De landelijke vogelmeetnetten in natuurbeheer en-beleid

Chris van Turnhout

Sovon Vogelonderzoek Nederland

• Onze missie: volgen populatie-veranderingen van alle wilde vogels in Nederland

• Monitoring gebaat bij continuïteit op de lange termijn

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Echter:

• Informatie-behoeften van opdrachtgevers en stakeholders veranderen

• Beweegredenen, voorkeuren en tijd van vrijwilligers veranderen

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Onze uitdaging: • Innoveren van meetnetten om aan nieuwe vragen

te voldoen• Waarborgen van oorspronkelijke doelstellingen• Garanderen van hoge participatie door

vrijwilligers -> binding & werving

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Netwerk Ecologische Monitoring:

- Samenwerkingsverband van overheidsorganisaties (Rijk, Provincies, Rijkswaterstaat)

- Continue afstemming van inwinning op de informatiebehoefte; streven naar vraagbundeling

- 17 landelijke meetnetten, coördinatie meestal door PGO’s

- Uitvoering grotendeels door vrijwillige waarnemers (+ provincies/instituten), op basis van gestandaardiseerde meetprotocollen

- Kwaliteitsbewaking door CBS

Constant effort sitesNestkaarten

Broedvogels 1973-77, 1998-2000, 2013-16

Winter- & trekvogelsBroedvogels

Algemene soorten Algemene soorten

Watervogels etc.

Ganzen en zwanen

Bijzondere soorten

Atlasprojecten

Schaarse soorten

Zeldzame soorten

Kolonievogels

Steekproef

Totaal

Winter- & trekvogels 1978-83, 2013-16

Meetnetten, uitvoering vooral door vrijwilligers

Sovon Vogelonderzoek Nederland

1984 1990 1995 2000 2005 2010 20150

20

40

60

80

100

120

140

160

Zomertortel 1984-2015

Inde

x

landelijke trends

Sovon Vogelonderzoek Nederland

0

50

100

150

200

250

1990 1995 2000 2005 2010 2015

inde

x

NL

HZZ

RIV

HZO

regionale trends

Sovon Vogelonderzoek Nederland

020406080

100120140160180200

1990 1993 1996 1999 2002 2005 2008 2011 2014

popu

latie-

index

agrarischbosopen natuurmoeras

indicatoren (Living Planet Index)

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Toename in informatie-behoefte:

• Van een handjevol naar 23 meetdoelen / beleidsvelden

• Zowel nationaal (Rode Lijst, exoten, indicatoren) als internationaal (VRL, FBI, TMAP): GOED!!

• Meer soorten en populaties

• Van landelijke trends naar provinciale en gebieden-trends (Natura 2000)

• Van signalerend naar evaluerend (meetnet-ontwerp!)

• Hogere ruimtelijke resolutie data

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Hoe?

1) Bijsturen bestaande telprojecten

bv. ANLb en SNL:

• afstemmen telmethode (BMP)• harmoniseren soortenlijsten• wat is al beschikbaar, wat is

extra nodig?• herijken prioriteiten

(soortselecties, regio’s,habitats)

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Via website aanbieden van vacante telgebieden

Sovon Vogelonderzoek Nederland

2) Starten nieuwe telprojecten

• Meetnet Urbane Soorten (2007)• Meetnet Agrarische Soorten (2009)• Meetnet Slaapplaatsen (2011)

- arbeidsextensief- instap-projecten voor

nieuwe tellers

Sovon Vogelonderzoek Nederland

3) Aanpassen telstrategie

• Variëren van telfrequentie:

elk jaar 2 telgebieden elk jaar 1 telgebied + 3 telgebieden elke 3 jaar (in rotatie)• Integrale gebiedskartering (SNL)• Aantrekkelijk voor vrijwilligers

Sovon Vogelonderzoek Nederland

NB. Jaarlijkse metingen blijven belangrijk!

- In geval van 6-jaarlijkse metingen zou landelijke trendbeoordeling voor 44% van de soorten foutief zijn (CBS)

- Op gebiedsniveau percentage nog veel hoger

Schmidt et al. 2015

Sovon Vogelonderzoek Nederland4) Technische vernieuwingen

Sovon Vogelonderzoek NederlandSinds 2011, AUTOCLUSTER software voor BMP: automatische interpretatie van waarnemingen per bezoek tot territoria

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Sinds 2016, AVIMAP: mobiele app voor invoer waarnemingen

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Substantiële reductie van bureauwerk:

BMPop papier autoclust. Avimap• Veldwerk 32 32 34• Bureauwerk 18 10 2Totaal 50 42 36

• Meer en gedetailleerdere data beschikbaar• Meer uniforme wijze van uitwerking • Meer validatie-mogelijkheden• Snellere feedback mogelijk• Herinterpretatie achteraf mogelijk• Vrij beschikbaar voor ‘derden’

Sovon Vogelonderzoek Nederland

• Web-tools om eigen data te bewerken• Meelees-rechten voor medetellers

(beheerders)

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Diverse output, o.a. soortgroep-kaarten

Sovon Vogelonderzoek Nederland

data beschikbaar via NDFF, informatie via sovon.nl

www.sovon.nl/soorten

Sovon Vogelonderzoek Nederland

www.sovon.nl/provincies/gebieden

Sovon Vogelonderzoek Nederland

5) Werving en opleiding

• Feedback & interactie• Cursussen & lezingen• Samenwerking met TBO’s

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Sovon Vogelonderzoek Nederland

Detailniveau BMP-data