OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR...

82
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN Pierre WILLEM Renovatie met aandacht voor diverse aspecten naast het energieaspect Biodiversiteit, water, materialen, mobiliteit en aanpasbaarheid DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE HERFST 2017 Op basis van de presentatie van CERAA

Transcript of OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR...

Page 1: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING

DUURZAME GEBOUWEN

Pierre WILLEM

Renovatie met aandacht voor diverse aspecten naast het energieaspect

Biodiversiteit, water, materialen, mobiliteit en aanpasbaarheid

DIAGNOSETOOLS VOOR

RENOVATIE

HERFST 2017

Op basis van de presentatie van CERAA

Page 2: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

DOELSTELLINGEN VAN DE PRESENTATIE2

N De maatregelen die verband houden met andere thema’s van

duurzaam bouwen identificeren.

N De uitdagingen en het gewicht ervan in het kader van een

gebouw met een lage milieu-impact beoordelen.

N Bepalen welke vragen moeten worden gesteld tijdens

diagnoses met het doel deze andere thema’s, die verder reiken

dan energie alleen, te integreren.

Page 3: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

INHOUDSTAFEL3

Gids Duurzame Gebouwen : 9 thema’s

Energie

Beheer van project, de werf, het gebouw

Fysieke omgeving

Welzijn, comfort & gezondheid

Menselijke omgeving

Mobiliteit

Water

Natuurontwikkeling

Materiaal

ENE

MAN

PHY

WEL

HUM

MOB

WAT

NAT

MAT

Page 4: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID4

Op welke manier biedt het project ruimte voor hernieuwd

woon- of werkplezier, aangepast aan de hedendaagse en

toekomstige levensomstandigheden?

Op welke manier maakt het de ontplooiing van veelvuldige

sociale interacties mogelijk?

HUM

Page 5: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID5

N Integratie

N Mogelijkheden voor sociale interactie

N Gebruik van lokale materialen

N Participatie

N Apparaten voor PBM’s

042

Source/Bron : [Bât Ex] Savonnerie Heymans, 1000

Bruxelles, MDW architectures, photo : Y. Glavie

Sources/Bronnen : Bureau d’architecture Stekke+Fraas architecte(s) et AAAA architects et

http://utopiabrussels.wordpress.com

060

Source/Bron : [Bât Ex] Espoir, 1080 Bruxelles, Atelier

d’architecture Carnoy Crayon, Photo : Y. Glavie

HUM

Page 6: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID6

Menselijke omgeving

N Hoe kunnen architectuur en planning de relaties tussen mensen

bevorderen?

« Niet alleen in de nieuwe technische snufjes moeten modellen

worden gezocht om onze toekomst te garanderen, maar ook in

nieuwe relaties tussen mensen die steunen op vertrouwen,

solidariteit en delen. »

Dominique Gauzin-Müller, 2009, exposition Habiter écologique, Cité de l’Architecture, Paris

150

Source/Bron : www.plan-a.be BATEX (2011) Vier Winden

Salle de gymnastique,

salle polyvalente avec cuisine

pour fêtes et réunions et activités extra-scolaires

Photo/Foto : Lieven Soete

HUM

Page 7: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID7

Menselijke omgeving

N De sociale tweedeling tussen wijken verkleinen

• De levenskwaliteit en de veiligheid in alle wijken verbeteren

• Het aanbod van voorzieningen en diensten benutten

N De sociale cohesie binnen de wijk en het gebouw verbeteren

• Sociale gemengdheid en functionele gemengdheid binnen gebouwen

en wijken

• Gemeenschappelijk gebruik van bepaalde ruimten (gedeelde kantoren,

gemeenschappelijke wasplaatsen, enz.)

N Zo veel mogelijk mensen toegang geven tot huisvesting

• Woonvormen op maat van uiteenlopende behoeften en nieuwe

levenswijzen

• Functionele flexibiliteit: zorgt voor aanpasbaarheid naarmate

gebruiken, situaties, … evolueren

• Toegankelijkheid van gebouwen voor PBM’s

HUM

Page 8: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID8

Menselijke omgeving - 3 niveaus van gelegenheden voor uitwisselingen

N De contactmogelijkheden die de wijk biedt aan het gebouw:

• Kan de inplanting van een gebouw profiteren van een stadsomgeving die

contactmogelijkheden biedt?

N De contactmogelijkheden die het gebouw biedt aan de wijk:

• Hoe kan een gebouw het isolement van mensen helpen verkleinen?

• Hoe moet de interface tussen omgeving en gebouw worden behandeld?

• Hoe kan voor sociale controle worden gezorgd?

N De contactmogelijkheden binnen het gebouw:

• Hoe kunnen we gemeenschappelijke lokalen aanbieden die zijn

afgestemd op de behoeften van de bewoners?

• Hoe kunnen we de contactmogelijkheden in de doorloopruimten

optimaliseren?

• Hoe kunnen we zorgen voor een sociale mix in het gebouw?

• Hoe maakt het gebouw een functionele mix mogelijk?

• Hoe kunnen we de voorwaarden voor het naast elkaar bestaan van

deze verschillende functies optimaliseren?

HUM

Page 9: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID9

… voor ALLEN

Source/Bron : Bruxelles Mobilité

Personen met een

beperking

Kinderen

Oudere personen

(toenemend aantal!)

Tijdelijke PBM’s

en

situationele PBM’s

Page 10: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID10

Aanpasbaarheid van de ruimten

Sourc

e/B

ron

: «

Un lo

gem

ent pour

tous –

Pour

une W

allo

nie

accessib

le »

, in

itia

tive d

u M

inis

tre

de l’A

ctio

n s

ocia

le, du L

ogem

ent

et

de la

Santé

de la

Régio

n W

allo

nne, W

illy T

am

inia

ux

HUM

TOEGANKELIJKE

WONING

Woning waarin PBM’s

toegang hebben tot en

kunnen rondlopen in

minstens de woonkamer

en de wc’s*, …

GE

BR

UIK

CIR

CU

LA

TIE

TO

EG

AN

G

Toegankelijke woning

waarvan de ruwbouw

aanpassingen mogelijk

maakt mits lichte werken

Woning waarin PBM’s

toegang hebben tot,

kunnen rondlopen in en

gebruik kunnen maken

van elk vertrek

AANPASBARE

WONINGAANGEPASTE

WONING

Ofwel een toegankelijke wc in een aparte ruimte of in de badkamer

Ofwel een aangepaste wc in de gemeenschappelijke ruimten van collectieve woningen

Page 11: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID11

Aanpasbare ruimten

N Universele toegankelijkheid

• Een obstakelvrije omgeving gericht op de behoeften van zo veel mogelijk

gebruikers

• Zonder gespecialiseerde aanpassingen

N Reisweg

• De wensen naleven

• Direct karakter

• Voorsprong geven aan actieve verplaatsingswijzen

N Afmetingen

• Breedte van de doorgang

• Helling of profil

N Kwaliteitscriteria (volgens het type van materialen)

• Vlakheid

• Stabiliteit

• Stijfheid

• Afwezigheid van obstakels

HUM

Page 12: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID12

Aanpasbare ruimten – Voorbeeld

Source/Bron : Dossier aires libres : « Logement – adoptons l’adaptable ! », novembre 2008

HUM

Aanpasbare woning Aangepaste woning

Page 13: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID13

Ontwerpgids voor toegankelijke gebouwenHUM

Page 14: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

INHOUDSTAFEL14

Gids Duurzame Gebouwen : 9 thema’s

Energie

Beheer van project, de werf, het gebouw

Fysieke omgeving

Welzijn, comfort & gezondheid

Menselijke omgeving

Mobiliteit

Water

Natuurontwikkeling

Materiaal

ENE

MAN

MOB

NAT

PHY

HUM

MAT

WAT

WEL

Page 15: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

MOBILITEIT15

Hoe kan het project, dankzij zijn ligging, inplanting en

ontwerp, de ecomobiliteit en de zachte mobiliteit bevorderen

tegen een lage kostprijs voor de gemeenschap?

MOB

Page 16: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

MOBILITEIT16

Hoofdpunten

N Fietsenstalling

N Actieve mobiliteit

N Beperking van motorvoertuigen

N Transit reflectie

Fiets locale Mundo B

Foto : ceraa asbl

Autoloze zondag

Foto : www.neocity.be

067

MOB

Page 17: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

TOEGANKELIJKHEID VAN DE SITE17

N De “pantoffelafstand”: 800 meter, of 10-13 minuten te voet, wordt

beschouwd als haalbaar voor elke gemiddelde wandelaar (3,6 - 4,8 km/uur)

N Binnen een “straal” van 2 kilometer rond het gebouw moet het volgende te

vinden zijn:

• Alle winkels en voorzieningen voor dagelijkse en wekelijkse

benodigdheden, werkkernen

• De stations van het openbaar vervoer

N De aandachtspunten zijn:

• De kwaliteit van deze voorzieningen

• De afstand tussen het gebouw en de voorzieningen

• De kwaliteit van de paden om ze te bereiken

MOB

Page 18: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

TOEGANKELIJKHEID VAN DE SITE18

Très bien desservie

Bien desservie

Moyennement desservie

Non urbanisable

Criteria

N Afstand

N Type van halle

N Frequentie

Source/Bron : RRU, Région de Bruxelles capitale

MOB

Zeer goed bediend

Goed bediend

Matig goed bediend

Niet voor stadsuitbreiding

geschikt

Page 19: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

FIESTENSTALLING19

Aanpak

N Welk type van fietsenstalling?

N Hoeveel plaatsen?

N Welke criteria toepassen?

Kwaliteitscriteria

N Comfortabel

N In de onmiddellijke nabijheid

N Veiligheid

N Toegankelijk

N Geïntegreerd

N Verlicht

N Beschut

MOB

Page 20: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

FIESTENSTALLING20

Welk type van fietsenstalling?

Voldoende ruimte Beperkte ruimte

Source/Bron : ICEDD

MOB

Afgesloten lokaal Overdekte fietsenstalling Fietsentrommel Niet-overdekte fietsenstalling

Page 21: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

FIESTENSTALLING21

Hoeveel plaatsen?

N Cijfermatige voorschriften: Cijfermatige voorschriften:

N Kwaliteitscriteria:

• Beveiligd, overdekt, voorzien van adequate bevestigingsmechanismen

• Woning: een afgesloten lokaal in de buurt van de woningen en de weg

• Scholen en ziekenhuizen: bij voorkeur in het gebouw

• Langdurig parkeren: 50% van de plaatsen is overdekt

MOB

Source/Bron : Dossier | Réaliser des parkings à vélos

Minimaal 1 fiets per 3 bewoners Gemiddeld

1 fiets per 2 bewoners

Optimaal volgens het referentieel

Grootte van de

woningen:

Aantal te plannen

plaatsen

Grondoppervlakte,

keerruimte niet

inbegrepen (*)

Aantal te plannen

plaatsen

Grondoppervlakte,

keerruimte niet

inbegrepen (*)

Aantal te plannen

plaatsen

Grondoppervlakte,

keerruimte niet

inbegrepen (*)

1 kamer of studio 1 1,10 m² tot

2,85 m²

1 1,10 m² tot 2,85 m² 2 2,20 m² tot 5,70 m²

2 kamers 1 1,10 m² tot 2,85 m² 1 of 2 1,65 m² tot 4,28 m² 3 3,30 m² tot 8,50 m²

3 kamers 1 of 2 1,32 m² tot 3,42 m² 2 2,20 m² tot 5,70 m² 4 4,40 m² tot 12,50

4 kamers 1 of 2 1,65 m² tot 4,28 m² 2 of 3 2,75 m² tot 7,13 m² 5 5,50 m² tot 15,70

5 kamers 2 1,98 m² tot 5,13 m² 3 3,30 m² tot 8,55 m² 6 6,60 m² tot 7,10 m²

(*) Oppervalkte voor loodrecht afwisselend hoog-laag parkeren aan weerskanten van de keerruimte = 1,10 m2;

Oppervlakte voor loodrecht parkeren op gelijk niveau aan één kant van de keerruimte = 2,85 m2

Page 22: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

FIESTENSTALLING22

Welke technische criteria toepassen?

N Dimensionering van de parkeerruimten

• Afmetingen van een fiets: 0,65 m x 2 m, of 1,3 m².

• Afstand tussen 2 gestalde fietsen: 0,4 m tot 0,75 m

• Breedte van de deur: 1 m

N Gebruikte oppervlakte

MOB

Page 23: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

FIESTENSTALLING23

Welke technische criteria toepassen?

N Dimensionering van de toegang tot de fietsenstallingen

• Vermijden dat fietser ingewikkelde of gevaarlijke manoeuvres moet

uitvoeren.

• De doorgangen moeten voldoende vrije hoogte bieden (minstens 2,20 m).

• De stalling bevindt zich bij voorkeur op de benedenverdieping.

• Indien nodig moet een hellingbaan of een trap met fietsgoot worden

aangelegd.

• Een hellingbaan verdient de voorkeur boven een trap.

MOB

Page 24: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

PARKEREN VAN WAGENS24

Aanbod aanpassen aan de context: Brussel (GSV)

N Huisvesting

• Minimum 1plaats/woning

• Maximum 2plaatsen/woning

N Kantoren

Opmerking: Mogelijkheid hiervan af te wijken mits motivatie

MOB

Aantal plaatsen BVO

Zone A 1/200 m²

Zone B 1/100 m²

Zone C 1/60 m²

Page 25: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

VERANDERING VAN GEWOONTEN25

Carpooling en autodelen

MOB

Cambio: 8.000 abonnees in het BHG

Page 26: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

INHOUDSTAFEL26

Guide bâtiment durable : 9 thèmes

Energie

Beheer van project, de werf, het gebouw

Fysieke omgeving

Welzijn, comfort & gezondheid

Menselijke omgeving

Mobiliteit

Water

Natuurontwikkeling

Materiaal

ENE

MAN

MOB

NAT

PHY

HUM

MAT

WAT

WEL

Page 27: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

27

Welke impact heeft het project op de natuurlijke cyclus van

het water?

Wat zijn de voorzieningen voor een respectvol gebruik van het

water?

WAT

Page 28: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

28

Hoofdpunten

N Recuperatie van regenwater

N Sanitaire kwaliteit van het water

N Regenwater : infiltratie + behoud

N Rationeel gebruik van water

N Afvalwaterbeheer

Foto : Valérie MAHAUT Foto : Agence locale de

l'énergie et du climat de l'Eure

WAT

Page 29: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

WATERBEHEERPLAN 2016-202129

Doelstellingen

N Kwalitatief beheer van het oppervlaktewater, het grondwater en de

beschermde gebieden;

N Kwantitatief beheer van het oppervlaktewater en het grondwater;

N Het beginsel van kostenterugwinning van waterdiensten toepassen;

N Duurzaam watergebruik promoten;

N Overstromingsrisco’s voorkomen en beheren;

N Water opnieuw integreren in de leefomgeving;

N Een kader uitwerken voor de productie van hernieuwbare energie op basis

van water en de bodem;

N Bijdragen aan de uitvoering van een gecoördineerd waterbeleid en aan de

uitwisseling van kennis.

Voor meer informatie

8 pijlers van het Waterbeheerplan (WBP) 2016-2021

WAT

Page 30: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

STRIJD TEGEN OVERSTROMINGEN30

Wordt de juiste voorziening toegepast?

Nee

Ja

Nee

Infiltratie

Ja

Opvangbekken

Vervolgens lozing

in riool

Nee

Nee

Ja

Ja

Verontreinigde

bodem /

risicoactiviteit

Waterswinnings

gebied

Grondwater

> 2m

Doorlatende

bodem

Lozing in oppervlaktewater

toegelaten maar eventueel

filtratiesysteem te voorzien

Vergunningsaanvraag

voor

nieuwbouw/heropbouw

Lozing in

oppervlakte-

water mogelijk

Nee

Ja

Goedkeuring van het departement

Water voor het toestaan van lozingen

in het oppervlaktewater.

(hydromorfologische wijziging

Oui

Nee

Prioriteit 1

Prioriteit 2

Prioriteit 3

Beslis

sin

gsboom

bij

mili

euverg

unnin

gen

Sourc

e/B

ron :

Phili

ppe G

enon

–Leefm

ilie

u B

russel

WAT

Page 31: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

STRIJD TEGEN OVERSTROMINGEN31

Heeft zij werkte in het juiste apparaat?

Tool « QUADEAU » voor beheer van regenwater

http://www.leefmilieu.brussels/themas/duurzame-stad/stedenbouw/de-toolbox-voor-duurzame-wijkontwikkeling

WAT

Page 32: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

STRIJD TEGEN OVERSTROMINGEN32

Is de retentievoorziening goed gedimensioneerd?

N Het retentievolume (“opvangbekken”)

• Gedimensioneerd op basis van alle ondoorlatend gemaakte oppervlakten

(dak, parking, dreef, terras, …):

• 25 l/m² ondoorlatende oppervlakte

• Lekdebiet van maximum 5 l/sec.ha ondoorlatende oppervlakte

N Het recuperatievolume:

• Gedimensioneerd op basis van de waterrecuperatie en de behoeften;

• Of forfaitair volume van 33 l/m² dakoppervlakte

WAT

Page 33: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

STRIJD TEGEN OVERSTROMINGEN33

In aanmerking te nemen oppervlakte?

N Beheer van de impact van “overstromingen”: retentievolume

• Nieuwbouw & Heropbouw

Ja voor de totale oppervlakte die door het project

ondoorlatend is gemaakt

Voorbeeld: een kantoortoren wordt afgebroken om een woning te

bouwen. De oppervlakten die in aanmerking moeten worden

genomen, omvatten dus ook de plaats waar de kantoortoren stond

• Zware renovatie

Alleen de pas ondoorlatend gemaakte oppervlakte

N Regenwaterrecuperatie: het recuperatievolume

• Nieuwbouw

• Heropbouw

• Zware renovatie

(1) Motivatie indien bepaalde daken niet worden meegeteld (groendaken, terrassen, ...)

Ja voor de totale (1) dakoppervlakte

WAT

Page 34: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

RECUPERATIE VAN REGENWATER34

INZAMELING

N Type van inzameloppervlakte (alleen daken om de kwaliteit van het

ingezamelde water te garanderen)

N Leidingen

N Voorfilters

OPSLAG

N Regenput

N Overloop

N Aanvulling met stadswater

VOORZIENING

N Leidingen

N Distributiewijze

N Behandeling

SYSTEMEN VOOR RECUPERATIE VAN REGENWATER

Sourc

e/B

ron

: W

WF

–L’e

au d

e p

luie

WAT

Page 35: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

RECUPERATIE VAN REGENWATER35

INZAMELING

Type van inzameloppervlakte (alleen daken om de kwaliteit van het

ingezamelde water te garanderen)

N Welke daken worden aangesloten op de regenput?

• Bestaand systeem, plaats van de regenput

N Welke type van bedekking?

• Leien, pannen, epdm-membraan, thermisch gelakt aluminium

N Begaanbare daken?

• Risico van vervuiling van het water in de regenput

N Groendak?

• Beïnvloedt eventueel gebruik van het opgevangen regenwater

N Hoeveelheid opgevangen regenwater

• Type van dakbedekking, oriëntatie

Leidingen

N Type van netwerk voor distributie van regenwater

N Technische voorschriften (cf. Belgaqua)

N Compatibiliteit van de voorzieningen met het regenwater

Voorfilters

WAT

Page 36: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

RECUPERATIE VAN REGENWATER36

OPSLAG

Regenpunt

N Bestaand of nieuw ?

N Plaats en afmetingen

Overloop

N Aansluiting op de riool of infiltratie

Aanvulling met stadwater

VOORZIENING

Leidingen

N Technische voorschriften (cf. Belgaqua)

N Omvang van het voorzieningsnet

Distributiewijze

N Gravitatie, pomp ?

Behandeling

WAT

Page 37: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

RECUPERATIE VAN REGENWATER37

WAT

Sourc

e/B

ron :

Dossie

r | H

erg

ebru

ik v

an h

em

elw

ate

r

Page 38: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

RECUPERATIE VAN REGENWATER38

Sourc

e/B

ron :

Dossie

r | H

erg

ebru

ik v

an h

em

elw

ate

r

WAT

Page 39: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

RECUPERATIE VAN REGENWATER39

Het hergebruik van regenwater moet in een zo vroeg mogelijke projectfasegeïntegreerd worden.

N Definitie, raming van de waterbehoeften, indien mogelijk de verschillendeposten identificeren op basis van het programma

N De potentiële toepassingen van hemelwater in kwantiteit en kwaliteitidentificeren

N Het potentieel van het hergebruik van regenwater in kwantiteit en kwaliteitidentificeren

N Een coherente aanpak voor het hergebruik van hemelwater definiëren:

• Kan men de geselecteerde behoeften volledig of grotendeels methemelwater dekken?

• Is er een bijkomende bevoorrading nodig, bijvoorbeeld met grijs water?

• De bestemming van ongebruikt hemelwater voorzien (meer hemelwateropgevangen dan nodig), infiltratie, retentie, directe lozing in hetcollectieve afvoernet, enz.

WAT

Page 40: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

RECUPERATIE VAN REGENWATER40

Het hergebruik van regenwater moet in een zo vroeg mogelijke projectfase

geïntegreerd worden.

N Een eerste dimensionering van de tank berekenen, op basis van de in de

voorhaalbaarheidsstudie gekozen strategie

N De financiële impact van de installatie voor het hergebruik van hemelwater

evalueren: de investeringen en hun terugverdientijd berekenen

N Combinatie van een vertragende functie en van het hergebruik van

hemelwater

In de praktijk, Tools voor het beheer van Regenwater op perceelsniveau

(RWB-tool/ QUADEAU-tool):

www.leefmilieu.brussels/themas/water/duurzaam-waterbeheer/tool-voor-

het-beheer-van-regenwater-op-perceelsniveau?view_pro=1

Tools voor keuze en dimensionering van de regenwaterbeheersing.

WAT

Page 41: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

ALTERNATIEF BEHEER VAN REGENWATER41

N Het regenwater beheren zo dicht mogelijk bij het punt waar het neerkomt;

N Overstromingen en droogte tegengaan;

N De grondwaterspiegel laten vollopen;

N Vervuiling van het regenwater voorkomen;

N De watercyclus weer integreren in het landschap;

N De waarde van het water herstelle.

Source/Bron: Revue A+241 p 34. Eau et ville diffuse.

Illustratie Christian Nolf en Urban Design Workshop Stiemerbeek 2012

WAT

Page 42: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

ALTERNATIEF BEHEER VAN REGENWATER42

Identificatie van de beperkingen van de siteProximité :

N De nabijheid van:

• een overstromingsgebied, overstromingsrisico van het perceel of de

percelen stroomafwaarts;

• een drinkwaterwinningsgebied;

• een beschermingsgebied voor natuurlijke sites (type Natura 2000);

N De bezettingsdichtheid van het project;

N De uitrustingen in de ondergrond;

N De aanwezigheid van vervuilde grond en het risico van migratie van de

vervuiling;

N De samenstelling van de geologische lagen (doorlatendheid van de

bodem) en de geomorfologie van de ondergrond;

N De aanwezigheid van een ondergronds waterbekken vlakbij de oppervlakte;

N De topografie van het terrein;

N De afvoermogelijkheden.

WAT

Page 43: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

RATIONEEL WATERGEBRUIK43

De distributie-installatie in het gebouw moet:

N voldoen aan de technische voorschriften in het repertorium van Belgaqua;

N rekening houden met de aanbevelingen van de norm NBN EN806, deel 1,

maar vooral deel 2.

Criteria voor de distributie-installatie in het gebouw:

N Eenvoud;

N Opspoorbare en toegankelijke installatie;

N Afsluiters interventies vergemakkelijken;

N Nabijheid van de aftappunten;

N Warmwaterverliezen beperken;

N De druk in de installatie regelen;

N De kwaliteit van het water handhaven;

N Opvolging van het verbruik en opsporen van lekken.

EN 806

WAT

Page 44: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

RATIONEEL WATERGEBRUIK44

Plaatsing van waterbesparende apparatuur:

N Debietbegrenzers;

N Kranen met debietbegrenzende aanslag;

N Zelfsluitende kranen;

N Mengkranen;

N WC met zuinige spoeling;

N Droog toilet;

N Urinoirs met laag debiet en zonder water;

N Zuinige uitrusting voor de keuken en de wasplaats.

WAT

Page 45: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

RATIONEEL WATERGEBRUIK45

Informatie winnen en zuinig omspringen met water

N Keuze tussen douche en bad;

N Tijd doorgebracht onder de douche;

N De wasmachine of vaatwasser alleen opzetten wanneer ze vol zijn;

N Het gebruik van voorwasprogramma's beperken;

N De voorkeur geven aan één grote afwas in plaats van meerdere kleine;

N De auto wassen met een spons en een emmer;

N Het water niet laten lopen terwijl je je tanden poetst, idem voor de afwas

N Lekken onmiddellijk repareren;

N …

WAT

Page 46: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

INHOUDSTAFEL46

Guide bâtiment durable : 9 thèmes

Energie

Beheer van project, de werf, het gebouw

Fysieke omgeving

Welzijn, comfort & gezondheid

Menselijke omgeving

Mobiliteit

Water

Natuurontwikkeling

Materiaal

ENE

MAN

MOB

NAT

PHY

HUM

MAT

WAT

WEL

Page 47: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

NATUURONTWIKKELING47

In welke zin sluit het project aan bij de natuur die op site

aanwezig is?

In welke mate is er in het project plaats voor biodiversiteit en

voor de exploitatie ervan?

NAT

Page 48: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

NATUURONTWIKKELING48

Hoofdpunten

N Maximum herbegroeiing

• Permeabilisatie

• Inheemse beplanting

N Apparaten voor biodiversiteit

• Groendak

• Groene gevels

N Nature Experience

Biplan, arch.: Bxleco1 et FHW, foto : Yvan Glavie Source/Bron : Vert d’Iris (www.vertdiris.net)

055

NAT

Page 49: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

BIODIVERSITEIT49

Definitie

Biodiversiteit is de diversiteit van soorten of genetisch materiaal.

Biodiversiteit bestaat dankzij de ecosystemen.

Ecosystemen bieden de mens voeding, geneesmiddelen,

materialen zoals hout, vezels, olie, enz.

Ze regelen natuurlijke processen zoals de watercyclus, de

bestuiving, het klimaat, de koolstofcyclus enz., en ondersteunen

de elementaire ecologische functies en processen zoals de

voedselketen, de fotosynthese, de bodemvorming, enz.

Source/Bron : Referentieel-B

NAT

Page 50: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

AANPAK50

De bestaande toestand observeren en kennen

N Voorafgaande ecologische diagnose.

• Plaatsbeschrijving: Welke milieus zijn aanwezig? Welke kwaliteit? Welk

statuut? Welke soorten? Welke ontwikkelingspotentiëlen?

• Informatie over de contractuele verplichtingen die verband houden met de

reglementering die van toepassing is op de operatie (aanwezigheid van

een waterwinning, een soort met erfgoedwaarde, een kwetsbare biotoop,

een gebied met een bijzonder beschermingsstatuut - type Natura 2000,

een beschermde habitat)

Algemene staat van het

coulisselandschap – voorafgaande

ecologische diagnose

Source/Bron: www.dervenn.com

Interactieve kaart van de biodiversiteit van Leefmilieu Brussel:

http://geoportal.ibgebim.be/webgis/biodiversiteit.phtml

NAT

Page 51: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

AANPAK51

De aanwezige fauna en flora identificeren om ze te beschermen of hun

terugkeer te bevorderen

Dwergvleermuis (Photo/Foto : Leefmilieu Brussel)

Pimpelmees (Source/Bron : Wikipedia)

Koninginnenpage (Source/Bron : Wikipedia)

Iris Meidoorn

NAT

Page 52: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

AANPAK52

Uitheemse, potentieel invasieve planten- en diersoorten verbieden

N Ze bedreigen onze biodiversiteit!

N Ze kunnen het ecologisch evenwicht verstoren.

Aziatisch lieveheersbeestje Reuzeberenklauw

Zie Europees project

www.alterias.be

NAT

Page 53: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

AANPAK53

Behouden

N Concrete maatregelen treffen om de biotoop zo respectvol en nauwgezet

mogelijk te behouden. (Bv. Specifieke maatregelen opgenomen in het

beheerplan van de werf: beschermingsperimeters, circulatieplannen, enz.)

Compenseren

N Nieuwe milieus creëren waarin de natuur zich kan ontwikkelen, als

compensatie voor het ontbreken of vernietigen van de biotoop > het

ecologisch potentieel van de ruimte behouden, zelfs bij renovatie (zie tool

BAF)

Creche Plasky, arch. MDW

Bestaande toestand Geplande toestand

073

NAT

Page 54: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

AANPAK54

Oplossingen diversificeren

N Aanleg van tuinen in volle grond, vochtige zones, groene gevels,

groendaken, …om de fauna bijkomende habitats te geven.

NAT

Page 55: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

TOOL55

BAF = Biotoop-Oppervlaktefactor = Indicator

N Geeft een indicatie van de potentiële ecologische waarde op basis van de

beschikbare grond op het perceel.

N Ratio tussen de ecologische nuttige oppervlakte en de totale

perceeloppervlakte

Source/Bron : Dossier | Biodiversiteit in de stad maximaliseren

NAT

BAF =Ecologisch nuttige oppervlakte

Oppervlakte van het perceel

Bestaand gebouw of renovatie Nieuw gebouw

Grondinneming Aanbevolen BAF

Woningen

tot 0,37 0,60 0,60

van 0,38 tot 0,49 0,45 0,60

meer dan 0,50 0,30 0,60

Winkels, kantoren,

besturen0,30 0,30

Industrieën (of

Gemengd)0,30 0,30

Page 56: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

TOOL56

De BAF

N De BAF van de verschillende voorzieningen hangt af van de ecologische

waarde van deze voorzieningen.

NAT

BAF

Ondoorlatend oppervlak Ondoorlatende verharding voor zowel lucht als water, zonder plantengroei (bv. beton, asfalt, tegels met een onderlaag van mortel)

0

Gedeeltelijk ondoorlatend oppervlak Verharding die lucht en water doorlaat, normaal gezien geen plantengroei (bv. klinkers, mozaïektegels, tegels met een onderlaag van grind/zand)

0,3

Halfopen oppervlak Verharding die lucht en water doorlaat, infiltratie van regenwater, met plantengroei (bv. houten bevloering, grasbetonplaten)

0,5

Oppervlak met plantengroei op dun substraat Oppervlak met (extensieve) plantengroei op ondergrondse bouwwerken of platte daken met een substraat van minder dan 20 cm.

0,5

Oppervlak met plantengroei op dik substraat Oppervlak met (intensieve) plantengroei op ondergrondse bouwwerken of platte daken met een substraat van meer dan 20 cm.

0,7

Oppervlak met plantengroei in volle grond Plantengroei in volle grond (bv.: grasperk) voor de ontwikkeling van flora en fauna 0,8

Oppervlak met gedifferentieerde plantengroei in volle grond Plantengroei in volle grond met een grote biologische diversiteit (bv.: bomen, struiken, bloemenweiden, vijvers, enz.).

1

Groene gevels en groene omheinings- en keermuren Intensieve plantengroei op of langs gevels, tuinmuren, enz. 0,5 S

ourc

e/B

ron :

Dossie

r |B

iodiv

ers

iteit in

de s

tad m

axim

alis

ere

n

Page 57: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

TOOL57

De BAF

N Om rekening te houden met de context van het perceel vermenigvuldigt het

Referentieel-B de BAF met een correctiecoëfficiënt.

N BAF bestaande toestand < BAF geplande toestand

N Gebruiksvriendelijke tool, die echter beperkt is omdat hij geen rekening

houdt met de fauna, de economische en culturele dimensie, …

* www.geo-vlaanderen.agiv.be

NAT

Correctiecoëfficiënt

In het stadscentrum* (DICHTBEBOUWDE stad) 1,1

Andere (GROENE stad) 1

Page 58: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

TOOL58

Natuurplan 2016-2020

Potentieel voor de oprichting van een Brusselse Ecologische Hoofdstructuur

Bron: Leefmilieu Brussels - BIM – Van den Balck (2011)

www.leefmilieu.brussels/themas/groene-ruimten-en-biodiversiteit/acties-van-het-gewest/natuurplan

NAT

Page 59: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

INHOUDSTAFEL59

Guide bâtiment durable : 9 thèmes

Energie

Beheer van project, de werf, het gebouw

Fysieke omgeving

Welzijn, comfort & gezondheid

Menselijke omgeving

Mobiliteit

Water

Natuurontwikkeling

Materiaal

ENE

MAN

MOB

NAT

PHY

HUM

MAT

WAT

WEL

Page 60: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

60

Op welke manier houdt het project rekening met de mogelijke

uitputting van grondstoffen of met de materiaalcyclus?

Welke grondstoffen, welke hulpbronnen kunnen noodzakelijk

zijn om een bouwmateriaal of -product te vervaardigen of te

gebruiken?

Zijn ze hernieuwbaar?

Indien ze hernieuwbaar zijn, zijn ze dan per definitie ook

onuitputtelijk?

MAT

Page 61: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

61

Hoofdpunten

N De keuze van materialen en bouwproducten

N Herstel en recycling

N Constructieve aanpassingsvermogen

Palette d'isolants thermiques

(sources diverses)Source/Bron : CERAA asbl Diamant, Rénovation maison

unifamiliale (Batex 2007)

architecte : MODELMO

Source/Bron : CERAA asbl

033

MAT

Page 62: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

DE MATERIAALKEUZE62

Er bestaan tal van keuzehulpmiddelen gebaseerd op een

levenscyclusanalyse:

N Ecolabels

N Classificatietools

• Gemakkelijk te gebruiken, gebaseerd op een eigen beoordelingsmethode.

• De verschillende beschouwde materialen worden vergeleken bij een

gelijke prestatie en vervolgens geklasseerd volgens hun respectieve

impact.

N Begeleidingstools

• Compilatie van milieugegevens en technische gegevens

• Voor een kruisgewijze aanpak: kwalitatief EN kwantitatief

N Evaluatietools

• Gebruiken de impactgegevens van een productenbank

• Maken het de gebruiker mogelijk meerdere scenario’s te vergelijken op

basis van een bepaald aantal impactindicatoren.

• Op het niveau van een constructie-element OF op het niveau van het

gebouw in zijn geheel

MAT

Page 63: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

CYCLUS VAN MATERIE63

N Kies materialen en producten met een lage impact op het milieu en de

gezondheid

N Houd rekening met de te verwachten levensduur van de materialen en

elementen

Afval = Hulpbronnen = Grondstoffen

Bron: VITO nv

MAT

Page 64: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

CYCLUS VAN MATERIE64

N Overweeg het gebruik van materialen en producten uit recuperatiekanalen

N Houd vooral rekening met de levensduur

Bron : loblolly-house, Maryland, USA, 2006

http://kierantimberlake.com/pages/view/20/loblolly-house/parent:3

MAT

Page 65: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

CONSTRUCTIEVE AANPASSINGSVERMOGEN65

Integreer de notie bouwhiërarchie

N Hoewel een gebouw na afloop van de werken als een geheel wordt

afgeleverd, hebben niet alle onderdelen dezelfde levensduur.

De duurzaamheidslagen van een gebouw.

Bron: “How buildings learn”, Stewart Brand, 1994

MAT

Page 66: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

RECUPERATIE EN HERGEBRUIK VAN BOUWMATERIALEN EN -ELEMENTEN66

Ondanks het feit dat de bouwondernemingen sommige elementen

recupereren die ze in het kader van hun activiteiten kunnen

gebruiken, eindigt een verpletterende meerderheid van de

materialen die voor aanvang van de werken al aanwezig zijn in het

gebouw en niet ter plaatse worden behouden, in de container,

waar ze het statuut van afval krijgen. Hoewel een groot deel

hiervan zal worden gesorteerd en gerecycleerd, had een niet te

verwaarlozen percentage van deze elementen ook

gedemonteerd, schoongemaakt en eventueel hersteld en

opnieuw in de materiaalcyclus ingebracht kunnen worden, zodat

ze een tweede leven zouden krijgen in een ander gebouw of op

hetzelfde bouwterrein.Source/Bron : Etude Déchets, ceraa asbl & rotor asbl, 2011

MAT

Page 67: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

RECUPERATIE EN HERGEBRUIK VAN BOUWMATERIALEN EN -ELEMENTEN67

Een vraag die zich opdringt …

N Moeten de bouwmaterialen die in het gebouw aanwezig zijn, per definitie

worden afgevoerd, vervangen?

N Indien een materiaal in goede staat is of hersteld kan worden, maar niet

gebruikt kan worden in het kader van het project: welke bestemming kan

het dan nog krijgen?

N Kunnen tweedehandse materialen worden geïntegreerd in het project, en

zo ja, onder welke voorwaarden?

http://opalis.be/

MAT

Page 68: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

HUM MOB WAT NAT MAT

RECUPERATIE EN HERGEBRUIK VAN BOUWMATERIALEN EN -ELEMENTEN68

Strategie 1 : Hergebruik van materialen in situ

N Demontage en hergebruik beschreven in het bestek

N Integratie van hanteringsrisico’s (percentage schade) + voorzieningen voor

tijdelijke opslag

Strategie 2 : Hergebruik voorzien door de ontwerper

N Project ontworpen rond hergebruik: duidelijke identificatie van de bronnen

en toepassingen van "alternatieve" materialen door de architect

(productieafval/industrieel afval/werven in de buurt)

Strategie 3 : Hergebruik voorgesteld door de algemene aannemer

N Voorraad tweedehandsmateriaal uit afbraak van eerdere werven dat aan de

klant wordt aangeboden voor zijn project (kwaliteit en mogelijke

besparingen)

Strategie 4 : Hergebruik voorzien door de bouwheer

N De bouwheer vraagt de aannemer tweedehandsmaterialen te gebruiken die

hij zelf heeft aangekocht (Zie Opalis bestekuittreksels) of die uit zijn eigen

voorraad komen (in het geval van de gemeenten).

Slide geïnspireerd door Rotor

MAT

Page 69: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE?69

Een renovatieproject moet flexibel en aanpasbaar zijn

Page 70: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE?70

N Verschillende hefbomen tegelijk hanteren (ligging,

parkeersituatie, enz.) om het concept ecomobiliteit te

maximaliseren

N Toezien op een goede afstemming tussen de voorzieningen

(bv.: geïntegreerd ontwerp van de paden en de

parkeergelegenheid)

N Streven naar een maximale kwaliteit van deze voorzieningen …

en niet naar de minimumnormen!

N De behoeften van alle gebruikers integreren: PBM’s, fietsers,

voetgangers, van projectontwerp tot uitvoering ervan

HET RENOVATIEPROJECT MOET HET VOLGENDE OMVATTEN:

N Wegen en paden die voor iedereen toegankelijk zijn

N Voldoende ruimte om fietsen te stallen

… veilig, geïntegreerd, zichtbaar, verlicht, …

N Eventueel: alternatieve voorzieningen om fietsen te stallen

(ophanghaken, fietsenliften, enz.)

N Een redelijk aanbod van parkeerplaatsen voor motorvoertuigen,

volgens behoeften en context!

Page 71: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE?71

N Drinkwater = een waardevolle hulpbron;

• Gemiddeld waterverbruik in Brussel: +/- 100 l/j.pers.

• Doelstelling: 65 l/j.pers

N Rationeel watergebruik:

• Gebruik drinkwater besparende voorzieningen: besparing

van 30 tot 100%;

• Volg het verbruik en herstel lekken: 120 tot + 2.000 euro/jaar;

• Spring zuinig om met water.

N Regenwater kan meer dan 40% van onze behoeften dekken,

maar:

• Dakoppervlakte aangesloten?

• Mogelijkheid om aftappunten aan te sluiten?

N De keuze van opvangoppervlakten heeft een invloed op de

kwaliteit en de hoeveelheid van het opgevangen water.

N Geen aansluitingen tussen de regenwaterinstallatie en de

drinkwaterinstallatie

Page 72: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE?72

N Alternatief beheer van regenwater op het perceel maakt perfect

deel uit van een algemenere benadering die tot doel heeft:

• De levenskwaliteit van de bewoners te verbeteren:

microklimaat, ruimte voor contact met de natuur,

ontspanning, ontmoetingen, uitwisselingen,…

• De biodiversiteit te doen toenemen.

Page 73: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE?73

N 5 sleutelprincipes voor een maximale biodiversiteit, ongeacht

het project:

• Rekening houden met de bestaande toestand

• Keuze van soorten die moeten worden beschermd, opnieuw

uitgezet

• Diversificatie van de habitats

• Rekening houden met de stedelijke omgeving

• Betrokkenheid, opleiding, communicatie

N In de fase van renovatiewerken:

• Bestaande toestand behouden: circulatieplannen, fysieke

bescherming

N Opleiding van actoren over de inzet en de principes van de

bescherming van biodiversiteit in de stad

Page 74: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE?74

N Bij renovatie: integreer de notie bouwhiërarchie: in eenzelfde

gebouw hebben niet alle materialen dezelfde levensduur.

N 1e criterium voor keuze van een bouwmateriaal of -product:

vermogen om te voldoen aan de technische eisen en verwachte

prestaties

N Zodra het keuzepallet vastligt, kan worden gekozen voor het

materiaal/product met de laagste milieu- en gezondheidsimpact.

Afhankelijk van het project worden materialen en onderdelen uit

hergebruik en recuperatie aangewend

N Keuze maken met kennis van zaken, op basis van een

beoordeling van de impact aan de hand van een tool die een

volledige levenscyclusanalyse van de bouwmaterialen en -

producten omvat.

Page 75: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE?75

N Voor de andere domeinen dan energie bestaat er geen unieke

tool om een volledige diagnose te maken.

N Wij hebben verschillende actiepistes behandeld voor 5 thema’s

die zwaar doorwegen in een tool zoals het Referentieel-B.

N Elk van deze thema’s heeft zijn eigen beoordelingstools.

N De kwaliteit van een goede diagnose bestaat erin de juiste

vragen te stellen op het juiste moment.

N Het is belangrijk een beroep te doen op de verschillende

actoren die betrokken zijn bij het renovatieproject omwille van

hun bekwaamheden, hun expertisedomein.

Page 76: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

TOOLS76

Gids duurzame gebouwen:

www.gidsduurzamegebouwen.brussels

Intro | Een gebouw ontwerpen dat de sociale interactie bevordert

Dossier | De wisselwerking tussen een gebouw en zijn context bevorderen

Dossier | Een gebouw ontwerpen dat toegankelijk is voor iedereen

Website

N http://www.construire-adaptable.be/

N AWIPH Ontwerpgids voor toegankelijke gebouwen:

https://stedenbouw.irisnet.be/pdf/ontwerpgids-voor-toegankelijke-gebouwen

N http://stedenbouw.irisnet.be/spelregels/stedenbouwkundige-verordeningen-

svs/de-gewestelijke-stedenbouwkundige-verordening-gsv?set_language=nl

N http://www.access-i.be/

N https://sites.google.com/site/cawabasbl/

Page 77: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

TOOLS77

Gids duurzame gebouwen:

www.gidsduurzamegebouwen.brussels

Intro | Actieve mobiliteit en duurzaam autogebruik bevorderen

Dossier | Fietsstallingen realiseren

Dossier | Actieve vervoerswijzen bevorderen

Dossier | Duurzaam autogebruik bevorderen

Website :

N Leefmilieu Brussel

De mobiliteit in Brussel

Parkeren (BWLKE)

N Brussel Mobiliteit

Technische publicaties

N Bruxelles 2040: www.mobil2040.irisnet.be

N Pro Velo : www.provelo.org/nl

Page 78: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

TOOLS78

Gids duurzame gebouwen:

www.gidsduurzamegebouwen.brussels

Intro | Het waterbeheer verbeteren in duurzame gebouwen en op het perceel

Dossier | Overstromingen aanpakken

Dossier | Rationeel omgaan met water

Dossier | Het afvalwaterbeheer op het perceel verbeteren

Dossier | Hergebruik van hemelwater

Dossier | Beheer van het regenwater op het perceel

Website

N Leefmilieu Brussel

Waterbeheerplan

Tool voor het beheer van regenwater op perceelsniveau

N HYDROBRU : www.hydrobru.be/nl et Vivaqua : www.vivaqua.be/nl

N Aquiris : www.aquiris.be/nl

N WTCB :

Problématiques, enjeux et utilisation rationnelle de l’eau.(Franstalig) K. Dinne,ing, 2010 - WTCB, TV 229. Groendaken

N Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) : www.vmm.be

N Coördinatie Zenne : www.coordinationzenne.be

Page 79: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

TOOLS79

Gids duurzame gebouwen:

www.gidsduurzamegebouwen.brussels

Intro | Opwaarderen, beschermen en ontwikkelen van de natuurlijkeomgeving in een duurzaam gebouw en op het perceel

Dossier | Habitat bieden aan fauna

Dossier | Een groene gevel realiseren

Dossier | Een groendak realiseren

Dossier | Biodiversiteit in de stad maximaliseren

Website

N Over de praktische aspecten van de integratie van de biodiversiteit in het project

Technische fiches van het BBP: www.biodiversite-positive.fr/moa/conception/

N Over de invasieve soorten

Website van AlterIAS (alternatieven voor invasieve planten): www.alterias.be

Federaal portaal Biodiversiteit – lijst van soorten volgens hun risicograad

http://ias.biodiversity.be/species/all

N Over de biodiversiteit in het algemeen in Brussel:

De biodiversiteit in Brussel en het groen en blauw netwerk

Brussel, groene stad, duurzame stad: www.leefmilieu.brussels/themas/duurzame-stad

Brussel, groene stad, stad vol natuur, film: http://vimeo.com/49589684

Natuuurplan: Gewestelijk Natuurplan 2016-2020 voor het Brussels Gewest (14 april2016)

N Over de stedelijke biodiversiteit : http://entrelianes.org/accueil.html

Page 80: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

TOOLS80

Gids duurzame gebouwen:

www.gidsduurzamegebouwen.brussels

Intro | Duurzaam materiaalgebruik

Dossier | De levenscyclus van materialen: analyse, informatiebronnen enkeuzehulpmiddelen

Dossier | Duurzame keuze van bouwtechnieken en structuurelementen

Dossier | Duurzame keuze van thermische isolatiematerialen

Dossier | Duurzame keuze van materialen voor dakbedekking

Dossier | Duurzame keuze van materialen voor gevelbekleding

Dossier | Duurzame keuze van raamkaders

Dossier | Duurzame keuze van niet-dragende muren en tussenwanden

Dossier | Duurzame keuze van bekledingsmaterialen voor binnenmuren en plafonds

Dossier | Duurzame keuze van de binnenvloerbekleding

WebsiteN Hergebruik

Guide pratique du réemploi et réutilisation des matériaux de construction (2011-2013/

Ressources asbl et CCW) (Franstalig)

Tweedehandsmaterialen in de bouw : overzicht van de vraag en de behoeften van

(private en professionele) gebruikers (Studie BCR 2015)

Advies op de website van Opalis : FAQ

WRAP (UK) : Reclaimed building products guide

Design for reuse primer (USA/2010)

Page 81: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

?

81

?

Page 82: OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN - Leefmilieu Brussel · OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN: DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE –HERFST 2017 HUM MOB WAT NAT MAT 6 TOEGANKELIJKHEID & AANPASBAARHEID

OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : DIAGNOSETOOLS VOOR RENOVATIE – HERFST 2017

CONTACT

BEDANKT VOOR UW AANDACHT

82

Pierre WILLEM

Ingénieur projet

écorce sa

+ 32 4 226 91 60

[email protected]