatie van het luik Werken van de EPB-regelgeving. Deze projecten zijn er in eerste instantie op gericht een aantal concepten te verduidelijken en de rollen van sommige actoren.

Jean-Henri Rouard van het departement EPB van Leefmilieu Brussel licht toe hoe de analyse in elkaar steekt, die werd opgestart na het in voege treden van de regelgeving EPB-werken. Hij legt uit hoe het Brussel Leefmilieu, samen met de mensen op het terrein, heeft nagedacht over het vinden van oplossingen voor problemen die zich stelden op Brusselse projecten en werven. Hij overloopt alle resultaten die uit deze denkoefening zijn voortgekomen en welke maatregelen zijn genomen om zo goed mogelijk in te spelen op de realiteit in de Brusselse Gewest.

Socio-economische evaluatie van de EPB-2015

Jean-Henri Rouard

Departement Rekenmethodiek en EPB-tools – Afdeling Energie - BIM

27/05/2016

Leefmilieu Brussel

De EPB 2015, anderhalf

jaar later

Overzicht:

I – Wat voorafging

II - Methodologie

III - Resultaten

I – Wat voorafging:

Beleidsagenda

! Mei 2014 verkiezingen => nieuw kabinet

! Regeerverklaring:

" Tijdens de eerste 6 maanden van de legislatuur zal een economische en sociale evaluatie plaatsvinden van de EPB-maatregelen en van de weerslag die deze hebben op de uitvoeringsprijzen. Het BWLKE zal eventueel worden herzien om een nieuwe invulling te geven aan of zelfs over te gaan tot de schrapping van bepaalde maatregelen die niet direct van nut zijn om energie te besparen of de luchtkwaliteit te verbeteren, en dit telkenmale met inachtneming van een bevredigende kosten/efficiëntie-verhouding.

! Eind 2014: vraag aan de administratie om het bestek te lanceren

! Gunning eind april 2015.

! Uitvoering mei/juli

EPB agenda

! De eisen 2015 zijn in voege getreden

II - Methodologie

3 werkfasen

Voorbereidende vragenlijsten –terreinactoren

• Onderhoud• Rapport• Validatie

• Matrix vaststellingen

• Verspreiding• Debatten• Voorstellen• Validatie

Voorafgaande enquête

Bilateraal overleg per type actor

Rondetafel

II - Methodologie

5 studiedomeinen

• Impact op gemeenschap

• Sociale impact

• Economische impact

Socio-economische analyse

• Mogelijkheid instellen EPB-eisen

• Gemak om de EPB-eisen te identificeren

• Moeilijkheid om eisen te respecteren

• Overlappende eisen

• Vereenvoudiging van de eisen

• Beheer van procedures

• Vereist opvolging door de administratie

• Stappen in de procedure

• Opvolging door de administraties

• Controles

Procedure

• Ergonomie

• Functionaliteiten

• Ondersteuining gebruiker

Tools EPB-software

• Website Leefmilieu Brussel

• Vademecum

• Gids Duurzaam Bouwen / Infofiches/ wetteksten

• Facilitatoren / Gemeentelijke helpdesk

• Seminaries Leefmilieu Brussel

Sectorbegeleiding

II - Methodologie10 stakeholders

Stake-holders

Architecten

Promotoren –immo

nieuwbw

Ontwerpers

Bouwbedrijven

Universiteiten

Stedebouw

Leefmilieu

PMP-PHP

Para-regionale actoren

EPB-adviseurs

II - Methodologie

42 voorstellen opgenomen in het finaal rapport

Goedgekeurd door de regering op 20/11/2015

Gecommuniceerd naar de stakeholders en de andere gewesten(12/2015 en 01/2016)

III - ResultatenAlgemeen kader

! Zeer goede ingesteldheid

! Globaal genomen goede naleving van de regelgeving

! Eerste ‘ontmijning’ van EPB 2015

" Kleine aanpassing (BBR juni 2015)

" Oplossen van de pijnpunten (koeling/openen van vensters op gelijkvloers)

III - Resultaten1. Socio-economische aspecten

Vaststellingen

! Prijs nieuwbouw zéér hoog in BXL.

! Multifactorieel – Lasagne van prijzen:

" Vastgoedprijzen

" Regelgeving => Stedebouw – GSV – Verplichtingen stedenbouw -werfverplichtingen

" Normatief (brand, akoestisch, EPB)

! EPB laatste ontwikkelingen –

" Geen diepgaande cijfers

" Ervaring Leefmilieu BXL (Audit – Upsi): niet optimale ontwerpen leidentot hogere prijzen => methode te weinig gekend – NEV wordt goed gehaald, maar niet de PEV

III - Resultaten1, Socio-economische aspecten

Voorstellen

Communicatie/vorming

! Gebruikers: voordelen hoge energieprestaties + gebruikstips

! Ontwerpers: ontwerpen gericht op vermijden meerkosten.

Noot: er is een reeks voorstellen in de andere luiken die er op gerichtzijn het bouwproces te vergemakkelijken en dus de prijs te doen dalen.

III - Resultaten2, Eisen

Vaststelling

Belangrijk: in voege treding van de EPB-2015 eisen

Protest geluwd na kleine hervorming (juni 2015)

Vragen om de eisen te verduidelijken, niveau, dekking en vereenvoudiging van de eisen.

Voorstellen :

Belangrijk: in voege treding van de EPB-2015 eisen

Protest geluwd na kleine hervorming (juni 2015)

Voorstellen strikt gelinkt aan de eisen

! Verduidelijking van de concepten:

" Van gelijkgesteld tot nieuwbouw

" Interventie op technische installaties

! Eisenniveau:

" Versoepeling berekening X (0,12/0,85)

" Luchtdichtheid (versoepeling of laten wegvallen)

! Vereenvoudiging:

" Laten wegvallen om bepaalde wanden op te meten

" Statuut van bouwknopen

Besluit BHG voorzien 01/01/2017

Voorstellen :

Voorstellen die naar voor kwamen tijdens het debat over de eisen, maar

gelinkt zijn met andere elementen:

! Verduidelijking van de verdeling van de rol/verantwoordelijkhedenvan de architect – ingenieur – EPB-adviseur

! Harmonisatie Stedenbouwkundige regels en de EPB

" Roosters in gevel <-> Ventilation

" Isolatie op voorgevel: oversteek

" Minimale oppervlakten van de lokalen en minimale oppervlakten voor natuurlijk daglicht

! Aanpassing burgerlijk wetboek (isolatie gemene muren)

III - Resultaten3, Procedures

Vaststelling

Dit luik staat minder ter discussie

Voorstellen

! Vereenvoudiging:

" Procedure voor hybride dossiers*

! Verduidelijking:

" Haalbaarheidsstudie

" Terreincontroles

" Inhoud vereiste bewijsstukken

III - Resultaten4, Software

Vaststelling

Vraag tot verbetering ergonomie en gebruiksgemak

Voorstellen

Ingave per techniek en niet per eenheid*

Gegevenseditor (met overzicht)

Bibliotheek per project en niet per software (omkeerbaar naar vroegeresituatie?)

Verbeteren help-functie

Mogelijkheid om een voorlopig certificaat te editeren

III - Resultaten5. Begeleiding en vorming

Website / Vademecum / Gids Duurzaam Bouwen / Infofiches / Facilitatoren1ste en 2de lijns / Gemeentelijke Helpdesk agent / Seminaries Leefm Bxl / Vormingen

Vaststelling

Vraag om de bestaande begeleiding niet stop te zetten, maar wel om te focussen op bepaalde kanalen (softwareondersteuning bv)

Voorstellen

! Begeleiding:

" Gecoördineerde versies van de wetteksten op site LB*

" Jaarlijkse rondetafel met de sector en werkgroepen (analyse en interpretatie van de gevallen)

" Seminaries meer praktijk- en situatiegericht

! Vorming:

" Initieel: niet verplicht maar wel vereist om te slagen voor centraal examen. Meeroperationeel en vertrekkend vanuit vakgebied

Contact

Jean-Henri Rouard

Verantwoordelijke Departement Rekenmethodiek en EPB-tools

" jhrouard@environnement.brussels.be

Gevalstudie over de toepassing van de EPB 2015 criteria op een

flatgebouw.

Hoe kunnen de doelstellingen voor de NEV en de PEV gehaald worden?

Wat is de impact van de technische keuzes tijdens het ontwerp van een

gebouw?

Maxime Bargibant

BBT Energy

Hoe kunnen we de energetisch best mogelijke prestaties bepalen voor een flatgebouw wanneer elk van de flatjes een unieke situatie kent? Hoe kan « gespeeld » worden met de technieken zodat deze zo energiezuinig kunnen worden?

Maxime Bargibant van het studiebureau BBT energy is als EPB-adviseur opgetreden voor talloze werven, zowel bij renovatie als voor nieuwbouw. Hij presenteert ons zijn werkmethodiek. Vertrekkende van een concrete werf in uitvoering, toont hij de verschillende strategieën die hij niet heeft weerhouden, op uiteindelijk enkel nog de meeste performante over te houden. En dit voor elke flat.

27/05/2016

Leefmilieu Brussel

Gevalstudie – Toepassing van de EPB 2015-criteria op een

flatgebouw

Maxime BARGIBANT

BBT Energy

De EPB-2015, anderhalf

jaar later

Doelstellingen van de presentatie

! Visualiseren van de invloed van verschillende architecturale parameters op de criteria NEV en PEV

! Visualiseren van de invloed van de verschillende technische parameters op het PEV-criterium

! Visualiseren van de verschillende stappen om een project te realiseren dat volledig conform is met de EPB

! Er bewust van worden hoe belangrijk het is de EPB zo snel mogelijk te integreren in het project

1. Presentatie van het gebouw

2. Presentatie van de verschillende architecturale scenario's

3. Presentatie van de verschillende technische scenario's

4. Conclusie

Overzicht

Presentatie van het gebouw

! Beglaasde oppervlakte: strikt respecteren van de GSV (20%)

Presentatie van de verschillende architecturale scenario's

Geval 1 : Umax en Rmin waarden

!"#$%&'

()*+,-"*-..)

!"#$ %&'""($) *&'""($)

+),)-. /012 34567589:05-"7;$"</0/415=>53/56759%*05-"7;$"</0/125!?7@A

B)#.C)(. 30D %E<53035!F7@A5%><10G5!?7@A5E</0H

I"J)# /012 325675K!05-"7;$"</0/4G5=>53/56759%*05-"7;$"</0/125!?7@A

B-=)()#5;=,)#5L"(JM#E 30NG G56759O(05-"7;$"</0/1D5!?7@A

IM6PCP)M$Q I)>"O-C'""($)Q5317R?PF7@5SE))#5C).CT

9-">=#$P==EC) 10N7

U#)(CM) V"->W'""(

+))#5W=##)')(M#E

/"*+0,"1"0

B)#CM-"CM) X"-"#.,)#CM-"CM)57)C5!Y!&()#$)7)#C5D/Z

B)('"(7M#E U#$M,56=#$)#.)()#$)5E".J)C)-57)C5()#$)7)#C53/GZ

:!! [#7M$$)--M\J)5=L')JJM#E5,M"5M#$M,56=#$5E".J)C)-05()#$53/GZ

A(M#E #))

Geval 2 – Luchtdichtheid!"#$%&2

()*+,-"*-..)

!"#$ %&'""($) *&'""($)

+),)-. /012 34567589:05-"7;$"</0/415=>53/56759%*05-"7;$"</0/125!?7@A

B)#.C)(. 30D %E<53035!F7@A5%><10G5!?7@A5E</0H

I"J)# /012 325675K!05-"7;$"</0/4G5=>53/56759%*05-"7;$"</0/125!?7@A

B-=)()#5;=,)#5L"(JM#E 30NG G56759O(05-"7;$"</0/1D5!?7@A

IM6PCP)M$Q 30G5P&3

9-">=#$P==EC) 10N7

U#)(CM) V"->W'""(

+))#5W=##)')(M#E

/"*+0,"1"0

B)('"(7M#E U#$M,56=#$)#.)()#$)5E".J)C)-57)C5()#$)7)#C53/GZ

A(M#E #))

Geval 3 – Betere gevelisolatie!"#$%&3

()*+,-"*-..)

!"#$ %&'""($) *&'""($)

+),)-. /031 1H567589:05-"7;$"</0/415=>51/56759%*05-"7;$"</0/125!?7@A

B)#.C)(. 30D %E<53035!F7@A5%><10G5!?7@A5E</0H

I"J)# /012 325675K!05-"7;$"</0/4G5=>53/56759%*05-"7;$"</0/125!?7@A

B-=)()#5;=,)#5L"(JM#E 30NG G56759O(05-"7;$"</0/1D5!?7@A

IM6PCP)M$Q 30G5P&3

9-">=#$P==EC) 10N7

U#)(CM) V"->W'""(

+))#5W=##)')(M#E

/"*+0,"1"0

B)('"(7M#E U#$M,56=#$)#.)()#$)5E".J)C)-57)C5()#$)7)#C53/GZ

A(M#E #))

Geval 4 – Verbeterde vensters!"#$%&4

()*+,-"*-..)

!"#$ %&'""($) *&'""($)

+),)-. /031 1H567589:05-"7;$"</0/415=>51/56759%*05-"7;$"</0/125!?7@A

B)#.C)(. 30G %E<53035!F7@A5%><30]5!?7@A5E</0H

I"J)# /012 325675K!05-"7;$"</0/4G5=>53/56759%*05-"7;$"</0/125!?7@A

B-=)()#5;=,)#5L"(JM#E 30NG G56759O(05-"7;$"</0/1D5!?7@A

IM6PCP)M$Q 30G5P&3

9-">=#$P==EC) 10N7

U#)(CM) V"->W'""(

+))#5W=##)')(M#E

/"*+0,"1"0

B)('"(7M#E U#$M,56=#$)#.)()#$)5E".J)C)-57)C5()#$)7)#C53/GZ

A(M#E #))

Geval 5 – Verbeterde daken en vloeren!"#$%&5

()*+,-"*-..)

!"#$ %&'""($) *&'""($)

+),)-. /031 1H567589:05-"7;$"</0/415=>51/56759%*05-"7;$"</0/125!?7@A

B)#.C)(. 30G %E<53035!F7@A5%><30]5!?7@A5E</0H

I"J)# /03 4G5675K!05-"7;$"</0/4G5=>51256759%*05-"7;$"</0/125!?7@A

B-=)()#5;=,)#5L"(JM#E 2 3156759O(05-"7;$"</0/1D5!?7@A

IM6PCP)M$Q 30G5P&3

9-">=#$P==EC) 10N7

U#)(CM) V"->W'""(

+))#5W=##)')(M#E

/"*+0,"1"0

B)('"(7M#E U#$M,56=#$)#.)()#$)5E".J)C)-57)C5()#$)7)#C53/GZ

A(M#E #))

Geval 6 – Driedubbele beglazing!"#$%&6

()*+,-"*-..)

!"#$ %&'""($) *&'""($)

+),)-. /031 1H567589:05-"7;$"</0/415=>51/56759%*05-"7;$"</0/125!?7@A

B)#.C)(. 301 %E<5/0N5!F7@A5%><30G5!?7@A5E</0H

I"J)# /03 4G5675K!05-"7;$"</0/4G5=>51256759%*05-"7;$"</0/125!?7@A

B-=)()#5;=,)#5L"(JM#E 2 3156759O(05-"7;$"</0/1D5!?7@A

IM6PCP)M$Q 30G5P&3

9-">=#$P==EC) 10N7

U#)(CM) V"->W'""(

+))#5W=##)')(M#E

/"*+0,"1"0

B)('"(7M#E U#$M,56=#$)#.)()#$)5E".J)C)-57)C5()#$)7)#C53/GZ

A(M#E #))

Geval 7 – Verhoogde vloerisolatie!"#$%&7

()*+,-"*-..)

!"#$ %&'""($) *&'""($)

+),)-. /031 1H567589:05-"7;$"</0/415=>51/56759%*05-"7;$"</0/125!?7@A

B)#.C)(. 301 %E<5/0N5!F7@A5%><30G5!?7@A5E</0H

I"J)# /03 4G5675K!05-"7;$"</0/4G5=>51256759%*05-"7;$"</0/125!?7@A

B-=)()#5;=,)#5L"(JM#E D 1456759O(05-"7;$"</0/1D5!?7@A

IM6PCP)M$Q 30G5P&3

9-">=#$P==EC) 10N7

U#)(CM) V"->W'""(

+))#5W=##)')(M#E

/"*+0,"1"0

B)('"(7M#E U#$M,56=#$)#.)()#$)5E".J)C)-57)C5()#$)7)#C53/GZ

A(M#E #))

Geval 8 – Verbeterd schrijnwerk!"#$%&8

()*+,-"*-..)

!"#$ %&'""($) *&'""($)

+),)-. /031 1H567589:05-"7;$"</0/415=>51/56759%*05-"7;$"</0/125!?7@A

B)#.C)(. 3 %E<5/0H5!F7@A5%><3035!?7@A5E</0H

I"J)# /03 4G5675K!05-"7;$"</0/4G5=>51256759%*05-"7;$"</0/125!?7@A

B-=)()#5;=,)#5L"(JM#E D 1456759O(05-"7;$"</0/1D5!?7@A

IM6PCP)M$Q 30G5P&3

9-">=#$P==EC) 10N7

U#)(CM) V"->W'""(

+))#5W=##)')(M#E

/"*+0,"1"0

B)('"(7M#E U#$M,56=#$)#.)()#$)5E".J)C)-57)C5()#$)7)#C53/GZ

A(M#E #))

Presentatie van de verschillende technische scenario's

Geval 8.1 – Collectieve stookplaats + VV SWW!"#$%&89'

()*+,-"*-..)

!"#$ %&'""($) *&'""($)

+),)-. /031 1H567589:05-"7;$"</0/415=>51/56759%*05-"7;$"</0/125!?7@A

B)#.C)(. 3 %E<5/0H5!F7@A5%><3035!?7@A5E</0H

I"J)# /03 4G5675K!05-"7;$"</0/4G5=>51256759%*05-"7;$"</0/125!?7@A

B-=)()#5;=,)#5L"(JM#E D 1456759O(05-"7;$"</0/1D5!?7@A

IM6PCP)M$Q 30G5P&3

9-">=#$P==EC) 10N7

U#)(CM) V"->W'""(

+))#5W=##)')(M#E

/"*+0,"1"0

B)('"(7M#E ^=--F5.C==JL-""C.57)C5E".6=#$)#."CM)05()#$53/GZ

:!! ^=--F5.C==JL-""C.57)C5E".6=#$)#."CM)05()#$53/GZ5_5=L.-"E

A(M#E `a

3N/ 7@

b=#CP)(7M.6P)

:")0,".;<$)"&"0")=,"&>?&@"&ABC&-"&)"DE"*-")"0

7@5L"#)-)#

Geval 8.2 – Coll. stookplaats + Combilus!"#$%&892

()*+,-"*-..)

!"#$ %&'""($) *&'""($)

+),)-. /031 1H567589:05-"7;$"</0/415=>51/56759%*05-"7;$"</0/125!?7@A

B)#.C)(. 3 %E<5/0H5!F7@A5%><3035!?7@A5E</0H

I"J)# /03 4G5675K!05-"7;$"</0/4G5=>51256759%*05-"7;$"</0/125!?7@A

B-=)()#5;=,)#5L"(JM#E D 1456759O(05-"7;$"</0/1D5!?7@A

IM6PCP)M$Q 30G5P&3

9-">=#$P==EC) 10N7

U#)(CM) V"->W'""(

+))#5W=##)')(M#E

/"*+0,"1"0

B)('"(7M#E ^=--F5.C==JL-""C.57)C5E".6=#$)#."CM)05()#$53/GZ57)C5^=7;M-O.

:!! ^=--F5.C==JL-""C.57)C5E".6=#$)#."CM)05()#$53/GZ57)C5^=7;M-O.

A(M#E `a57)C5J(M#E56=7;M-O.

1D4 7@

:")0,".;<$)"&"0")=,"&>?&@"&ABC&-"&)"DE"*-")"0

9B 7@5L"#)-)#

b=#CP)(7M.6P) 7@5L"#)-)#

Geval 8.3 –Coll. WP + SWW-ketel!"#$%&893

()*+,-"*-..)

!"#$ %&'""($) *&'""($)

+),)-. /031 1H567589:05-"7;$"</0/415=>51/56759%*05-"7;$"</0/125!?7@A

B)#.C)(. 3 %E<5/0H5!F7@A5%><3035!?7@A5E</0H

I"J)# /03 4G5675K!05-"7;$"</0/4G5=>51256759%*05-"7;$"</0/125!?7@A

B-=)()#5;=,)#5L"(JM#E D 1456759O(05-"7;$"</0/1D5!?7@A

IM6PCP)M$Q 30G5P&3

9-">=#$P==EC) 10N7

U#)(CM) V"->W'""(

+))#5W=##)')(M#E

/"*+0,"1"0

B)('"(7M#E !"(7C)L=7L5+(=#$&!"C)(5

:!! ^=--F5.C==JL-""C.57)C5E".6=#$)#."CM)05()#$53/GZ57)C5,==((""$,"C

A(M#E `a

:")0,".;<$)"&"0")=,"&>?&@"&ABC&-"&)"DE"*-")"0

9B 7@5L"#)-)#

b=#CP)(7M.6P) 7@5L"#)-)#

Geval 8.4 – Elektr. verwarm. + SWW elektr.!"#$%&894

()*+,-"*-..)

!"#$ %&'""($) *&'""($)

+),)-. /031 1H567589:05-"7;$"</0/415=>51/56759%*05-"7;$"</0/125!?7@A

B)#.C)(. 3 %E<5/0H5!F7@A5%><3035!?7@A5E</0H

I"J)# /03 4G5675K!05-"7;$"</0/4G5=>51256759%*05-"7;$"</0/125!?7@A

B-=)()#5;=,)#5L"(JM#E D 1456759O(05-"7;$"</0/1D5!?7@A

IM6PCP)M$Q 30G5P&3

9-">=#$P==EC) 10N7

U#)(CM) V"->W'""(

+))#5W=##)')(M#E

/"*+0,"1"0

B)('"(7M#E c=J""-58-)JC(M.6P

:!! c=J""-58-)JC(M.6P

A(M#E d88d

4G1 7@

dBY 7@

:")0,".;<$)"&"0")=,"&>?&@"&ABC&-"&)"DE"*-")"0

9B 7@5L"#)-)#

b=#CP)(7M.6P) 7@5L"#)-)#

Conclusie

! Criterium NEV: moeilijkheid variabel ifv wooneenheidstype. kWh/jaar.m². (3 gevels, daken, vloeren)

! Criterium PEV: niet moeilijk om het PEV aanvaardbaar te maken voor een individuele stookketel. Vooral dankzij het nieuwe criterium PEV max.

! Bij een centrale stookplaats: nood om hernieuwbare energie in te schakelen ter compensatie van de verliezen van de warmwaterkringen:

" zonthermisch

" fotovoltaïsch

! www.epbd.be

! De site van Leefmilieu Brussel: http://www.leefmilieu.brussels/

en meer in het bijzonder: " http://www.gidsduurzamegebouwen.brussels/nl/homepage.html?IDC=1506

" http://www.leefmilieu.brussels/themas/gebouwen?view_pro=1

Interessante tools, websites, …:

Gids Duurzame Gebouwen

www.leefmilieu.brussels : Start > Professionelen > Thema’s > Gebouw > Gids Duurzame Gebouwen

Of rechtstreeks via : http://www.gidsduurzamegebouwen.brussels

En in het bijzonder de fiches :

" G_ENE08 Optimaliseren productie en opslag voor de verwarming en sanitair warm water

" G_PHY00 – Optimaliseren duurzame integratie van een duurzaam gebouw in zijn fysische omgeving (+ andere fiches G_PHY)

" G_MAT04_Duurzame materiaalkeuze voor thermische isolatie

" G_ENE11 Integreren van installaties voor de productie van hernieuwbare energie

! De EPB 2015-criteria zijn veeleisend maar haalbaar

! Sommige wooneenheden zijn gunstiger dan andere

! 80% van de ontwerptijd voor energie gaat naar de 20% minst gunstige wooneenheden

! Belang om deze studie uit te voeren voor indienen vergunning

! Tijd voorzien in de planning voor over en weer te gaan, de optimalisatie van de samenstelling en integratie van de eisen

! Belang van de technische keuzes en de inplanting van de lokalen in de wooneenheid

Te onthouden uit deze presentatie

Contact

Maxime Bargibant (BBT Energy sprl)

Functie: zaakvoerder / projectleider

Gegevens:

! : 0498/65.91,55

E-mail : info@bbte.be

Meer informatie?

U vindt de presentaties van dit seminarie op onze website:

www.leefmilieu.brussels/opleidingendubo > Verslagen en nota’s > Seminarieverslagen Duurzaam Bouwen 2016 De Facilitator Duurzaam Bouwen staat ter beschikking: facilitator@leefmilieu.brussels 0800/85 775 De Gids Duurzame Gebouwen is beschikbaar online:

www.gidsduurzamegebouwen.brussels

Leefmilieu Brussel maakt een eerste balans op van deze … · 2020-07-09 · Foto : Xavier Claes,...

Documents

Transcript of Leefmilieu Brussel maakt een eerste balans op van deze … · 2020-07-09 · Foto : Xavier Claes,...

De nieuwe richtlijn betreffende afvalstoffen Françoise Bonnet LEEFMILIEU BRUSSEL – B.I.M. Departement afval - terugnameplicht.

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · Voordelen: N Relatief veilig en robuust systeem (beperkt onderhoud). N Afwezigheid van motor grote duurzaamheid (namelijk meer

De essentie van de opleiding georganiseerd door Leefmilieu Brussel · 2020. 7. 15. · Tweetalig seminarie (simultaanvertaling) Brussel,20 november 2015 Auditorium van de zetel van

Opleiding Duurzaam Gebouw - Leefmilieu Brussel...Preventief onderhoud Optimalisatie Investering Curatief onderhoud Investering Trapsgewijs op weg naar energieneutraliteit Comfort Investering

Infofiche : Asbest - OVAM...PAGINA 1 VAN 14 - 21/03/2014 ASBEST ASBEST 1. INLEIDING Dit document maakt deel uit van een reeks infofiches, gepubliceerd door Leefmilieu Brussel, over

easyPermit-formulier – Milieuvergunningsaanvraag ... · Web view) of per post (Leefmilieu Brussel, afdeling Vergunningen en Partnerschappen, Havenlaan 86C/3000, 1000 Brussel) of

Versterkt geluid - Leefmilieu Brussel · - Het publiek gehoorbescherming van het type oordoppen aanbieden - gratis of tegen kostprijs - CE-markering - Een referentiepersoon aanstellen

Opleiding Duurzaam Gebouw - Leefmilieu Brussel...2015/10/27 · G4 Voorfilter en filter voor installaties van civiele bescherming Luchtafvoer van spuitcabines, keukens Antivervuilingsbescherming

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · 2017. 9. 22. · Verwarming van objecten die de straling absorberen 3. Warmteafgiftesystemen Bron: Totale verwarming, stralers

Luchtkwaliteit IBGE-BIM. Vorming luchtkwaliteit 2008, Leefmilieu Brussel - BIM 2 De verontreinigende stoffen die een gevaar voor de gezondheid vormen.

Opleiding Duurzaam Gebouw - Leefmilieu Brussel · Voordelen ›Scheiding hygiënische lucht en koeling (statische balk) ›Geen lawaai (statische balk) ›Hoge temperatuur -> goede

Opleiding Duurzaam Gebouw - Leefmilieu Brussel...2016/06/09 · Leefmilieu Brussel DE AKOESTISCHE VERZWAKKINGSINDEX VAN MATERIALEN Manuel VAN DAMME Acoustical Expert – VK Group

Opleiding Duurzaam gebouw - Leefmilieu Brussel · 2017. 12. 6. · ENERGIE EN AKOESTISCH COMFORT IN WONINGEN Sophie MERSCH Centre Urbain / Stadswinkel Leefmilieu Brussel Opleiding

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: WARMTEPOMP: ONTWERP –HERFST 2017 INTRO TOEPASSING ONTWERP AANDACHTSPUNTEN INTEGRATIE 26 ONTWERP

DUURZAAM BINNEN BUDGET - Leefmilieu Brussel · 2016. 12. 12. · PRESENTATIE •Het financiële analyseveld voor investeringen in ... •Voorbeeldgebouw 2013 •Oplevering fase 1

OPLEIDING DUURZAAM GEBOUW - Leefmilieu Brussel · 2019-06-05 · Types van keuzehulpmiddelen Types van keuzehulpmiddelen : Ecolabels Classificatietools: › Gemakkelijk te gebruiken,

PRES 20150608 VormingVlootbeheer StadGent NL › sites › default › files › user_files › pres... · PRESENTATIE studiedag Leefmilieu Brussel Maandag 8 juni, 2015 Departement

Leefmilieu Brussel, ten dienste van de levenskwaliteit van ... › opac_css › elecfile › BRO_2014… · 2004, financiële steun om de efficiëntste energiebesparende investeringen

Opleiding Duurzaam Gebouw - Leefmilieu Brussel · opnamestudio’s, controlekamers voor opnames, polyvalente zalen en landschapsleslokalen