KATTEN IN DE NEDERLANDSE NATUUR - Jasja Dekker · van 0.583 voor de kat (Felis catus) kan worden...

KATTENINDENEDERLANDSE

NATUURAfstudeeropdrachtBosenNatuurbeheer

AnnaSteen

KATTENINDENEDERLANDSE

NATUURAfstudeeropdrachtBosennatuurbeheer

AnnaSteen

JasjaDekkerDierecologieEnkhuizenstraat26,6843WZArnhem

JasjaDekkerJasjad@gmail.com

06-26932592

VanHallLarensteinLarensteinselaan26a,6882CTVelp

AfstudeerderAnnaSteen

anna.steen@hvhl.nl06-44847209

BegeleiderMariusChristiaans

marius.christiaans@hvhl.nl026-3695704of06-12835122

1september2016Gewijzigd:30november2016

VoorwoordDitonderzoeksrapportisonderdeelvanmijnopleidingBosenNatuurbeheeraanhogeschoolVanHallLarenstein.DitonderzoekisuitgevoerdinopdrachtvanJasjaDekkerDierecologie.

Hetwasnietmogelijkgeweestditonderzoekuittevoerenzonderdehulpvanverschillendemensen.Allevrijwilligersdieeencameravalindetuinhebbengehadhartelijkbedankt.DaarnaastwilikdeorganisatievanTuintellingbedankenvoorhetbenaderenvandevrijwilligersindeomgevingGouda.JeroendenHartog,bedanktdatdecameravallenmochtenwordenopgehangeninhetGoudsehoutendeReeuwijkseplassen.

Ookwilikgraagdevolgendemensenhartelijkbedanken:FemmieSmitvanDeDierenbescherming,MetaRijksvanStaatsbosbeheer,MichielvanderWeidevanNatuurmonumenten,WimKnolvanDeJagersverenigingenJipLouweKooijmansvanDeVogelbescherming.DaarnaastwilikRoosvanDoornbedankenvoorhetmeedenkenoverdeenquête.MariusChristiaansbedanktdatjemijnbegeleidervanuitVanHallLarensteinbentgeweest.AlslaatstewilikJasjaDekkerbedankenvoordeleukeenleerzameopdracht.

AnnaSteen

30augustus2016

InhoudsopgaveVoorwoord..............................................................................................................................................1

Samenvatting..........................................................................................................................................3

1. Inleiding...........................................................................................................................................5

2. Werkwijze........................................................................................................................................7

3. Literatuuronderzoek......................................................................................................................12

3.1 Algemenebeschrijvingkatenleefomgeving.........................................................................12

3.2Ecologischeffect...................................................................................................................16

3.3Beheerenbeleid...................................................................................................................20

4. Onderzoeksresultaten..................................................................................................................22

4.1 Enquête.................................................................................................................................22

4.2 Interviews..............................................................................................................................26

4.3 Cameravallen.........................................................................................................................29

4.4 Harmonia+.............................................................................................................................32

5 Conclusie/Discussie......................................................................................................................35

6.Aanbevelingen...................................................................................................................................39

Bibliografie............................................................................................................................................40

Bijlage....................................................................................................................................................44

Bijlage1: Vragenenquête.............................................................................................................45

Bijlage2: TNRNederland..............................................................................................................56

Bijlage3: Gesprekssamenvattingen..............................................................................................57

DeelADeJagersvereniging...........................................................................................................57

DeelBNatuurmonumenten..........................................................................................................59

DeelCDeVogelbescherming........................................................................................................61

DeelDDeDierenbescherming......................................................................................................63

DeelEStaatsbosbeheer.................................................................................................................65

SamenvattingInditonderzoekisgekekennaardeecologischeimpactvankatteninNederland.DeaanleidingvanditonderzoekwasdevraagvanJasjaDekkerDierecologie,watisdeimpactvanverwilderdekattenenhoewordthiermeeomgegaanmetbeheerenbeleid.DezevraagisondermeerontstaandoordemotievandePartijvoordeDierenwaarbijafschotvankattenisverboden.Tijdensditonderzoekisdevolgendehoofdvraaggeformuleerd:WatisdeecologischeimpactvanverwilderdekatteninNederlandenhoeveelinvloedheeftditopbeheerenbeleid?

Omdezevraagtekunnenbeantwoordenzijnverschillendeaspectenvanverwilderdekatten,huiskatten,omgevingsfactorenenbeheeronderzocht.Hetonderzoekisuitgevoerddoormiddelvaneenliteratuuronderzoek,stakeholderanalyse,hetplaatsenvancamaravallenintuinenennatuurgebiedeneenimpactassessmentmetHarmonia+.Destakeholderanalyseisuitgevoerddoormiddelvaneenenquêteenverschillendeinterviews.

BijbenaderingzijninNederland3–4miljoenhuiskatten,hiernaastzijnnogeens135.000tot1.2miljoenverwilderdekatten.Tijdensditonderzoekisdevolgendedefinitievoorverwilderdekattengebruikt:eenkatdiezichzonderdemens,zelfstandigkanreddenenalshetmogelijkiszichookzonderhulpprobeertvoortteplanten.Kattenhebbeneenpopulatiedichtheidindebebouwdekomvan17–50katten/km2en2–5katten/km2inbebostgebied.Alswekijkennaardepopulatiedichtheidvanvossenkomtditneerop0.5vossen/km2inhetbuitengebiedtot1.8vossen/km2ingebiedmetveelmenselijkeactiviteit.DitlaatziendatkatteninhogedichthedenvoorkomenindeNederlandsenatuur.

Deenquêteisdoor2081respondenteningevuld,hiervanhebben1782respondentendeheleenquêteingevuldenopgestuurd.Voorhetverwerkenvandegegevenszijnalleendevolledigingevuldeenquêtesgebruikt.Deenquêtelaatziendat78%vanderespondentenvoorhetverplichtchippenenregisterenvankattenis.Daarnaastvindenrespondentendateenverwilderdekathetbestteherkennenisaanschuwenagressiefgedrag.Deinterviewszijnmetdevolgendestakeholdersgehouden;Staatsbosbeheer,Natuurmonumenten,DeJagersvereniging,DeDierenbeschermingenDeVogelbescherming.TijdensdezegesprekkenblijktdatdestakeholdersheterovereenszijndatnogveelonduidelijkisoverdeecologischeimpactvankattenopdeNederlandsenatuur.Informatievoorzieningeneducatiemoetwordeningezetomkatteneigenarenbewusttemakenvandeverantwoordelijkheiddiezijdragen.

Intotaalzijntijdensditonderzoek15cameravallengebruikt,hiervanzijn10intuinenvanvrijwilligersgeplaatst.Deoverige5zijngeplaatstinnatuurgebiedGoudsehoutenReeuwijkseplassennabijGouda.Decameravallenuitdetuinenlatenziendatkattenveelvoudiggebruikmakenvandetuinen,in7vandetuinenkomen6–9verschillendekattenperlocatievoor.Decameravalleninhetnatuurgebiedlatenziendataanderandvandewoonwijk3kattenzijngezien,verderhetnatuurgebiedingaathetom1katperlocatie.Inhetnatuurgebiedzijnopeenlocatiewel22loslopendehondenwaargenomenwaarmaar1katisgezien.

TijdenshetonderzoekiseenimpactassessmentuitgevoerdmetHarmonia+.HieruitblijktdatdehuidigeverspreidingenhetaantalkatteninNederlandrisico’smetzichmeebrengt.Meteenscorevan0.583voordekat(Feliscatus)kanwordengeconcludeerddatdekatrisico’smetzichmeebrengt.UitdeanalysevanHarmonia+blijktdatdekateenhoogrisicovormtvoordegezondheidvanmensendierendeimpactdiedekattenkunnenhebbenopecosystemenhoogis.

HetisnietmogelijkomdoormiddelvanhetaantallenprooidiereninteschattenwatdeecologischeimpactvankatteninNederlandis.Voorhetaantallenprooidiereniseenbandbreedteberekend,hierbijisuitgegaanvanhetminstaantalkattenmetdeminsteprooientotdehoogsteschattingvanaantalkattenenprooien.Ditzouminimaalneerkomenop58.270.800–153.354.000prooienenmaximaal200.000.000–861.000.000prooien.Ditwiltnietzeggendathetecosysteemschadeondervindt,aantallenalleengevengeenjuisteindicatievandeimpact.Problemenlijkenvooralteontstaanbijkwetsbaresoortenwaarvandepopulatieonderdrukstaat.Hetisdaaromnodigomtekijkennaarkwetsbaresoortenenonderzoektedoennaarheteffectvanpredatiedoorkattenopdiespecifieke(doel)soort.Hetismogelijkomnaardoelsoortenonderzoektedoen,opdezemanierishetmogelijkvoldoendeinformatietevergarenombijvergelijkbaresoortensneltekunnenhandelen.

1. InleidingAleeuwenkomenhuiskattenvoorinNederland.InNederlandworden3tot4miljoenkattenalshuisdiergehoudenenishiermeebijuitstekhetfavorietegezelschapsdier(Borst,Megens,&Overgaauw,2011).Eendeelvandekattenleeftbinnenofblijftdichtbijhuis,eendeelisregelmatigbuiten.Eenderdecategorieleeftcontinuebuiten,aldanniet(deels)afhankelijkvandemens.Dezederdecategoriewordenzwerfkattenenverwilderdekattengenoemd(Neijenhuis&Niekerk,2015).Maarwatisheteffectvandezeverschillendecategorieënkattenopnatuurenfauna?OmvermeendeeffectenopnatuurteverminderenwordenineenaantalNederlandsenatuurgebiedenkatten,doormiddelvanafschot,bestreden.Instedelijkgebiedwordenverwilderdekattenzoveelmogelijkopgevangendoordierenasiels(PartijvoordeDieren,2013).Innovember2013isde“MotieThieme”(statenvoorstel:1527117)aangenomen.Metdezemotieverzoektdetweedekamerderegeringhetafschietenvanverwilderdekatteninhetbuitengebiedtestaken.DestaatsecretarisvanEconomischeZakenheeftdeuitvoeringvandemotievervolgensneergelegdbijdeprovinciesengemeenten.Indemeesteprovincieswordensindsdiengeenontheffingenmeerafgegevenvoorafschotvanverwilderdekatten.DeJagersverenigingheeftin2015gepleitvooreenontheffingvandeFlora-enfaunawetinalleprovincies.DeJagersvereniginggafaandatverwilderdekattennietindeNederlandsenatuurthuishorenenveelschadetoebrengenaaninheemsefauna.Indeprovincieswaarwelontheffingafgegevenzijn,wordenverwilderdekatten,onderandereopverzoekvanterreineigenareninbuitengebieden,afgeschoten(AlgemeenDagblad,2015).Inverschillendelandenisonderzoekgedaannaarzwerf/verwilderdekatten.Dezeonderzoekenrichtenzichvaakophetgedragvanzwerfkatten,overlastenoplossingen.Insommigegevallenwordtookgekekennaarheteffectvandekattenopnatuurenecologie(McCarthy,Levine,&MichaelReed,,2013).InAmerikazijnstudiesgedaannaarbeheermaatregelenvanverwilderdekattenpopulaties(Longcore,Rich,&Sullivan,2009).SindsdemotieisaangenomenzijninNederlandonderzoekenuitgevoerdnaaralternatievebeheermaatregelenvanverwilderdekatten.Dezeonderzoekenzijnvoornamelijkgerichtophetinkaartbrengenvanmanierenomhetaantalverwilderdekattenterugtedringenen/ofhetwelzijnvandekatteninbinnen-enbuitengebiedteverbeteren.Deecologischeimpactwordtzelden,ofmaarzeerbeperkt,meegenomeninhetonderzoek(Neijenhuis&Niekerk,2015).OnderzoekopSchiermonnikoogheeftwelgekekennaardeimpactvanverwilderdekattenopheteiland.Hetonderzoektoontaandatcirca50verwilderdekatten24.000veldmuizenen6000vogelsetenperjaaropheteiland(opdeHoek,Schrama,&Smit,2013).Hetlijkteropdatuitgangspuntenencultuurverschillenbijstakeholderszorgenvooreenknelpuntineengoedeeneffectieveomgangmetdeproblematiek(Lammertsma,2011).HetdoelvanditafstudeeronderzoekishetverzamelenvaninformatieoverdeecologischeimpactvankatteninNederland,enwatdeinvloedhiervanisopbeheerenbeleid.Zowordtduidelijkofkatteneenbedreigingkunnenvormenvoor(delenvan)deNederlandsenatuur.Enishetvanbelangomdemeningvanverschillendestakeholdersinkaarttebrengenomknelpuntenoptesporenbijdeuitvoeringvanhetbeleid.

Tijdensditonderzoekstaatdevolgendevraagcentraal:WatisdeecologischeimpactvanverwilderdekatteninNederlandenhoeveelinvloedheeftditopbeheerenbeleid?

Dezehoofdvraagwordtbeantwoorddoormiddelvandevolgendedeelvragen,daarbijwordtvanuitfeitenenonderzoek(literatuurenveldwerk)naaropiniesenbeleidsaspectentoegewerkt.

• Hoeveelhuiskatten,zwerfkatten/verwilderdekattenzijnerbijbenaderinginNederlandenhoeverhoudtzichdittotaantalschattingen/dichtheden(stedelijkgebied/buitengebied)vannatuurlijkeinheemsepredatorenmeteenvergelijkbaardieet?

• Watisdeimpactvanhuiskattenopinheemsediersoorten(alspredatorenalsvoedselconcurrenten/ofnest/broedplaatsconcurrentie)?

• Veldproef:watzijndeaantallenkattenindeomgevingvanwoningeneninnatuurlijkgroen/natuurgebied?

• Watishetbeeldvan“hetpubliek”enverschillendestakeholdersopdeecologischeinvloedvanzwerfkattenenverwilderdekatten?

• HoegevenprovinciesinvullingaandemotieThieme(statenvoorstel:1527117)?

Debetekenisvanecologischeimpactismoeilijkineendefinitievastteleggen,vaakwordtgesprokenovereennegatieveimpactopnatuur.Somswordtgekekennaardeeconomischegevolgenvaneenontwikkelingindenatuur.Tijdensditonderzoekwordtecologischeimpactbeschouwdalsmogelijkenegatieveinvloedopeenecosysteemen/ofopmeerdereprooisoortendooreenorganisme(Treweek,2012).

Deresultatenvanditonderzoekzijnvanbelangvoorhetbeheervanverwilderdekatten.Hetonderzoekkanwaardevolzijnvoorverschillendeterreinbeheerders.Maarookvoorbelangenpartijendiedeinformatiekunnengebruikenterbevorderingvandesamenwerking.

Hetrapportisalsvolgtopgebouwd:hoofdstuktweegeefteenoverzichtvandegevolgdewerkwijzevandeverschillendeonderdelenvanhetonderzoek.Inhoofdstukdriezijnderesultatenvanhetliteratuuronderzoekopgenomen.Deuitkomstenvandeenquête,interviews,cameravallenendeimpactassessmentzijnverwerktinhoofdstukvier.Hoofdstukvijfgeeftantwoordopdehoofdvraagenbevatdediscussie,inhoofdstukzeszijndeaanbevelingenopgenomen.

2. WerkwijzeIndithoofdstukwordtaangegevenhoedeverschillendeonderdelenzijnuitgevoerdenwaaromdezeuitmakenvanhetonderzoek.Ditonderzoekbestaatuitvieronderdelen;hetliteratuuronderzoek,hetuitvoerenvaneenenquêteeninterviewsenhetverwerkenvandeenquête,hetverwerkenvandedatavandecameravalleneneenimpactassessment.

Deopbouwenhetverloopvanhetonderzoekisaangegeveninfiguur1.AlseersteiseenliteratuuronderzoekuitgevoerdnaarkattenenhetbeheervankatteninNederland.Nahetliteratuuronderzoekisveldwerkuitgevoerd.Ditbestaatuithetplaatsenvandecameravallen,hethoudenvaneenonlineenquêteendeinterviewsmetdestakeholders.NaaldezeinformatietehebbenverzameldiseenimpactassessmentmetHarmonia+uitgevoerd.

• Literatuuronderzoek

TijdenshetliteratuuronderzoekisgekekennaarliteratuuruitWest-EuropaenAmerika.Hetliteratuuronderzoekheeftzichgerichtopdekat,ziektes,omgevingsfactoren(o.a.populatiedichtheidenconcurrentie),hybridisatiemetdeWildekatenbeheerenbeleid.Hetliteratuuronderzoekisvooralgerichtopdevolgendepunten:

- aantallenkatten(zowelhuis-alszwerfkatten);- hetaantaldoorkattengevangenprooidierenenhoeveelvandezeprooienmeenaarhuis

wordengenomen.

VervolgensisaandehandvanhetliteratuuronderzoekendegegevensvanDeDierenbeschermingeenschattinggemaaktvanhetaantalkattenenprooieninNederland.IneenonderzoekinEngeland,insamenwerkingmetbewonersindierenwelzijnsinstanties,isopdezezelfdewijzeeenschattinggemaaktvandehoeveelheidgevangenprooidieren(Woods,McDonald,&Harris,2003).

HetliteratuuronderzoekisgedaanmethetgebruikvandezoekmachinesvanScopus,PubMed,GoogleScolarenScienceDirect.

Figuur1:Procesonderzoeksrapport

• Enquête

Deenquêteisbedoeldomeenbeeldtekrijgenvanhoehet‘publiek’naarhuiskattenenverwilderdekattenkijkt.Dedoelgroepisnietgespecificeerdomdatdeenquêtezobreedmogelijkisverspreidenlooptuiteenvankattenliefhebberstotvogelliefhebberstotjagersennatuurbeheerders.Deenquêteisbeschikbaargeweestvooreenperiodevan7wekenenwasonlineintevullen.DeenquêteisverspreidviaFacebook,LinkedInenviadeverschillendestakeholders.Deenquêteisopgesteldin“EnquêtesMaken”,ditiseenwebsitegerichtophetmakenvanenquêtes(GmbH,2016).Inbijlage1isdeenquêteopgenomen.Voordatdeenquêteisverspreidisdeenquêtedooreenaantalmenseningevuld,waarnadeenquêtenogmaalsisaangepastopverbeterpunten.

Intotaalbestonddeenquêteuit28vragenopgedeeldindevolgendevijfsecties.

- Gedragvandehuiskat;- huiskattendiebuitenkomen;- verwilderdekatten;- maatregelenvoorverwilderdekatten;- achtergrondvanrespondenten.

DegegevensvandeenquêtezijnverwerktmetExceltotverschillendegrafiekenomopdiemaniereeninzichttekrijgenvandemeningenvandeverschillendegroepen.

• Interviews

Naastdeenquêtezijninterviewsgehoudenmetverschillendestakeholders,ditzijnverschillendeinstantiesdieinaanrakingkomenmetnatuuren/ofverwilderdekatten.Deinterviewszijngehoudenmet:

- Staatsbosbeheer- Natuurmonumenten- DeJagersvereniging- DeVogelbescherming- DeDierenbescherming

Doormiddelvandeinterviewsishetmogelijkomdestandpuntentenaanzienvanverwilderdekattenvandeverschillendeorganisatiesinkaarttebrengen.Aanallestakeholderszijnnagenoegdezelfdevragengesteld,opdezemanierishetmogelijkomdeideeënenstandpuntenvandestakeholderstevergelijken.Vandeinterviewszijngesprekssamenvattingengemaaktdieverwerktzijninditonderzoeksrapport.

• Cameravallen

Decameravallenzijngebruiktomteonderzoekenofkattenverschillendgebruikmakenvanbewoondgebiedennatuurgebied.Makenkattenmeergebruikvanbewoond(tuinen)gebiedofjuistvannatuurgebied.DeprovincieZuid-Hollandiseenvandeprovinciesmetdemeestekatten(Borst,Megens,&Overgaauw,2011).OmdezeredeneniservoorgekozendecameravalleninGoudateplaatsen.Intotaalzijn15cameravallenvanhettypeReconyxH500inenrondomGoudageplaatst.

De15cameravallenzijnverdeeldineengroep‘Tuinen’enineengroep‘Natuurgebied’.Opafbeelding1zijndelocatiesvandetuinenaangegevenmethetcameravalnummer.

InsamenwerkingmetdeZoogdierverenigingheeftTuintellingeenprojectlopeninverschillendegemeenteswaarbijcameravallenindetuinwordengeplaatstomtekijkenwelkesoortenvoorkomenintuinen(Tuintelling,2016).Intotaalzijn10cameravallenintuinengeplaatstbijvrijwilligersdiebenaderdzijndoorTuintelling.nlvoorditonderzoek.

De5cameravalleninhetnatuurgebiedzijngeplaatstinhetGoudseHout/Reeuwijkseplassen.Inafbeelding2zijnde5cameravallentezien.

InverbandmetdesamenwerkingmetTuintellingishetprotocolgevolgdzoalsbeschrevenin‘NEMVerspreidingsonderzoekBunzingBoommarter:inventariserenmetcameravallen’(LaHaye,Dijkstra,Huizenga,Westra,&Liefting,2016).DitprotocolisindeanderegemeentesookgebruikttijdensdeproefmetcameravallenvandeZoogdiervereniging.Hetprotocolbestaatuitdeinstellingenvandecameravalenhetopzettenvandecameravalmetlokmiddel.

Omdatdecameravallenbijvrijwilligerszijngeplaatstwashetnietmogelijkomdelocatiesvandecameravallentekiezenenkongeenrasterwordenuitgezet.Ditrasterisonderdeelvanhetprotocol‘NEMVerspreidingsonderzoekBunzingBoommarter:inventariserenmetcameravallen’datDeZoogdierverenigingheeftopgesteld.Bijdecameravalleninhetnatuurgebiedisookgeenrasteraangehouden.Omdattijdensditonderzoekdefocusnietligtopdeverspreidingvankattenheeftditgeeneffectopderesultaten.

Afbeelding2:KaartlocatiescameravallennatuurBron:MyMaps.com

Afbeelding1:KaartLocatiescameravallentuinenBron:MyMaps.com

Hetgebruiktelokmiddeliseenblikjesardientjesmeteenspijkerdoorhetblikjeheenaaneenboom.Decamerais1.5metertot2metervanhetblikjesardientjesopgehangen.Hetblikjeiszoopgehangendatdeonderkantvanhetblikjeop15cmhoogtevandegrondhangt.DitisindetuineneninhetGoudseHout/Reeuwijkseplassenzonauwkeurigmogelijkaangehouden.Inafbeeldingen3en4istezienhoedecameravalisopgehangeninnatuurentuin.Zoweldecameravalalshetblikjesardientjeszijnomcirkeltinhetrood.Tabel1toontdeinstellingenvandecameravallendietijdensditonderzoekzijngebruikt.

Tabel1:InstellingenReconyx500

Bewegingsgevoeligheid Hoog

Foto’spergebeurtenis 3Resolutie 3.1MPNachtmodus Gebalanceerd

Decameravallenhebbenminstens30dagengehangenopdeverschillendelocaties.Defoto’svande15cameravallenzijnverwerktmethetprogrammaSpeedyMouse.Metditprogrammaishetmogelijkomdedatavandecameravallenteimporterenentecategoriseren.Naimporterenencategoriserenishetmogelijkomeenvergelijkingtemakentussendebeeldenuitdetuinenendenatuurgebieden.

Afbeelding3:Cameravalnatuur

Afbeelding4:CameravaltuinFoto:AnnaSteen

Afbeelding3:CameravalnatuurgebiedFoto:AnnaSteen

• Impactassessment(Harmonia+)

DegedomesticeerdekatisstriktgenomeneenexootmaarwordtdoorgaansinNederlandnietzogekenmerkt.Omdeimpactvandehuiskatinkaarttebrengenwordtdehuiskatbijditonderzoekwelgekenmerktals(invasieve)exoot.Voorexotenkanopeenobjectievemanierdeimpactwordeningeschatopecologie,economieenvolksgezondheid.

InNederlandwordentweemanierengebruiktomdeimpactvaneenexoottevoorspellen.AlseersteviadeInvasiveSpeciesEnvironmentalImpactAssessementprotocol(ISEIA).Hierbijwordteralleengekekennaarheteffectvandeexootopdeomgeving.BijhetISEIAprotocolwordenmenselijkebelangennietmeegenomeninhetimpactassessment(Natuur,2013).OmdezeaspectentochmeetekunnennemenisHarmonia+ontworpen.Harmonia+isgebaseerdophetISEIAprotocolmettoevoegingenophetgebiedvangezondheidvanmensendier,economischeimpactenheteffectopplanten(Vanderhoeven&Branquart,2010).NaastHarmonia+isPandora+ontwikkeld,ditiseentoevoegingdieverderkijktnaarhetgevaardatdeexootopgebiedvanzoönosemetzichmeebrengt.DeNVWAgebruiktmomenteeldeHarmonia+methode,zoalstelezenisinhetwerkplaninvasieveexoten2013(NederlandseVoedsel-enWarenautoriteit,2016).

HetimpactassessmentisuitgevoerddoormiddelvanHarmonia+.DezemethodeisgekozenomdathetuitgebreiderisdanISEIAendaaromeenduidelijkerbeeldgeeftvanheteffectvankatteninNederland.Harmonia+enPandora+zijnbeidemeteenonlinetooluittevoeren.DeresultatenvanHarmonia+zijnaltijdafhankelijkvanhetpersoondiedeimpactassessmentuitvoert.Omditteminimaliserenzijnvoorbeeldenaandevragentoegevoegd(BelgianForumonInvasiveSpecies,2016).

Deonderdelengaanvanvestigingenverspreidingvandesoorttotdemogelijkeeffectenvandesoortopdeomgeving.Deinteractievandesoortmetveeenhuisdierenwordtbekekenenhetmogelijkeoverbrengenvanpathogenen.Demogelijkeeffectenvanveranderendklimaatophetsuccesvandesoort.Iederonderdeelbestaatuiteenaantalvragen,vanelkevraagmoetwordenaangegevenmethoeveelzekerheiddevraagbeantwoordis.Hiernaishetmogelijkomintevoerenwaarophetgegevenantwoordisgebaseerd.Debronwordtnietmeegenomenindewegingenberekeningvandescore.Descoregaatvan0tot1waarbij1dehoogsthaalbarescoreis,descorevan1geeftaandatdesoortextreeminvasiefisendiverseernstigerisico’smetzichmeebrengt.

3. LiteratuuronderzoekIndithoofdstukzijndeverschillenderesultatenvanhetliteratuuronderzoekbeschreven.Alseerstekomtdealgemenebeschrijvingvandekat(Feliscatus)aanbod.Vervolgenskomthetecologischeeffectvankattenopdenatuuraanbod.DithoofdstuksluitafmetinformatieoverbeleidenbeheeromtrentkatteninNederland.

3.1 AlgemenebeschrijvingkatenleefomgevingDekatiseenvandemeestverspreidelandcarnivorenenis7.000–10.000geledengedomesticeerd(Driscoll&Menotti-Raymond,2007).Omdatdekateenvandemeestvoorkomendecarnivorenisterwereldstaatdekatopdewereldlijstvan100meestbedreigendeeninvasievesoorten(Lowe&Browne,2000).Dekatkomtoverdehelewereldvoor,openkeleeilandenna(Wilkins,2007).Dekatisnetalsdevos,Wildekat,wasbeerenverschillendemarterachtigeneenmesopredator.OmdatinNederlandgeenapexpredatorvoorkomt,ondervindtdekatgeenverdereconcurrentievananderegroterepredatoren(Carpenter,2016).Juistomdatgroterepredatorennietvoorkomenkunnendedichthedenvanmesopredatorenoplopenenheeftdirectgevolgen(predatiedruk)opdeaantallenvogelsenkleinezoogdieren(Estes,2011).Inafbeelding5ishetverschiltezientussenhetvoorkomenvaneenapexpredatoreneenmesopredatorenhetalleenvoorkomenvaneenmesopredator.Hierisgoedteziendatdemesopredatoronderdeelisvandevoedselvoorzieningvandeapexpredator.Ditzorgtvooreenandersgebalanceerdecosysteemdanwanneeralleeneenmesopredatoronderdeelisvanhetecosysteem(Prugh,Stoner,&Epps,2009).DehuidigehuiskatstamtwaarschijnlijkafvandrieverschillendesoortenWildekat.DevooroudersvandehuidigehuiskatzijnwaarschijnlijkdeAfrikaansewildekat(Felissilvestrislibyca),dewoestijnkat(Felismargarita)endemoeraskat(Felischaus)geweest.Dehuiskatkentmeerdan100verschillendesoorten.Dehuiskatweegt3–5kilo,indiendekattenonafhankelijkvanmensenzijnwegenzeminder(Long,2003).

Afbeelding5:Mesopredatorinteractie.Bron:(Prugh,Stoner,&Epps,2009)

Indeliteratuurisvaaknietduidelijkwatwordtverstaanonderverwilderdekatenkomenvaakmeerderegedragstypevoorbij.Daaromisinfiguur2eenkorteuitlegvanenkeleverschillendetermenopgenomenzoalsbeschrevendoorLammertsma(Lammertsma,2011).Verwilderdekat:eenkatdiezichzonderdemens,zelfstandigkanreddenenalshetmogelijkisookzonderhulpprobeertvoortteplanten.Huiskat:eenkatdieeeneigenaarheeftdievoorhemzorgtendiezicheenvoudiglaataanraken/hanteren.Zwerfkat:eenkatdiequagedragtusseneenhuiskateneenverwilderdekatinzit.Zeisnogwelinbelangrijkemateafhankelijkvandemensvoorvoedselenschuilplaatsen,maarlaatzichalnietmeerzomakkelijkeaanhalenenhanteren.

Figuur2:Gedragstypekat-verwilderdekat

Opuiterlijkzijnhuiskatenverwilderdekatlastigteonderscheiden.Pasalslangeroplocatieonderzoekwordtgedaanishetmogelijkomindividuelekattenintedelen(Lammertsma,2011).

Poezenzijnvanaf6maandenreproductiefvolwassenenkatersvanaf8maanden.Kattenparenperjaarmetmeerderepartners.Devruchtbareperiodeisvanmaarttotenmetseptember(Morris,1987).Dedraagtijdis60tot67dagenmetperzwangerschap3–6kittens,daarnawordendekittenstot8wekengezoogd.Perjaarkrijgtdepoesgemiddeld1,5nesten.Nestplaatsenvariërenvoorverwilderdekattenvandichtebosjes,verlatenschuurtjestotzelfgemaaktenesten.Ineenperiodevan5–7maandenlerendekittenshoezemoetenjagenennadezeperiodewordteeneigenterritoriumgezocht(Leyhausen,1979)&(Neijenhuis&Niekerk,2015).UitonderzoekinEngelandblijktdatdeterritoria/homerangevanhuiskattengemiddeld2–7hectareis,metverschillendeuitschietersoplopendtot30hectare(Thomas,Baker,&Fellowes,2014).UitonderzoekvanPageookuitgevoerdinEngelandblijktdehomerangevanhuiskattentussende10–15hectareteliggen.Verwilderdekattenhebbeneengroterehomerangediekanoplopentot100hectare(Page,Ross,&Bennett,1993).OmdatinNederlandongeveer3–4miljoenkattenalshuiskatwordengehoudeniseengroteuitstroomvanhuiskatnaarverwilderdekattezieninNederland.Hiervanwordenjaarlijks37.000kattengevangenonderanderedoordeDierenbescherming(Neijenhuis&Niekerk,2015).UitonderzoekvanWesterduinetal(2014)komtnaarvorendatinstedelijkgebiedverwilderdekatteneengemiddeldedichtheidhebbenvan116per100hectare.Inhetbuitengebiedligtditaantalaanzienlijklagermetgemiddeld6verwilderdekattenper100hectare.Nederlandheeftvolgensonderzoek135.000tot1.2miljoenverwilderdekatten(Westerduin,Hao,&Martinvelez,2014)&(Knol,2015).Dezeschattingenzijngebaseerdoppopulatieschattingenuitanderelandenengaanuitvandezelfdeverhoudinghuiskattenenzwerfkatteninhetheleland(Neijenhuis&Niekerk,2015).Tot2013werdenjaarlijksrondde10.000kattengeschoteninNederland(Fassotte,2010).Hetisniettezeggenhoeveelmogelijkehuiskattenhiertussenzitten.Dekattenwordengeschoteninhetkadervanschadebestrijding.

• Overdraagbaarheidziektes

Dekatisinstaatziektesenparasietenovertebrengennaaranderediersoorten.Daarnaastkunnenkattenookverschillendezoönosesbijzichdragendieeengevaarvoordevolksgezondheidkunnenvormen.

Kattenkunnenverschillendeziekteskrijgen,variërendvanblaasontstekingtotkanker.Intotaalzijn5veelvoorkomendekattenziektesgevaarlijkenoverdraagbaarvankatopkat.DitzijnKattenziekte(Panleucopenie),Kattenleucose(KattenleukemieofFeLV),Besmettelijkebuikvliesontsteking(FIP),Kattenaids(FIV)enNiesziekte.Deze5ziektenkunnenzichtsnelverspreidenonderkatten,dekatwordtvatbaardervoorziektesalsdekatverzwaktis(SAZ,2016).Intabel2iseenoverzichttezienvandemaniervanoverdracht,risicoenmogelijkepreventie.

Tabel2:De5meestvoorkomendekattenziektes.Bron:(SAZ,2016)

Kattenziektes Overdracht Risico PreventieKattenziekte(Panleucopenie)

O.a.viahandenvanmensen.Hetvirusblijftzeerlanglevenbuitenhetlichaam,kansopbesmettingisdaaromoveralhoog.

Ernstigediarree,kortsenbraken.Ookkanhetbeenmergaangetastworden.

Inenten.

Kattenleucose(KattenleukemieofFeLV)

Vechtenenbijtwonden. Bloedkankerenlymfeklierkanker.

Inenten.

Besmettelijkebuikvliesontsteking(FIP)

Mutatievancoronavirus,waardoorhetvirushetlichaamkanverlaten

Tweetype:NatteFIP:meestvoorkomend,buikholtekatvultzichmetslijm.DrogeFIP:aantastingvanorganen,leverennieren.Evenwichtsverliesenverlammingkomenhierdoorvoor.DrogeFIPniettebehandelen.

Geen,benadelingvandierenartsnoodzakelijk.

Kattenaids(FIV) Verspreidingdoorseksueelcontactenviaspeeksel.Hierdoorlopenvaakvechtendekatersdeziekteop.

Afweersysteemwordtaangetast.Koorts,gewichtsafnameenontstekingenzijngevolgen.Hetisnietmogelijkdekattegenezen.

Steriliseren/castrerenkatomtevoorkomendatwordtgevochtenendekansopseksueelcontactneemtaf.

Niesziekte MenginfectievanCalicivirus,HerpesvirusenChlamydiabacterie.

Lopendeneusenogen,hoesten,sloomheidenkoorts.Vooralopjongeleeftijdgevaarlijkvoorkatten

Bestrijdingmetantibioticaenpreventiefinenten.

Daarnaastkunnenkattenverschillendezoönosesbijzichdragen,dezezijnoverdraagbaarvankatnaarkatenvankatnaarmensenenkunnengevaarlijkzijn.Intabel3zijnde6meestvoorkomendezoönosesineenoverzichtgetoond.Onderverdeeldindrager,typeoverdrachtenhetrisico.

Tabel3:Zoönose.Bron:(RDA,2016)&(RIVM,sd)

Zoonose Drager Overdracht RisicoPsittacose,Papengaaienziekte

Pluimvee,duiveneneenden.

Inademingvanstofdeeltjesvaningedroogdoogvocht,snotofuitwerpselenvanbesmettevogels.Besmettingmetdezestofdeeltjeskanookplaatsvindenviacontactmetkarkassenofverenvanbesmettevogels.

Veroorzaaktlongontsteking,altijdeenmeldingsplicht.Varieerttussende40tot80gevallenperjaarinNederland.Ditaantalzalveelhogerliggenomdatvaakdeoorzaakvanlongontstekingnietwordtonderzocht.

CampylobacterjejuniofCampylobactercoli

Rauwvleesenhuisdieren Etenvanrauwvlees.Hetaaienvanhuisdieren(kat)endaarnadehandennietwassen.

Meestaldiarree,buikpijn(hevigebuikkrampen),moeheidenkoorts.Duur1tot7dagen.

Bartonellahenselae,Kattenkrabziekte

Kat Krab,beetofspeekselvaneenkat

Blaasjesopdehuidmetnaenkeledageneenkorstje.Lymfeklierenvergrootenpijnlijkmetsomseenabcesopdelymfeklier.300tot1000gevallenperjaar.

Rabies,Hondsdolheid Hond,kat,vleermuisenvos Krab,beetofspeekselvaneengeïnfecteerddier

Onbehandelderabiësinfectieszijnaltijddodelijk.Deafgelopen40jaarzijner5dodelijkerabiësinfectiesgeweestinNederland.Aldezeinfectieszijninhetbuitenlandopgelopen

Toxoplasmose Katisdeeindgastheer,veelanderesoortenzijndrager.Demenskanookalsdragerfungeren.

Besmetwaterofbesmetvoedsel(slauitdetuin).Ookkomtbesmettingvooralsdekattenbakwordtschoongemaakt.

Zeerverschillendeuitinginsymptomen,vaakwordtniksgemerktvandebesmetting.HetisnietmogelijkomToxoplasmosevanmensopmensovertebrengen.Metdeuitzonderingvaneenzwangerevrouwnaardefoetus.Ditisookhetmomentwaaroptoxoplasmosehetgevaarlijksteis.Vooralalsbesmettingvroegindezwangerschapplaatsvindtkanditleidentoternstigecomplicaties.

Trichinelloseenanderetypewormen

Kat,vos,varken,paardenhond

Besmettingdoormiddelvano.a.voedselconsumptie.Daarnaastbesmettingviabesmetoppervlakenhanden.

InNederlandregelmatigbesmettingmetwormen.Symptomenlopenuiteenvanbuikpijntotmisselijkheid.

3.2Ecologischeffect

Indezeparagraafistelezenopwelkeprooiensoortendekatjaagtenindezeparagraafwordteenindicatievanhetaantalprooiengegeven.Daarnaastiseenvergelijkingvandepopulatiedichtheidvananderecarnivorenopgenomen,dezeisvergelekenmetdepopulatiedichtheidvanhuiskattenenverwilderdekatten.HybridisatiemetdeWildekatkomtaanbodenwathierdemogelijkegevarenvankunnenzijn.

• Predatie

Kattenjagenvooralopkleinezoogdieren,vogelseninsecten.Dedagelijkseenergieinnameligtrondde200calorieënperdag(Birch&Toentjes,2016).Debenodigdehoeveelheidcalorieëngaatomhoogophetmomentdatdekatdrachtigis.OnderzoekopVlielandnaardemaaginhoudvankattenlaatziendatkattenjagenopdewildefaunaopheteiland.Indemagenzijnrestengevondenvanfazant,duif,eend,nestjongenvanzangvogels,bruinerat,haas,konijnenmuizen.Ditzijnookmeteendemeestvoorkomendeprooienvoorkatten(Jansman&Müskens,2001).Onderzoektoontaandatverwilderdekattenvoorkeurhebbenvoorprooienonderde600gram(Short,Turner,&Risbey,2002).IneenonderzoekinEngeland,isgekekennaarprooisoortenenhoevaakdekatprooiennaarhuisbrengt.Tijdensditonderzoekisgekekennaarhoeveelprooienthuiszijngebrachtdoor986katten.Intotaalzijntijdenshetonderzoek14.370prooiengemeld,ditwaren20soortenzoogdieren,44soortenvogelsen7soortenreptielenenamfibieën.DitonderzoekvanWoodslaatziendat70%vandeprooienvankattenzoogdieris,25%vogelsen5%amfibie(Woods,McDonald,&Harris,2003).DitisvervolgensgeëxtrapoleerdnaardesituatievoorheelEngelandin1997.Ineenperiodevan5maanden(april–augustus)zijndezegegevensverzameld.Opdatmomentwaren9miljoenkatteninEngelanddieindieperiode92.4miljoen(geëxtrapoleerduitde986bestudeerdekatten)prooienvingen.Ditwaren57.4miljoenzoogdieren,27.1miljoenvogelsen4.8reptielenenamfibieën.Daarnaastwerden2.8miljoenindecategorieongeïdentificeerdnaarhuisgebrachtdoordekatten(Woods,McDonald,&Harris,2003).AlsbovenstaandegegevensvanWoodswordengebruiktomteberekenenhoeveelprooienjaarlijksdooreenkatgegetenwordtdankomtdatinEngelandneeropgemiddeld24prooienperkatperjaar.Churcher&Lawtonhebbenineenperiodevan1jaarhetpredatiegedragvan70huiskattenbekeken.Dezekattenwerdenthuisgevoerdmetbrokken.Doorde70kattenwerden,tijdenshetonderzoek,intotaal1090prooiengevangen.Ditbetekendgemiddeld14prooienperkatperjaar(Churcher&Lawton,1987).HierbijmoetvermeldwordendatuitonderzoekvanLoydblijkdatkattenminderdaneenkwartvanhunprooiennaarhuisbrengt(Loyd&Hernandez,2013).

OnderzoekvanKnol(2015)heeftdoormiddelvanhetvergelijkenvanbuitenlandsestudieseenindicatieopgeleverdvoordeecologischeimpactvankatteninNederland.Tabel4toontdekwantitatieveuitkomstisvandatonderzoek(Knol,2015).

Tabel4:Uitkomstengeschatteaantallenprooien.Bron:(Knol,2015)

AantalkatteninNederland

Aantalprooienperkatperjaar

Totaalaantalprooien

Huiskat 3.050.000 30 91.500.000Verwilderdekat(sub)stedelijk

509.721 60 30.583.260

Verwilderdekatbuitengebied

161.740 120 19.408.800

Totaal 3.721.461 141.492.060

AlsallegegevensopeenrijwordengezetuitdedirecteomgevingvanNederland,dankomendevolgendegegevensnaarvoren.HetaantalverwilderdehuiskatteninNederlandligtvolgensWesterduintussende135.590en1.2miljoen,hetaantalhuiskattenligtrondde3miljoen.UitonderzoekvanWoodsblijktdathuiskattengemiddeld24prooienperjaarvangen,onderzoekvanChurcher&Lawtongeeft14prooienperjaaraan.DaarnaastblijktuitonderzoekvanThomasdathuiskattengemiddeld18prooienperjaardoden(Thomas,Fellowes,&Baker,2012).Ditzouvoorhuiskatteneenbandbreedtegevenvancirca14totcirca24prooienperjaar.DezeonderzoekenhebbenbetrekkingopEngeland.OmdatEngelandeenvergelijkbareomgevingheeftmetNederlandzijnookdegegevensmetbetrekkingtothuiskattentevergelijkenmetdeNederlandsesituatie.

Voorverwilderdekattenligtditaantalveelhoger.OnderzoekvanKnol(2015)neemt120prooienperjaarperverwilderdekataanuitonderzoekvanderden,dezeaannameisovergenomenvoordeberekeninginditonderzoek.OnderzoekopSchiermonnikoogtoontdatcirca50verwilderdekattenopheteilandperjaar24.000veldmuizeneten,6000vogelseneenaantalhazen/konijnen(opdeHoek,Schrama,&Smit,2013).Ditzoueengemiddeldevan600prooienperjaarperkatgevenopSchiermonnikoog.DaarnaastheefthetonderzoekvanKnol(2015)eenlijstmetmogelijkeprooienenaantallensamengesteldaandehandvanhetonderzoekvanWoods(2003).Metbovenstaandegegevensiseenbandbreedteberekenddezeisgetoondintabel5.

Tabel5:BandbreedteaantalkattenenprooieninNederland

Typekat Aantalprooienperkatperjaar

AantalkatteninNederlandMinimaal

Totaalaantalprooienminimaal

AantalkatteninNederlandmaximaal

Totaalaantalprooienmaximaal

Huiskat 14–24 3.000.000 42.000.000–

72.000.000

4.000.000 56.000.000–

96.000.000Verwilderdekat

120–600 135.590 16.270.800-

81.354.000

1.200.000 144.000.000–

720.000.000Totaal 3.135.590 58.270.800

–153.354.000

5.200.000 200.000.000–

861.000.000Heteffectvankattenoppopulatiesopeilandenverschiltvanhetvasteland.Ophetvastelandzijnprooidierengeëvolueerdonderpredatiedruk.Alsdezesoortennietbestandzoudenzijntegenpredatiewarendezeuitgestorventoendepredatiedrukontstondofhogerwerd(Fitzgerald&Turner,2000).Onderzoekerszijnheteensdatpopulatiesopeilandenkwetsbaarderzijnvoorpredatiedanophetvasteland,desoortenopeilandenzijnnamelijkaangepastoppredatieenhebbennietaangeleerdomtegenpredatievanuithetvastelandtekunnen(Woods,McDonald,&Harris,2003).EenbekendvoorbeeldhiervanisdeStephensIslandwren(Xenicuslyalli=winterkoninkje),dehelepopulatieopheteilandisgeëlimineerddooréénkat(Oliver,1955).OpenkeleCaribischeeilandenishetknaagdierGeocapromyssppverdwenendoorpredatievanondermeerkatten(Fitzgerald,1988).

• Competitie

Zoalstelezenisinparagraaf3.1isdekateenmesopredator.Anderemesopredatorenzijno.a.devos,wasbeer,marterachtigeenWildekat.Eenmesopredatorkomtveelvuldigervooralseengroterroofdiernietvoorkomtineenecosysteem(Groom&Carroll,2005).Indeliteratuurzijnweinigvergelijkbaregegevensaanwezigoverdeimpactvanverschillendecarnivoren.OmdezeredenzijndevosenWildekatgeselecteerdomuitgebreidernaartekijken,degegevensvoordeWildekatzijnminderuitbundigaanwezigindeliteratuurdandievoordevos.Daarnaastmoetvermeldwordendathuiskatteneenvoordeelhebbendatverwilderdekattenenanderepredatorenniethebben,huiskattenzijnnietafhankelijkvanprooienvoorhunoverleving.OnderzoekinLimburglaatziendatdichthedenvan2–5katten/km2voorkomeninbebostgebied,inlandbouwgebiedenbebouwdekomligtditaantalop17–50katten/km2(Lammertsma,2011).UitonderzoekinDuitslandin2000isgeblekendatdaar1.700–5.000Wildekatten(Felissilvestris)voorkwamen(Knapp&Herrmann,2000).InNederlandisdeWildekatookaaneenopmarsbezig,in2014werdeninZuid-Limburgzeker5Wildekattenwaargenomen(ARKNatuurontwikkeling,2014).OokzijninLimburgkittensdoorvoorbijgangersgevondenennaarhetasielgebracht.ToendekittenswerdenonderzochtbleekhettegaanomkittensvandeWildekat(ArkNatuurontwikkeling,2015).

Onderzoeknaarvossen(Vulpesvulpes)inEngelandlaatziendatindrieverschillenderegio’sdepopulatiedichtheidverschilde.Uithetonderzoekblijktdatdedichtheidnietaandehandvanomgevingsfactorentebepalenwas.Nahetreproductieseizoenwarendedichtheden0.90/km2,2.62/km2,en0.59/km2inmidden-Wales,EastMidlandsenEastAnglia.Voorhetseizoenindelentewarendedichtheden0.41/km2,1.17/km2,en0.16/km2respectievelijk(Heydon,Reynolds,&Short,2000).Onderzoekmet24vossenindeNederlandseduinen,overeenperiodevandriemaanden,lietziendat20vandezevosseneenhomerangehaddenvan<250hectare,terwijl4vosseneenhomerangehaddenvan400–600hectare(Dekker,Stein,&Heitköning,2001).Ditlaatziendatvosseneenveelgroterterritoriumaanhoudenendepopulatiedichthedeneenstuklagerliggendandievankatten.

Deverspreidingenpopulatiedichtheidzorgtervoordatkatteneengrootdeelvandeaanwezigeprooienkanvangen.Hetisechterniettezeggenwatdegevolgenzijnvanhetverwijderenvandekatuithetsysteem.Hyperpredatiekanervoorzorgendatdekatmomenteeleenveelvoorkomendesoortpredeertwatzorgtvoorminderepredatiedrukenmindervoedselconcurrentiemeteenanderemogelijkkwetsbaresoort.Wordtdekatuitditsysteemgehaalddanishetmogelijkdatdeprimaireprooisoortvandekattoeneemtinaantallenendekwetsbaresoortverdringt(Gibson,2006).HetismoeilijktedoorgrondenentevoorspellenofdekatinNederlandeensoortgelijkerolheeft.

• Wildekat

DeWildekat(Felissylvestris)iswijdverspreidoverdewereld,zokomtdeWildekatvoorinhetgrootstedeelvanAfrika,Europa,hetzuidwestenvanAzië,India,ChinaenMongolië(Macdonald,Yamaguchi,&Kitchener,2010).Dewereldpopulatiegedomesticeerdekat(FelisCatus)wordtgeschatop600miljoendieren.Ditmaaktdehuiskateenvandemeestvoorkomendesoortenterwereld(Baker,2010).DeWildekatkomtveelmindervooreninminderhogedichtheden.DeWildekatlijktopdehuiskatmaareengrootverschilisdelengteenvormvandestaart.DestaartvandeWildekatismaximaal50%vandelichaamslengte.InverhoudingmetdehuiskatisdeWildekatookietszwaardermeteengewichtvan3–6kilo.DaarnaastisdebronstijdvandeWildekatindeperiodefebruari–maartendedraagtijdligtrondde9tot10weken(Zoogdiervereniging,2016).

OmdatdehuiskatzoveelvoudigvoorkomtoveralterwereldisdekansophybridisatiemetWildekatgroot.HybridisatieisdegrootstebedreigingvoorhetvoortbestaanvandeWildekat,doordemengingvangenenkandesoorthelemaalverdwijnen(Lammertsma,2011).DemeestepopulatiesWildekattenvertonenindicatiesvanhybridisatiewaardoorhetlastigerisonderscheidtussendesoortentemaken(Nowell&Jackson,1996).InSchotlandisdepopulatieWildekattenzovermengdmethuiskattendatvaakalleennogeenonderscheidistemakenviaDNA-onderzoek(Macdonald,Yamaguchi,&Kitchener,2010).DekansdatinNederlanddeWildekathybridiseertmetdehuiskatisaanwezig.OnderzoeklaatziendatdehomerangevanenkeleLimburgsekattenindewinterbossenbestrijktwaarookdeWildekataanwezigis.Ditmaaktdekansophybridisatiegroter.DitvooralomdatdepopulatieWildekattennogkleinisenindezoektochtnaareenpartnerdeWildekatsnellereen(verwilderde)huiskattegenkankomen(Lammertsma,2011).

3.3BeheerenbeleidDoordeFloraenfaunawetwordenplantenensoortendieinhetwildvoorkomenbeschermd.Binnendewetzijneenaantalverbodenopgenomen.Zoishetniettoegestaanombepaaldeplantenteplukkenofhetverstorenen/ofdodenvanbeschermdedieren.Hetisinsommigegevallenmogelijkomeenontheffingofvrijstellingtekrijgenvoordeverboden.Denkhierbijbijvoorbeeldaanhetbouwenvaneenhuisofeenweg.Daarnaastishetmogelijkomeenontheffingtekrijgeninhetkadervanschadebestrijding.Ofeendiereenbeschermdesoortisofniet,inNederlandgeldtdezorgplicht.DeFlora-enfaunawetschrijftnamelijkvoordatnadeligegevolgenvoorplantenendierenmoetenwordenvoorkomen(RVO,2016).

EenanderrelevantpuntisArtikel16lid3vandeFlora-enfaunawet.Hierinstaathetvolgende‘Eeniederisverplichtteverhinderendateendierdathemtoebehoortofonderzijntoezichtstaat,inhetvelddierenopspoort,doodt,verwondt,vangtofbemachtigt’(StatenderGeneraal,2016).

Vanaf1januari2017isdenieuweWetnatuurbeschermingvankracht,dezevervangtdevolgende3reedsbestaandewetten.DeboswetdeFlora-enfaunawetendenatuurbeschermingswet1998gaanoverineenenkelewet.Hierbijkomteenlijstmetexotenenverwilderdedierendiebestredenmogenworden.Dezelijstmaaktmomenteelgeenvermeldingvandeverwilderdekat.

Indemeesteprovincieswordengeenontheffingenopdefloraenfaunawetmeerafgegevenvoorafschotvankatten.DeprovinciesFriesland,OverijsselenUtrechtgevendezenogwelaf(TweedeKamerderStaten-Generaal,2015).InFrieslandmogenallebestrijdingsmiddelengebruiktworden,behalvedeklem,omdestandvanverwilderdekattenteverminderen(NederlandseOrganisatievoorJachtenGrondbeheer,2016).Tabel5toontinwelkeprovinciesdemotieThiemeisaangenomen.MeerinformatieoverdemotieThiemeistevindeninHoofdstuk1.

OmdeaantallenverwilderdekatteninNederlandtebeherenwordendoordeDierenbeschermingopverschillendelocatiesbinnendebebouwdekomTrap-Neutralize-Return(TNR)actiesuitgevoerd.MetdeTNRmethodewordenkattengevangen,geneutraliseerd(gesteriliseerd/gecastreerd)endaarnateruggeplaatst.Alsdekattesocialiserenisdanwordteennieuwonderkomengezocht(Lammertsma,2011).DezeTNRactieskunnennietwordengebruiktomdepopulatiesteverkleinen,omdatvooreeneffectieveTNRactie,hetaandeelbehandelingindepopulatiehoogmoetzijn.OmeffectiefeenpopulatieteverkleinenmetTNRmoetmeerdan75%vandepopulatiewordenbehandeld,daarnaastmaggeennieuweaanwasdepopulatiebereiken(Longcore,Rich,&Sullivan,2009).NaastdeTNRactiesindebebouwdekomwerdenverwilderdekattengeschoteninnatuurgebieden.Inbijlage2zijndelaatstegegevensvanTNRactiesinNederlandtevinden.

Tabel6:Overzichtprovincies.Bronnen:(PartijvoordeDieren,2015)&(TweedeKamerderStaten-Generaal,2015)&(Faunabeheereenheid,2016)

Provincie MotieThieme Beheer/Beleid BijzonderhedenLimburg Aangenomen Geenbeleidt.a.v.

verwilderdekattenVoordemotie,doorrechtszaakverbodenontheffingteverlenen.ContactverwilderdekatmetWildekat.Dodenuitsluitendtoestaanbijbewijsvanecologischeschade.Andereoptiesdanafschotniethaalbaar.

Utrecht Verworpen Ontheffingenverwilderdekati.v.m.schadebestrijding

ZuidHolland Aangenomen Geenafschotverwilderdekat

Dodenuitsluitendtoestaanbijbewijsvanecologischeschade.Andereoptiesdanafschotniethaalbaar.

NoordHolland Aangenomen Geenafschotverwilderdekat

Gelderland Aangenomen Geenactueelbeleidt.a.v.verwilderdekatten

NieuwewetNatuurbeschermingwordtafgewacht.

Friesland Verworpen Verwilderdekattenmogenophetjachtveldwordengeschoteni.v.m.schadebestrijding

Groningen Aangenomen Geenafschotverwilderdekat

Drenthe Aangenomen Geenafschotverwilderdekat

NoordBrabant Aangenomen Geenafschotverwilderdekat

Zeeland Aangenomen Geenafschotverwilderdekat

Overijssel Verworpen Geennieuweontheffingen

Flevoland Aangenomen Geenafschotverwilderdekat

4. OnderzoeksresultatenInhoofdstuk4zijnderesultatenvandeenquêteverwerkt,zijndebevindingenvandeinterviewshiervermeldenwordendedatavandecameravallenweergegeven.AlslaatsteisindithoofdstukdeconclusievandeimpactassessmentmetHarmonia+opgenomen.

4.1 EnquêteDeDierenbeschermingheeftdelinkvandeenquêtegedeeldopdealgemenewebsiteenopFacebook.DaarnaastheeftdeVogelbeschermingmeteenkleineregroepdelinkvandeenquêtegedeeld.OokdeJagersverenigingheeftdelinknaardeenquêtemetdeachterbangedeeld.StaatsbosbeheerenNatuurmonumentenhebbengeenoproepvoordeelnameaandeenquêtemethetpubliekgedeeldmaardeenquêtewelbinnendeeigenorganisatieverspreid.Ditallesheeftgezorgdvooreengoederesponsopdeenquête.Intotaalzijn2081mensenaandeenquêtebegonnenendeenquêteisdoor1782mensenvolledigingevuld.Voorhetonderzoekzijnenkeldevolledigingevuldeenquêtesgebruikt.

Inbijlage1zijndevragenvandeenquêteintezien.Vanderespondentenwoont37%indestad,42%ineendorpen21%inhetbuitengebied.Vanderespondentenheeft56%(996)eenkat,73%(735)laatdekatnaarbuitentoe.

Derespondentenmeteenbuitenkomendekathebbenvervolgensaangegevenmetwelkeprooiendekatthuiskomt.Hetresultaatistezieninfiguur3.Hieristeziendatkattenvoornamelijkvogelsenzoogdierenmeebrengen.

Figuur3:Vraag9:Watvoorsoortenprooienwordengevangen?(meerdereantwoordenmogelijk)

Opdevraagofproblemenwordenondervondenofdatmendenktdatverwilderdekattenproblemenveroorzaken,wordtdoor63%(1.132)jageantwoord.Vanderespondentengeeft51%aandateffectenopnatuurdoorverwilderdekattengrootzijn.Dekansopoverdrachtopziekteswordtalsmatiggeziendoor60%tegenover21%diezegtdaterveeloverlastisvanziektes.Daarnaastisdegeluidsoverlast50%matigtot36%geengeluidsoverlast.Vande1.782respondentengeeft51%aandatzijnietverwachtendathuiskattendezelfdeoverlastveroorzakenalsverwilderdekatten.Deeffectenopnatuurzijnmatig44%tot32%veelen24%verwachtgeeneffectopnatuurdoorhuiskatten.Deoverdrachtvanziektesvanhuiskattenwordtdoor43%nietgezienalsmogelijkprobleem,52%verwachtdatderisico’smatigzijn.Bijhuiskattenwordtduidelijkminderverwachtdatkattenmogelijkegezondheidsrisico’smetzichmeebrengen.Vanderespondentenverwacht54%dathuiskattenmatiggeluidsoverlastveroorzaken,ditis3%meerdanbijverwilderdekatten.

Aanderespondentenisgevraagdhoeeenverwilderdekatteherkennenis.Figuur4toontdeantwoordenvanderespondenten.

Figuur4:Vraag11:Waaraanherkentueenverwilderdekat?(meerdereantwoordenmogelijk)

Hieristeziendatdemeestemenseneen(verwilderdekat)schuwenonverzorgdvindenzieteruitalseenzwerver.Opmerkelijkisdatinhetopmerkingenvelddoordemeesterespondentenwordtaangegevendatgeenverschiltezienistussenhuiskatofverwilderdekat.Volgensderespondentenkomenverwilderdekattenhetvaakstvoorinhetbuitengebiedenhetminstineendorp.

Vanhetderespondentengeeft50%aanbereidtezijnmaatregelen(belletje,halsbandofbinnenhouden)tetreffenomdekansteverkleinendatdekateenprooivangt.Deantwoordenopdezevraagzijntezieninfiguur5.

Figuur5:Vraag17:Bentubereidmaatregelentenemenomdekansteverkleinendatuwkateenprooivangt?(meerdereantwoordenmogelijk)

Daarnaastisgevraagdofkattenverplichtgechiptengeregistreerdmoetenworden,deuitkomstisgetoondinfiguur6Vraag.

Figuur6:Vraag18:Vindudatkattenverplichtgechiptengeregistreerdmoetenworden?

Tijdensdeenquêteisookgevraagdwelkemaatregelenmoetenwordengenomenmetbetrekkingtotverwilderdekatten.Deuitkomsthiervanistezieninfiguur7.Hierbijmoetwordenvermelddatindetoelichtingveelverschillendeantwoordenzijngegeven.Hiervanzijndemeestvoorkomendevangeneneuthanaseren,vangenenherplaatsenenchippenzodatdeeigenaargevondenkanwordenvooreenboete.

Figuur7:Vraag19:Welkemaatregelenmoetenwordengenomenmetbetrekkingtotverwilderdekatten?(meerdereantwoordenmogelijk)

Aanheteindevandeenquêtezijneenaantalvragengesteldomeenbeeldtekrijgenvandeachtergrondvanderespondenten.Hieropbleekdatdegeslachtsverhoudingvanderespondentenvrijwel1:1was.Daarnaastisgevraagdopwelkemanierderespondentbijdeenquêteuitisgekomen.Degrootstegroeprespondenten,36%,isviasocialmediabijdeenquêteterechtgekomen.ViadeDierenbeschermingis31%bijdeenquêtegekomen,viaDeJagersverenigingheeft26%vanderespondentendeenquêteingevuld.Derestvanderespondenten,circa7%,heeftaangegevenviadeVogelbescherming,StaatsbosbeheerenNatuurmonumentenbijdeenquêteuittezijngekomen.

Hetisduidelijkteziendatmannenenvrouwendeenquêteandershebbeningevuld.Zoheeft82%vandevrouweneenkattegenover25.9%vandemannen.Infiguur8iseengrootverschiltezienindeperceptievandeproblemenofoverlastvanverwilderdekattentussenmannenenvrouwen.

Figuur8:Vraag13:Ondervindtuproblemenofdenktudatverwilderdekattenproblemenveroorzaken?

Opdevraagofhuiskattendezelfdeeffectenhebbenalsverwilderdekattengevendemeestemannenenvrouwenookeenverschillendantwoord,vrouwen(60%)geeftNeeaantegenover40%vandemannen.Daarnaastgeeft90.9%vandemannenaanlastteondervindenofteverwachtenvanverwilderdekatten,40%vandevrouwenverwachtdit.Derespondentenvandetweemeestvertegenwoordigdeorganisatiesverschillenooksterkinsamenstelling.VanderespondentenvanDeJagersverenigingis94%manen6%vrouw,hettegenovergesteldeistezienbijDeDierenbescherming:92%isvrouwen8%isman.DitzorgtervoordatdeantwoordenvanachterbanvanDeJagersvereniginggrotendeelsovereenkomenmetdeantwoordendiemannenhebbeningevuld.Deantwoordenvanvrouwenkomengrotendeelsovereenmetachterban(respondenten)vanDeDierenbescherming.

Deenquêtetoontdat78%vanderespondentenvoorhetverplichtregistrerenenchippenvankattenis.Mochtdezeregelingwordeningevoerddanishetmakkelijkertecontrolerenwaarverwilderdekattenvandaankomen.Tijdensdeinterviewsmetdestakeholderskomtnaarvorendathetverplichtregistrerenenchippenvolgenshunookgewenstis.Kortesamenvattingenvandezeinterviewszijntelezeninhoofdstuk4.2endevolledigesamenvattingeninbijlage3.Daarnaastgevenderespondenten(63%)aandatwordtverwachtdatverwilderdekattenoverlastveroorzaken.Deherkenningvaneenverwilderdekatwordtgekenmerktdooreenschuwenagressiefdier,daarnaastwordtaangegevendathetmoeilijktezienisofeenkatverwilderdisvanafeenafstand.

4.2 InterviewsDeinterviewszijngehoudenmetverschillendestakeholders,indithoofdstukzijnkortesamenvattingentelezenwaarindestandpuntenvandegeïnterviewdekortwordtbeschreven.Devolledigesamenvattingenzijntevindeninbijlage3.

• DeJagersvereniging

DeJagersverenigingzietkatteninhetbuitengebiedalsbedreigingvoordebiodiversiteit.KatteninhetstedelijkgebiedkunnenvoorgezondheidsproblemenzorgenzoalsbesmettingmetToxoplasmose.DekatisdaarnaasteeninvasieveexootdienietindezehoeveelheidindeNederlandsenatuurvoorzoumoetenkomen.DemotievandePartijvoordeDierentegenafschotvanverwilderdekattenisvolgensdegeïnterviewdeonvolledig.Demotiedraagtgeenbeheeralternatievenaanzoalshetregistrerenenchippenvankatten.Hetmoetmogelijkzijnomdeverwilderdekatteninnatuurgebiedentevangenenopnieuwtehuisvesten.Omdeaanvoervankattenindenatuurteverminderenzoumeermoetenwordeningezetopeducatie.DeJagersverenigingheeftin2015eeninternrapportuitgebrachtoverdeecologischeimpactvankatteninNederland.

• Natuurmonumenten

Doorkattenwordenveelprooidierengevangen,hierzittensomskwetsbaresoortentussen.KattenhebbenzeerwaarschijnlijkeenimpactopdeNederlandsenatuur.Vooralsoortendiekwetsbaarzijnomdatdeleefomgevingnietoptimaaliskunnenernstigbedreigdwordendoorpredatievankatten.Ditzijndegevallenwaargoednaargekekenmoetworden,endankanlokaalactiewordenondernomen.Hetzalinzulkegevallenhelpenalsbeteregegevensbeschikbaarzoudenzijnoverdepreciezeimpactvankatten.Dezestakeholdervindthetergbelangrijkomeengoedesamenwerkingtehebbentussenorganisatiesomdathetpolitiekenmaatschappelijkeengevoeligonderwerpis.OmdezeredenvangtNatuurmonumentenhetliefstdekattenoplocatiealsproblemenwordenveroorzaken.

• DeVogelbescherming

Dekatwordtdoordezestakeholdernietgezienalsgrootstebedreiging,ondanksdathetdemeestvoorkomendepredatoris.Soortenineengoedbeheerdsysteemkunnentegendepredatiedrukvankatten.Dedichthedenwaarindekatvoorkomtlijkennamelijkgeenprobleemtevormenvooranderepredatorenzoalsdeboommarterendesteenmarter.Daarnaastiseengoedeneffectiefbeleidtegenzwerfkattennodig.Debewustwordingvanmensenkanvergrootwordendoormiddelvaneenregistratieplichtvoorkatten,ditkanhelpenomhetaantalzwerfkattenteverminderen.

Samenwerkingisvanbelang,alhelemaalalseenpopulatieonderdruklijkttestaan.Eenvoorbeeldhiervanisdetapuit,hiervanzijnnogmaarenkelebolwerken.Dezestondenonderdrukonderanderedoorpredatievandekat.Insamenwerkingmetdeterreinbeheerderzijndenestenbeschermdentoenwaseenduidelijkeverbeteringtezienindepopulatie.

• DeDierenbescherming

Destakeholderheeftlievernietdatkattenverwilderen.Hierbijwordtvooralgekekennaarhetwelzijnvandekat.Omdittebereikenkanhetverplichtregisterenenchippenvankattenhelpen,alsdekattendaarnaastookgesteriliseerd/gecastreerdwordenvoorkomjemogelijkeaanwas.BinnendebebouwdekomwordenTrap-Neutralize-Return(TNR)actiesuitgevoerdalsveeloverlastwordtgemeldoverzwerfkatten.DezeTNRactieswordennietuitgevoerdomdepopulatieszwerfkattenteverkleinenmaaromdepopulatiestebeheersen.Opdiemanierkandeconditievandekattenoppeilwordengehouden,enwordtalsnodigbijgevoerd.Daarnaastisvoorlichtingeenbelangrijkonderdeelomdeproblematiekrondomverwilderdekattenbespreekbaartemaken.

• Staatsbosbeheer

VerwilderdekattenenhuiskattenhorennietindeNederlandsenatuurthuis.Daarnaastisdeveerkrachtvanecologischesystemenveruitgeputdooronderandereversnippering,verzuringenvermesting.Predatieopgrondbroedersenhunnestenveroorzakenwaarschijnlijkdemeesteproblemen.OpdeWaddeneilandenenophetvastelandisnogteveelonduidelijkheidoverheteffectvankattenopdenatuur.Alsoplocatiesduidelijkwordtdatkattenvoorproblemenzorgendanwordendezeweggevangeneneenenkelekeerafgeschoten.Omdeeffectenvankattenteminimaliserenishetnodigdathetpubliekandersnaardekatgaatkijkenenprobeertevoorkomendatdekatwegloopteninnatuurgebiedengaatstruinen.Opdiemaniervermindertmogelijkdetoestroomnaarverwilderdekatten.Daarnaastishetergbelangrijkominformatieuittewisselenenteverspreiden.DitkandooreensamenwerkingmetandereorganisatieszoalsdeDierenbescherming.Desamenwerkingmetonderzoekersiscruciaalomdathetdeenigemanierisomteachterhalenwathetprobleemis,hoegroothetprobleemisenhoehetkanwordenopgelost.Hetisechternietaltijdmogelijkomtewachtenophetonderzoek,insommigegevallengaateenpopulatiezoernstigachteruitdatdirectingegrepenmoetworden.Datgebeurtdanmetderuwegegevensdieaanwezigzijnomdatdirectactiemoetwordenondernomen.

• Vergelijkinginterviews

Uitdeverschillendegesprekkenmetdestakeholdersblijktdathetvooralsnogonduidelijkiswatdeecologischeimpactvankattenis.Mogelijkzijnmeerpopulatiesoplocatiesbijdeterreinbeheerdersonderdrukkomentestaandoorkatten,dezewordennunognietaltijdherkendalsprobleemofhetwordtnietgemelddoorhetbeheerteamoflokaleonderzoekers.

DaarnaastiseenverschiltelezenindeopvattingvanDeDierenbeschermingendeverschillendenatuurorganisaties.DeDierenbeschermingkijktvoornamelijknaarwelzijnvankatten,ennietnaarheteffectwatdezekattenopdenatuurkunnenhebben.ZozijndeactiesvanDeDierenbescherming,metbetrekkingtotkatten,gerichtophetverbeterenvandeleefomstandighedenvanverwilderdekattenenwaarmogelijkophetherplaatsenvandezekatten.

NatuurmonumentenenStaatsbosbeheerzijnbeideinstantiesdieeigenterreinbeherenenbeideorganisatiesverwachtendatkatteneenecologischeimpacthebben.Maarvooralkwetsbaresoortenkunnenbedreigdwordendoorpredatievandekat.Watdepreciezeconsequentiesvankattenzijnenhoegrootdezezijn,isbijgeenvangeïnterviewdepartijenbekend.

DeVogelbeschermingzietdekatinhetalgemeennietalsbedreiging,soortendieonderdrukkomentestaanmoetenwelwordenondersteund.Alshetbeheerendeleefomgevingaandeeisenvandesoortvoldoenisdepopulatievaakbestandtegenpredatievankatten.

DeJagersverenigingheeftin2015inhetinternerapportgeconstateerddatdematevanpredatiedoorkatteninNederlandheelhoogligt.KattenwordendaaromdoordeJagersvereniginggezienalsbedreigingvoordenatuurinNederlandendaarnaastalsbedreigingvoordevolksgezondheid.Waarallestakeholdershetovereenszijnisdenoodzaakvaneducatieeninformatievoorziening.DeDierenbeschermingziethetalsmiddelommensenbewustertemakenvandeverantwoordelijkheiddiemensenhebbennaarhunhuisdieren.

4.3 Cameravallen

Tiencameravallenhebben1maand(15juli–23augustus)langbijvrijwilligersindetuingehangen.Vijfcameravallenhebben1maandinhetGoudsehoutendeReeuwijkseplassengehangen.Dekattendieindetuinenzijnwaargenomenzijnverschillendehuiskattenuitdebuurt.Hetisnietmogelijkomineenperiodevaneenmaandhuiskattenvanverwilderdekattenteonderscheidenzonderaanvullendegegevensofeeneerderereferentie.Detweecameravalgroepenzijnhieronderaangegevenalstuinvalvoordecameravallenindetuinennatuurvalvoordecameravalleninnatuurgebied.Intabel7zijndegegevensopgesomddieverkregenzijnmetdetuinvallenindetuinen.

Tabel7:Gegevenstuinvallen

Tuinval Aantaldagen Aantalkatten Detailstuin Bijzonderheden1 31dagen 7 Tuin>150m2.Aan

groen,waterentreinspoor.Groenenweinigingebruik.

1eigenkat.Opdefoto’szijndaarnaastmerels,eksterseneenegeltezien.

2 32dagen 6 Zijtuinmetveelgroenenweinigdoorgang.

Geeneigenkat,weltweehonden,doormiddelvaneenhekkunnendienietindezijtuinkomen.

3 32dagen 8 Groenetuin,metveelverschillendehoekjes.Wijkuitjaren70,rondomveelgroenenwater.

1eigenkat.Opdefoto’sookeenegeltezien.

4 34dagen 3 Groenekleinestadstuin<20m2nabijcentrum.

1eigenkat.Daarnaastmuizenopdefoto’s

5 6 Tuindirectaangroenstrookenpad.

Geeneigenkat.

6 34dagen 3 Tuinmetweiniggroen,wijkwelaaneengroenstrook.

Geeneigenkat.Dooroverbelichtinglastigonderscheidtemakentussenkatten.Zeker3verschillendekatten.

7 30dagen 6 Tuinmetveelgroeneneensmalpad.Wijkdichtbijdestad,nietgroenaangelegd.

3eigenkatten,dezestondenvaakopdefoto’s.Opdefoto’sookeenegeltezien.

8 36dagen 9 Tuinaangroen/parkenwaterincentrumGouda.

Geeneigenkat.Opdefoto’szijnookegelstezienentweemerels.

9 36dagen 2 TuininhetcentrumvanGouda.Weiniggroenindeomgeving.

Geeneigenkat.DoorbeschadigingaanSDkaartbeperktegegevensbeschikbaar.Gegevenswordendaaromnietverdergebruikt.

10 33dagen 9 Groenlangsparkenwater.

Partycentrum,geslotenindeperiodedatdecameravalhangt.

Intabel7isteziendatnaastkattenonderandereegelsindetuinenzijnwaargenomen.Daarnaastisgeenduidelijkverschiltezieninaantalkattendatindetuinkomenmetwelofgeeneigenhuiskat.Opdefoto’svantuinval6zijn3kattenwaargenomen,ditisdeenigetuinmetweiniggroen.Hetlijkteropdateengroeneomgevingentuinaantrekkelijkzijnvoorkattenindestad.Ingrafiek1iseensimpeloverzichttezienvanaantalkattenpertuinval.Tuinval9isdooreenbeschadigingnietvollediggeanalyseerdendaaromnietmeegenomeningrafiek1.Voordekattendiezijnwaargenomenindenatuurgebiedenisdeperiodetekortenzijnnietgenoeggegevensvoorhandenomeentyperingkattekunnentoekennen.Intabel8zijndegegevensvandenatuurvallengetoond.

Tabel8:Gegevenscameravallennatuurgebied

Natuurval Aantaldagen Aantalkatten Detailsomgeving Bijzonderheden1 34 1 Goudsehoutlangs

water.Opdefoto’szijn5verschillendeloslopendehondentezien.Daarnaastegel,fazantenhaas.Bunzingenfazant.

2 34 4 Goudsehoutaanderondvaneenwoonwijkensportcomplex.

Opdefoto’sisonderanderefazantenreeboktezien.Daarnaastookloslopendehond.

3 35 1 Goudsehoutnabijvolkstuinencomplex.

OPdefoto’siszijnfazanten,hazeneneenloslopendehondtezien.

4 34 1 GelegenbijdeReeuwijksplassen.Omgevingwordtgebruiktdoorrecreanten.Langsmogelijkwildwissel.

Opdefoto’szijnhazenenkonijnentezijn.Daarnaastook1loslopendehond.

5 34 1of2 GelegenbijdeReeuwijksplassen.Omgevingwordtgebruiktdoorrecreanten.

Onderanderevos,haas,muizen,fazant,engrotebontespechtopdefoto.Daarnaast22verschillendeloslopendehonden.

Grafiek1:Aantalkattenintuinen

012345678910

1 2 3 4 5 6 7 8 10

Aantalkatten

Cameraval

KattenintuinenGouda

Intabel8isteziendatinhetnatuurgebiedveelmeerloslopendehondenopdecameravalzijnwaargenomendankatten.Oplocatiewaarnatuurval15heeftgehangenzijnmaarliefst22verschillendeloslopendehondenwaargenomen.Daarnaastisteziendatkattentijdensditonderzoekvoornamelijkaanderandvanhetnatuurgebiedzijngezien,namelijknaastdewoonwijkensportcomplex.Ditlaatziendatinhetnatuurgebiedmaareenenkelekeereenkatwordtgezienmetdecameraval.Opdefoto’svancameravallenzijnookanderediersoortengezienonderanderefazant,muizen,haas,konijn,reeenbunzing.Ingrafiek2zijnhetaantalkattenenhetaantalloslopendehondentegenoverelkaaruitgezet.Hierisgoedteziendathetaantalloslopendehondenhogerligtdanhetaantalkatten.

Afbeelding6laateenkatzienindetuinvaneenvandevrijwilligers.Ditspecifiekemomentlaateenkatziendieaanhetspelenismeteenkikkerindetuin.Defoto’sdietijdensdezeseriezijngemaaktlatenziendatdekatdekikkerblijftvolgentotbeideuitbeeldverdwijnen.

Grafiek2:Aantalkattenenhondeninnatuurgebied

Afbeelding6:Katenkikker

1 2 3 4 5

Aantal

Cameraval

KattenenhondeninGoudsehout/Reeuwijkseplassen

Aantalkatten Aantalhonden

4.4 Harmonia+Tijdensdeimpactassessmentzijnnaardevolgendeonderdelengekeken:theenvironmentaldomain,thedomesticatedanimaldomainenthehuman(health)domain.Opdezemanierisgekekennaarheteffectvankattenopdenatuur(ecosystemen,predatie,verspreidingenenpathogenen)heteffectophuisdierenenvee(ziekteoverdrachtenpredatie)enheteffectopdevolksgezondheid.HetonderdeelpathogenenenvolksgezondheidisbeoordeeldmetPandora+endaarnaingevuldinHarmonia+.IndezeparagraafwordtgetoondhoeHarmonia+eruitziet,welkevragenwordengesteldenhoedezezijnbeantwoord.

InhetprogrammaHarmonia+zijndeinitiëleinformatiegegevensingevoerdzoalstezieninFiguur9.

Figuur10toontdevragendiegesteldwordenbijintroductieenvestigingvandesoort.

Figuur10:Introductieenvestigingkat

Hierbijvariërendevragenvanmogelijkeintroductievandesoortvianatuurlijkemanierentotonbedoeldeintroductieviamensen.OmdatdekatalvoorlangereperiodeaanwezigisendekatdoorheelNederlandvoorkomtzijndescoresopdezetweeonderdelenhoog.

Figuur9:InitiëlegegevensHarmonia+

Figuur11toontdevragenoverdeverspreidingvandesoortendemogelijkeecologischeimpact.Devragengaanoverhetmogelijkeeffectvandekatopinheemsesoortenviapredatie,competitieenpathogenen.

Figuur11:Verspreidingenecologischeimpact

Devragenoverdemogelijkeecologischeimpactgaanverderinfiguur12.Naastdevragenoverdeecologischeimpactzijnvragenoverdemogelijkimpactopplantenendemogelijkeimpactopanderediersoorten.

Figuur12:Plantendierimpact

Nademogelijkimpactvankattenopplantenendierenkomtdemogelijkeimpactopmensenenhunomgevingaanbod.Hierbijwordtvooralgekekennaardemogelijkheiddiedesoortheeftommenseningevaartebrengenviaziektesmaarookviaaanvallenvanhetdier.Daarnaasthetmogelijkeeffectopinfrastructuurensocialevoorzieningen.Devragenhieroverzijngetoondinfiguur13.

Hetmomentdatallevragenzijningevuldberekenthetprogrammadeverschillendescoresperonderdeelendetotaalscore.Infiguur14isdescoretezienvandemetHarmonia+uitgevoerdeimpactassessment.

Figuur14:ScoreHarmonia+

Hetprogrammageeftalleeneenindicatievanhetmogelijkerisicomaardraagtgeenoplossingenaan.Infiguur14isteziendatdeestablishmentenspreadscore1zijn,ditisomdatdekatalvolopaanwezigiseneenhogeverspreidingheeft.Deenvironmentenanimalimpactscoregevenaandatdekateenreëlebedreigingkanvormenvoorecosystemenmaarookvoorandere(huis)dieren.Humanimpactscoretoontdatkatteneeneffectkunnenhebbenophetwelzijnvanendegezondheidvanmensen.Meteentotaalscorevan0.583voordekatwordtaangegevendatdekatdiverserisico’smetzichmeebrengtwaarondervoordieren,ecosystemenenmensen.

Figuur13:Impacteninvloedopmensen

5 Conclusie/DiscussieDoormiddelvanliteratuuronderzoek,deenquête,deinterviews,decameravallenendeimpactassessmentisgeprobeerdeenantwoordoptegevenopdevolgendevraag:WatisdeecologischeimpactvanverwilderdekatteninNederlandenhoeveelinvloedheeftditopbeheerenbeleid?

Alseerstewordtantwoordgegevenopdehoofdvraag,vervolgenswordtdeconclusieperdeelvraaggegeven.

Doordatdeecologischeimpactsterkafhankelijkisvano.a.desoort,locatie,omgevingsfactorenendehuidigestandvandepopulatieishetlastigeenalgemeneecologischeimpacttebenoemen.Weltreedtzekerbijkwetsbaresoorteneenrisicoop.Perlocatieensoortmoetbeoordeeldwordenofdekat,aldannietverwilderd,eenbedreigingvormt.

Uithetliteratuuronderzoekinhoofdstuk3endeinterviewsinparagraaf4.2kunnendevolgendepuntenwordengeconcludeerd:

- Deaantallenhuiskattenenverwilderdekattenhebbendoordehogeaantallenenhogepopulatiedichtheideenecologischeimpact.

- Predatiedrukvormtmaarbijeenbeperktaantalsoorteneenprobleem- Concurrentietussenkatenanderepredatorenkomtvoormaarlijktgeenbelemmeringte

vormenvoorinheemsecarnivoren.- Naliteratuurstudieisdevolgendebandbreedteprooienberekend:minimaal58.270.800–

153.354.000prooientotmaximaal200.000.000–861.000.000prooieninNederland.- Hetgebruikvanaantallenprooiengeeftechtergeenjuisteindicatievoordeecologische

impactvankatten,immerssommigesoortenzijnbeterbestandtegenpredatiedanandere.DeecologischeimpactopeensysteemzalalleentebepalenzijnalsnaarheteffectopspecifiekesoortenwordtgekekenennietaandehandvankwantitatievealgemenegegevensvoorhetaantalprooieninheelNederland.

Daarnaastisbekenddatkattenverschillendeziekteskunnenoverbrengenopanderekattenmaarookopmensen.Inparagraaf4.4ismetHarmonia+deimpactvankattenbeoordeeld,hieruitblijkdatkatteneenbedreigingvormenvoordegezondheidvanmensenmaarookvoordieren.Daarnaastisdeverspreidingvandekathoogendaardoorondervindendiverseecosystemenmogelijkproblemenvankatten.

Deecologischeimpactvankattenlijkteenzeerbeperkteinvloedtehebbenopalgemeenbeleid.Indemeesteprovinciesisdemotieaangenomenwaardoorhetbeleidineersteinstantiegeenafschotvanverwilderdekattentoestaat.Indienmeldinggemaaktwordtvanproblemenwordtpersituatiegekekenwelkeoplossingmogelijkis.Alslaatstemaatregelwordtafschottoegestaan,nadatbewezenisdatditdeenigeoplossingis.

Hoeveelhuiskatten,zwerfkatten/verwilderdekattenzijnerbijbenaderinginNederlandenhoeverhoudtzichdittotaantalschattingen/dichtheden(stedelijkgebied/buitengebied)vannatuurlijkeinheemsepredatorenmeteenvergelijkbaardieet?InNederlandzijnmomenteelongeveer3–4miljoenhuiskattenmetdaarnaast135.000tot1.2miljoenverwilderdekatten.DezeaantallenzijnveelhogerdandievananderemesopredatorenzoalsdevosendeWildekat.InNederlandkomendichthedenvankatteninbebostgebiedop2–5katten/km2totinstedelijkgebiedop17–50katten/km2.Daarnaastligtdehomerangevanhuiskattenrondde2–7hectaretot10–15hectareterwijldehomerangevaneenverwilderdekat

oploopttot100hectare.Devosheefteendichtheidvan0.5vossen/km2inhetbuitengebiedtot1.8vossen/km2ingebiedmetveelmenselijkeactiviteit.Dehomerangevanvossenligtis<250hectaremetuitschietersvan400–600hectare.

Watisdeimpactvanhuiskattenopinheemsediersoorten(alspredatorenalsvoedselconcurrenten/ofnest/broedplaatsconcurrentie)?DekatalssoortisverantwoordelijkvoorhetdodenvanverschillendesoortenprooieninNederland.Vandezeprooienisteverwachtendateenaantalbedreigdeofbeschermdesoortenzijn.Erzijnechteronvoldoendegegevensomtezeggenwelkesoorteneninwelkematedezebedreigdworden.Dekatkanalsvoedselconcurrentwordengeziendoordehogeaantallen.DeVogelbeschermingsuggereertechterdatdevoedselvoorzieningvoldoendeisommeerderepredatorentevoorzien.TijdenseenconfrontatietussendeWildekatendekatzaldekatditindemeestegevallenverliezen.KattengebruikenveelverschillendelocatiesalsnestplaatsenlijkengeenconcurrenttezijnvoordeWildekat,dieveelinhetbosvoorkomtwaardekateenlageredichtheidheeft.

Veldproef:watzijndeaantallenkattenindeomgevingvanwoningenenrondomnatuurlijkgroen?Dedatavandecameravallenlaatziendatkattenveelvuldigervoorkomenindestad.In7vandetientuinenkwamenmeerdan6verschillendekattenvoor.DecameravalleninhetGoudseHoutendeReeuwijkseplassenlaateenanderbeeldzien.Opdefoto’svandecameravaldieaanderandvanhetGoudsehouteneenwoonwijkisgeplaatszijn4verschillendekattengezien.Verderhetgebiedinwordteenenkelekatwaargenomen,opdezefoto’siswelteziendatloslopendehondendoorhetgebiedlopen.OpéénlocatiebijdeReeuwijkseplassenzijn22verschillendeloslopendehondentezien.Naasthondenenenkelekattenzijnonderanderehazen,konijnen,fazanten,eenreebokeneenbunzingtezienopdecameravallen.

Watishetbeeldvan“hetpubliek”enverschillendestakeholdersopdeecologischeinvloedvanzwerfkattenenverwilderdekatten?Inparagraaf4.1isdemeningvanhetpubliekuitgewerkt,vanderespondentengeeft(63%)aandatzeverwachtendatverwilderdekattenproblemengeven.Vandezeproblemenisziekteoverdracht(59%)eenvanderisico’snetalsoverlastvangeluidenrotzooidoorgescheurdeafvalzakken.Vanhuiskattenwordennietdezelfdeproblemenverwacht,zodenktmaar43%dathuiskattengeenrisicometzichmeebrengenopziektes.Ookdenkthetpubliekdathuiskattenminderschadeaanrichtendanverwilderdekatten.DemeestgekozenmethodeomverwilderdekattentebeherenisTNR.Alstweedekeuskiesthetpubliekvoorvangenenherplaatsen.Dederdemeestgekozenoptieishetafschietenvankatten.Alsgevraagdwordtwatmensendieeenkathebbenbereidzijntedoendankomthetbelletjeaandehalsbandnaarvorenalsmeestgekozenoptie.Vanderespondentengeeft78%aandatzevoorhetverplichtchippenenregisterenvankattenzijn.

Tussenmannenenvrouwenblijkteenopmerkelijkgrootverschiltezitteninofiemandeenkatheeft.Zoheeft82%vandevrouwelijkerespondenteneenkattegenover26%vandemannelijkerespondenten.Daarnaastgeeft91%vandemannenaanlastteondervindenofteverwachtenvanverwilderdekatten,40%vandevrouwenverwachtdit.EeninteressantdetailisdatvandeDierenbeschermingendeJagersverenigingaanhoogaantalrespondentenheeftgereageerd.VandeDierenbeschermingis92%vanderespondentenvrouwen8%man.BijdeJagersverenigingis5%vanderespondentenvrouwen95%man.

Deinterviewsmetdestakeholdersgevenaandathetvooralsnogonduidelijkiswatdepreciezeimpactvankattenisopdenatuur.Allestakeholderszijnheteensmetdenoodzaakvanverderonderzoekencommunicatie.Meerinformatievoorburgersomdeinstroomverwilderdekattenteverminderenisnoodzakelijkomgoedomtekunnengaanmetdeproblemendieverwilderdekattenmetzichmeebrengen.Inparagraaf4.2iseenoverzichttevindenvandeinterviewseninbijlage3zijndegesprekssamenvattingentoegevoegd.

HoegevenprovinciesinvullingaandemotieThieme(statenvoorstel:1527117)?AlleprovinciesopdrienahebbendemotievandePartijvoordeDierenaangenomen.Ditbetekentdatindeprovinciesdiedemotiehebbenaangenomenverwilderdekattennietmeermogenwordenafgeschoten.Alseenbeschermdesoortwordtbedreigddoorkattenenalleandereoptiezijnbenutkaninsommigegevallenwordenovergegaanopafschot,doormiddelvaneenrechtszaak.IndebebouwdekomkunnenTNRactieswordenuitgevoerd,verderwordengeenbeheermaatregelenuitgevoerd.

Discussie

Tijdenshetonderzoekishetnietmogelijkgeblekenomverwilderdekattenenhuiskattenvolledigafzonderlijktebekijken.VeelonderzoekennaarverwilderdekattenzijngedaaninAmerika.OmdatinAmerikakattenveelafgezonderderkunnenvoorkomenisdesituatieniettevertalennaardeNederlandsesituatie.OmdezeredenzijnveelonderzoekenuitEngelandgeraadpleegd,indezeonderzoekenisvoornamelijkgekekennaarhuiskatten.

Zonderkennisvandelokalepopulatiekattenwashetnietmogelijkomvaneenkattezeggendatdekatverwilderdditwasooknietmogelijkaandehandvanenkelfoto’s.Ditzoumisschienmogelijkzijngeweestalsdecameravallenvooreenlangereperiodezoudenzijnopgehangen.Danishetmogelijkteziendateenkatookinslechtweerbuitenkomtenkansamenmetandereindicatieswordenbepaaldofhetgaatomeenverwilderdekat.Daarnaastkanalsmenbekendisinhetgebiedmogelijknaeen(leer)periodeeenverwilderdekatherkennen.

Tijdensdeenquêtekomtnaarvorendatmeervogelswordengevangendanzoogdieren.Indeliteratuuristelezendatkattenjuistvoorhetgrootstedeelzoogdierenalsprooihebben.Ditheeftmogelijktemakenmethetmomentwaaropdeenquêteisuitgevoerd,namelijkdeperiodejuni–juli.Vanallerespondentengeeft78%aanvoorhetverplichtregisterenenchippenvankattentezijn.Ditwordtondersteunddoordeachterbanvandetweegrootstegroependiedeenquêtehebbeningevuld,namelijkdeDierenbeschermingendeJagersvereniging.Hetverschiltussendeantwoordenvanmannenenvrouwenkanhetbeleidmogelijkverklaren,zijnbeleidsmakersvoornamelijkmanofvrouw.Demeningverschilttussendezetweegroepenenkandoormiddelvaneenevenwichtingeslachtvanbeleidsmakers,beleidtotgevolghebbenwaareengroterdraagvlakvooris.

Decameravalleninhetnatuurgebiedlatenweinigkattenopdefoto’szien.Hetismogelijkdatditkomtomdathetgebiedgrootisenmeercameravallennodigzijn.Hetisookmogelijkdatweinigkattengebruikmakenvanhetnatuurgebiedenvooraldichtbijhuisblijven.Opdefoto’svancameravalleninhetnatuurgebiedisteziendatveelloslopendehondendoorhetgebiedheenkomen.Opeenlocatiezijnzelfs22verschillendeloslopendehondenineenmaandtijdwaargenomen.Dittegenover3kattenaanderandvanhetnatuurgebiedtot1katopdelocatiewaarde22hondenzijngezien.Isdeverstoringdieloslopendehondenveroorzakenmogelijknietgroterdandievanenkelekatteninhetgebied.

TijdenshetonderzoekisgekekennaarwelkeprovinciesdemotievandePartijvoordeDierenhebbenaangenomen.Ditisgedaanviahetbekijkenvanuitslagbijhetindienenvandemotieperprovincie.Hetismogelijkdatinprovinciesnogaanwijzingenen/ofontheffingengeldigzijnvoordeafschotvandeverwilderdekatdienietinditrapportzijnvermeld.

6.Aanbevelingen

Indithoofdstukzijnaanbevelingenbeschrevendiehetprobleemomtrentverwilderdekattenkunnenverminderen.Dezevariërenvanextrainformatievoorzieningnaarpubliektothetverplichtchippenenregistrerenvankatten.

Alshetdewensisomeenbeterinzichttekrijgenindematewaarophuiskattenen/ofverwilderdekatteneenecologischeimpacthebbeninNederland,danishetnodigomeenaantalsoortenalsdoelsoorttekiezen.Vervolgenskanonderzochtwordenwelkeecologischeimpactkattenhebbenopdedoelsoort.DezedoelsoortenkunnenwordenafgeleidvanNatura2000soortendiealaangemerktstaanalskwetsbaar.Opdezemanierkandeecologischeimpactbeterwordeningeschatensnellerwordengehandeldinhetbeschermenvankwetsbaresoorten.

Naastbovengenoemdezijndevolgendepuntenvanbelang:

• Verplichtchippenenregisterenvankatten.Opdezemanierishetmogelijkomeenbeeldtekrijgenwaarinstroomvanverwilderdekattenvandaankomt.

• InformerenvanpubliekviacampagnesvanbijvoorbeeldDeDierenbescherming,daarnaasttijdensdierenartsbezoekenextrainformatieaanbiedenaankatteneigenaren.Thema’shiervankunnenonderanderezijnvoordelenvansteriliseren/castrerenenoverdrachtvanziekteszoweltussenkattenmaarookvankatnaarmens.

• Aanmoedigenvankatteneigenarenomdekattesteriliseren/castreren.Mogelijkdoormiddelvanactiesofdergelijke.

• Onderzoeknaardeverspreidingvankatteninnatuurgebieden.• Onderzoeknaarheteffectvanloslopendehondenopnatuurgebiedendoorverstoring.De

hondenlopendwarsdoorhetgebiedheen,welkeeffectenheeftditopfaunainhetgebied.Ofdehondenjageneninwelkemateisookonbekend.

• OnderzoekenofbewustmakingvanFlora-enfaunawetartikel16lid3ervoorzorgtdatmensenbewusteromgaanmetverantwoordelijkheiddiezedragen.

Doordezeverschillendeelemententebekijkenenteonderzoekenkaneenbeterbeeldwordenverkregenoverdeproblematiekendemogelijkeoplossingen.

BibliografieBorst,N.,Megens,T.P.,&Overgaauw,P.A.(2011).Feiten&CijfersGezelschapsdierensector2011.

DenBosch:HASKennistransfer.

Treweek,J.(2012,Februari6).ECOLOGICALIMPACTASSESSMENT,.OpgehaaldvanTandfonline:http://www.tandfonline.com/doi/pdf/10.1080/07349165.1995.9726099

AlgemeenDagblad.(2015,1022).Planet:Dier.OpgehaaldvanAD:www.ad.nl

ARKNatuurontwikkeling.(2014,December6).WildekattengeboreninNederland.OpgehaaldvanARKnatuurontwikkeling:https://www.ark.eu/nieuws/2014/wilde-katten-geboren-nederland

ArkNatuurontwikkeling.(2015,September4).Oplettenvoorjongewildekatteninhetbos.OpgehaaldvanNaturetoday:https://www.naturetoday.com/intl/nl/nature-reports/message/?msg=21719

Baker,P.S.(2010).Domesticcat(Feliscatus)anddomesticdog(Canisfamiliaris).InS.D.Gehrt,S.Riley,&B.L.Cypher,UrbanCarnivoresEcology,ConflictandConservation(pp.157-172).Baltimore:JohnHopkinsUniversityPress.

BelgianForumonInvasiveSpecies.(2016,320).Harmonia+.Opgehaaldvanias.biodiversity.be:http://ias.biodiversity.be

Birch,N.,&Toentjes,A.(2016).FelisCatus.OpgehaaldvanAnimalDiversity:http://animaldiversity.org/accounts/Felis_catus/#CBB2DC00-B304-426B-971E-63156E93748E

Carpenter,S.(2016).Mesopredatorrelease.OpgehaaldvanEncyclopaediaBritannica:https://www.britannica.com/science/mesopredator-release

Churcher,P.,&Lawton,J.(1987).PredationbydomesticcatsinanEnglishvillage.JournalofZoology,439-455.

Dekker,J.A.,Stein,A.,&Heitköning,I.M.(2001).Aspatialanalysisofapopulationofredfox(Vulpesvulpes)intheDutchcoastaldunearea.JournalofZoology,505-510.

Driscoll,C.A.,&Menotti-Raymond,M.(2007).TheNearEasternoriginofcatdomestication.Science,519-523.

Estes,J.(2011).Trophicdowngradingofplanetearth.Science,301-306.

Fassotte,N.(2010,Oktober6).Jagersschieten13.000kattenperjaardood.DeTelegraaf,p.1.

Faunabeheereenheid.(2016).Verwilderdeenzwerfkat.OpgehaaldvanFaunabeheereenheidGelderland:http://www.faunabeheereenheid.nl/gelderland/Diersoorten/Verwilderde%20kat%20%20en%20zwerfkat%20def.doc/

Fitzgerald,B.M.(1988).TheDomesticCat:itsBiologyandBehaviour.Cambridge:CambridgeUniversityPress.

Fitzgerald,B.M.,&Turner,D.C.(2000).Huntingbehaviourofdomesticcatsandtheirimpactonpreypopulations.InB.M.Fitzgerald,&D.C.Turner,TheDomesticCat:theBiologyofitsBehaviour(pp.151–175).Cambridge:CambridgeUniversityPress,.

Gibson,L.(2006).TheRoleofLethalControlinManagingtheEffectsofApparentCompetitiononEndangeredPreySpecies.WildlifeSocietyBulletin,1220-1224.

GmbH,e.(2016,41).Student.OpgehaaldvanEnquêtesMaken:https://www.enquetesmaken.com/?url=online-survey-students&go=1&gclid=COfwtOqI7csCFTAz0woduFgA8w

Groom,M.,&Carroll,c.(2005).PrinciplesofConservationBiology.Sunderland:SinauerAssociates.

Heydon,M.,Reynolds,J.,&Short,M.(2000).Variationinabundanceoffoxes(Vulpesvulpes)betweenthreeregionsofruralBritain,inrelationtolandscapeandothervariables.JournalofZoology,253-264.

Jansman,H.,&Müskens,G.(2001).SectieresultatenverwilderdekattenFeliscatusteVlieland.Wageningen:WageningenUniversity.

Knapp,J.,&Herrmann,M.(2000).ArtenschutzprojektWildkatze(Felissilvestris)inRheinland-Pfalz.Oppenheim:LandesamtfürUmweltschutzundGewerbeaufsich.

Knol,W.(2015).Verwilderdehuiskatten:effectenopdenatuurinNederland.Amersfoort:Jagersvereniginginternrapport.

LaHaye,M.,Dijkstra,V.,Huizenga,N.,Westra,S.,&Liefting,Y.(2016).NEMVerspreidingsonderzoekBunzingBoommarter:inventariserenmetcameravallen.Zoogdiervereniging.

Lammertsma,D.R.(2011).Huiskatteninnatuurgebieden:KanTNRhybridisatiemetdeWildekatvoorkomen?Wageningen:Alterra,onderdeelvanWageningenUR.

Leyhausen,P.(1979).CatBehaviorThePredatoryandSocialBehaviorofDomesticandWildCats.NewYork:NewYork:GarlandSTPMPress.

Long,J.L.(2003).Introducedmammalsoftheworld:theirhistory,distribution&influence.Wallingford:CABIPublishing.

Longcore,T.,Rich,C.,&Sullivan,L.(2009).CriticalAssessmentofClaimsRegardingManagementofFeralCatsbyTrap–Neuter–Return.CONSERVATIONBIOLOGY,1-8.

Lowe,S.,&Browne,S.(2000).SpeciesprofileFeliscatus.Opgehaaldvaniucngids:http://www.iucngisd.org/gisd/species.php?sc=24

Loyd,K.,&Hernandez,S.(2013).Quantifyingfree-roamingdomesticcatpredationusinganimal-bornevideocameras.BiologicalConservation,183-189.

Macdonald,D.W.,Yamaguchi,N.,&Kitchener,A.C.(2010).TheScottishwildcat:Onthewaytocrypticextinctionthroughhybridisation:pasthistory,presentproblem,andfutureconservation.InD.W.Macdonald,&A.J.Loveridge,BiologyandConservationofWildFelids(pp.471-491).Oxford:OxfordUniversityPress.

McCarthy,R.J.,Levine,S.H.,&MichaelReed,,J.(2013).Estimationofeffectivenessofthreemethodsofferalcatpopulationcontrolbyuseofasimulationmodel.JOURNALOFTHEAMERICANVETERINARYMEDICALASSOCIATION,502-511.

Morris,D.(1987).CatWatching:Whycatspurrandeverythingelseyoueverwantedtoknow.NewYork:CrownPublishers.

Natuur,B.R.(2013).InvasieveExotenWerkplan2013.Utrecht:NederlandseVoedsel-enWarenautoriteit.

NederlandseOrganisatievoorJachtenGrondbeheer.(2016,41).Flora-enFaunawet:ProvincialeOntheffingen.Opgehaaldvannojg:www.nojg.nl

NederlandseVoedsel-enWarenautoriteit.(2016,41).Risicobeoordelingen:Bijlage3bijadviesexotenapril2013ExotenbeoordeeldadhvanISEIAprotocol.OpgehaaldvanNVWA:www.nvwa.nl

Neijenhuis,F.,&Niekerk,T.(2015).Alsdekatvanhuisis...‘s-Hertogenbosch:RICOH.

Nowell,K.,&Jackson,P.(1996).WildCats.StatusSurveyandConservationActionPlan.IUCN/SSCCatSpecialistGroup(Rapport).

Oliver,W.R.(1955).NewZealandBirds.Wellington:Reed.

opdeHoek,T.,Schrama,M.,&Smit,C.(2013).VerwilderdekattenopSchiermonnikoog.DeLevendeNatuur.

Page,R.,Ross,J.,&Bennett,D.(1993).HomerangesofferalcatsatAvonmouthDocks(UnitedKingdom).Surrey:MinistryofAgriculture,FisheriesandFood.

PartijvoordeDieren.(2013,1113).Moties/afschot-katten.Opgehaaldvanpartijvoordedieren:https://flevoland.partijvoordedieren.nl/moties/afschot-katten

PartijvoordeDieren.(2015,Oktober2).MotieIntrekkingaanwijzingafschotkatten.OpgehaaldvanPartijvoordeDieren,Noord-Braband:https://noordbrabant.partijvoordedieren.nl/kamermoties/motie-intrekking-aanwijzing-afschot-katten

Prugh,L.,Stoner,C.,&Epps,C.(2009).TheRiseoftheMesopredator.BioScience,779-791.

RDA.(2016).VatopdeZwerfkat.DeHaag:RaadvoorDieraangelegenheden.

RIVM.(sd).Zoönosenopeenrij.OpgehaaldvanRIVM:http://www.rivm.nl/Onderwerpen/Z/Ziek_door_dier/Zo%C3%B6nosen_op_een_rij

RVO.(2016).Flora-enfaunawet(FFW).OpgehaaldvanRVO:http://www.rvo.nl/onderwerpen/agrarisch-ondernemen/beschermde-planten-dieren-en-natuur/flora-en-faunawet-ffw?ns_source=google&ns_mchannel=cpc&ns_campaign={campaign}&ns_linkname={adgroup}&gclid=CKq28uvnp84CFTEz0wod7oALWg

SAZ.(2016).Ziektes.OpgehaaldvanStichtingAmsterdamseZwerfkatten:http://amsterdamsezwerfkatten.nl/over-katten/ziektes

Short,J.,Turner,B.,&Risbey,D.(2002).Controlofferalcatsfornatureconservation.III.Trapping.WildlifeResearch,475-487.

StatenderGeneraal.(2016).Floraenfaunawet.OpgehaaldvanWettenoverheid:http://wetten.overheid.nl/BWBR0009640/2016-04-14

Thomas,R.L.,Baker,P.,&Fellowes,M.(2014).Rangingcharacteristicsofthedomesticcat(Feliscatus)inanurbanenvironment.UrbanEcosyst,911-921.

Thomas,R.,Fellowes,M.,&Baker,P.(2012).Spatio-TemporalVariationinPredationbyUrbanDomesticCats(Feliscatus)andtheAcceptabilityofPossibleManagementActionsintheUK.PLoSONE.

Tuintelling.(2016,75).Opgehaaldvanhttps://tuintelling.nl/

TweedeKamerderStaten-Generaal.(2015,november27).AanhangselvandeHandelingen.OpgehaaldvanOfficiëlebekendmakigen:https://zoek.officielebekendmakingen.nl/ah-tk-20152016-687.html

Vanderhoeven,S.,&Branquart,E.(2010).HETHARMONIAINFORMATIESYSTEEMENHETISEIAPROTOCOL.BelgischBiodiversiteitsPlatform.

Westerduin,C.,Hao,Y.,&Martinvelez,V.(2014).PetsorPest?InvestigatingstrayferalcatsintheNetherlands.Wageningen:Wageningenuniversity.

Wilkins,K.(2007).Cats.NeptuneCity:Publications,Inc.

Woods,M.,McDonald,R.A.,&Harris,S.(2003).PredationofwildlifebydomesticcatsFeliscatusinGreatBritain.MammalSociety,MammalReview,174–188.

Zoogdiervereniging.(2016,6).Europesewildekat(Felissilvestrissilvestris).OpgehaaldvanZoogdiervereniging:http://www.zoogdiervereniging.nl/europese-wilde-kat-felis-silvestris-silvestris

Bijlage

Bijlage1: VragenenquêteBijlage2: TNRNederlandBijlage3: Gesprekssamenvattingen

Bijlage1: Vragenenquête

Bijlage2: TNRNederlandJaar Afdelingen Gevangen Uitgezet Socialisatie

enHerplaatst

Euthanasie Overleden Anders

2005 69 4811 2677 1767 253 33 512006 56 5888 3139 2262 255 92 1342007 63 7862

(4825volwassen3037kittens)

3139 3709 278 129 538

2008 63 9133(5854volwassen3297kittens)

3649 4387 383 190 532

3513 5063 564 173 401

3545 3672 443 252 562

3539 4021 313 82 282

2012 20 8666(5453volwassen,3213kittens)

3943 3895 346 105 358

3857 3897 379 88 356

2780 3484 404 39 217

Bijlage3: Gesprekssamenvattingen

DeelADeJagersvereniging

SamenvattinggesprekWimKnol,DeJagersvereniging12-04-2016AlseersteeenkorteuitlegvanWimKnoloverhetrapporthiernazijnvragenvanAnnaSteenopgenomen.

Hetinternerapport‘Verwilderdehuiskatten:effectenopdenatuurinNederland’vanDeJagersverenigingisopgesteldomeenduidelijkerbeeldtekrijgenvandemogelijkeproblematiekrondomkatten.VoorNederlandwarenergeengegevensbeschikbaardieditinzichtelijkmaakte.HetinternedocumentisaangevuldmetopmerkingenvanDeVogelbeschermingenNatuurmonumenten.Uithetrapportkomenconclusiesmetbetrekkingopaantallenverwilderdekattenenaantallenprooidierendiegevangenwordendoordezekatten.

Daarnaastisinhetrapportgekekennaardemogelijkeeffectenvanverschillendeziekteszoalstoxoplasmose,vleermuizenrabiësenvossenlintworm.AlsbeheermaatregelisTNRbekekenendezelaatziendatdeeffectiviteitophetvoorkomenvanschadeaanbiodiversiteitnietvoldoendeis.kattenkunnenvoorbijvoorbeeldmarterachtigenenroofvogelsbeschouwdwordenasvoedselconcurrent.Magikhetrapportlezenengebruikenvoormijnafstudeeronderzoek?Jageenprobleem,momenteelishetnogeeninterndocumentmaarhetisalweluitgewisseldmetverschillendenatuurbeheerinstanties.

InhetADin2015stondengegevensvanuitDeJagersverenigingoveraantallen?Toenlagditrapporternogniet.ErwarenwelschattingenopbasisvanondermeerhetrapportuitWageningenvanNijenhuis.

ZietukattenindeNederlandsenatuuralseenprobleem?Alswekijkennaardeomvangvandeeffectendiekattenveroorzakendanishetweleenprobleem.nietalleenkijkennaarbiodiversiteitmaarookopgebiedvandemogelijkeproblemenveroorzaaktdoortoxoplasmose.Inhetbuitengebieddenkenwijdatschadeaanbiodiversiteithetgrootsteprobleemis.Instedelijkgebiedmoetmeergedachtwordenaanmogelijkevolksgezondheidsproblemen.

Zienjulliedehuiskatalseenexoot?Ja,alseeninvasieveexoot.0nderdeEuropesewetenregelgevingmagjeinvasieveexotenookniethouden.

WatvinduvandemotieThiemetegenafschotvankattendieisaangenomen?Hetgaatnietomhetafschot,wantookjagersdiehoevennietzonodigkattenteschieten.Zelfhebbenzevaakookkatten,hetgaatveelmeeromofschadeaanbiodiversiteitzovoorkomenwordt.Dezemotieisonvolledigomdatgeengevolgwordtgegevenaanhetbeleid.Zorgvoorregistratievankattenenzorgdatzeeenduidelijkehalsbandomhebben.Maakhetmogelijkdatzegevangenwordeninhetbuitengebiedendatzenaardeopvangwordengebrachtenprobeerzeteherplaatsen.Waarzenietherplaatstkunnenwordenomdatzeteverwilderdzijn,watnuookalbeleidismoetenzewordeningeslapen.Volgensmijzijnditdestappendiegezetmoetenwordenomhetprobleemoptelossen.Alseerstedeaanvoervankattenmoetjevoorkomenmetbijvoorbeeldeducatie.Enwaardeverwilderdekattenzittenmoetjezevangeneneennieuwhuistegeven.

HoezietuderolvanDeJagersverenigingalsdezevervolgstappenwordengezet?Wehebbenweleensgezegd,doemaareenvergoedingofpremieregeling,datvooriedergevangenkatdiebijeendierenasielwordtafgeleverdeenvergoedingtegenoverstaat.Daarwillenjagersbestgraagbijbetrokkenraken.Erzijn27000jagersenwathelpendehandendaaromheenendatisweleengrootlegerdiedaningezetkanworden.Alshetheletrajectzodoorlopenkanwordendanwillenwijdaarweleenrolinspelen.

Julliezoudendusbereidzijnomdieroltepakkeninhetheletraject?Jabeslist,opdezemanierdraagjebijaandeoplossingvanhetprobleem.

Wiltuheteindrapportlezen?Jagraag,misschienzittenervooronsuiteindelijkooknognieuwedingenin.

Ishetmogelijkomdeenquêtebijjullieopdewebsiteteplaatsen?Jadatkaniknavragenbijcommunicatie,danishetdenkikwelgoedomuitlegbijdeenquêteteplaatsen.Endaarnaastookaantegevenbijwelkeorganisatiesnogmeerwordengevraagdommeetedoendatstimuleertdebetrokkenheid.

DeelBNatuurmonumenten

SamenvattinggesprekMichielvanderWeide,Natuurmonumenten18-04-2016Natuurmonumenteniseenorganisatiemetledenendonateurs,ensindskorteenkinderprogrammaOERRR.Natuurmonumentenbestaan110jaarenbeheerdhonderdduizendhectarenatuur.Met28beheereenhedenmetboswachtersdieinhetonderhoudvandeterreinenvoorzienengastenverwelkomen.Zesregiokantorendezeonderhoudendecontactenmetdeprovinciesendeeerstevragenbeantwoorden.Endanhetcentralekantoormetdespecialisten,mensendiezorgenvooreenheidinbeleidendecommunicatietak.Ikzelfzitophetcentralekantoorenikhoumijbezigmetdefaunadossiers.

Zietuverwilderdekatten/kattenalseenbedreigingvoordeNederlandsenatuur?Lokaalkandatzekereengevaarzijnalshetgaatomkwetsbaresoorten.Enalsernaarhetgeheelgekekenwordtgaathetomenormeaantallenprooiendiedoorkattenwordengevangen.DatlatenEngelseonderzoekenzienenhetrapportvanWimKnollaatdatookzien.Hierzijnalleenweleenhoopaannamesgedaanaangebrekaanbeter.Datzorgtdatjekijktnaareenhelebandbreedte,maaralsjekijktnaardeaantallenaandeminimumkantisdatnogsteedsheelveel.Endezeprooienzijndannietmeerbeschikbaarvoormeernatuurlijkepredatoren.Datheeftduswaarschijnlijkimpactzonderdatwedaarbewustvanzijn.Hetkanomhogeaantallenprooiengaanmaardathoeftnietaltijdveelimpacttehebbenopdepopulatie,dathangtafvandedoelstellingendiejevooreengebiedhebt.

WatvinduvanverwilderdekattenindeNederlandsenatuur?Dankomjebijhetuitganspuntofeensoorteenexootis.Hetisduidelijkdatdekathierniethoortendaaromisheteenexoot.Datmaaktvoordeomgangnietveeluitwanterzijnmeerdereexotendiewijhebbenopgenomen.Hetgaatomeeningeburgerdeexootinditgeval,deimpactisalleennogniethelemaalduidelijk.Alslokaaleenprobleemontstaatmetkattendanmoetdaarwelactieopwordenondernomen.

Hebbenjulliealsnatuurmonumentenoverlastvankatten?InGroningeniseenonderzoekbezignaarheteffectvankattenopweidevogels.BijdekwadeHoekinZeelandisophetstrandeenheleherinrichtinggeweestomhetgebeidgeschikttemakenvoorsternsenplevieren.Datzijnbodembroedersendaarwordenkattengevangenmetlokkasten.Diekattenwordengecontroleerdopeenchipenalshetmogelijkisgaanzeterugnaardeeigenaar,anderskrijgenzeeenspuitje.Hetisgeenheelgrootitembinnendeorganisatiemaarlokaalspelenproblemenvoornamelijkgekoppeldaangrondbroeders.

Welkemaatregelennemenjullienuomhiermeeomtegaan?Vangenmeteenvangkastheeftdevoorkeur,zovoorkomjedathetgaatomhuisdierendiewordenafgeschoten.Dusalsdekattengechiptzijnkandekatweernaarhuiswordengebracht.Daarnaastzouhetmogelijkzijndekattennaareendierenasieltebrengenmaardatisnietoneindigmogelijk.Zolangdeaanvoervankatteninstandblijftwordthetprobleemmetafschotooknietopgelost.Duseendeelbewustwordingbijmensenzouhelpen,laatdekatchippenensteriliseren/castreren.

WatvinduvandemotievandePvdDtegenafschotvankatten?Volgensmijisdatnognietbijiedereprovincieaangenomen,daarnaastiseenontheffingdieisuitgegevennietzomaarongeldigteverklaren.Wijalsnatuurmonumentenwillenweldemogelijkheidhoudenomintegrijpenalsditnodigmochtzijn.Enhetliefstvangenwedekatten,uiteindelijk

moetendegevangenkattennaarhetasielofkrijgenzeeenspuitje.Anna:Ikzalhiernogachteraangaanommeerduidelijkheidtekrijgenhoeditnupreciesisgeregeld.

Zoueensamenwerkingtussenorganisatiesbevorderlijkzijn?Jadatisnoodzakelijk,ookomdathetgevoeligematerieiszowelpolitiekalsmaatschappelijk.Danisdesamenwerkingergbelangrijktussenorganisatiesomeenbreeddraagvlaktecreëren.

Watmistuaangegevensomgoedomtekunnengaanmetkattenindenatuur?Watisdeschadediekattenveroorzaken.Duslandelijkomhoeveelkattengaathet.Maarveelspecifiekerhetaantalkattenlokaalwaarproblemenwordenervaren.Onderbouwingtegenoveranderepredatoren,hoeverhoudenzezichtegenoverelkaarvangteenkatveelmeerdaneenanderesoort.Enwatiseeneffectieveaanpakvoordeproblemendiekattenveroorzakenenhoelossenwedieop.

WelkeproblemenverwachtutussenverwilderdekattenendeWildekat?Kruisingenkunnenvoorkomenenmisschienziektesdiedehuiskatoverdraagtaandewildekat.MaaralseenWildekateenverwilderdekattegenkomtzaldatgeenechtprobleemopleverenvoordeWildekat.

Gaatuopeenbepaaldemanierommethetonderwerpvanverwilderdekattenmetuwleden?Ophetmomentdatvragenwordengesteldoverhetbeheernaarkattentoezaldebeheerderdataltijduitleggen.Voorhetonderwerpisgeencommunicatiestrategieopgesteld,ookinonsbladwordtergeenaandachtaanbesteed.

Ishetmogelijkomeenenquêteteplaatsenopdewebsitevoormijafstudeeronderzoek?Omdatheteengevoeligonderwerpiszaldatnietgaan,misschienishetmogelijkviasocialmedia.DatdelinkwordtgedeeldviaFacebookofietsdergelijks.

Wiltuheteindrapportlezen?Jalijktmeinteressant,ikbenbenieuwdwateruitkomt.

DeelCDeVogelbescherming

SamenvattinggesprekJipLouweKooijmans,DeVogelbescherming20-04-2016Zietudekatalseenbedreiging?Nee,dekatwordtwelgenoemdalsmeestvoorkomendepredator.Alsjekijktnaardestijgendelijnvandeboommarterensteenmarterlijktdekatgeenbelemmeringtevormenvooreenanderepredatoren.Ookalsjekijktnaardealgemenevogelsoortenwaarvaneenbelangrijkdeelvandepopulatievoorkomtinstedelijkgebied,dandoendemeestesoortenhetdaarheelgoedondankseenhogedichtheidkatten.Toendehuismusbegonaftenemenwaseraleenhogedichtheidkatten.Datisnietveranderddaaromlijkthetdatkattennietdirecteenbedreigingvormen,alshetsysteemgoedbeheerdwordt.

WatvinduvanverwilderdekatteninNederland?Decontinueaanwasvanverwilderdekatteniseendirecteffectvanhoemensenmetkattenomgaan.Omhetprobleemteverminderenlijkthetnuttigomnetzoalsvoorhondeneenregistratiesysteemintestellen,zoalsdehondenbelasting,datkanmetchippenofeenanderevormvanregistrerenvankattenvoornodig.Hetmaaktmensenpersoonlijkverantwoordelijkvoorhunhuisdieren.Enalslaatsteishetnodigomeengoedeneffectiefbeleidtehebbentegenzwerfkatten.

Veroorzakenkattenvoordevogelbeschermingeenprobleem?Kijkendnaarhetgroteregeheelniet.Maarzolangeengebiedgoedbeheerdwordtzijnsoortenbestandtegenpredatie,ookeenhogepredatiedruk.Maarhetisnuonbeheersbaarendatisonverstandig.

Zienjulliedekatalsexoot?Needatonderscheiddoeterniettoe.Demensiswelverantwoordelijkvoorhetaantalkattenendaarmoetbewustmeewordenomgegaan.Daarnaastmoetmenzichbewustzijnvandeimpactdiekattenkunnenhebben.

Zijnerspecifiekeplekkenwaaroverlastvankattenvoorkomt?Bijdelaatstebolwerkenvandetapuitbleekheteenprobleem.Momenteelzijnnogdriebolwerkenvantapuitentevinden.Bijtweevandezebolwerkenginghetaantoonbaarslechtdoorpredatievano.a.dekat.Danhebjeeensoortdiealergkwetsbaarisendieisdannietbestandtegenpredatie.Uiteindelijkwordendenestennubeschermdopdielocatieenverdweendepredatiedrukvandekatenleefthetbroedsuccesvandetapuitop.DaarheeftVBNtoeneensleutelrolingespeeldinhetrealiserenvandefinanciering.

Welkemaatregelennemenjullienuhiertegen?Vogelbeschermingheeftzelfgeennatuurgebieden.Daarombrengenwijadviesuitenwerdopverzoekvanonsdebeschermingrondomdebroedplaatsgeplaatstdoordebeheerder.

WatvinduvandemotievandePvdDwaarbijafschotvankattenisverboden?Demotivatieisemotioneelgebaseerd,wijkijkennaarConservationEvidence.Watisdedrukfactooropeenbepaaldepopulatieenwelkwetenschappelijkbewijsisvoorheteffectvandemaatregelendiejewiltnemen.Engaanopdiemanieraanhetwerk,datheeftookhetmeesteeffect.

Zoueensamenwerkingtussenorganisatiesvoordelenkunnenopleveren?Alshetnodigisomeenknelpuntwegtenemenzijnwijaltijdbereidomcontacttelegenenhetprobleemteverhelpen.Datisietswatwijnuookaldoenendaaromookzullenblijvendoen.

Welkegegevensmistuomgoedomtekunnengaanmetkattenindenatuur?Decijfersbeginneninmiddelsbinnentekomen,voornamelijkuithetbuitenland.DegegevenszijnzekernietéénopééntevertalennaardeNederlandsesituatie.Daarmoetdanookvoorzichtigmeeomwordengegaan,wantlangnietallehuidigeaannameszijnreëel.

VerwachtuproblemenmetdeWildekatenverwilderdekatten?Depredatiedrukzalopvogelsongeveergelijkblijven,alleendesamenstellingpredatorenzaluiteindelijkveranderen.KruisingenzoudenvoordeWildekatnietgunstigzijnalssoort.MaartegenovereenkatheeftdeWildekatweloverwichtalsindividu.Hetisveelinteressanteromtekijkennaardekomstvanbijvoorbeelddejackhals,dieeetnamelijkkatten.Gaatuopeenbepaaldemanierommethetonderwerpvanverwilderdekattenmetuwleden?Wijzelfalsorganisatiewillengoedopdehoogteblijven,maarwijbestedenweinigtijdaanhetonderwerp.

Ishetmogelijkomdeenquêteopjulliewebsitetezetten?Misschienzijnermogelijkhedenomdeenquêteteverspreidenviavogelnetwerkgroepenenviasocialmedia.Wiltuheteindrapportlezen?Jagraag.

DeelDDeDierenbescherming

SamenvattinggesprekFemmieSmit,DeDierenbescherming25-04-2016FemmieSmitisprogrammamanagervaninhetwildlevendedierenbijdeDierenbescherming.Daarbinnenzijndespeerpuntenjacht,schadebestrijdingenbeheeropgenomen.

WatvinduvanverwilderdekatteninNederlandenindenatuur?Vanuitdedierenbescherminghebbenwelieverdatkattennietverwilderen,endatheeftvooraltemakenvanuitwelzijnsoogpuntvoordekant.Enheeftnietzozeertemakenmetdemogelijkeimpactvankattenopnatuur.Daarnaastishetdevraagofkatteneenechtnegatieveinvloedhebbenopdenatuur.

Zoueenvariantopdehondenbelastingeenuitkomstkunnenzijn?Neenietzozeereenbelastingmaarweleenregistratieenchipplichtendaarnaasthetcastreren/steriliserenvandekat.

OmhoeveelverwilderdekattengaathetinNederland?Hebbenwijgeenideevan.BinnendebebouwdekomhebbenwijwelTNR(Trap-Neuter-Return)projectenlopendaarzijngegevensvanaanwezig.

Zouhetmogelijkzijnomdezegegevensintezien?Jahoorgeenprobleemdiekunjeinzien.DegegevenszijnnietvoorheelNederland,nietoveralloopteenTNRproject.EninhetbuitengebiedwordengeenTNRprojectenuitgevoerd.

OpdelocatieswaarTNRprojectenwordenuitgevoerdzijnplekkenmetoverlast?Jaklopt,deoverlastuitzichingeluid/lawaaienrommeldoorhetopenmakenvanvuilniszakken.Hetvoornaamsteistochdegeluidsoverlastdiekattenveroorzaken.

Hebbenjulliegegevensoverhetaantalverwilderdekattendatbinnenwordtgebrachtbijdedierenasielen?Nee,nietalledierenasielenzijnbijonsaangesloten.Naastdeonzezijnernogtalvanandereendaarhebbenwijgeengegevensvan.

Zienjulliedekatalsexoot?Hetiseencultuurvolger,nietdirectbestempeldalseeninheemsediersoortmaarhijisalzolangaanwezigdathetnietmeeruitmaakt.

Welkemaatregelennemenjullietegenverwilderdekatten?TNRprojectenbinnendebebouwdekom,dezezijngerichtophetverminderenvandeoverlastvoormensen.Nietalsmaatregeltegeneenmogelijkeffectvandekatopdenatuur.BuitenbebouwdekomhebbenwijgeenbevoegdheidomTNRprojectenuittevoeren.Daarnaastzettenweinopvoorlichtingviadewebsiteensocialmedia.EndaarnaastkomteenprojectmetdegemeenteRotterdamtotstand.Daarbijwordenbijvoedselbankeninformatiemeegegevenenkunnendemensenvooreengereduceerdbedragdekatlatenchippenbijdeelnemendedierenartsen.

ZoudenjulliedatwillenTNRprojecteninhetbuitendebebouwdekom?Needatisniethaalbaar.TNRwordtookniettoegepastomdepopulatiekleinertemakenmaarde

populatiewordtbeheerd.Hetisbekendwelkekattennieuwzijnenwelkenietenopdiemanierkandeconditievandekatredelijkoppeilwordengehoudendoorwaarnodigbijtevoeren.

WatvinduvandemotieThiemetegenafschotvankatten?Prima.Gebaseerdoponderzoekwerktwegvangenendodenniet.Daarnaastwordenherenderdanookhuiskattenafgeschotenwaarwijklachtenoverkrijgen.

Watzoueraanbeheerenbeleidmoetenveranderen?Hetverplichtenvanregisterenenchippenvankatten.Danwordtookduidelijkwaarhetgrootsteprobleemontstaat.Waarkomtdegrootsteinstroomverwilderdekattenvandaanendaarkandaningezetwordenopvoorlichting.

Welkegegevensmistuomgoedomtekunnengaankatten?Waarzijndeproblemenpreciesindebebouwdekomdankangerichteromwordengegaanmetdeproblemen.Waarkomendekattenopdelocatievandaanenwatkandaaraanwordengedaan,ishetmogelijkomingesprektetredenofiseenTNRprojectnodig.

HoewordtomgegaanmethetonderwerpverwilderdekattennaardeledenvanDeDierenbescherming?Geenactieveactie,welalgemeneinformatieopdewebsite.Alservragenuithetpubliekzijnwordtdaarantwoordopgegevenenonsstandpuntuitgelegd.

MogelijkhedenenquêteverspreidingDatmoetviaeenanderpersoon.Steldevraagoverdemogelijkhedenvaneenenquêtenogmaalsaanmijviademaildanstuurikhetdoornaardejuistepersonen.

Wiltuheteindrapportlezen?Jagraag.

DeelEStaatsbosbeheer

SamenvattinggesprekMetaRijks,Staatsbosbeheer12-07-2016ZietuverwilderdekattenofkattenalseenbedreigingvoordeNederlandsenatuur?Jaopsommigeplekkenwel.Vooralbijgrondbroedendesoortenenbijsoortenmeteenkwetsbarepopulatie.Diekwetsbaarheidvaneenpopulatieofsoortincombinatiemetkattenkaneenserieuzebedreigingopleveren.

WatvinduvanverwilderdekattenindeNederlandsenatuur?VerwilderdekattenhorennietindeNederlandsenatuurthuis,ditgeldtookvoorhuiskatten.Dekatiseennietinheemsesoortenishierterechtgekomenviamensen.DekatkomtnatuurlijkalwelheellangvoorinNederlandmaardedichthedendiehuidigwordenwaargenomenzijndenkikhogerdanvroeger.Ditkanjenakijkenindiversebronnen.Daarnaastisdeveerkrachtvanecologischesystemenveruitgeputomdatwijalsmensenonzeomgevingzointensiefgebruiken(leidttotvervuiling,vermesting,verzuring,versnippering,etc)enderuimteinperken.

HebbenjulliealsStaatsbosbeheeroverlastvankatten?Mogelijkepredatieopnestenvangrondbroedersengrondbroedendevogelszelf.Geenduidelijkesignalenvanboswachtersdieaangevendatdekatoveralvoorproblemenzorgt.Ditwiltnietzeggendatdezenietaanwezigzijn,maarnuiniedergevalnognietaanhetlichtkomen.WolfTeunissenheefteenmooionderzoekgedaannaardepredatieopgrondbroeders,daarbijkomtnaarvorendathetpergebiedverschiltwatdemeesteimpactheeftopeenpopulatie.OokbijdehamsterreservateninLimburgzijnwelgegevensbekendoverpredatie.

Beschouwdudehuiskatalsexoot?Jadehuiskatiseenexoot.

Waarhebbenjullieproblemenmetkatten?Geenduidelijkelocatieaantegeven.Dewaddeneilandenzijnwellocatiesdieweindegatenproberentehouden.Voorheenwarendaargeennatuurlijkepredatoren,nuisdehuiskatdaarwelaanwezig.Watvooreffectheeftditenwatbetekendditvoordenatuurdaar?Datisnunogonduidelijkmaarwillenwijwelerggraagweten.Ditgeldookvoorophetvasteland,metnamededuinenwaarveelgrondbroederszijn,wijwillenwelwetenwatdekattendoenenwelkeffectditheeftopdenatuurinNederland.

Welkemaatregelennemenjullienualsproblemenontstaanmetkatten?OpsommigeplekkenwerdenkattenweggevangenzoalsopTexeleenpaarjaargeleden.Somswordtinverbandmetschadeenbeheereenenkelekatafgeschoten.Ditdoenweechterlieverniet.

WatvinduvandemotieThieme?Datiseengegeven,demotieisaangenomen.Demotievraagtomkattenuitdenatuurteverwijderen.Wezullenwaarmogelijkmeewerkenaandeuitvoering,endatdoenwebijvoorkeurdoormiddelvanhetvangenenherplaatstenvandekatten.Opdezemanierbenjeookzekervanhetfeitdaterniksgebeurdmetiemandshuisdier.

Welkeveranderingenzijnnoodzakelijkinbeheerenbeleid?Hetkattenprobleemmoetbijdebronwordenaangepakt.Hetisdusnodigdatwijalsmensenopeenanderemaniermetdehuiskattenomgaan,ervoorzorgendatzenietinnatuurgebiedenstruinenofweglopen.Opdezemanierisdeinstroomvanhuiskatnaarverwilderdekatmisschienteverminderen.

Metwelkeorganisatieszoueensamenwerkingbelangrijkzijn?Eengoedesamenwerkingmetdedierenbeschermingominformatieoverkattenteverspreidenlijktergbelangrijk.Daarnaastdemogelijkeopvangvankattenviadedierenasielenendierenbeschermingenhetinformerenvanmensen.Deprovincieszijneenbelangrijkepartnerinnatuurbeheerendusookbijderegelgevingomtrentkatten.Metandereterreinbeheerdersissamenwerkingaltijdbelangrijk.

Onderzoekerszijnonmisbaaromgoedtekunnenwerken.Ofhetnouonderzoekisnaareffecten,verspreiding,gedragofnoemmaarop.Onderzoekisnodigomhetbeleidenbeheeroptebaseren.

Welkegegevensmistuomgoedomtekunnengaanmetkattenindenatuur?Omvangenimpactoppopulatiezowelopdeeilandenalsophetvasteland.HoezittenkatteninNederlandinhetsysteemvandemesopredatorenwelkeffectheefthetalserminderkattenzijn.

Watvinduvanhetideeomalseenpopulatieonderdrukstaatdanpastekijkenofdekateenprobleemis?Somsmoetjeingrijpenterwijljealleenruwegegevenshebt.Ditkannodigzijnomeenpopulatietereden.Insommigegevallenishetniethaalbaaromeerstuitgebreidonderzoektedoen,endandaarnamaatregelentetreffen.Hetisaltijdmooialsjepreciesweetwathetprobleemismaarsomshebjedieruimtenietenmoetjeingrijpen.

WatverwachtuaanproblementussenverwilderdekatenWildekat?Demogelijkheidvanhybridisatieisaltijdaanwezig,zekeralsjekijktnaardeonderzoekeninSchotland.WordtdekansgroteralsdepopulatieWildekattenzichuitbreidofjuistniet,datisvoorinNederlandnunogonduidelijk.Voedselconcurrentietussendetweezalmeevallen,deWildekatisgroterensterkerdanonzehuiskat.

Opwelkemaniergaatuommethetonderwerpnaarhetpubliek?Somswatinfomaarmeestalgeenactievecampagne(opTexelwelgedurendeeenpaarjaar).Wecommunicerenwelveelmetdedierenbeschermingoverhetonderwerp.Isooknieteffectiefalsanderebetrokkenpartijendaarnietaanmeedoen.

KATTEN IN DE NEDERLANDSE NATUUR - Jasja Dekker · van 0.583 voor de kat (Felis catus) kan worden...

Documents

Transcript of KATTEN IN DE NEDERLANDSE NATUUR - Jasja Dekker · van 0.583 voor de kat (Felis catus) kan worden...

P REDATORS O VERZICHT Wilde kat Verwilderde kat Wolf Vos Hond Wezel Hermelijn Bunzing Fret Boommarter Steenmarter Das Zwart kraai Ekster Vlaase gaai Bonte.

KAT ESG FINAL 240820

BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKENec.europa.eu/health/documents/community-register/2015/...Voor de behandeling van vlooieninfestaties (Ctenocephalides felis en Ctenocephalides

ESTHER ELIAS KHALIL (BARAKet,Kett,Kat) · 2016-02-28 · ESTHER!!(MALIK) ELIAS!(SHATILLA)!!!!!KHALIL!(BARAKet,Kett,Kat) Boutros’s mom Zahra’s dad Boutros’s dad

Huidschimmelbestrijding bij hond en kat - ESCCAP...Huidschimmelbestrijding bij hond en kat Inleiding Dermatofyten zijn filamenteuze schimmels (draadvormige groei, het mycelium) die

cataloog kat 14-12

Groepsmenukaart Bistro De Gelaarsde Kat

dun kom mus woon wen waar kus wit kat bot put joep · woon wen waar kus wit kat bot put joep wit woon waar tom was kat pan jaar wen week dun mus. pan kus week put dun mus jas wit

Kat van Duinen Classics Garment Catalogue 2015

Het leven van een (zwerf)kat - Vlaanderen...Het leven van een (zwerf)kat Els Peeters Odisee Hogeschool –Agro-en biotechnologie 1 Het leven van een (zwerf)kat De kat als soort: biologische

beKijK KAT-referenTies op - Linthorst Techniek...meer productontwikkelingen en referenties. denk vooruit. blijf dichtbij. Wenumsedwarsweg 18 7345 AS Apeldoorn T (055) 3122121 e kat@techniekvoordetoekomst.nl

Portfolio Aardrijkskunde Jolien Felis - HOMEaaportfoliojolienfelis.weebly.com/uploads/4/0/3/0/... · Web viewOp die manier kaderen ze binnen de werken voor een vlotte Seine-Schelde

Bestrijding van darmprotozoën bij hond en kat - ESCCAP · 1 Bestrijding van darmprotozoën bij hond en kat ESSCAP Richtlijn nr.6 eerste druk - augustus 2011

Ruimtelijke toelichting Plattelandswoning Rouwkuilenweg 29 ...ruimtelijkeplannen.venray.nl/prod/NL.IMRO.0984.BP...Uit het bovenstaande kan geconcludeerd worden dat het planvoornemen

Medicamenteuze contraceptie bij de kat is nodig · de kat, is dit toch niet voor iedere kat de gewenste aanpak en is er nood aan alternatieve, meestal tijde-lijke medicamenteuze methoden.

OPDRACHT WERKBLADEN DIDACTIEK AARDRIJKSKUNDEaaportfoliojolienfelis.weebly.com/uploads/4/0/3/0/... · OPDRACHT WERKBLADEN DIDACTIEK AARDRIJKSKUNDE Felis Jolien 2SA3 Aardrijkskunde

EHBO voor uw kat

Sims 2 familie kat 1.1

binnenwerk Als een kat het voor het zeggen had def 2€¦ · Voor de kat is geur heel belangrijk. Je begrijpt het gedrag van je kat veel beter als je weet hoe zijn zintuigen werken.

Tijdschrift voor Zoogdierbescherming en Zoogdierkunde - Nieuw in de … · 2011-08-19 · daad een wilde kat. Deze waarneming, de eerste levendvangst van een wilde kat in Nederland,