OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR...
Transcript of OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR...
OPLEIDING
DUURZAME GEBOUWEN
Pierre WILLEM
Renovatie met aandacht voor diverse aspecten naast het energieaspect
Biodiversiteit, water, materialen, mobiliteit en aanpasbaarheid
DIAGNOSETOOLS VOOR
RENOVATIE
HERFST 2017
Op basis van de presentatie van CERAA
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
DOELSTELLINGEN VAN DE PRESENTATIE2
N De maatregelen die verband houden met andere thema’s van
duurzaam bouwen identificeren.
N De uitdagingen en het gewicht ervan in het kader van een
gebouw met een lage milieu-impact beoordelen.
N Bepalen welke vragen moeten worden gesteld tijdens
diagnoses met het doel deze andere thema’s, die verder reiken
dan energie alleen, te integreren.
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
INHOUDSTAFEL3
Gids Duurzame Gebouwen : 9 thema’s
Energie
Beheer van project, de werf, het gebouw
Fysieke omgeving
Welzijn, comfort & gezondheid
Menselijke omgeving
Mobiliteit
Water
Natuurontwikkeling
Materiaal
ENE
MAN
PHY
WEL
HUM
MOB
WAT
NAT
MAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID4
Op welke manier biedt het project ruimte voor hernieuwd
woon- of werkplezier, aangepast aan de hedendaagse en
toekomstige levensomstandigheden?
Op welke manier maakt het de ontplooiing van veelvuldige
sociale interacties mogelijk?
HUM
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID5
N Integratie
N Mogelijkheden voor sociale interactie
N Gebruik van lokale materialen
N Participatie
N Apparaten voor PBM’s
042
Source/Bron : [Bât Ex] Savonnerie Heymans, 1000
Bruxelles, MDW architectures, photo : Y. Glavie
Sources/Bronnen : Bureau d’architecture Stekke+Fraas architecte(s) et AAAA architects et
http://utopiabrussels.wordpress.com
060
Source/Bron : [Bât Ex] Espoir, 1080 Bruxelles, Atelier
d’architecture Carnoy Crayon, Photo : Y. Glavie
HUM
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID6
Menselijke omgeving
N Hoe kunnen architectuur en planning de relaties tussen mensen
bevorderen?
« Niet alleen in de nieuwe technische snufjes moeten modellen
worden gezocht om onze toekomst te garanderen, maar ook in
nieuwe relaties tussen mensen die steunen op vertrouwen,
solidariteit en delen. »
Dominique Gauzin-Müller, 2009, exposition Habiter écologique, Cité de l’Architecture, Paris
150
Source/Bron : www.plan-a.be BATEX (2011) Vier Winden
Salle de gymnastique,
salle polyvalente avec cuisine
pour fêtes et réunions et activités extra-scolaires
Photo/Foto : Lieven Soete
HUM
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID7
Menselijke omgeving
N De sociale tweedeling tussen wijken verkleinen
• De levenskwaliteit en de veiligheid in alle wijken verbeteren
• Het aanbod van voorzieningen en diensten benutten
N De sociale cohesie binnen de wijk en het gebouw verbeteren
• Sociale gemengdheid en functionele gemengdheid binnen gebouwen
en wijken
• Gemeenschappelijk gebruik van bepaalde ruimten (gedeelde kantoren,
gemeenschappelijke wasplaatsen, enz.)
N Zo veel mogelijk mensen toegang geven tot huisvesting
• Woonvormen op maat van uiteenlopende behoeften en nieuwe
levenswijzen
• Functionele flexibiliteit: zorgt voor aanpasbaarheid naarmate
gebruiken, situaties, … evolueren
• Toegankelijkheid van gebouwen voor PBM’s
HUM
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID8
Menselijke omgeving - 3 niveaus van gelegenheden voor uitwisselingen
N De contactmogelijkheden die de wijk biedt aan het gebouw:
• Kan de inplanting van een gebouw profiteren van een stadsomgeving die
contactmogelijkheden biedt?
N De contactmogelijkheden die het gebouw biedt aan de wijk:
• Hoe kan een gebouw het isolement van mensen helpen verkleinen?
• Hoe moet de interface tussen omgeving en gebouw worden behandeld?
• Hoe kan voor sociale controle worden gezorgd?
N De contactmogelijkheden binnen het gebouw:
• Hoe kunnen we gemeenschappelijke lokalen aanbieden die zijn
afgestemd op de behoeften van de bewoners?
• Hoe kunnen we de contactmogelijkheden in de doorloopruimten
optimaliseren?
• Hoe kunnen we zorgen voor een sociale mix in het gebouw?
• Hoe maakt het gebouw een functionele mix mogelijk?
• Hoe kunnen we de voorwaarden voor het naast elkaar bestaan van
deze verschillende functies optimaliseren?
HUM
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID9
… voor ALLEN
Source/Bron : Bruxelles Mobilité
Personen met een
beperking
Kinderen
Oudere personen
(toenemend aantal!)
Tijdelijke PBM’s
en
situationele PBM’s
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID10
Aanpasbaarheid van de ruimten
Sourc
e/B
ron
: «
Un lo
gem
ent pour
tous –
Pour
une W
allo
nie
accessib
le »
, in
itia
tive d
u M
inis
tre
de l’A
ctio
n s
ocia
le, du L
ogem
ent
et
de la
Santé
de la
Régio
n W
allo
nne, W
illy T
am
inia
ux
HUM
TOEGANKELIJKE
WONING
Woning waarin PBM’s
toegang hebben tot en
kunnen rondlopen in
minstens de woonkamer
en de wc’s*, …
GE
BR
UIK
CIR
CU
LA
TIE
TO
EG
AN
G
Toegankelijke woning
waarvan de ruwbouw
aanpassingen mogelijk
maakt mits lichte werken
Woning waarin PBM’s
toegang hebben tot,
kunnen rondlopen in en
gebruik kunnen maken
van elk vertrek
AANPASBARE
WONINGAANGEPASTE
WONING
Ofwel een toegankelijke wc in een aparte ruimte of in de badkamer
Ofwel een aangepaste wc in de gemeenschappelijke ruimten van collectieve woningen
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID11
Aanpasbare ruimten
N Universele toegankelijkheid
• Een obstakelvrije omgeving gericht op de behoeften van zo veel mogelijk
gebruikers
• Zonder gespecialiseerde aanpassingen
N Reisweg
• De wensen naleven
• Direct karakter
• Voorsprong geven aan actieve verplaatsingswijzen
N Afmetingen
• Breedte van de doorgang
• Helling of profil
N Kwaliteitscriteria (volgens het type van materialen)
• Vlakheid
• Stabiliteit
• Stijfheid
• Afwezigheid van obstakels
HUM
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID12
Aanpasbare ruimten – Voorbeeld
Source/Bron : Dossier aires libres : « Logement – adoptons l’adaptable ! », novembre 2008
►
HUM
Aanpasbare woning Aangepaste woning
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID13
Ontwerpgids voor toegankelijke gebouwenHUM
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
INHOUDSTAFEL14
Gids Duurzame Gebouwen : 9 thema’s
Energie
Beheer van project, de werf, het gebouw
Fysieke omgeving
Welzijn, comfort & gezondheid
Menselijke omgeving
Mobiliteit
Water
Natuurontwikkeling
Materiaal
ENE
MAN
MOB
NAT
PHY
HUM
MAT
WAT
WEL
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
MOBILITEIT15
Hoe kan het project, dankzij zijn ligging, inplanting en
ontwerp, de ecomobiliteit en de zachte mobiliteit bevorderen
tegen een lage kostprijs voor de gemeenschap?
MOB
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
MOBILITEIT16
Hoofdpunten
N Fietsenstalling
N Actieve mobiliteit
N Beperking van motorvoertuigen
N Transit reflectie
Fiets locale Mundo B
Foto : ceraa asbl
Autoloze zondag
Foto : www.neocity.be
067
MOB
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
TOEGANKELIJKHEID VAN DE SITE17
N De “pantoffelafstand”: 800 meter, of 10-13 minuten te voet, wordt
beschouwd als haalbaar voor elke gemiddelde wandelaar (3,6 - 4,8 km/uur)
N Binnen een “straal” van 2 kilometer rond het gebouw moet het volgende te
vinden zijn:
• Alle winkels en voorzieningen voor dagelijkse en wekelijkse
benodigdheden, werkkernen
• De stations van het openbaar vervoer
N De aandachtspunten zijn:
• De kwaliteit van deze voorzieningen
• De afstand tussen het gebouw en de voorzieningen
• De kwaliteit van de paden om ze te bereiken
MOB
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
TOEGANKELIJKHEID VAN DE SITE18
Très bien desservie
Bien desservie
Moyennement desservie
Non urbanisable
Criteria
N Afstand
N Type van halle
N Frequentie
Source/Bron : RRU, Région de Bruxelles capitale
MOB
Zeer goed bediend
Goed bediend
Matig goed bediend
Niet voor stadsuitbreiding
geschikt
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
FIESTENSTALLING19
Aanpak
N Welk type van fietsenstalling?
N Hoeveel plaatsen?
N Welke criteria toepassen?
Kwaliteitscriteria
N Comfortabel
N In de onmiddellijke nabijheid
N Veiligheid
N Toegankelijk
N Geïntegreerd
N Verlicht
N Beschut
MOB
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
FIESTENSTALLING20
Welk type van fietsenstalling?
Voldoende ruimte Beperkte ruimte
Source/Bron : ICEDD
MOB
Afgesloten lokaal Overdekte fietsenstalling Fietsentrommel Niet-overdekte fietsenstalling
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
FIESTENSTALLING21
Hoeveel plaatsen?
N Cijfermatige voorschriften: Cijfermatige voorschriften:
N Kwaliteitscriteria:
• Beveiligd, overdekt, voorzien van adequate bevestigingsmechanismen
• Woning: een afgesloten lokaal in de buurt van de woningen en de weg
• Scholen en ziekenhuizen: bij voorkeur in het gebouw
• Langdurig parkeren: 50% van de plaatsen is overdekt
MOB
Source/Bron : Dossier | Réaliser des parkings à vélos
Minimaal 1 fiets per 3 bewoners Gemiddeld
1 fiets per 2 bewoners
Optimaal volgens het referentieel
Grootte van de
woningen:
Aantal te plannen
plaatsen
Grondoppervlakte,
keerruimte niet
inbegrepen (*)
Aantal te plannen
plaatsen
Grondoppervlakte,
keerruimte niet
inbegrepen (*)
Aantal te plannen
plaatsen
Grondoppervlakte,
keerruimte niet
inbegrepen (*)
1 kamer of studio 1 1,10 m² tot
2,85 m²
1 1,10 m² tot 2,85 m² 2 2,20 m² tot 5,70 m²
2 kamers 1 1,10 m² tot 2,85 m² 1 of 2 1,65 m² tot 4,28 m² 3 3,30 m² tot 8,50 m²
3 kamers 1 of 2 1,32 m² tot 3,42 m² 2 2,20 m² tot 5,70 m² 4 4,40 m² tot 12,50
m²
4 kamers 1 of 2 1,65 m² tot 4,28 m² 2 of 3 2,75 m² tot 7,13 m² 5 5,50 m² tot 15,70
m²
5 kamers 2 1,98 m² tot 5,13 m² 3 3,30 m² tot 8,55 m² 6 6,60 m² tot 7,10 m²
(*) Oppervalkte voor loodrecht afwisselend hoog-laag parkeren aan weerskanten van de keerruimte = 1,10 m2;
Oppervlakte voor loodrecht parkeren op gelijk niveau aan één kant van de keerruimte = 2,85 m2
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
FIESTENSTALLING22
Welke technische criteria toepassen?
N Dimensionering van de parkeerruimten
• Afmetingen van een fiets: 0,65 m x 2 m, of 1,3 m².
• Afstand tussen 2 gestalde fietsen: 0,4 m tot 0,75 m
• Breedte van de deur: 1 m
N Gebruikte oppervlakte
MOB
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
FIESTENSTALLING23
Welke technische criteria toepassen?
N Dimensionering van de toegang tot de fietsenstallingen
• Vermijden dat fietser ingewikkelde of gevaarlijke manoeuvres moet
uitvoeren.
• De doorgangen moeten voldoende vrije hoogte bieden (minstens 2,20 m).
• De stalling bevindt zich bij voorkeur op de benedenverdieping.
• Indien nodig moet een hellingbaan of een trap met fietsgoot worden
aangelegd.
• Een hellingbaan verdient de voorkeur boven een trap.
MOB
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
PARKEREN VAN WAGENS24
Aanbod aanpassen aan de context: Brussel (GSV)
N Huisvesting
• Minimum 1plaats/woning
• Maximum 2plaatsen/woning
N Kantoren
Opmerking: Mogelijkheid hiervan af te wijken mits motivatie
MOB
Aantal plaatsen BVO
Zone A 1/200 m²
Zone B 1/100 m²
Zone C 1/60 m²
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
VERANDERING VAN GEWOONTEN25
Carpooling en autodelen
►
MOB
Cambio: 8.000 abonnees in het BHG
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
INHOUDSTAFEL26
Guide bâtiment durable : 9 thèmes
Energie
Beheer van project, de werf, het gebouw
Fysieke omgeving
Welzijn, comfort & gezondheid
Menselijke omgeving
Mobiliteit
Water
Natuurontwikkeling
Materiaal
ENE
MAN
MOB
NAT
PHY
HUM
MAT
WAT
WEL
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
27
Welke impact heeft het project op de natuurlijke cyclus van
het water?
Wat zijn de voorzieningen voor een respectvol gebruik van het
water?
WAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
28
Hoofdpunten
N Recuperatie van regenwater
N Sanitaire kwaliteit van het water
N Regenwater : infiltratie + behoud
N Rationeel gebruik van water
N Afvalwaterbeheer
Foto : Valérie MAHAUT Foto : Agence locale de
l'énergie et du climat de l'Eure
WAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
WATERBEHEERPLAN 2016-202129
Doelstellingen
N Kwalitatief beheer van het oppervlaktewater, het grondwater en de
beschermde gebieden;
N Kwantitatief beheer van het oppervlaktewater en het grondwater;
N Het beginsel van kostenterugwinning van waterdiensten toepassen;
N Duurzaam watergebruik promoten;
N Overstromingsrisco’s voorkomen en beheren;
N Water opnieuw integreren in de leefomgeving;
N Een kader uitwerken voor de productie van hernieuwbare energie op basis
van water en de bodem;
N Bijdragen aan de uitvoering van een gecoördineerd waterbeleid en aan de
uitwisseling van kennis.
Voor meer informatie
8 pijlers van het Waterbeheerplan (WBP) 2016-2021
WAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
STRIJD TEGEN OVERSTROMINGEN30
Wordt de juiste voorziening toegepast?
Nee
Ja
Nee
Infiltratie
Ja
Opvangbekken
Vervolgens lozing
in riool
Nee
Nee
Ja
Ja
Verontreinigde
bodem /
risicoactiviteit
Waterswinnings
gebied
Grondwater
> 2m
Doorlatende
bodem
Lozing in oppervlaktewater
toegelaten maar eventueel
filtratiesysteem te voorzien
Vergunningsaanvraag
voor
nieuwbouw/heropbouw
Lozing in
oppervlakte-
water mogelijk
Nee
Ja
Goedkeuring van het departement
Water voor het toestaan van lozingen
in het oppervlaktewater.
(hydromorfologische wijziging
Oui
Nee
Prioriteit 1
Prioriteit 2
Prioriteit 3
Beslis
sin
gsboom
bij
mili
euverg
unnin
gen
Sourc
e/B
ron :
Phili
ppe G
enon
–Leefm
ilie
u B
russel
WAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
STRIJD TEGEN OVERSTROMINGEN31
Heeft zij werkte in het juiste apparaat?
Tool « QUADEAU » voor beheer van regenwater
http://www.leefmilieu.brussels/themas/duurzame-stad/stedenbouw/de-toolbox-voor-duurzame-wijkontwikkeling
WAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
STRIJD TEGEN OVERSTROMINGEN32
Is de retentievoorziening goed gedimensioneerd?
N Het retentievolume (“opvangbekken”)
• Gedimensioneerd op basis van alle ondoorlatend gemaakte oppervlakten
(dak, parking, dreef, terras, …):
• 25 l/m² ondoorlatende oppervlakte
• Lekdebiet van maximum 5 l/sec.ha ondoorlatende oppervlakte
N Het recuperatievolume:
• Gedimensioneerd op basis van de waterrecuperatie en de behoeften;
• Of forfaitair volume van 33 l/m² dakoppervlakte
WAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
STRIJD TEGEN OVERSTROMINGEN33
In aanmerking te nemen oppervlakte?
N Beheer van de impact van “overstromingen”: retentievolume
• Nieuwbouw & Heropbouw
Ja voor de totale oppervlakte die door het project
ondoorlatend is gemaakt
Voorbeeld: een kantoortoren wordt afgebroken om een woning te
bouwen. De oppervlakten die in aanmerking moeten worden
genomen, omvatten dus ook de plaats waar de kantoortoren stond
• Zware renovatie
Alleen de pas ondoorlatend gemaakte oppervlakte
N Regenwaterrecuperatie: het recuperatievolume
• Nieuwbouw
• Heropbouw
• Zware renovatie
(1) Motivatie indien bepaalde daken niet worden meegeteld (groendaken, terrassen, ...)
Ja voor de totale (1) dakoppervlakte
WAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
RECUPERATIE VAN REGENWATER34
INZAMELING
N Type van inzameloppervlakte (alleen daken om de kwaliteit van het
ingezamelde water te garanderen)
N Leidingen
N Voorfilters
OPSLAG
N Regenput
N Overloop
N Aanvulling met stadswater
VOORZIENING
N Leidingen
N Distributiewijze
N Behandeling
SYSTEMEN VOOR RECUPERATIE VAN REGENWATER
Sourc
e/B
ron
: W
WF
–L’e
au d
e p
luie
WAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
RECUPERATIE VAN REGENWATER35
INZAMELING
Type van inzameloppervlakte (alleen daken om de kwaliteit van het
ingezamelde water te garanderen)
N Welke daken worden aangesloten op de regenput?
• Bestaand systeem, plaats van de regenput
N Welke type van bedekking?
• Leien, pannen, epdm-membraan, thermisch gelakt aluminium
N Begaanbare daken?
• Risico van vervuiling van het water in de regenput
N Groendak?
• Beïnvloedt eventueel gebruik van het opgevangen regenwater
N Hoeveelheid opgevangen regenwater
• Type van dakbedekking, oriëntatie
Leidingen
N Type van netwerk voor distributie van regenwater
N Technische voorschriften (cf. Belgaqua)
N Compatibiliteit van de voorzieningen met het regenwater
Voorfilters
WAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
RECUPERATIE VAN REGENWATER36
OPSLAG
Regenpunt
N Bestaand of nieuw ?
N Plaats en afmetingen
Overloop
N Aansluiting op de riool of infiltratie
Aanvulling met stadwater
VOORZIENING
Leidingen
N Technische voorschriften (cf. Belgaqua)
N Omvang van het voorzieningsnet
Distributiewijze
N Gravitatie, pomp ?
Behandeling
WAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
RECUPERATIE VAN REGENWATER37
WAT
Sourc
e/B
ron :
Dossie
r | H
erg
ebru
ik v
an h
em
elw
ate
r
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
RECUPERATIE VAN REGENWATER38
Sourc
e/B
ron :
Dossie
r | H
erg
ebru
ik v
an h
em
elw
ate
r
WAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
RECUPERATIE VAN REGENWATER39
Het hergebruik van regenwater moet in een zo vroeg mogelijke projectfasegeïntegreerd worden.
N Definitie, raming van de waterbehoeften, indien mogelijk de verschillendeposten identificeren op basis van het programma
N De potentiële toepassingen van hemelwater in kwantiteit en kwaliteitidentificeren
N Het potentieel van het hergebruik van regenwater in kwantiteit en kwaliteitidentificeren
N Een coherente aanpak voor het hergebruik van hemelwater definiëren:
• Kan men de geselecteerde behoeften volledig of grotendeels methemelwater dekken?
• Is er een bijkomende bevoorrading nodig, bijvoorbeeld met grijs water?
• De bestemming van ongebruikt hemelwater voorzien (meer hemelwateropgevangen dan nodig), infiltratie, retentie, directe lozing in hetcollectieve afvoernet, enz.
WAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
RECUPERATIE VAN REGENWATER40
Het hergebruik van regenwater moet in een zo vroeg mogelijke projectfase
geïntegreerd worden.
N Een eerste dimensionering van de tank berekenen, op basis van de in de
voorhaalbaarheidsstudie gekozen strategie
N De financiële impact van de installatie voor het hergebruik van hemelwater
evalueren: de investeringen en hun terugverdientijd berekenen
N Combinatie van een vertragende functie en van het hergebruik van
hemelwater
In de praktijk, Tools voor het beheer van Regenwater op perceelsniveau
(RWB-tool/ QUADEAU-tool):
www.leefmilieu.brussels/themas/water/duurzaam-waterbeheer/tool-voor-
het-beheer-van-regenwater-op-perceelsniveau?view_pro=1
Tools voor keuze en dimensionering van de regenwaterbeheersing.
WAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
ALTERNATIEF BEHEER VAN REGENWATER41
N Het regenwater beheren zo dicht mogelijk bij het punt waar het neerkomt;
N Overstromingen en droogte tegengaan;
N De grondwaterspiegel laten vollopen;
N Vervuiling van het regenwater voorkomen;
N De watercyclus weer integreren in het landschap;
N De waarde van het water herstelle.
Source/Bron: Revue A+241 p 34. Eau et ville diffuse.
Illustratie Christian Nolf en Urban Design Workshop Stiemerbeek 2012
WAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
ALTERNATIEF BEHEER VAN REGENWATER42
Identificatie van de beperkingen van de siteProximité :
N De nabijheid van:
• een overstromingsgebied, overstromingsrisico van het perceel of de
percelen stroomafwaarts;
• een drinkwaterwinningsgebied;
• een beschermingsgebied voor natuurlijke sites (type Natura 2000);
N De bezettingsdichtheid van het project;
N De uitrustingen in de ondergrond;
N De aanwezigheid van vervuilde grond en het risico van migratie van de
vervuiling;
N De samenstelling van de geologische lagen (doorlatendheid van de
bodem) en de geomorfologie van de ondergrond;
N De aanwezigheid van een ondergronds waterbekken vlakbij de oppervlakte;
N De topografie van het terrein;
N De afvoermogelijkheden.
WAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
RATIONEEL WATERGEBRUIK43
De distributie-installatie in het gebouw moet:
N voldoen aan de technische voorschriften in het repertorium van Belgaqua;
N rekening houden met de aanbevelingen van de norm NBN EN806, deel 1,
maar vooral deel 2.
Criteria voor de distributie-installatie in het gebouw:
N Eenvoud;
N Opspoorbare en toegankelijke installatie;
N Afsluiters interventies vergemakkelijken;
N Nabijheid van de aftappunten;
N Warmwaterverliezen beperken;
N De druk in de installatie regelen;
N De kwaliteit van het water handhaven;
N Opvolging van het verbruik en opsporen van lekken.
EN 806
WAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
RATIONEEL WATERGEBRUIK44
Plaatsing van waterbesparende apparatuur:
N Debietbegrenzers;
N Kranen met debietbegrenzende aanslag;
N Zelfsluitende kranen;
N Mengkranen;
N WC met zuinige spoeling;
N Droog toilet;
N Urinoirs met laag debiet en zonder water;
N Zuinige uitrusting voor de keuken en de wasplaats.
WAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
RATIONEEL WATERGEBRUIK45
Informatie winnen en zuinig omspringen met water
N Keuze tussen douche en bad;
N Tijd doorgebracht onder de douche;
N De wasmachine of vaatwasser alleen opzetten wanneer ze vol zijn;
N Het gebruik van voorwasprogramma's beperken;
N De voorkeur geven aan één grote afwas in plaats van meerdere kleine;
N De auto wassen met een spons en een emmer;
N Het water niet laten lopen terwijl je je tanden poetst, idem voor de afwas
N Lekken onmiddellijk repareren;
N …
WAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
INHOUDSTAFEL46
Guide bâtiment durable : 9 thèmes
Energie
Beheer van project, de werf, het gebouw
Fysieke omgeving
Welzijn, comfort & gezondheid
Menselijke omgeving
Mobiliteit
Water
Natuurontwikkeling
Materiaal
ENE
MAN
MOB
NAT
PHY
HUM
MAT
WAT
WEL
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
NATUURONTWIKKELING47
In welke zin sluit het project aan bij de natuur die op site
aanwezig is?
In welke mate is er in het project plaats voor biodiversiteit en
voor de exploitatie ervan?
NAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
NATUURONTWIKKELING48
Hoofdpunten
N Maximum herbegroeiing
• Permeabilisatie
• Inheemse beplanting
N Apparaten voor biodiversiteit
• Groendak
• Groene gevels
N Nature Experience
Biplan, arch.: Bxleco1 et FHW, foto : Yvan Glavie Source/Bron : Vert d’Iris (www.vertdiris.net)
055
NAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
BIODIVERSITEIT49
Definitie
Biodiversiteit is de diversiteit van soorten of genetisch materiaal.
Biodiversiteit bestaat dankzij de ecosystemen.
Ecosystemen bieden de mens voeding, geneesmiddelen,
materialen zoals hout, vezels, olie, enz.
Ze regelen natuurlijke processen zoals de watercyclus, de
bestuiving, het klimaat, de koolstofcyclus enz., en ondersteunen
de elementaire ecologische functies en processen zoals de
voedselketen, de fotosynthese, de bodemvorming, enz.
Source/Bron : Referentieel-B
NAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
AANPAK50
De bestaande toestand observeren en kennen
N Voorafgaande ecologische diagnose.
• Plaatsbeschrijving: Welke milieus zijn aanwezig? Welke kwaliteit? Welk
statuut? Welke soorten? Welke ontwikkelingspotentiëlen?
• Informatie over de contractuele verplichtingen die verband houden met de
reglementering die van toepassing is op de operatie (aanwezigheid van
een waterwinning, een soort met erfgoedwaarde, een kwetsbare biotoop,
een gebied met een bijzonder beschermingsstatuut - type Natura 2000,
een beschermde habitat)
Algemene staat van het
coulisselandschap – voorafgaande
ecologische diagnose
Source/Bron: www.dervenn.com
Interactieve kaart van de biodiversiteit van Leefmilieu Brussel:
http://geoportal.ibgebim.be/webgis/biodiversiteit.phtml
NAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
AANPAK51
De aanwezige fauna en flora identificeren om ze te beschermen of hun
terugkeer te bevorderen
Dwergvleermuis (Photo/Foto : Leefmilieu Brussel)
Pimpelmees (Source/Bron : Wikipedia)
Koninginnenpage (Source/Bron : Wikipedia)
Iris Meidoorn
NAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
AANPAK52
Uitheemse, potentieel invasieve planten- en diersoorten verbieden
N Ze bedreigen onze biodiversiteit!
N Ze kunnen het ecologisch evenwicht verstoren.
Aziatisch lieveheersbeestje Reuzeberenklauw
Zie Europees project
www.alterias.be
NAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
AANPAK53
Behouden
N Concrete maatregelen treffen om de biotoop zo respectvol en nauwgezet
mogelijk te behouden. (Bv. Specifieke maatregelen opgenomen in het
beheerplan van de werf: beschermingsperimeters, circulatieplannen, enz.)
Compenseren
N Nieuwe milieus creëren waarin de natuur zich kan ontwikkelen, als
compensatie voor het ontbreken of vernietigen van de biotoop > het
ecologisch potentieel van de ruimte behouden, zelfs bij renovatie (zie tool
BAF)
Creche Plasky, arch. MDW
Bestaande toestand Geplande toestand
073
NAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
AANPAK54
Oplossingen diversificeren
N Aanleg van tuinen in volle grond, vochtige zones, groene gevels,
groendaken, …om de fauna bijkomende habitats te geven.
NAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
TOOL55
BAF = Biotoop-Oppervlaktefactor = Indicator
N Geeft een indicatie van de potentiële ecologische waarde op basis van de
beschikbare grond op het perceel.
N Ratio tussen de ecologische nuttige oppervlakte en de totale
perceeloppervlakte
Source/Bron : Dossier | Biodiversiteit in de stad maximaliseren
NAT
BAF =Ecologisch nuttige oppervlakte
Oppervlakte van het perceel
Bestaand gebouw of renovatie Nieuw gebouw
Grondinneming Aanbevolen BAF
Woningen
tot 0,37 0,60 0,60
van 0,38 tot 0,49 0,45 0,60
meer dan 0,50 0,30 0,60
Winkels, kantoren,
besturen0,30 0,30
Industrieën (of
Gemengd)0,30 0,30
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
TOOL56
De BAF
N De BAF van de verschillende voorzieningen hangt af van de ecologische
waarde van deze voorzieningen.
NAT
BAF
Ondoorlatend oppervlak Ondoorlatende verharding voor zowel lucht als water, zonder plantengroei (bv. beton, asfalt, tegels met een onderlaag van mortel)
0
Gedeeltelijk ondoorlatend oppervlak Verharding die lucht en water doorlaat, normaal gezien geen plantengroei (bv. klinkers, mozaïektegels, tegels met een onderlaag van grind/zand)
0,3
Halfopen oppervlak Verharding die lucht en water doorlaat, infiltratie van regenwater, met plantengroei (bv. houten bevloering, grasbetonplaten)
0,5
Oppervlak met plantengroei op dun substraat Oppervlak met (extensieve) plantengroei op ondergrondse bouwwerken of platte daken met een substraat van minder dan 20 cm.
0,5
Oppervlak met plantengroei op dik substraat Oppervlak met (intensieve) plantengroei op ondergrondse bouwwerken of platte daken met een substraat van meer dan 20 cm.
0,7
Oppervlak met plantengroei in volle grond Plantengroei in volle grond (bv.: grasperk) voor de ontwikkeling van flora en fauna 0,8
Oppervlak met gedifferentieerde plantengroei in volle grond Plantengroei in volle grond met een grote biologische diversiteit (bv.: bomen, struiken, bloemenweiden, vijvers, enz.).
1
Groene gevels en groene omheinings- en keermuren Intensieve plantengroei op of langs gevels, tuinmuren, enz. 0,5 S
ourc
e/B
ron :
Dossie
r |B
iodiv
ers
iteit in
de s
tad m
axim
alis
ere
n
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
TOOL57
De BAF
N Om rekening te houden met de context van het perceel vermenigvuldigt het
Referentieel-B de BAF met een correctiecoëfficiënt.
N BAF bestaande toestand < BAF geplande toestand
N Gebruiksvriendelijke tool, die echter beperkt is omdat hij geen rekening
houdt met de fauna, de economische en culturele dimensie, …
* www.geo-vlaanderen.agiv.be
NAT
Correctiecoëfficiënt
In het stadscentrum* (DICHTBEBOUWDE stad) 1,1
Andere (GROENE stad) 1
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
TOOL58
Natuurplan 2016-2020
Potentieel voor de oprichting van een Brusselse Ecologische Hoofdstructuur
Bron: Leefmilieu Brussels - BIM – Van den Balck (2011)
www.leefmilieu.brussels/themas/groene-ruimten-en-biodiversiteit/acties-van-het-gewest/natuurplan
NAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
INHOUDSTAFEL59
Guide bâtiment durable : 9 thèmes
Energie
Beheer van project, de werf, het gebouw
Fysieke omgeving
Welzijn, comfort & gezondheid
Menselijke omgeving
Mobiliteit
Water
Natuurontwikkeling
Materiaal
ENE
MAN
MOB
NAT
PHY
HUM
MAT
WAT
WEL
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
60
Op welke manier houdt het project rekening met de mogelijke
uitputting van grondstoffen of met de materiaalcyclus?
Welke grondstoffen, welke hulpbronnen kunnen noodzakelijk
zijn om een bouwmateriaal of -product te vervaardigen of te
gebruiken?
Zijn ze hernieuwbaar?
Indien ze hernieuwbaar zijn, zijn ze dan per definitie ook
onuitputtelijk?
MAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
61
Hoofdpunten
N De keuze van materialen en bouwproducten
N Herstel en recycling
N Constructieve aanpassingsvermogen
Palette d'isolants thermiques
(sources diverses)Source/Bron : CERAA asbl Diamant, Rénovation maison
unifamiliale (Batex 2007)
architecte : MODELMO
Source/Bron : CERAA asbl
033
MAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
DE MATERIAALKEUZE62
Er bestaan tal van keuzehulpmiddelen gebaseerd op een
levenscyclusanalyse:
N Ecolabels
N Classificatietools
• Gemakkelijk te gebruiken, gebaseerd op een eigen beoordelingsmethode.
• De verschillende beschouwde materialen worden vergeleken bij een
gelijke prestatie en vervolgens geklasseerd volgens hun respectieve
impact.
N Begeleidingstools
• Compilatie van milieugegevens en technische gegevens
• Voor een kruisgewijze aanpak: kwalitatief EN kwantitatief
N Evaluatietools
• Gebruiken de impactgegevens van een productenbank
• Maken het de gebruiker mogelijk meerdere scenario’s te vergelijken op
basis van een bepaald aantal impactindicatoren.
• Op het niveau van een constructie-element OF op het niveau van het
gebouw in zijn geheel
MAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
CYCLUS VAN MATERIE63
N Kies materialen en producten met een lage impact op het milieu en de
gezondheid
N Houd rekening met de te verwachten levensduur van de materialen en
elementen
Afval = Hulpbronnen = Grondstoffen
Bron: VITO nv
MAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
CYCLUS VAN MATERIE64
N Overweeg het gebruik van materialen en producten uit recuperatiekanalen
N Houd vooral rekening met de levensduur
Bron : loblolly-house, Maryland, USA, 2006
http://kierantimberlake.com/pages/view/20/loblolly-house/parent:3
MAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
CONSTRUCTIEVE AANPASSINGSVERMOGEN65
Integreer de notie bouwhiërarchie
N Hoewel een gebouw na afloop van de werken als een geheel wordt
afgeleverd, hebben niet alle onderdelen dezelfde levensduur.
De duurzaamheidslagen van een gebouw.
Bron: “How buildings learn”, Stewart Brand, 1994
MAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
RECUPERATIE EN HERGEBRUIK VAN BOUWMATERIALEN EN -ELEMENTEN66
Ondanks het feit dat de bouwondernemingen sommige elementen
recupereren die ze in het kader van hun activiteiten kunnen
gebruiken, eindigt een verpletterende meerderheid van de
materialen die voor aanvang van de werken al aanwezig zijn in het
gebouw en niet ter plaatse worden behouden, in de container,
waar ze het statuut van afval krijgen. Hoewel een groot deel
hiervan zal worden gesorteerd en gerecycleerd, had een niet te
verwaarlozen percentage van deze elementen ook
gedemonteerd, schoongemaakt en eventueel hersteld en
opnieuw in de materiaalcyclus ingebracht kunnen worden, zodat
ze een tweede leven zouden krijgen in een ander gebouw of op
hetzelfde bouwterrein.Source/Bron : Etude Déchets, ceraa asbl & rotor asbl, 2011
MAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
RECUPERATIE EN HERGEBRUIK VAN BOUWMATERIALEN EN -ELEMENTEN67
Een vraag die zich opdringt …
N Moeten de bouwmaterialen die in het gebouw aanwezig zijn, per definitie
worden afgevoerd, vervangen?
N Indien een materiaal in goede staat is of hersteld kan worden, maar niet
gebruikt kan worden in het kader van het project: welke bestemming kan
het dan nog krijgen?
N Kunnen tweedehandse materialen worden geïntegreerd in het project, en
zo ja, onder welke voorwaarden?
http://opalis.be/
MAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
HUM MOB WAT NAT MAT
RECUPERATIE EN HERGEBRUIK VAN BOUWMATERIALEN EN -ELEMENTEN68
Strategie 1 : Hergebruik van materialen in situ
N Demontage en hergebruik beschreven in het bestek
N Integratie van hanteringsrisico’s (percentage schade) + voorzieningen voor
tijdelijke opslag
Strategie 2 : Hergebruik voorzien door de ontwerper
N Project ontworpen rond hergebruik: duidelijke identificatie van de bronnen
en toepassingen van "alternatieve" materialen door de architect
(productieafval/industrieel afval/werven in de buurt)
Strategie 3 : Hergebruik voorgesteld door de algemene aannemer
N Voorraad tweedehandsmateriaal uit afbraak van eerdere werven dat aan de
klant wordt aangeboden voor zijn project (kwaliteit en mogelijke
besparingen)
Strategie 4 : Hergebruik voorzien door de bouwheer
N De bouwheer vraagt de aannemer tweedehandsmaterialen te gebruiken die
hij zelf heeft aangekocht (Zie Opalis bestekuittreksels) of die uit zijn eigen
voorraad komen (in het geval van de gemeenten).
Slide geïnspireerd door Rotor
MAT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE?69
Een renovatieproject moet flexibel en aanpasbaar zijn
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE?70
N Verschillende hefbomen tegelijk hanteren (ligging,
parkeersituatie, enz.) om het concept ecomobiliteit te
maximaliseren
N Toezien op een goede afstemming tussen de voorzieningen
(bv.: geïntegreerd ontwerp van de paden en de
parkeergelegenheid)
N Streven naar een maximale kwaliteit van deze voorzieningen …
en niet naar de minimumnormen!
N De behoeften van alle gebruikers integreren: PBM’s, fietsers,
voetgangers, van projectontwerp tot uitvoering ervan
HET RENOVATIEPROJECT MOET HET VOLGENDE OMVATTEN:
N Wegen en paden die voor iedereen toegankelijk zijn
N Voldoende ruimte om fietsen te stallen
… veilig, geïntegreerd, zichtbaar, verlicht, …
N Eventueel: alternatieve voorzieningen om fietsen te stallen
(ophanghaken, fietsenliften, enz.)
N Een redelijk aanbod van parkeerplaatsen voor motorvoertuigen,
volgens behoeften en context!
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE?71
N Drinkwater = een waardevolle hulpbron;
• Gemiddeld waterverbruik in Brussel: +/- 100 l/j.pers.
• Doelstelling: 65 l/j.pers
N Rationeel watergebruik:
• Gebruik drinkwater besparende voorzieningen: besparing
van 30 tot 100%;
• Volg het verbruik en herstel lekken: 120 tot + 2.000 euro/jaar;
• Spring zuinig om met water.
N Regenwater kan meer dan 40% van onze behoeften dekken,
maar:
• Dakoppervlakte aangesloten?
• Mogelijkheid om aftappunten aan te sluiten?
N De keuze van opvangoppervlakten heeft een invloed op de
kwaliteit en de hoeveelheid van het opgevangen water.
N Geen aansluitingen tussen de regenwaterinstallatie en de
drinkwaterinstallatie
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE?72
N Alternatief beheer van regenwater op het perceel maakt perfect
deel uit van een algemenere benadering die tot doel heeft:
• De levenskwaliteit van de bewoners te verbeteren:
microklimaat, ruimte voor contact met de natuur,
ontspanning, ontmoetingen, uitwisselingen,…
• De biodiversiteit te doen toenemen.
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE?73
N 5 sleutelprincipes voor een maximale biodiversiteit, ongeacht
het project:
• Rekening houden met de bestaande toestand
• Keuze van soorten die moeten worden beschermd, opnieuw
uitgezet
• Diversificatie van de habitats
• Rekening houden met de stedelijke omgeving
• Betrokkenheid, opleiding, communicatie
N In de fase van renovatiewerken:
• Bestaande toestand behouden: circulatieplannen, fysieke
bescherming
N Opleiding van actoren over de inzet en de principes van de
bescherming van biodiversiteit in de stad
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE?74
N Bij renovatie: integreer de notie bouwhiërarchie: in eenzelfde
gebouw hebben niet alle materialen dezelfde levensduur.
N 1e criterium voor keuze van een bouwmateriaal of -product:
vermogen om te voldoen aan de technische eisen en verwachte
prestaties
N Zodra het keuzepallet vastligt, kan worden gekozen voor het
materiaal/product met de laagste milieu- en gezondheidsimpact.
Afhankelijk van het project worden materialen en onderdelen uit
hergebruik en recuperatie aangewend
N Keuze maken met kennis van zaken, op basis van een
beoordeling van de impact aan de hand van een tool die een
volledige levenscyclusanalyse van de bouwmaterialen en -
producten omvat.
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE?75
N Voor de andere domeinen dan energie bestaat er geen unieke
tool om een volledige diagnose te maken.
N Wij hebben verschillende actiepistes behandeld voor 5 thema’s
die zwaar doorwegen in een tool zoals het Referentieel-B.
N Elk van deze thema’s heeft zijn eigen beoordelingstools.
N De kwaliteit van een goede diagnose bestaat erin de juiste
vragen te stellen op het juiste moment.
N Het is belangrijk een beroep te doen op de verschillende
actoren die betrokken zijn bij het renovatieproject omwille van
hun bekwaamheden, hun expertisedomein.
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
TOOLS76
Gids duurzame gebouwen:
www.gidsduurzamegebouwen.brussels
Intro | Een gebouw ontwerpen dat de sociale interactie bevordert
Dossier | De wisselwerking tussen een gebouw en zijn context bevorderen
Dossier | Een gebouw ontwerpen dat toegankelijk is voor iedereen
Website
N http://www.construire-adaptable.be/
N AWIPH Ontwerpgids voor toegankelijke gebouwen:
https://stedenbouw.irisnet.be/pdf/ontwerpgids-voor-toegankelijke-gebouwen
N http://stedenbouw.irisnet.be/spelregels/stedenbouwkundige-verordeningen-
svs/de-gewestelijke-stedenbouwkundige-verordening-gsv?set_language=nl
N http://www.access-i.be/
N https://sites.google.com/site/cawabasbl/
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
TOOLS77
Gids duurzame gebouwen:
www.gidsduurzamegebouwen.brussels
Intro | Actieve mobiliteit en duurzaam autogebruik bevorderen
Dossier | Fietsstallingen realiseren
Dossier | Actieve vervoerswijzen bevorderen
Dossier | Duurzaam autogebruik bevorderen
Website :
N Leefmilieu Brussel
De mobiliteit in Brussel
Parkeren (BWLKE)
N Brussel Mobiliteit
Technische publicaties
N Bruxelles 2040: www.mobil2040.irisnet.be
N Pro Velo : www.provelo.org/nl
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
TOOLS78
Gids duurzame gebouwen:
www.gidsduurzamegebouwen.brussels
Intro | Het waterbeheer verbeteren in duurzame gebouwen en op het perceel
Dossier | Overstromingen aanpakken
Dossier | Rationeel omgaan met water
Dossier | Het afvalwaterbeheer op het perceel verbeteren
Dossier | Hergebruik van hemelwater
Dossier | Beheer van het regenwater op het perceel
Website
N Leefmilieu Brussel
Waterbeheerplan
Tool voor het beheer van regenwater op perceelsniveau
N HYDROBRU : www.hydrobru.be/nl et Vivaqua : www.vivaqua.be/nl
N Aquiris : www.aquiris.be/nl
N WTCB :
Problématiques, enjeux et utilisation rationnelle de l’eau.(Franstalig) K. Dinne,ing, 2010 - WTCB, TV 229. Groendaken
N Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) : www.vmm.be
N Coördinatie Zenne : www.coordinationzenne.be
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
TOOLS79
Gids duurzame gebouwen:
www.gidsduurzamegebouwen.brussels
Intro | Opwaarderen, beschermen en ontwikkelen van de natuurlijkeomgeving in een duurzaam gebouw en op het perceel
Dossier | Habitat bieden aan fauna
Dossier | Een groene gevel realiseren
Dossier | Een groendak realiseren
Dossier | Biodiversiteit in de stad maximaliseren
Website
N Over de praktische aspecten van de integratie van de biodiversiteit in het project
Technische fiches van het BBP: www.biodiversite-positive.fr/moa/conception/
N Over de invasieve soorten
Website van AlterIAS (alternatieven voor invasieve planten): www.alterias.be
Federaal portaal Biodiversiteit – lijst van soorten volgens hun risicograad
http://ias.biodiversity.be/species/all
N Over de biodiversiteit in het algemeen in Brussel:
De biodiversiteit in Brussel en het groen en blauw netwerk
Brussel, groene stad, duurzame stad: www.leefmilieu.brussels/themas/duurzame-stad
Brussel, groene stad, stad vol natuur, film: http://vimeo.com/49589684
Natuuurplan: Gewestelijk Natuurplan 2016-2020 voor het Brussels Gewest (14 april2016)
N Over de stedelijke biodiversiteit : http://entrelianes.org/accueil.html
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
TOOLS80
Gids duurzame gebouwen:
www.gidsduurzamegebouwen.brussels
Intro | Duurzaam materiaalgebruik
Dossier | De levenscyclus van materialen: analyse, informatiebronnen enkeuzehulpmiddelen
Dossier | Duurzame keuze van bouwtechnieken en structuurelementen
Dossier | Duurzame keuze van thermische isolatiematerialen
Dossier | Duurzame keuze van materialen voor dakbedekking
Dossier | Duurzame keuze van materialen voor gevelbekleding
Dossier | Duurzame keuze van raamkaders
Dossier | Duurzame keuze van niet-dragende muren en tussenwanden
Dossier | Duurzame keuze van bekledingsmaterialen voor binnenmuren en plafonds
Dossier | Duurzame keuze van de binnenvloerbekleding
WebsiteN Hergebruik
Guide pratique du réemploi et réutilisation des matériaux de construction (2011-2013/
Ressources asbl et CCW) (Franstalig)
Tweedehandsmaterialen in de bouw : overzicht van de vraag en de behoeften van
(private en professionele) gebruikers (Studie BCR 2015)
Advies op de website van Opalis : FAQ
WRAP (UK) : Reclaimed building products guide
Design for reuse primer (USA/2010)
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
?
81
?
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017
CONTACT
BEDANKT VOOR UW AANDACHT
82
Pierre WILLEM
Ingénieur projet
écorce sa
+ 32 4 226 91 60