Post on 11-Jan-2017
Handboek droge afbouw
Voor meer informatie:
Afdeling Techniek
Secretariaat Veenendaal
E-mail: techniek@bedrijfschapafbouw.nl
Telefoon: 0318 - 505 602
Fax: 0318 - 550 119
Bedrijfschap Afbouw
Burgemeester Elsenlaan 321
Postbus 377
2280 MA Rijswijk ZH
Telefoon: 070 - 33 66 500
Fax: 070 - 33 66 533
E-mail: post@bedrijfschapafbouw.nl
Internet: www.bedrijfschapafbouw.nl
Handboek droge afbouw
Auteur: Bert ter Laan
In opdracht van:
1e Uitgave 2008
Handboek droge afbouw |
�
Inhoudsopgave
- voegenvullersenfinishers.................................... 47- juistemethodevanafvoegen................................ 47- voegenvullersopgipsbasis................................... 48- kunstharsgebondenvoegenvullers....................... 48- machinaalafvoegen.............................................. 49
2.7 Bevestigingsmiddelen......................................... 51- schroeven.............................................................. 51- draadnagels........................................................... 54- nieten.................................................................... 55- pluggen................................................................. 57
2.8 Beschermingprofielen......................................... 62- wandbeëindigingen............................................... 62- bijzondereprofielen.............................................. 63- dilatatievoegprofielen.......................................... 64- akoestischband.................................................... 65
3.Bouwfysischeaspecten3.1 Brand................................................................... 66- ontwikkelingvaneenbrand................................. 67- standaardbrandkromme....................................... 67- eigenschappengipsproductenwatbetreftbrand.. 683.2 Termenendefinities........................................... 703.3 Brandwerendheidscriteria................................. 71 vlamdichtheidE................................................. 71 thermischeisolatieI........................................... 71 bezwijkenR....................................................... 71- rookontwikkeling................................................. 713.4 Brandwerendheidgipskartonplaatwanden..... 72- berekeningsmethoden........................................... 72 doorbrandtijd..................................................... 73 brandwerendheid............................................... 74- tabelbrandwerendheidgipskartonplaatwanden volgensNEN6073................................................ 763.5 Brandwerendheidvoorzetwanden.................... 803.6 Theoriebrandwerendheid vanhoutconstructies.......................................... 823.7 Hetbegripvuurbelasting.................................... 833.8 Uitzettingenkrimpvangipskartonplatendoor temperatuurverschillen........................................84- dilatatievaneenwandmetbrandeisen................. 84- plafondaansluitingvaneenwand metbrandeisen...................................................... 84- inbouwelektradozen............................................. 863.9 Theoriebrandwerendheid vanstaalconstructies.......................................... 88
1.Inleiding pagina- deafbouwalsbouwmethode................................ 9- demoderneafbouw............................................... 10- grondprincipes...................................................... 11- organisaties........................................................... 13
2. Bouwstoffen2.1 Gips,natuurgipsen rookgasontzwavelinggips................................... 142.2 Gipskartonplaten................................................. 17- platensoorten......................................................... 17- kantuitvoeringen................................................... 18- afmetingenentoleranties...................................... 18- hetwerkenmetgipskartonplaten.......................... 20- eigenschappenvangipskartonplaten.................... 21- breukbelastingen................................................... 21- hygrischeeigenschappen...................................... 24- thermischeeigenschappen.................................... 25- elektrotechnischeeigenschappen.......................... 26- bijzonderegipsplaten............................................ 26 gipskartonplatenmethoutvezels....................... 26 akoestischedesignplaten................................... 26 onbrandbaregipsplatenA1................................ 27 voorgevormdegipskartonplaten........................ 27- gipskartonplatenwaaropanderebouwstoffen zijnaangebracht.................................................... 29- 4-zijdigafwerkbaregipskartonplaten................... 29- gipskartonplatenmetwitkarton........................... 29- buigbaregipskartonplaten..................................... 30
2.3 Metalenprofielenvoorwandenenplafonds..... 31- soortenprofielen.................................................... 31- overzichtenafmetingenwandprofielen................ 32- plafondprofielenenhulpstukken........................... 35- technischewaardenC-profielen............................ 39
2.4 Houtenstijlenenregels....................................... 40
2.5 Mineralewol........................................................ 41 steenwoleigenschappen..................................... 41 toleranties........................................................... 42 glaswoleigenschappen....................................... 42 toleranties........................................................... 43
2.6 Voegmateriaalenafwerksystemen.................... 44- dekunstvanhetafvoegen..................................... 44- afvoegsystemen..................................................... 44- tabelafwerkingniveausvoorwandenenplafonds 45- voeg-enafwerkingsmaterialen............................. 46- wapeningtapes....................................................... 46
pagina
Inhoudsopgave
�
Handboek droge afbouw |
3.10 Geluid................................................................ 90- watisgeluid....................................................... 91- golflengte........................................................... 91- geluidsdrukniveaus............................................ 92- sterktevaneengeluidsbron............................... 92- berekeningsvoorbeeldenLp............................... 93- meerderegeluidsbronnen................................... 94- frequentie........................................................... 95- octaafbanden...................................................... 98- genormaliseerdefrequentiebanden.................... 1003.11 Luchtgeluidsisolatie........................................... 100- massawetten....................................................... 101- buigstijfheid....................................................... 102- coïncidentie-effect.............................................. 103- spouwconstructies.............................................. 106- resonantie........................................................... 106- luchtgeluidsisolatieR......................................... 108- IluenI lu,k............................................................ 1113.12 Geluidsabsorptie............................................... 112- geluidsabsorptiegipskartonplaten..................... 114- invloedfactorenopdegeluidsisolatie vanwanden........................................................ 115- factorendiedegeluidsisolatiebeïnvloeden....... 116- aansluitingsysteemplafonds.............................. 117- vloeraansluitingen.............................................. 117- invloedvandeplatenenmineralewol.............. 120- invloedvandespouwbreedteenmineralewol.. 121- tabelgeluidsisolatievan gipskartonplaatwandenvolgensberekening...... 122- bepalingRw....................................................... 125- begrippennadertoegelicht................................. 126 afstraalfactor.................................................... 126 verliesfactor..................................................... 126 grensfrequentie................................................ 126 verbandtussenRwenIlu................................. 126- 0dBwand........................................................... 127- voorzetwanden................................................... 127- schachtwanden................................................... 129- geluidslekken..................................................... 131- inbouwelektradozen.......................................... 131- invloedvanramen,deurenenkieren opdegeluidsisolatie.......................................... 132- geluidsisolatieindepraktijk.............................. 132- nagalmtijd.......................................................... 134- contactgeluidsisolatie......................................... 134
4.Wandbekledingenenvoorzetwanden4.1 Wandbekleding,soortenplaten..........................135- montage............................................................. 135
- dilataties............................................................... 137- geïsoleerdegipskartonplaten............................... 1374.2 Voorzetwanden.................................................... 137- soortenvoorzetwanden........................................ 137- waaromvoorzetwanden....................................... 138- verbeteringvangeluidsisolatie............................ 138- verbeteringwarmte-isolatie................................. 139- verbeteringvanbrandwerendheid....................... 141- wegwerkenvanleidingen.................................... 1414.3 Schachtwanden.....................................................142
5. Scheidingswanden,lichteniet-dragende montagewanden5.1 Wandcodes,code-opbouwenuitleg................. 145- wandtypes............................................................ 1455.2 Opbouwgipskartonplaatwanden opmetalenprofielen.......................................... 146- montage............................................................... 146- tabelminimaleschroeflengtes............................. 147- tabelmaximalewandhoogtes.............................. 1485.3 Allewandtypenuitgewerktpertypewand..... 1505.4 Gebogenwanden............................................... 171- deplaten.............................................................. 171- tabelvoorhetbuigenvandeplaten..................... 172- deprofielen.......................................................... 172- tabelstijlafstanden............................................... 1735.5 Brandwerendebekleding vanstaalconstructies......................................... 174- kritiekestaaltemperatuur..................................... 174- deprofielfactorPi................................................ 174- wijzevanverhitting............................................. 174- tabelprofielfactorenbijbekledingstrak omhetprofiel....................................................... 175- voorbeeldbrandwerendebekledingmet gipskartonplaten.................................................. 177- tabelprofielfactorenbijbekledingmetclips enprofielen.......................................................... 178- voorbeeldbrandwerendebekledingmet gipsvezelplaten.................................................... 1795.6 Hetbrandwerendbekledenvan kabelgotenenventilatiekanalen....................... 180- kabelgoten............................................................ 180- ventilatiekanalen.................................................. 181
pagina pagina
Inhoudsopgave
Handboek droge afbouw |
�
- minimalebuigtreksterktesvolgensEN15283-2 typeGF................................................................. 222- thermischeeigenschappenvangipsvezelplaten typeGF................................................................. 222- Hygrischeeigenshappenvangipsvezelplaten typeGF................................................................. 223- toepassinggipsvezelplatentypeGM................... 223- toepassinggipsvezelplatentypeGF..................... 2237.5 Hetwerkenmetgipsvezelplaten....................... 224- voegverbindingenalgemeen................................. 2247.6 Lijmvoegmethode............................................... 225- montagevandeplaten.......................................... 2257.7 Gipsvoegmethodevoorrechtekant................... 2267.8 GipsvoegmethodevoorAKkant........................ 2277.9 Bevestigingsmogelijkhedenvan gipsvezelplatenopmetalenprofielen.................228- schroeven...............................................................2297.10 Voorzetwanden.....................................................2317.11 Schachtwanden....................................................233- aansluitingen..........................................................2347.12 Glijdendeplafondaansluitingen.........................2367.13 Glijdendegevelaansluitingen..............................2377.14 Dilatatievoegen.....................................................237- dilatatiedetailsmetbrandeisen.............................. 238- vloeraansluitingenopzwevendedekvloer............ 2387.15 Wandafwerking.....................................................239- conditiesopdebouwplaats....................................239- schilderwerk.......................................................... 239- behangen................................................................239- structuurpleister.....................................................239- tegels......................................................................2407.16 Hetbuigenvangipsvezelplaten..........................2417.17 Kolomenliggerbekledingstalenprofielen.......2427.18 Kolomenliggerbekledinghouten balkenenkolommen............................................2437.19 PlafondsmetgipsvezelplatentypeGF opstalendraagconstructie..................................2447.20 Plafondaansluitingen............................................2467.21 Dilatatiesinplafonds............................................2477.22 Bevestigenenophangenvanvoorwerpen aangipsvezelplaten..............................................248- schilderijhaken.......................................................248- hollewandpluggen..................................................249- pluggenvoorplafonds...........................................2497.23 Ophangenvanzwaresanitairevoorwerpen......2507.24 Gipsvezelplatenophoutenonderconstructie, niet-dragendewanden..........................................2517.25 Plafondsmetgipsvezelplatenop houtendraagconstructie..................................... 254
6. Plafonds pagina6.1 Indelingplafonds............................................... 1826.2 Desysteemplafonds............................................ 1836.3 Hetophangsysteemofhetgrid.......................... 1846.4 Benamingenprofielonderdelen......................... 1866.5 Brandrasterptofielen.......................................... 1876.6 Akoestiekvansysteemplafonds......................... 1886.7 Overlangsgeluidsisolatie.................................... 1886.8 Voorbeeldvaneengeluidsmeting.......................1896.9 Geluidsabsorptieplafondpanelen.......................1896.10 Deplaten...............................................................1906.11 Gipskartonplatenmetperforaties alsinlegpaneel......................................................1906.12 Vasteplafondsmetgipskartonplaten.................1926.13 Verlaagdplafond,draagconstructiemetaal, gipskartonplaten..................................................1946.14 Verlaagdplafond,draagconstructiemetaal, geperforeerdegipskartonplaten.........................1956.15 Grafiekenenwaardenvanenkeletypen perforaties.............................................................2006.16 Montagevandegeperforeerde akoestischedesingplaten.....................................2106.17 Naadloosplafondsysteem.....................................2126.18 Plafondsdirectbevestigdtegenhoutenbalklaag, draagconstructievanmetalenprofielen, gipskartonplaten..................................................2136.19 Plafondsdirectbevestigdtegenhoutenbalklaag, draagconstructieveerrail,gipskartonplaten.....2146.20 Vrijdragendplafond,draagconstructie metalenprofielengipskartonplaten....................215
7. Gipsvezelplaten7.1 Inleiding GipsvezelplateninEuropaenNederland..........2167.2 Gipskartonplaten.................................................2187.3 Metglasvliesmattenversterktegipsplaten, typeGM.................................................................218- kantuitvoeringen................................................... 218- afmetingenentolerantiesvanmetglasvliesmatten versterktegipsplatenvolgensEN15283-1 typeGM................................................................ 219- minimalebreukbelastingenvolgensEN15283-1 typeGM.................................................................219- thermischeeigenschappenvangipsvezelplaten typeGM.................................................................2207.4 Metvezelversterktegipsplaten, typeGF......... 220- platensoortenvolgensEN15283-2:2008...............221- kantuitvoeringentypeGF.......................................221- afmetingenentolerantiesvanmetgipsvezelplaten volgensEN15283-2typeGF............................... 222
pagina
Inhoudsopgave
�
Handboek droge afbouw |
NawoordHandboekDrogeAfbouw..... 256
Literatuurlijstengeraadpleegde documentatie................................................. 257
pagina
Inhoudsopgave
�
Handboek droge afbouw |
1.Inleiding
DeafbouwalsbouwmethodeSinds de jaren 60 van de vorige eeuwheeftdeafbouwzichontwikkeldalseenmoderneenvolwaardigebouwmethode,mede door de introductie van de gips- kartonplaatinNederland.In1957kwamdeeerstegipskartonplaatin Nederland op de markt. Deze werdgeïntroduceerddoordeHollandseAgen-tuur Maatschappij te Rotterdam. Deplaatjesvan400mmbreedkwamenuitDublinenwarenbekendonderdenaam“Neostuc”.Dezeplaatwerddevervan-gervandezachtboardplafonds.In1957wordt inBelgië een productie-unit op-gestart. In 1958 brengt EternitNVv/hMartinitvanuitBelgiëookbrederepla-ten,1200mm,opdeNederlandsemarkt.Sinds1973isdeeersteNederlandsegips- kartonplatenfabriekinbedrijf.
VanuitdeVSendeUKwerdendiversewand- en plafondsystemen geïntro-duceerd envoordeNederlandsemarktverderontwikkeld.Inde70er jarenwerdende eerste pro-jecten, ziekenhuizen, met gipskarton-plaatwanden uitgevoerd. Wanden diewarenopgebouwduiteenlichtmetalenframewaarop gipskartonplatenwerdengeschroefdenwaarbijdespouwmees-tal was gevuld met steen– of glaswol.Deze wanden voldoen aan alle eisenwatbetreft akoestiekenbrand.Zezijnechterveellichtereneconomischerdandedaarvóórtoegepaste,meestalgemet-selde,arbeidsintensievewanden.Door te werkenmet droge bouwmate-rialenwordt er geen extra vocht in debouwgebracht.Hieruit is de term “de droge afbouw“voortgekomen, ookwel de droge stuc-methodegenoemd.Ditals tegenhangervandenattestucmethode,hetstukado-renofpleisterenvangemetseldewanden
Lafarge
Lafarge
1. Inleiding
Handboek droge afbouw |
10
enbetonwanden.Hetisdanooknietdebedoeling dat gipskartonplaatwandenworden gestukadoord! Voor plafondswordenstucplatengebruikt,diewordenbepleisterd. Deze platen zijn voorzienvaneenvoordatdoelspeciaalsoortkar-ton.
De droge afbouw omvat de volgendeconstructies:-scheidingswanden-wandbekleding-voorzetwanden-plafonds-gevelsluitendeelementen- vloeren-bekledingdragendestaal-,beton- enhoutconstructies
Doorbraak
De echte doorbraak kwam toen in de80er jaren montagebedrijven werdenopgerichtgespecialiseerdindegipskar-tonplatenmontage.Dezewerktenalsonderaannemerenna-men grote projecten aan zoals zieken-huizen, hotels en kantoorgebouwen engrote renovatieprojecten zoals bijvoor-beelddeTransvaalbuurtinAmsterdam.Enkele bedrijven van het eerste uurbestaannunog.Deoverheidzorgdevoorregelgeving,erwerdenbeoordelingsrichtlijnen-BRL’s-ontwikkeldendefabrikantenvan gipskartonplatenlietenhunproducten certificeren.
ErwerdenKOMO–attestenvoorwand-systemenafgegeven.Een volwaardig nieuw bouwsysteemwasgeboren.
DemoderneafbouwMet de ontwikkeling van steeds weernieuwesystemenzijndemogelijkhedenindesignentoepassingvandedrogeaf-bouweindeloos.Vorm,verlichtingstechniek,akoestiekenklimaattechniekenwordenindeplafond-enwand-constructiesgeïntegreerd.Droogbouwsystemenomvatteneengrootaantal constructies en mogelijkhedenvoorwandenplafondsenvloeren,waar-vooreengrotevariatieaanbouwstoffenbeschikbaaris.
Zoals:-diversesoortengipsplaten;-metalenprofieleninallerleivormen voorwandenenplafonds;-verschillendesoorten bevestigingsmiddelen;-velevoegenvullersenfinishersvoor denaadafwerking;- spraycoatingsvoorcomplete oppervlakafwerkingwanneerhoge eisenaandevlakheidwordengesteld;-mineralewollenvoorspouwvulling bijgeluidseisen;- andereafdichtingsmaterialen.Het grote aantalwand- en plafondcon-structiesontstaatmededoordeverschil-lende eisen die op bijvoorbeeld bouw-fysischgebied,zoalsbrandwerendheid,akoestiek en thermische isolatie wor-dengesteld.Demoderne afbouw is zoflexibel dat aan alle eisen kan wordenvoldaan.Ookdemogelijkhedenvoorhetintegrerenvan installaties,hetbescher-men tegen bijvoorbeeld röntgenstralen,zijnlegio.Sommige vormen worden gepre-fabriceerd zodat de afbouwer alleennog de bevestiging voor zijn rekening
Lafarge
Lafarge
Lafarge
1. Inleiding
11
Handboek droge afbouw |
neemt. Dit is een geweldige besparingvan arbeidsintensieve handelingen opdebouw.Demoderne afbouw is volop inbewe-gingennoglangnietaanheteindevanzijnontwikkeling.
Grondprincipes
Uiteindelijkzijnhetgroteaantal syste-menterugtebrengentotenkelegrond-principes:-wandsystemen-bekledingssystemen-plafondsystemen-vloersystemen
Inprincipeisdeopbouwvandewand-en plafondsystemen dezelfde. Eendraagconstructie,eenbekledingenvaakwordt in de spouw een minerale wolaangebracht.De samenwerking tussen deze materi-alenisdegarantievoorgoedebouwfy-sischeeigenschappenvandetotalecon-structie.
Wandsystemen(binnenwanden,voorzetwanden,schachtwandenenwandbekledingen)
Binnenwanden bestaan uit eendraagconstructie van speciale profielenofhout.Indespouwkantussendestij-len een minerale wol worden aange-brachtomaanakoestischeofthermischeeisen te voldoen. De binnenwandenwordenaanbeidezijdenmetgipsplatenbekleed.
Voorzetwanden staan altijd voor eenanderewandenwordendusaanéénkantbekleed.Een voorzetwand dient ter verbeteringvandebouwfysischeeigenschappenvandebestaandewand.
Schachtwandenzijnzelfstandigewan-den,meestalaanéénkantbekleed.
Mebest
Mebest
Wandbekledingen worden toegepastom bestaande wanden esthetisch af tewerken. De bekledingsplaten wordenrechtstreeksopdewandgelijmd.Somszijn de platen voorzien van een isole-rende laag voor akoestische of ther-mische isolatie. Dit komt voor als dethermische of akoestische eigenschap-penvandebestaandewandmoetenwor-denverbeterd.
Bekledenvanbijzondereconstructies
Inhetbijzonderdragendestaalconstruc-ties,kolommenen liggers,wordenmetgipsplatenbekleedomdebrandwerend-heidteverhogen.Ook bij beton- en houtconstructies, zijhetinminderemate,wordtdezebouw-methodetoegepast.
1. Inleiding
Handboek droge afbouw |
12
Plafondsystemen
Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen:- gipskartonplatenplafonds rechtstreeks aangebracht tegen, bijvoorbeeld, een houten balklaag op latten of metalen profielen;- gipskartonplatenplafonds verlaagd aangebracht met hangers en metalen profielen;- gipskartonplatenplafonds vrij gehouden van de bovenliggende hoofdconstructie.
De keuze hierbij hangt af van de eisen die aan een plafondconstructie worden gesteld wat betreft brandwerendheid en geluidsisolatie.
Vloersystemen
Ter verbetering van contactgeluidsiso-latie zijn er diverse systemen ontwik-keld.Het principe bestaat hieruit dat op een bestaande vloerconstructie, bijvoor-beeld een betonvloer, elementen worden gelegd bestaande uit één of meerdere
gipsplaten waarop een speciale minerale wol is gelijmd.Ook een opbouw met losse onderdelen, minerale wol waarop gipsplaten worden gelegd, wordt toegepast.Belangrijk hierbij is dat een verbinding tussen de bestaande vloer, de omringen-de wanden en het element erop wordt vermeden.
Alle bovengenoemde systemen zullen in dit naslagwerk uitgebreid worden be-handeld.
Mebest
1. Inleiding
13
Handboek droge afbouw |
Organisaties
De afbouwwereld heeft zich in enkeleorganisatiesverenigd.
Zozijner:- BedrijfschapAfbouw,voorheen HAO,teRijswijkmetdeafdeling TechniekinVeenendaal;
- NOA,NederlandseOndernemers verenigingvoorAfbouwbedrijvente Veenendaal. DeNOAisontstaanin2001uiteen fusievan:- stucadoors-enafbouwbedrijven, NAVAS;- bedrijvenindeplafond-en wandmontage,NEVAP;- vloer-enterrazzobedrijven,VTV;
- NBVG,NederlandseBranche VerenigingGipsopgerichtin1995te Rotterdam;
- NVF,NederlandseVerenigingvan Fabrikantenvanplafond-en wandmaterialenteHaarlem.
Dankwoord:Voor hetmeelezen en geven van com-mentaarwilikdevolgendeherendankzeggen:
JanvanStrijpPetervanNulandHansGeerkenHermendeHekJosVerbruggeGijsdeJongHansZwaanenburg
Hetjaar2008DeauteurBertterLaan
Mebest
1. Inleiding
Handboek droge afbouw |
1�
2.1Gips,natuurgips enrookgasont- zwavelinggipsIn Nederland worden producten op demarktgebrachtdiezijnvervaardigduitnatuurgipsofrookgasontzwavelinggips.Natuurgipsiseendelfstof,gewonnenindagbouwofmijnbouw.HetkomtvoorindiverseEuropeselandenzoalsFrankrijk(bijParijszelfslagentot50meterdik),Duitsland, Spanje, Groot-Brittannië,Rusland,ItaliëenPolen.Natuurgips komt verder over de helewereldvoorenontstondalseennatuur- lijk mineraal tijdens de geologischeontwikkeling honderden miljoen jarengeleden.Hetgipsisgekristalliseerdalseenzouten afgezet tijdens het verdampen vanbinnenzeeën zo’n 280 miljoen jarengeledenindePermperiode.
Er ontstonden geweldige lagen gips.Door andere gesteenten, afgezet ophet gips, steeg de druk en daardoor detemperatuur. Het in het gips gebondenkristalwater werd uitgedreven. Zo ont-stond anhydriet. Het volume werd toteenderdegereduceerd.Hetbovengele-gengesteentescheurde,waardoorerwa-terdoorsijpelde.Het anhydriet namweer twee volume-delenwateropenzettedaardooruit.Hetgips werd dichter naar het aardopper- vlakgedrukt.Hetoppervlaktewaterlostehetgipsop.Hetnatuurgipsisalskleinegipskristal-letjes uit het zeewater afgescheiden enheeft zich als een fijnkorrelige brij totdichte lagen gevormd in verschillendevastheden. Daarbij ontstonden ookdoorzichtigegipslagen,hetzogenaamdeMariaglas.
Gipsishetindenatuurmeestversprei-desulfaatenwordtinvelesteenzoutaf- zettingenaangetroffen,waarhetwegenszijngeringeoplosbaarheidinwateréén
Opname natuurgips
Opname rookgasontzwavelinggips
van de eerste mineralen is die uit deoplossingenuitkristalliseren.Gipsisbekendonderdechemischefor-muleCaSO42H2O.
Rookgasontzwavelinggips,ookwelRogipsgenoemd
Rogips is een secondaire grondstof,het komt vrij bij de ontzwaveling vanrookgassen uit demet kolen gestookteelektriciteitcentrales. Steenkool be-vatzwavel.BijdeverbrandingontstaatzwaveldioxideSO2.Incontactmetwa-ter ontstaat zwavelzuur, hetgeen vooreengrootdeelverantwoordelijkisvoorde zure regen. Bij de rookgasreiniging
wordt het zwaveldioxide omgezet ingips.Ditgipsheefteenzuiverheidvan98%.Voor rookgasontzwaveling bestaan di-verseprocessen,waarvoorhetprocesdatgebaseerdisopkalksteen(CaCO3)meteindproductgipshetmeestevoorkomt.
Omschrijvingrookgasontzwavelingproces
Dedooreenelektrofiltervoor99%vanvliegas ontdane rookgassen worden inde voorreinigingsfase eerst met waterbesproeid.Allevoorhetproducerenvangipsnietnoodzakelijkeelementenwor-denuitderookgassenverwijderd.Inde
2.Bouwstoffen
2. Bouwstoffen
1�
Handboek droge afbouw |
absorber vindt de eigenlijke ontzwave-ling plaats.Hier komen de rookgassendoormiddelvaneenfijnsproeisysteemin aanrakingmet een kalksteensuspen-sie.Dezwaveldioxide(SO2)inderookgassenwordtdoordesuspen-sie opgenomen en oxydeert door de inhet rookgas aanwezige zuurstof en deextra ingeblazen lucht. Tegelijkertijdwerkt de kalk neutraliserend. Er ont-staatcalciumsulfaat(CaSO4).Indeaande ontzwavelingsinstallatie gekoppeldegipsinstallatie wordt de gipswatersus-pensiemet behulp van centrifuges vanhetwaterontdaan.Hetresultaatiseenfijngipspoedermeteenvochtgehaltevan5-8%.
Verschilen/ofovereenkomstentussennatuurgips en rookgasontzwaveling-gips
De tendens bestaat dat mensen bouw-stoffen meer op hun herkomst dan ophun kwaliteit of geschiktheid beoorde-len.Mendenktdatnatuurlijkeenbiolo-gischebouwstoffendevoorwaardezijnvooreengezondleven.Kunstmatigeofsynthetischeproductenwordendanookvaakafgewezen.
Zo ook met rookgasontzwavelinggipstenopzichtevannatuurgips.Mendenktdathetbijrookgasontzwavelinggipsomeenkunstmatigproductgaat,datboven-diennogschadelijkestoffenzoalsrook-gassenbevat.
De vraag moet worden beantwoord ofer vanuit het oogpunt van gezondheideenverschilbestaattussennatuurgipsenrookgasontzwavelinggips. In Duitslandis hiernaar een omvangrijk onderzoekverricht(opdrachtgeverBundesverbandder Gips- und GipsbauplattenindustrieteDarmstadt).
Menisalsvolgttewerkgegaan.Men maakt onderscheid tussen vierniveauswaaropdeteonderzoekenbouw- stoffensteedsaaneenbeoordelingvoorde gezondheid worden onderworpen.Dezezijn:
-hetgebiedwaardebouwstoffen wordengeproduceerd;-hetgebiedwaarzewordenverwerkt. Bijvoorbeeldopdebouw;-hetgebruiksgebied.Bijvoorbeeldvoor woon–enwerkdoeleinden;-hetafvalgebied.Bijvoorbeeld vuilstortplaatsenendergelijke.
Hierbijheeftmendeinvloedonderzochtop:-dehuid;-hetademhalingskanaal;-hetspijsverteringskanaal.
Daarbij is gekeken naar de chemischeanalysevanhetgips,desporenelemen-ten,deradioactiviteitenhetgehalteaandioxineenfuranen(koolwaterstoffen).
Erisduidelijkaangetoonddatgipsgeenschade aan de gezondheid berokkentdoorhuidcontact(denkaanhetgebruikvangipsbijbotbreuken).Watbetreftdeademhalingsorganenkangips alleen inwerken als inadembarestof.Gips kan alleen in het spijsverterings- kanaal komen wanneer ingeademdegipsbestanddelenmethetspeekselwor-dendoorgesliktofviahetdrinkwater.
Voordebeoordelingvoordegezondheidzijn de inwerkingconcentraties van degipsbestanddelen belangrijk. In Duits- land hanteert men een maximale stofconcentratie van 6mgfijn stof perm³ lucht (MAK-waarde).Voor hogereconcentraties zijn veiligheidsmaatre-gelennodig.
1 Kalksteenpoeder2 Watertoevoeging3 Rookgas4 Afvalwaternaarwaterzuivering5 Voorreiniger6 Oxidatielucht7 Absorber8 Overloopwaterteruginhetproces9 Herverhitter10Schoonafgasnaarachoorsteen11Overlooptank12Indikker13Centrifuge14Gips
OntzwavelingsinstallatieGipsinstallatie
2. Bouwstoffen
Handboek droge afbouw |
1�
In de productie-units worden hiervoormaatregelen genomen, zoals afzuigin-stallaties.Indegebruiksfasekanstofontstaandoorborenenschuren.Menheeftvastgestelddathiermaximaal5mgperm³luchtkanontstaan. Bij ondeskundig gebruik kanin zeldzame gevallen een hogere con-centratiewordenbereikt,dit ismeestalkortenkomtweinigvoor.Hierbijwordtopgemerkt dat de hoeveelheden gipshierveelgeringerzijndanbijdevind-plaatsenvannatuurgips.Deinvloedophetgrondwatervanhetopdestortplaatsgedeponeerde gips heeft alleen betrek-king op het voor de gezondheid on-gevaarlijkesulfaatgehalte.
Verderebeoordelingvoordegezondheid
Ingeenvandeonderzochtenatuurgips-en rookgasontzwavelinggipsmonsterskonden medisch relevante dioxines enfuranen alsmede polycyclisch aroma-tische koolwaterstoffen worden aan-getoond.Ook de radioactieve stoffen zoals Ko-balt-60, Cesium-134 en Cesium-137konden niet worden aangetoond. Degehaltes aan natuurlijke radioactievestoffenlageninvergelijkingmetanderebouwstoffenophetlaagsteniveau.
Samenvattend
Samenvattend beschouwd is uit deonderzoeken gebleken dat de verschil-len tussen natuurgips en rookgasont-zwavelinggipsinchemischesamenstel- lingeninhetgehalteaansporenelemen- tenvanuithetoogpuntvangezondheidteverwaarlozenzijn.Deresultatenvandeanalyseslatendebeoordelingtoedatdeonderzochtenatuurgips-enrookgas-ontzwavelinggipssoortenzondergevaarvoordegezondheidvoorhetproducerenvanbouwstoffentoegepastworden.
Gipskristal
Dechemischeformule
De scheikundige formule van gipsis CaSO4 2H2O, dat wil zeggen éénmolecuul calciumsulfaat en twee mo- leculenwater.Bij het zogenaamde calcineren wordthetgipspoederverhittotca.1600C,daarbijkomt¾vanhetchemischgebon-denwatervrij.HetgecalcineerdegipsheeftdeformuleCaSO4½H2O, waaruit blijkt dat ¼gedeelte van het chemisch gebondenwaterover is.Hetgipszalnureagerenop toevoegingvanwater envormt eenbrij,klaaromnatoevoegingvandiversetoeslagstoffeninallerleivormentewor-dengegoten.
2. Bouwstoffen
1�
Handboek droge afbouw |
2.2Gipsplaten: gipskarton-en gipsvezelplatenDoor de Europese harmonisering vanbouwproductenishetbegripgipsplatenbeter gedefinieerd. GipskartonplatenvallenonderdeEuropesenormEN520.Gipsvezelplatenwordenintweegroepenverdeeld:gipskernversterktdoorvezelsengipskernversterktdooreenglasvlies,directonderhetoppervlakofophetop-pervlak.Hiervoorzijn tweeapartenor-menontwikkeld.Respectievelijk:NENEN15283-2,NENEN15283-1.
Gipskartonplaten
Gipskartonplaten bestaan uit een kernvangips,diedooreenspeciaaldaarvoorvervaardigd karton wordt ommanteld.Hetkartonisdewapeningvandeplaaten dient om trekspanningen te kunnenopnemen. De gipskartonplaat krijgtdaardoorzijnbuigstijfheidenisdaaromzeergeschiktomtewordentoegepastinwandenenplafonds.Aandegipskernwordendiversetoeslag-stoffen toegevoegd, zoals bijvoorbeeldzetmeelvooreengoedehechtingvanhetkartonenzeepvooreenzekereporeus-heid.Glasvezels worden toegevoegd vooreennoghogerebrandwerendheid,hout-vezelsvooreengroterehardheid.Water-afstotende middelen worden toegepastomdewateropnametevertragen.Gipskartonplatenwordenineencontinuprocesopeenlopendebandvervaardigdindiktestussende6en25mm.
Gipsvezelplaten
Dezeplatenwordenbehandeldinhoofd-stuk7.
PlatensoortenenhuntoepassingvolgensNENEN520,NederlandsetypesGipskartonplaat standaard typeAGipskartonplaat metminimaalvastgelegdgewicht typeDGipskartonplaat extrabrandwerend typeFGipskartonplaat metvertraagdewateropname typeH1, H2ofH3Gipskartonplaat metvertraagdewateropnameenextrabrandwerend typeFHGipskartonplaat metverhoogdeoppervakhardheid typeIGipskartonplaat geschiktomtewordenafgewerktmetpleistergipsen typePGipskartonplaat methogerebreuksterkte typeR
UitgezonderdtypeAentypePzijncombinatiesmogelijk.BijvoorbeeldtypeDFH1IR.
TypeA: Standaardbouwplaattoetepassenalsbekledingenalsbeplatingvoor gipskartonplaatwandenen-plafonds.TypeD: Toetepassenalsstandaardbouwplaatwaarverhoogdgewichteenrolkan spelen;bijvoorbeeldbijgeluidsisolatie-eisen.TypeF: Toetepassenalsstandaardbouwplaatwaarverhoogde brandwerendheidseisenwordengevraagd.TypeH: Toetepassenalsstandaardbouwplaatwaareenvertraagdewateropname gewenstis,zoalsbijvoorbeeldinvochtigeruimteszoalsbadkamers.TypeFH:AlstypeHindienookverhoogdebrandwerendheidseisenworden gevraagd.TypeI: Toetepassenalseenverhoogdeoppervlakhardheidwordtvereist, bijvoorbeeldbijvloerenofwandendieeenhogeregebruiksbelasting moetenkunnenhebben.TypeP: Toetepasseninplafondsalsplatenmoetenwordenbepleisterd.TypeR: Toetepassenindieneenhogerebreuksterkteisvereist.
DebestegipskartonplaatdieaanalletoepassingenzalvoldoenisdustypeDFH1IR.Enkelefabrikantenhebbeneendergelijkeplaatinhunleveringsprogramma.
Buitendebovengenoemdegenormeerdeplatenzijnveleanderesoortenenvormenverkrijg-baar.Zoals:- gipskartonplatenvoorzienvanperforatiesvoorakoestischedoeleinden.- gipskartonplatenwaaropaandeachterzijdeeenfolieisgelijmdalsdampremmer.- gipskartonplatenwaaropaandevoorzijdeeenfolie,alofnietmetstructuur,is gelijmdomdecoratieveredenen.- gipskartonplatenwaaropaandeachterzijdeloodplatenvanverschillendediktes wordengelijmdalsbeschermingtegenröntgenstralen.- gipskartonplatenwaaropeenisolerendelaagvoorthermischeofbrandwerende/ geluidsisolerendedoeleindenwordtgelijmd.Respectievelijkpolyurethaan, polystyreenofdergelijkematerialenvoorthermischeisolatieeneenmineralewol voorbrandwerende/geluidsisolerendetoepassingen.- gipskartonplatenherzaagdtotkleinereafmetingenzoalsbijvoorbeeld 1200x600mmof600x600mm,diekunnenwordentoegepastalsinlegpanelen voorsysteemplafonds.- gipskartonplatenwaarinv-groevenwordengefreesd,waardoordezeplatenin allerleivormenkunnenwordengevouwenenalsprefabelementenworden toegepast.
VoordemeestevandebovengenoemdeplatenzijnEuropesenormeninontwikkeling.
2. Bouwstoffen
Handboek droge afbouw |
18
KantuitvoeringenvandeplatenvolgensNENEN520
Erzijnzesverschillendekantuitvoeringenontwikkeldmetelkzijneigentoepassing.
AfgeschuindekantAK Ditisdekantvormdiewordttoegepastindiendenaden onzichtbaarmoetenwordenafgewerktmeteen wapeningstapeeneenstandaardvoegenvuller.Halfrondeafgeschuinde DitisdekantvormdiewordttoegepastindiendenadenkantHRAK onzichtbaarmoetenwordenafgewerktechterzonder wapeningstape.Weliseenspecialevoegenvullernodig.VollekantVK Ditisdekantvormdiewordttoegepastindiendenaden wordenafgewerktmetafdekstrips.Bijvoorbeeldbij systeemwandenwaarbijdeplaatisvoorzienvaneen afwerklaag.HalfrondekantHRK Ditisdekantvormdiewordttoegepastindiendenaden onzichtbaarmoetenwordenafgewerkt,echterzonder wapeningstape.Weliseenspecialevoegenvullernodig Dittypewordtinsmalleuitvoeringtoegepastin plafonds.RondekantRK Ditisdekantvormdiewordttoegepastinplafonds.De rondekantwordtnietafgewerkt,maarzorgtvooreen geleidelijkeovergangvandeenenaardeandereplaat.FacetkantFK Ditisdekantvormdieeveneenswordttoegepastin plafonds.Defacetkantwordtnietafgewerktmaarzorgt vooreenaccentueringvandenaden.
Afmetingenenplatendiktes
Door het produceren van de platenop een lopende band is de breedte begrensd.Demaximalebreedteismees-tal1250mm.Voor platen met een grotere dikte, bijvoorbeeld 25 mm, is de breedte inverbandmethetgewichtbeperkttot600mm.Indelengteiseengrotevariatiemogelijk.De begrenzing zalworden veroorzaaktdoordetransportmogelijkheden.Platenmettoenemendedikteszulleninlengteafnemen.Delangstelengteopditmomentis4800mm.Ditiseenplaatmeteendiktevan9,5mmeneenbreedtevan600mm.
In de volgende tabellenworden de af-metingenendetolerantiesaangegeven.
2. Bouwstoffen
Figuur 1 - afgeschuinde kant (AK) Figuur 2 - halfrondeafgeschuinde kant (HRAK)
Figuur 3 - volle kant (VK) Figuur 4 - halfronde kant (HRK)
Figuur 5 - ronde kant (RK) Figuur 6 - facet langskant (FK)
1�
Handboek droge afbouw |
AfmetingenentolerantiesvangipskartonplatenvolgensNENEN520
Tabel1GipskartonplatentypesA,D,F,H,I,Rofeencombinatievandezetypes.
Voorplaten>18mmdiktetolerantie±0,04xd.Ookanderediktes,breedtesenlengteszijnmogelijk.Minimaledikteis6mm.
2. Bouwstoffen
Dikte Tolerantie Breedte Tolerantie Lengte Tolerantie mm mm mm mm mm mm
6,0 ±0,5 600 0 tot -4 3.000 0 tot -5 900 1.200
9,5 ±0,5 600 0 tot -4 2.000 0 tot -5 1.200 2.400 2.500 2.600 2.800 3.000 3.600 4.200 4.800 12,5 ±0,5 1.200 0 tot -4 2.400 0 tot -5 2.500 2.600 2.800 3.000 3.200 3.600
15,0 ±0,5 1.200 0 tot -4 2.600 0 tot -5 3.000
18.0 ±0,04 x d 1.200 0 tot -4 2.000 0 tot -5 2.500
Handboek droge afbouw |
20
AfmetingenentolerantiesvangipskartonplatenvolgensNENEN520
Tabel1a GipskartonplaattypeP,plaatgeschiktomtewordenafgewerktmetpleistergipsen.
Ookanderebreedtesenlengteszijnmogelijk.
Dikte Tolerantie Breedte Tolerantie Lengte Tolerantie mm mm mm mm mm mm
9,5 ±0,6 400 0 tot -8 1.600 0 tot -6 600 2.000
12,5 ±0,6 400 0 tot -8 1.600 0 tot -6 600 2.000
Hetwerkenmetgipskartonplaten
De platen kunnenmakkelijkworden afgekort door eerst het karton aan de voor- zijdedoortesnijden,dekerntebrekenendanhetkartonaandeachterzijdedoortesnijden.Erkomtdangeenstofvrij.Indiendeplatentochgezaagdmoetenworden,dienenerbeschermendemaatregelentegenstoftewordengenomen.
1.kartonaandevoorzijdedoorsnijden 4.uitzagenvaneenhoek2.gipskernbreken 5.uitsparingmetgatenboor3.kartonaandeachterzijdedoorsnijden 6.uitsparingmet”rattenstaart“ ofdecoupeerzaag
Doorhetfrezenvanv-groeventotopdebuitenste kartonlaag, kunnen de platentotstrakkekantenwordengevouwen.
In bevochtigde toestand kunnen dedunne platen gemakkelijk worden ge-bogenenworden toegepastvoor rondewandenenplafonds.Gipskartonplaten worden normaliter,zonder voorboren, geschroefd op eenmetalen of houten onderconstructie.Meteenspecialegipslijmisooklijmenopmetselwerkmogelijk.Op gipskartonplaten kunnen diverseafwerklagen, zoals tegels, behang endergelijkewordenaangebracht.
2. Bouwstoffen
21
Handboek droge afbouw |
Eigenschappenvangipskartonplaten
Gipskartonplatenhebbeneengrootaan-talgunstigeeigenschappen,waardoorzeineenbreedspectruminzetbaarzijn.Onder anderen op het gebied van geluidsisolatie, brandwerendheid enthermische isolatiealsookconstructiefalsverstijvingsschijf,inbijvoorbeelddehoutskeletbouw.
Mechanischeeigenschappen
De sterkte eigenschappen berusten opdesamenwerkingvandegipskernmethetkarton.Het karton werkt als wapening in detrekzone.
Daardoor kunnen, ondanks de geringedikte,behoorlijkeoverspanningenwor-denoverbrugd.
MinimalebreukbelastingenvolgensNENEN520
Tabel2
Breuklastvangipskartonplaten(typesA,D,F,H,I)
Nominale plaatdikte Breuklast in Nin mm
9,5 160 40012,5 210 55015,0 250 650
Andere diktes (d) 16,8 x d 43 x d
1) getest met achterkantkarton in trekzone2) getest met voorkantkarton in trekzone
Monster 400 x 300, loodrechtop de vezelrichting.
Getest evenwijdig aan devezelrichting 1)
Monster 300 x 400, evenwijdigaan de vezelrichting.
Getest loodrecht op de vezel-richting 2)
2. Bouwstoffen
Handboek droge afbouw |
22
Tabel3Breuklastvangipskartonplaten(typeP)
Tabel4Breuklastvangipskartonplaten(typeRofcombinaties)
Nominale plaatdikte Breuklast in Nin mm
9,5 125 18012,5 165 235
1) getest met achterkantkarton in trekzone2) getest met voorkantkarton in trekzone
Monster 400 x 300, loodrechtop de vezelrichting.
Getest evenwijdig aan devezelrichting 1)
Monster 300 x 400, evenwijdigaan de vezelrichting.
Getest loodrecht op de vezel-richting 2)
Nominale plaatdikte Breuklast in Nin mm
12,5 300 72515,0 360 870
Andere diktes (d) 24 x d 58 x d
1) getest met achterkantkarton in trekzone2) getest met voorkantkarton in trekzone
Monster 400 x 300, loodrechtop de vezelrichting.
Getest evenwijdig aan devezelrichting 1)
Monster 300 x 400, evenwijdigaan de vezelrichting.
Getest loodrecht op de vezel-richting 2)
2. Bouwstoffen
23
Handboek droge afbouw |
Anderemechanischeeigenschappen
Buigtreksterkte
De buigtreksterkte σB van gipskarton-platenwordtberekendmetdevolgendeformule: 3.F. σB=--------(N/mm²) 2.b.d2
F = breuklast (N) = opleglengte (mm)b = plaatbreedte(mm)d = plaatdikte (mm)
Tabel5.Buigtreksterkteafhankelijkvandeplaatdikteenvezelrichting
Dikte Buigtreksterkte (N/mm²) d mm Loodrecht op vezelrichting Evenwijdig aan vezelrichting
9,5 7,8 3,1 12,5 6,2 2,4 15,0 5,0 1,9
Bron:TrockenbaumitGipskartonplattenTeil1,IndustriegruppeGipskartonplatten
Eigenschappen Omschrijving N/mm2
druksterkte Loodrecht op het oppervlak 5-10
treksterkte Loodrecht op de richting van 1,0-1,2 de kartonvezels Evenwijdig aan de richting 1,8-2,5 van de kartonvezels
afschuiving Loodrecht op de richting 3,0-4,5 van de kartonvezels Evenwijdig aan de richting 2,5-4,0 van de kartonvezels
oppervlakhardheid Brinell-test Hb = 10-18 (dimensieloos)
hechttreksterkte Karton-gipskern Platenlijm-karton Voegenvuller-karton ca. 0,3 Lijm-karton
statische elasticiteitsmodulus Loodrecht op de richting > 2500 van de kartonvezels Evenwijdig aan de richting van de kartonvezels > 2000
2. Bouwstoffen
Handboek droge afbouw |
2�
Bouwfysischeeigenschappenvangipskartonplaten
Hygrischeeigenschappen
Tabel6.WaterabsorptieklassenvolgensNENEN520
Tabel7.Capillairestijghoogtevanwateringipskartonplaten
Tabel8.Vochtopnamevangipskartonplatenbijeenomgevingstemperatuurvan20°C
Kortstondigevochtinwerkingopeengipskartonplaatzaldesterkte-eigenschappensterkverminderen.Nadrogingechterzal,indienhetkartonnogvoldoendehechtingaandegipskernheeft,deplaatzijnvolledigesterkteterugkrijgen.Voldoendehechtingzaldooreentestmoetenwordenaangetoond.
Klasse Totale waterabsorptie %
H1 5
H2 10
H3 25
Capillaire stijghoogte Dompeltijd (cm)
Type A, F Type H2, FH2
30 minuten 3 – 4 02 uur 7 – 8 0,524 uur 20 – 22 1,5 – 2,0
Rel. luchtvochtigheid R.V. 40% 60% 80%
Vochtopname in gew.% 0,3 – 0,6 0,6 – 1,0 1,0 – 2,0 (% m/m)
2. Bouwstoffen
2�
Handboek droge afbouw |
Tabel9.Wateropnameendrogingstijdvangipskartonplatenbij2uuronderdompeling
Tabel10.Anderehygrischeeigenschappen
Tabel11.Thermischeeigenschappen
Type plaat A, F H2, FH2
Wateropname in gew.% 30-50 5-9
Uitdrogingstijd in uren 70 15
Eigenschap Conditie Waarde
Krimp/uitzetting Bij 200C en een verhoging vandeR.V.van65%tot95% ≈0,2mm/m
Dikte zwelling Bij 200C en een verhoging vandeR.V.van65%tot95% ≈1,0mm/m
Waterdamp Geleidingscoefficientδ 31x10-12 s
Diffusieweerstandsgetalµ 8(6-10)
Eigenschap Waarde
Warmte-uitzettingcoëfficiënt ≈0,018(0,013-0,020)mm/mK (voorplaatdiktesvan9,5-25mm)
Soortelijke warmtecapaciteit C bij 200C 960J/kgK
Warmtegeleidingscoëfficiënt λ 0,25W/mK(volgensEN520)
R-waarden gipskartonplaten 9,5mm 0,04m2K/W 12,5mm 0,05m2K/W 15,0mm 0,06m2K/W
Uiterste grenswaardehittebelasting Oplangeretermijn maximaal500C 5-10minuten maximaal1200C
2. Bouwstoffen
Handboek droge afbouw |
2�
Tabel12.ElektrotechnischeeigenschappenStatischeelektriciteitvolgensDIN53486bij100Volt,200CeneenR.V.van65%
Bovenstaandetabellengeldenvoordestanddertechniekendekennisvanditmoment
Specifieke oppervlakteweerstand van de zichtzijde 3,5.108-5 .108 Ω
Specifieke oppervlakteweerstand van de achterkant 6,5.108-10.108 Ω
Specifieke doorgangsweerstand 2.109 Ω
Bijzonderegipsplaten
Gipskartonplatenmethoutvezels
Doorhettoevoegenvanhoutvezelsbereiktmeneenhogereoppervlakhardheid.EenstandaardgipskartonplaatheefteenBrinell-hardheidvanca.15,eenplaatmethoutvezelsca.27.Dedruk-enbuigtreksterktenwordenaanzienlijkverhoogd.Alshoutvezelswordeneiken-en/ofbeukenspaandersgebruiktmeteengroottevan0,02 tot5,0mm.Hetaandeelvezelsligttussende5en15gewichtsprocentenkandus,alnaargelangdetoepassing,aangepastworden.Deproductieenverwerkingisalsdestandaardgips-kartonplaten.Opdegesnedenkanten zijndehoutvezelsduidelijk zichtbaar.Voorextrabrandwerendheidwordenooknogglasvezelstoegevoegd.Aandekernwordteenwaterafstotendmiddel toegevoegd omde vochtopname te beperken.VolgensNENEN520valtdezeplaatindecategorieDFH1IR.Vanwegehunhogereoppervlakhardheidenstootvastheidwordendezeplatenvaaktoegepastinziekenhuiswandenofinvloeren.
Akoestischedesignplaten
Akoestischegipskartonplatenbestaan,netalsdestandaardplaten,uiteenmetkartonommanteldegipskern.Deplatenwordenvoorzienvaneenvariatieaanperforatiesofsleuven.Doortekiezenvoordejuisteperforatiekanmendeakoestischeeigenschappenvaneenruimteaanpassen.Metnamedenagalmendeabsorptiekunnenwordenbeïn-vloed.Door hun variatie aan uiterlijkworden de platen niet alleen vanwege hunakoestische eigenschappen toegepast, maar ook esthetisch.Men spreekt dan vanakoestischedesignplaten,dieveel inplafondsworden toegepast.Vaakwordendeplatenaandeachterzijdevoorzienvaneenvliesmetalsdoeltevoorkomendatvezelsvanopdeplatenaangebrachteabsorptiematerialen,zoalsglas-ensteenwol,doordeperforatiesnaarbenedenvallen.Insommigegevallenwordtopdeachterkanteenzo-genaamdakoestischvliesaangebracht.Demeesteplatenzijnteverkrijgeninbreedtesvanca.1200mmeninlengtesvanca.2000mm(hangtvandeperforatiegraadaf)oftegelsvanca.600x600mm.Degroteplatenkunnennaadlooswordenverwerkt.Detegelswordenalsinlegpaneelinsysteemplafondstoegepast.
Enkelesoortenakoestischedesignplaten
2. Bouwstoffen
2�
Handboek droge afbouw |
Akoestische plafonds met akoestischedesignplaten worden behandeld inhoofdstuk6.Hierbij zal worden ingegaan op dedraagconstructies en de akoestischewaarden.
Akoestisch plafond (Lafarge)
Onbrandbaregipsplaten:klasseA1
Alhoewelgipskartonplatenbrandwerendzijn,zijnzevolgensdeEuropesedefini-tienietonbrandbaar.Deredenhiervoorishetkarton.Gipsisonbrandbaar.Daaromhebbendemeeste fabrikanten,als de plaat onbrandbaar moet zijn,gekozenvooreenonbrandbaarglasvliesinplaatsvankarton.Ditvlieswordtopofeenpaarmmonderhetoppervlakaangebrachtalnaargelanghet fabrikaat. In beide gevallen is hetstevigmetdegipskernverbonden.Dezespecialebrandwerendeplatenzijnharderensterkerdandestandaardgips-kartonplaten.Ze worden toegepast voor wand– enplafondconstructies waaraan onbrand-baarheidseisen worden gesteld, voorschachtwanden, kabelgoten, leidingko-kersenluchtbehandelingskanalen.Ookvoorhetbrandwerendbekledenvandragende staalconstructies wordt eendergelijkeplaatgekozen.Voor dit soort platen is een Europesenorminontwikkeling:EN15283-1.Metdezeplatenzijnbrandwerendecon-structiestot180minutenhaalbaar!Zezijnverkrijgbaarindiverseafmetin-genenindiktesvan12,5,15,20en25mm.Zeworden op dezelfdewijze verwerktenopmaatgemaaktalsstandaardgips-kartonplaten.Erzijnbedrijvendiegespecialiseerdzijninhetinstrokenenopmaatzagenvandezeplaten,watvoorhetbekledenvanstaalconstructieseengrootvoordeelkanzijn.De platen kunnen worden geschroefd,maarwordenookgenietalnaargelangdefabrikantaangeeft.Ze zijn verkrijgbaar met afgeschuindekantAKofvollekantVK.Net als gipskartonplaten bevatten dezeplaten geen bij brand vrijkomende, schadelijkestoffen.Dezeplatenwordenverderbehandeldinhoofdstuk5en7.
Kolomenliggerbekleding
Kabelgoot
Luchtbehandelingskanaal
Voorgevormdegipskartonplaten
De mogelijkheden van de toepassingvan gipskartonplaten lijken onuitputte-lijk.Delaatstejarenwordtmeerenmeergebruik gemaakt van geprefabriceerdeelementen.Door het frezen van v-groeven in deplaten kunnen deze gevouwen wordeninbijnaallemogelijkevormen.Vormendie,alszeopdebouwmoestenwordengemaakt,nauwelijksuitvoerbaarzoudenzijn.Deprefabelementenhoevennual-leennogmaartewordenbevestigdaaneendraagconstructie.Daardoorontstaateen aanzienlijke tijdsbesparing in demontage. De architect is veel vrijer inzijnontwerpen.
2. Bouwstoffen
Handboek droge afbouw |
28
Enkelevoorbeeldenvanhoeken:
metéénv-groef
mettweev-groeven
metdriev-groeven
Meerderev-groevenaanvoor-enachterkant
Monteren van een prefabelement (Lafarge)
Enkelevoorbeeldenvanhetwerkenmetvoorgevormdeelementen
(Foto’s Lafarge)
2. Bouwstoffen
2�
Handboek droge afbouw |
Gipskartonplatenwaaropanderebouwstoffenwordenaangebracht
Platenwaaropeenisolerendelaagwordtaangebracht:-omakoestischeredenen:een mineralewol;glas-ofsteenwol-omthermischeredenen: kunststofschuimenzoals Polystyreen(EPS) Polyurethaan(PU) Polyisocyanuraat(PIR)
Platenwaaropeenfoliewordtgeplakt:-omesthetischeredenen: diversevinylsoorten-omvochtwerenderedenen: dampremmerszoalsaluminium-of polyethyleenfolie-omröntgenstralentegentehouden: loodplaten
Platenwaaropmetalenofkunststofpla-tenwordengeplakt:-omesthetischeredenen:formica, melamine-ombrandtechnischeredenen: staalplaat
Bovengenoemde platen worden in eenlaterstadiumnaderbelicht.
4-zijdigafwerkbareplaten,4xafgeschuindekantAK
De standaard platen zijnmeestal in delangsrichting voorzien van een afge-schuindekant.Bij hogewanden en plafonds ontstondhetprobleemhoedekopsekantenkun-nen worden afgewerkt zonder verdik-kingdoorhetvoegmateriaal.Allefabri-kantenhebbeninmiddelseenoplossingdoor 4-zijdig afwerkbare platen aan tebieden. Ook op de kopse kant wordtdeplaatvoorzienvaneenafgeschuindekant,dieopdenormalemanierkanwor-denafgewerkt.Daardoorkunnenvolko-menvlakkewandenenplafondswordengecreëerd.
Gipskartonplatenmetwitkarton
Standaard platen hebben aan de voor-zijde een ivoorkleurigkarton.Wanneerde naden zijn afgewerkt ontstaanwittebanen.Hetvoordeelvanwitteplatenzalduidelijkzijn:Nahetafvoegenvandenadenoogtdewandof het plafond in zijn geheelwiten geeft een beter afgewerkt geheel.Men heeft niet de indruk extra aan-dachttemoetenbestedenaandenaden.Eenandervoordeel isdathetkarton isgeïmpregneerd, waardoor een primeroverbodigenzelfsnietgewenst is.Ditscheelteenarbeidshandeling,dustijdengeld. De nadenworden afgewerktmeteenvoegenvullerenfinisherinéén,die
dezelfdeabsorptiegraadheeftalshetkar-ton. Hierdoor worden kleurverschillendoorverschilinabsorptievoorkomen.Nahetafvoegenisdewandklaaromtewordengesausd,waarbijvaakeenlaagverf kan worden bespaard, omdat hetspeciale witte karton minder verf op-zuigt.
Kopsekant, 4-zijdig afwerkbare plaat. (Lafarge)
2. Bouwstoffen
Handboek droge afbouw |
30
Gipskartonplatendiemakkelijkkunnenwordengebogen
Alhoewelookplatenvan9,5en12,5mmdiktekunnenwordengebogen,wordttochmeestaleen6,5mmdikkeplaatgekozen.Hetvoordeelvandezeplaatisdatzondertebevochtigenaleenbehoorlijkekleinestraal kanworden bereikt.Bij kleine stralen van 300 tot 900mm is bevochtigennoodzakelijk.Bijgroterestralenvanaf900mmkunnendeplatendirecttegenhetstaalskeletaanwordengebogen.Alsmenerdevoorkeuraangeeftdeplatenvantevorenovereenmal tebuigen, isbevochtigenaltijdnoodzakelijk.Alleendanblijvendeplatennadroginghungebogenvormbehouden.Hetisabsoluutvanhetallergrootstebelangdeplatenaandejuistezijdetebevochtigen.Gipskangeentrekopnemen,daaromzijngipskartonplatenvaneenspeciaalsoortkartonvoorzien.Ditgeeftdesterkteaandeplaat.Alsmendeplaataandeverkeerdezijdebevochtigt,zalhetkartonuitrekkenenzalertrekopdegipskernontstaan,waardoordeplaatzalbreken.Deplaatmoetaltijdaandekortstezijde,debinnenkantvandekromming,wordenbevochtigd.(Zieschets.)Aandelangezijdeontstaatdoordespanninginhetkartondrukopdegipskern.Ditisgeenprobleem.
(Lafarge)
(Lafarge)
2. Bouwstoffen
31
Handboek droge afbouw |
2.3Metalenprofielen voorwandenen plafondsVoor lichte, niet dragende scheidings-,schacht-,voorzetwandenenplafondsiseendraagconstructie van stalenprofie- len ontwikkeld, waarop de verschil-lende soortengipsplatendirect, zondervoorboren,kunnenwordengeschroefd.Deze profielen zijn licht, recht enwerkenniet.Deprofielenwordenuitverzinkt,dun-wandigstaalkoudgewalst.De zinklaag is minimaal 100 g/m2 (Z100).OverhetalgemeenhebbenzeeenCenU-vormigedoorsnede.Deprofielen dienen te voldoen aan deEuropesenormNENEN14195.Dediktevanhetstaalisnominaal0,6en0,75 mm. Ten behoeve van specifiekeconstructies zijn ook diktes van 1, 1,5en2mmmogelijk.Dewandprofielenzijntenbehoevevanelektriciteitsdoorvoeren voorzien vanrondegatenofH-vormigeuitsparingen.
De profielen vallen wat betreft brandindeEuropeseklasseA1,hetgeenon-brandbaarbetekent.De“yieldstrength”(buigtreksterkte)isminimaal140N/mm2.
2. Bouwstoffen
Soortenprofielen
C-wandprofielenwordentoegepastals verticalestijlen
U-wandprofielenwordentoegepastals horizontaleregels
L-binnenhoekprofielvoorwanden
Handboek droge afbouw |
32
OverzichtenafmetingenC-profielen
Type Amm Bmm Cmm
C40 38,8 49 51C45 43,8 49 51C50 48,8 49 51C70 68,8 49 51C75 73,8 49 51C100 98,8 49 51C125 123,8 49 51C150 148,8 49 51
2. Bouwstoffen
U-verstijvingsprofielvoorwanden bijvoorbeeldterplaatsevankozijnen
C-plafondprofiel60/27
U-27profiel
33
Handboek droge afbouw |
OverzichtenafmetingenU-profielen
Type Amm Bmm Cmm
U40 40 40 40U45 45 40 40U50 50 40 40U70 70 40 40U75 75 40 40U100 100 40 40U125 125 40 40U150 150 40 40
Overzichtenafmetingenverzwaardeprofielen
Type Amm B/Cmmdikteinmm
VU45.10 43,8 40 1VU50.10 48,8 40 1VU75.10 73,8 40 1VU100.10 98,8 40 1VU125.10 123,8 40 1
VU45.15 38,8 40 1,5VU50.15 48,8 40 1,5VU75.15 73,8 40 1,5VU100.15 98,8 40 1,5VU125.15 123,8 40 1,5
VU40.20 38,8 40 2VU45.20 43,8 40 2VU50.20 48,8 40 2VU70.20 68,8 40 2VU75.20 73,8 40 2VU100.20 98,8 40 2VU125.20 123,8 40 2VU150.20 148,8 40 2
2. Bouwstoffen
Handboek droge afbouw |
3�
OverzichtenafmetingenU-27profielen
Type Amm Bmm Cmm
U27 28,2 25 30U27/50 28,2 25 50
OverzichtenafmetingenC-plafondprofiel60/27
Type Amm Bmm Cmm C60/27 60 27 27
Afbeeldingenprofielen:Dingemans
ToepassingCenU-profielenvoorwanden
Foto Dingemans
2. Bouwstoffen
3�
Handboek droge afbouw |
PlafondmeteendubbelelaagC60/27profielen.Overzichtvanophangprofielenenverbindingshulpmiddelen.Inhoofdstuk6wordtdittypeplafonduitvoerigbehandeld.
Onderstaandeenoverzichtvanallehulpmiddelen.(Bron:Dingemans) VerbindingsstukA=80mmVoorhetverlengenenverbindenvanC60/27profielen
KlapverbinderA=110mmVoorhetverlengenenverbindenvanC60/27profielen
DirectophangerA=75mmVoorbevestigingC27/60profieldirecttegeneenhoutenbalklaag
2. Bouwstoffen
Handboek droge afbouw |
3�
Directhanger/afstandhouderA=60,125mmVoorhetbevestigenvaneenC60/27profielaaneenbalklaagofhoofdraagconstructie
KruissnelverbinderVoorhetkruiselingsverbindenvantweeC60/27profielen
AnkerhoekVoorhetverbindenvantweekruiselingsgeplaatsteC60/27profielen
NoniusbovenhangerVoorhetophangenvandeplafondprofielenA=100mm14024034044054064074084094011401340
NoniuspenVoorhetverbindenvandebovenenonderhanger
2. Bouwstoffen
3�
Handboek droge afbouw |
NoniusonderhangerA=122mm
AnkerhangermetveerA=90mmVoorhetophangenvanplafondprofielen
SnelophangclipA=113mmVoorhetophangenvanplafondprofielen
SnelophangclipmetgeluiddempingA=113mmVoorophangenvanplafondprofielen
OphangdraadmethaakA= 125mm 250 375 500 750 1000
2. Bouwstoffen
Handboek droge afbouw |
38
OphangdraadmetoogA= 125mm 250 375 500 750 1000
AnkerhangerA=90Voorhetophangenvanplafondprofielen
Mogelijkedoorsnedenprofielen
C-wandprofiel
Nominaleafmetingen
b1 = 49b2 = 51d = 0,6x1 = 6,5x2 = 3h = variabel(zieoverzicht)
b = 40d = 0,6h = variabel(zieoverzicht)
U-wandprofiel
2. Bouwstoffen
3�
Handboek droge afbouw |
b = 27d = 0,6x1 = 5,9h = 60
PlafondprofielC60/27 VU-verzwaardwandprofiel
b = 40d = 1;1,5;2h = variabel(zieoverzicht)
Profiel G h b1 b2 d r A Iy Wyo Wyb iy Iz WzL WzR iz kg/m1 mm mm mm mm mm cm2 cm4 cm3 cm3 cm cm4 cm3 cm3 cm
C40 0,696 38,8 49 51 0,6 1 0,90 2,63 1,38 1,34 1,71 2,62 1,26 0,93 1,71C45 0,720 43,8 49 51 0,6 1 0,93 3,43 1,58 1,54 1,92 2,73 1,36 0,94 1,72C50 0,744 48,8 49 51 0,6 1 0,96 4,33 1,80 1,75 2,13 2,84 1,46 0,96 1,72C70 0,840 68,8 49 51 0,6 1 1,08 9,20 2,70 2,64 2,92 3,28 1,89 1,04 1,75C75 0,846 73,8 49 51 0,6 1 1,11 10,74 2,94 2,88 3,12 3,40 2,01 1,06 1,75C100 0,984 98,8 49 51 0,6 1 1,26 20,60 4,21 4,13 4,05 3,99 2,68 1,17 1,78C125 1,104 123,8 49 51 0,6 1 1,41 34,39 5,60 5,51 4,94 4,66 3,49 1,31 1,82C150 1,224 148,8 49 51 0,6 1 1,56 52,57 7,12 7,01 5,81 5,40 4,47 1,46 1,86
Profiel G h b d r1 r2 A Iy Wyo Wyb iy Iz WzL WzR iz
kg/m1 mm mm mm mm mm cm2 cm4 cm3 cm3 cm cm4 cm3 cm3 cmC60/27 0,576 60 27 0,6 1 2 0,74 4,33 1,44 1,44 2,42 0,76 0,92 0,41 1,02
TechnischewaardenC-profielen(volgensopgaveDingemans)
TolerantiesvolgensNENEN14195.Denominalediktedendetolerantievolgensopgavevandefabrikant.Lijfhoogtehtolerantie:+of–0,5mm.Flensbreedtebtolerantie:voorC-profielen+of-0,5mm. voorU-profielen+of-1mm.Lengtevanhetprofiel,tolerantie: tot3000mm +of-3mm van3000-5000 +of-4mm boven5000mm +of-5mm
2. Bouwstoffen
Handboek droge afbouw |
�0
2.4Houtenstijlen enregelsVoor lichte, niet dragende scheidings-wanden kunnen ook houten stijlen enregelswordentoegepast.Voordragendewanden is het Handboek Houtskelet-bouweenuitstekendnaslagwerk.Het hout dient afkomstig te zijn uitduurzaam beheerde bossen en bijvoorkeur te worden geleverd met eenkeurmerk: FSC = Forest StewardshipCouncil.De stijlen en regels zijn van Noord-AmerikaansofEuropeesnaaldhout
Enkele standaardafmetingen geschaafdNoord-Amerikaansnaaldhoutinmm:
38x64 38x89 38x140
Enkele standaardafmetingen geschaafdEuropeesnaaldhoutinmm:
40x71 40x96 40x121 46x71 46x96 46x121
Er gelden een aantal randvoorwaardenvoor het gebruik van houten stijlenwaarop een beplating van gipskarton-platenmoetwordenaangebracht.Deminimalediktevaneenstijlterplaat-sevaneenstuiknaadis46mm.Deminimalediktevaneenrand-oftus-senstijlis38mm.Ditinverbandmeteengoedebevestig-ingvandegipskartonplaatdoormiddelvan schroeven of nagels en de randaf-stand ten opzichte van het hout (mini-maal10mm).Bron:HandboekHoutskeletbouw.
Schroevenh.o.h.250mmverspringendaanbrengen
De brandwerendheid van niet dragende wandenmetgeschroefdegipskartonplatenenhoutenstijlenkangelijkwordengesteldaanwandenmetmetal-enstijlen.Hierbijgeldteveneensglobaal1x12,5mmgipskartonplaat aan elke zijde is 30minuten;2x12,5mmaanelkezijdeis60minuten.DitkanookberekendwordenvolgensNEN6073.Zieookhoofdstuk3:Bouwfysischeaspecten:brand.
Degeluidsisolatiezalechtermindergoedzijn.Doordehoutenstijlenontstaateenstijvere wand,wat akoestischgezieneenverslechtering is.Zieookhoofdstuk3:Bouwfysischeaspecten:geluid.
Voorbeeldvaneenwand,akoestischgezien.
Stijlen38x89mmh.o.h.600mm(terplaatsevandenadenbreedteminimaal46mm).Gipskartonplaat1x12,5aanelkezijde:Ilu;k=-19dB→Rw=33dB.
Tervergelijking:Gipskartonplatenwandopmetalenstijlen,spouw90mm→Rw=35dB.
Mettweeplatenaanelkezijdewordthetverschilnoggroter:Opstaal:Rw=44dBOphout:Rw=36dB
Allewaardenzondermineralewol
Wandopbouw
1. gipskartonplaatminimaal12,5mm2. houtenstijlen3. eventueelmineralewol4. afgewerktenaad5. akoestischband
2. Bouwstoffen
�1
Handboek droge afbouw |
2.5Mineralewol:
Steenwol(bron:Rockwool)Hetproductsteenwol
SteenwoldienttevoldoenaandeEuropesenorm
NEN-EN13162.DeproductentoegepastinwandenenplafondshebbeneenKOMO-productcertificaat.
De belangrijkste grondstof voor steen-wolisdiabaasofbasalt,eenvulkanischgesteente. Een groot deel van degrondstoffen bestaat uit gerecycleerdesteenwol. Bij een temperatuur van ca. 16000Csmeltendezegrondstoffen.De gesmolten grondstoffen lopen viaeen opening in de ovenwand op snelronddraaiende spinners. Hierbij ont-staan draden die snel stollen. Na toe-voeging van een bindmiddel ontstaateenmat,diewordtafgevoerdnaareenpendel.Dezelegtdematzigzagsgewijsopeenhaakseronderlopendetransport-band.Zoontstaateenwolpakket.Het wolpakket wordt vervolgens naareen hardingsoven gevoerd.Hierwordthetwolpakket door twee stalen geper-foreerde transportbanden op de juistedikte geperst, terwijl er tegelijkertijdheteluchtvanca.2300Cdoorhetpak-ket wordt gezogen. Het bindmiddelhardt hierbij uit en verbindt de steen-wolvezels aan elkaar.Nadat het uitge-harde steenwol de hardingsoven heeftverlatenwordthetmetluchtgekoeld.Daarna wordt het product op maatgezaagd, verpakt en getransporteerdnaardeverbruiker,deafbouwer.
Afbeelding Rockwool
Eigenschappensteenwol
Steenwol heeft goede thermische enakoestische eigenschappen en is goedbestand tegenvuur totboven10000C.Desteenwolstructuurblijftonderbrand-belasting intact. Steenwol valt in deEuropese brandklasseA1, hetgeen on-brandbaarbetekent.Ookhebbensteen-wolproductengeenrookontwikkelingofdruppelvorming.Steenwolproductenzijnongevoeligvoorveroudering, ze zijn kiemvrij en anor-ganisch.Steenwol isgeenvoedingsbo-demvoorbacteriënofschimmels.
Voorbrandwerendheid ismineralewolniet altijd eenverbetering.Hierbij zijnvooralhetsmeltpunt,dewarmtecapaci-teitendestevigheidvanbelang(inver-bandmetuitzakken).Mineralewolkandebeschermingtegenbrandooknegatiefbeïnvloeden.Eront-staateenwarmtestuwingdoordeachterde gipskartonplaat liggende mineralewol.Zo ontstaat een snellere dehydra-tie van de gipskartonplaat en zal dezevroegtijdiguitelkaarkunnenvallen.Omtevoorkomendatnahetvallenvandegipskartonplaat de verdere constructiekanwordenaangetast,dientdeminerale
wol een hoog smeltpunt vanmeer dan10000C te hebben en goed te zijn be-vestigd.Ookkande temperatuur in destalenstijlenzodanigoplopendatereenoverschrijdingvanhettemperatuurcrite-rium vroegtijdig kan plaatsvinden. Ziehoofdstuk 3 Bouwfysische aspecten,brand. De brandwerendheid van gips-kartonplaatwandenwordt voornamelijkbepaalddoordegipskartonplaten.
Vooral bij plafonds kan een goedeminerale wol de bovenliggende con-structie langere tijd tegenvuurenhittebeschermen.Demineralewolligtmees-talnietdirectopdebeplating,maaropdeprofielen.Erontstaatenverkoelendeluchtstroom.
Indeafbouwwordtsteenwoltoegepastinwanden,vloerenenplafonds.Voor de gipskartonplaatwanden kanworden gekozen uit een lichte, stevigesteenwolplaatmeteenλ=0,037W/mK,hetgewichtisca.34kg/m3.Ofeenietssteviger plaatmet een gewicht van ca.43kg/m3 en eenλ=0,035W/mK.Deplaatisblijvendwaterafstotend,niethy-groscopischennietcapillair.Dewater-dampdiffusieweerstandµ=1.
2. Bouwstoffen
Handboek droge afbouw |
�2
Voor zwevende vloeren wordt eenzeer zware steenwolplaat gebruikt meteen gunstige dynamische stijfheid eneen λ=0,040 W/mK. Het gewicht is ca.140 kg/m3. De druksterkte bij eendikteminderdan50mm=20kPa.Voor plafonds wordt vaak een lichte,veerkrachtige steenwolplaat met eenλ=0,037W/mKeneengewichtvanca.34 kg/m3 toegepast. Voor een goedethermische isolatie en geluidsisolatiemoet de specifieke luchtstromings-weerstand van minerale wol minimaal 5kPa.s/m2zijn(5kNs/m4).Steenwolis ca.7kNs/m4.Desteenwolplaatzorgtvooreengoedegeluidsabsorptie in de spouw van degipskartonplaatwanden, waardoor degeluidsisolatievandewandenaanzien-lijkwordt verbeterd.Zie tabel geluids-isolatiewandeninhoofdstuk3Bouwfy-sischeaspecten,geluid.
Toleranties volgens NEN-EN 13162van de in de afbouwmeest toegepasteplaten.
Dikte :-3%of-3mm, ofook+10%of+10mmLengte :+of–2%Breedte :+of–1,5%
Haaksheid,alleenvoorplaten:afwijkinglengteenbreedtetenopzichtevaneenrechtehoekmaximaal5mm/m.
Vlakheid,alleenvoorplaten:afwijkingtenopzichtevaneenplatvlakmaximaal6mm.
Foto Rockwool
Hetproductglaswol
Glaswoldienttevoldoenaan
deEuropsenormNEN-EN13162.
DeproductenvoorwandenenplafondshebbeneenKOMO-productcertificaat.
De belangrijkste grondstoffen voorglaswol zijn glasscherven (ca.70%),kwartszand,sodaenkalksteen.Deze grondstoffen worden gemengd,naar een oven gevoerd waar het bijeentemperatuurvanca.11000Cwordtomgesmolten tot vloeibaar glas. Devloeibare hete massa stroomt na hetverlaten van de smeltoven in zeer snelronddraaiende spinkoppen. In de zij-wandenvan de spinkoppen zitten klei-ne gaatjes. Doordat de spinkop zeersnel ronddraait, wordt het vloeibare
Afbeeldingen Isover
glas naar buiten geslingerd, zo ont-staan de lange glaswoldraden die snelstollen. Na toevoeging van een bind-middel ontstaat een glaswolpakket dieop een transportband terecht komt. Detransportbandvoertdeglaswoldoorde hardingsoven, waar hete lucht hetbindmiddel uithardt, het glaswolpakketéén geheelwordt en op de juiste diktewordt gebracht Er worden platen ofrollen gemaakt, die voordat zewordeningepakt door middel van zeer dunne
waterstralen,opmaatwordengesneden.Hierdoor wordt stofvorming tot eenminimumbeperkt.Deglaswolproductenwordengecomprimeerd.Ditismogelijkomdatglaswolzeerelastischisengoedterugkomtopdikte.Deproductenwor-denverpaktengetransporteerdnaardeverbruiker,deafbouwer.
Mineralewol:glaswol(bronIsover)
2. Bouwstoffen
�3
Handboek droge afbouw |
Eigenschappenglaswol
Glaswol heeft goede thermische enakoestische eigenschappen en is goedbestandtegenvuur.GlaswolvaltindeEuropesebrandklasseA1,hetgeenonbrandbaarbetekent.Ookhebben glaswolproducten geen rook-ontwikkelingofdruppelvorming.Glaswolproducten zijn rotvrij en er isgeenvoedingsbodemvoorongedierte.
Voor brandwerendheid ismineralewolniet altijd een verbetering.Hierbij zijnvooral het smeltpunt, de warmtecapa-citeit en de stevigheid in verband metuitzakkenvanbelang.Mineralewolkandebeschermingtegenbrandooknegatiefbeïnvloeden.Eront-staateenwarmtestuwingdoordeachterde gipskartonplaat liggende mineralewol. Zo ontstaat een snellere dehydra-tatievandegipskartonplaatenzaldezesneller uit elkaar kunnen vallen. Omtevoorkomendatnahetvallenvandegipskartonplaat de verdere constructiekanwordenaangetast,dientdemineralewol een hoog smeltpunt vanmeer dan10000C te hebben en goed te zijn be-vestigd.Ookkande temperatuur in destalenstijlenzodanigoplopendatereenoverschrijdingvanhettemperatuurcrite-rium vroegtijdig kan plaatsvinden. Ziehoofdstuk 3 Bouwfysische aspecten,brand. De brandwerendheid van gips-kartonplaatwandenwordt voornamelijkbepaalddoordegipskartonplaten.Vooral bij plafonds kan een mineralewoldebovenliggendeconstructielang-eretijdtegenhitteenvuurbeschermen.Meestalligtdemineralewolnietdirectop de beplating,maar op de profielen,doorderuimteontstaateenverkoelendeluchtstroom.
Indeafbouwwordtglaswoltoegepastinwanden,vloerenenplafonds.Voor de gipskartonplaatwanden wordteenglaswolplaatof–dekengekozenmet
eenλ=0,037W/mKeneengewichtvanca.16kg/m3.Deplaatiswaterafstotendennietcapillair.Dewaterdampdiffusieweerstandµ=1.Deplaatofdekenkanvoorzienzijnvaneenglasvliesaanéénzijde.Despecifiekeluchtstromingsweerstandis9kNs/m4.Ditisvoorgeluidsisolatievanbelang.Ookvoorcontactgeluidsisolatievanvloerenzijnglaswolproductenbeschikbaar.
Voordeverbeteringvanovergangsgeluidsisolatievanverlaagdeplafondsterplaatsevan scheidingswandenwordenglaswolpakketten als absorber toegepast, de zoge-naamde “plofpakketten”.Dit is een pakket veerkrachtig gecomprimeerd glaswol,verpakt ineenpapierwikkel.Alsdepapierwikkelwordtdoorgesneden,“ontploft”alshetwarehetpakketenvultdezevolledigderuimteboveneenverlaagdplafondterplaatsevandescheidingswand.Ditvoorkomtdusongewenstegeluidsoverdrachtviahetplenum.
Deglaswolplaatof-dekenzorgtvooreengoedegeluidsabsorptieindespouwvandegipskartonplaatwanden,waardoordegeluidsisolatievandewandenaanzienlijkwordtverbeterd.Zietabelgeluidsisolatiewandeninhoofdstuk3Bouwfysischeas-pecten,geluid.
TolerantiesvolgensNEN-EN13162vandeindeafbouwmeesttoegepasteglaswol-producten,voorwandenenplafonds.
Dikte :-3%of-3mm,ofook+10%of10mmLengte :+of–2%Breedte :+of–1,5%Haaksheid,alleenvoorplaten:afwijkinglengteenbreedtetenopzichtevaneenrechtehoekmaximaal5mm/m.
Vlakheid,alleenvoorplaten:afwijkingtenopzichtevaneenplatvlakmaximaal6mm.
Foto Isover
2. Bouwstoffen
Handboek droge afbouw |
��
Afvoegsystemen
Kantuitvoering
Eengoedresultaathangtmedeafvandekantuitvoeringvandeplaat.Inprincipezijntweekantuitvoeringengeschikt:
hettypeAK,afgeschuindekant
hettypeHRAK,halfrondeafgeschuindekant
HettypeHRAKwordtinNederlandnauwelijkstoegepast.
Dekunstvanhetafvoegen
Hijdiehetafvoegenbeheerst,beheerstdeafbouwmetgipsplaten.Vakmanschap is meesterschap en datgeldtzekervoordeafvoeger.Hetafvoegwerkishetvisitekaartjevandeafbouwer;elkeoneffenheidinwandofplafond,diemethetbloteoogwordtwaargenomen,zaldirectwordenbekri-tiseerd.
Er dient voor en tijdens dewerkzaam-heden rekening te worden gehoudenmet:- derelatieveluchtvochtigheid:moet tussende40%en80%liggen;- detemperatuurmoetboven50Czijn;- hetwind-enwaterdichtzijnvanhet gebouw;- hetfeitdatalleextravochtinbrengen- de werkzaamheden dienen te zijn uitgevoerd;- dathetsnelenextreemopwarmenvan de ruimtes moet worden ver-meden.Hieruit volgt dat de voegwerkzaam-hedenzolaatmogelijkinhetafbouw-procesmoetenwordenuitgevoerd.In-dien aan bovenstaande voorwaardenniet is voldaan, is een correcte engoede voegafwerking niet mogelijk.Later optredende oneffenheden ofzelfsscheurvormingkandannietwor-denuitgesloten.Tochishetdebedoe-ling dat de voegen na de bewerkingen de afwerking niet meer zichtbaarzijn en dat het oppervlak van wanden plafond daardoor vlak en strakoverkomt en aan de vooraf gesteldeeisenwatbetreftvlakheidvoldoet.Deeisenzijnvastgelegd ineendoorhet BedrijfschapAfbouwopgestelddocu-ment over afwerkingsniveaus, in-gedeeldindeklassenAt/mF,waarbijAhethoogsteniveauis.
ZietabelAfwerkingsniveaus.
2. Bouwstoffen
2.6Voegmateriaal enafwerksystemen
��
Handboek droge afbouw |
TabelAfwerkingsniveausvaninhetwerkaftewerkengipskarton-engipsvezelplatenopwandenenplafonds.BronBedrijfschapAfbouw
ToelichtingNiveauA: Hoogstekwaliteitendaarbijdemeesteffectievemethodevooreengelijkmatigoppervlak. Dekansopaftekenenvanvoegenenhetdoorschijnenvanbevestigingsmiddelenwordtdoordefilmlaag geminimaliseerd.Oneffenhedenkleinerdan1mmzijnbijstrijklichtniettevermijden.NiveauB: Normalekwaliteit,waarbijdekansopaftekeningvandevoegenenhetdoorschijnenvanbevestigingsmiddelen aanwezigis.
Visuelebeoordeling:Tijdensdebeoordelingmaghettecontrolerenoppervlaknietdoorstrijklicht,afkomstigvandirectzon-enofkunstlicht,wordenaangelicht.
Proefvlak:BijniveauAenBishetraadzaamvoorafeenproefvlakalsreferentievoorhetovereengekomenresultaatteoverleggen.
Niveau A B C D E F
Afwerkingsniveau:
Bewerkingseisen vanoppervlak en voegen:
Toepassinggebied:
Vlakheidstoleranties in mm bij een onderlinge afstand tussen demeetpunten van:
Vlakheidstolerantiesvan een hoek in mm bij een onderlinge afstand tussen de meetpunten van:
Glad oppervlak voor hoge visuele eisen
Voegen gevuld en oppervlak volledig gefilmd. Vrij van bewerkingsgroeven, holle voegen en oneffenheden
Geschikt voor hoog- en zijdeglanzendeverfsystemen en dun (vinyl)behang
Glad oppervlakvoor normale visuele eisen
Voegen gevuld, gefinisht en ge-schuurd. Vrij van bewerkingsgroeven,holle voegen en oneffenheden
Geschikt voor gematteerde verf-systemen of dunne en lichtgekleurde afwerkingen van behang, textiel en fijn gestructureerde afwerking, zoals (spuit)pleisters met korrelgrootte≤ 1 mm
Egaal oppervlak
Voegen gevulden gefinisht. Oneffenheden en bewerkingsgroeven≤ 1 mm zijn toegestaan
Geschikt voorzwaar vinylbehang of middelgrof gestructureerdeafwerkingzoals glas-vezvezelvlies metgrove structuuren (spuit) pleis-ters met eenkorrelgroottevan 1 t/m 3 mm
Egaal oppervlak
Voegen gevuld. Oneffenhedenen bewerkings-groeven≤ 1 mm zijn toegestaan
Geschikt voor grofgestructureerdeafwerking zoals (spuit)pleistersmet korrelgrootte > 3 mm, stucwerk en bouwbehang
Afgevoegdoppervlak
Voegengevuld
Uitsluitendgeschiktvoor functio-neletoepassing
Nietafgevoegdoppervlak
nvt
Geschiktvoor tegel-werk,betimme-ringen,stucwerk,tijdelijkeconstructiese.d.
0,4 m
1 m
2 m
0,4 m
< 1
1,5
2
2
< 1
2
3
< 1,5
4
4
< 2
5
4
nvt
5
6
4
nvt
5
6
4
2. Bouwstoffen
Handboek droge afbouw |
��
voegenvuller papiertape
voegenvuller
finisher
Naadafwerkingmetwapeningstape: Naadafwerkingzonderwapeningstapepapier-ofglasvliestape
zelfklevendgaasband
voegenvuller
voegenvuller
finisher
Naadafwerkingmetzelfklevendwapeningstape
voegenvuller
voegenvuller
finisher
Voeg–enafwerkingsmaterialen
- Wapeningstapes- Voegenvullers- Finishers- Pleisters
Wapeningstapes- Papiertape,50mmbreed, geperforeerdengevouwen. Dezijkantenzijnenigszins afgeslepenvooreengeleidelijke overgangophetplaatoppervlak. Oprol,inlengtesvan25,75en150 meter.- Glasvliestape,50mmbreed, geperforeerd.WordtinNederland weinigtoegepast.Oprol,inlengtes van25meter.
- Zelfklevendgaasband,50mmbreed. Oprol,inlengtesvan20en90meter.
Sommige fabrikanten leveren specialetapes, zoalswit papiertape; toe te pas-sen bij platen met wit karton en wittevoegenvullerofzelfklevendpapiertape.Papiertapeissterkerdangaasband.Hetisdanookaantebevelenuitsluitendpa-piertapetoetepassen.
Zelfklevendgaasband
Papiertape
Foto Knauf
2. Bouwstoffen
��
Handboek droge afbouw |
Voegenvullersenfinishers
Elke fabrikantheeftzijneigenvoegenvullers.Tochkunnenvoegenvullers ingroepenworden ingedeeld.DeEuropesenormNEN-EN13963geefthiervooreenwerkbareindeling.
Omschrijving Principe mechanisme van uitharden
Voegenvuller 1A 1B
Finisher 2A 2B
Voegenvuller/finisher 3A 3B
Tapeloos voegenvuller 4A 4B
Lucht drogend,poeder of pasta (ready mix)
kunsthars gebonden
Setting, drogen door dechemische reactie en lucht.Alleen poeder op gipsbasis.
- Voegenvullerwordtdirectopdegipskartonplaat aangebracht. Hierinwordtdewapeningstapeingebed.Ge-schiktvoorAK-platen.
- Finisherwordtoverdevoegenvulleraangebracht inéénofmeer lagenenvormthetuiteindelijkeoppervlakvandevoeg.
- Voegenvuller/finishergeschiktvoorzowelvoegenvulleralsfinisher (2 in1).GeschiktvoorAK-platen.
- Tapeloosvoegenvullergeschiktvoorhet vullen van voegen van HRAK-platen zonder wapeningstape. Wilmen toch tape toepassen, dan geenzelfklevend tape gebruiken.Door devormvandekantuitvoeringwordtdevoeg bij toepassing van zelfklevendtapenietvoldoendeopgevuld.
DeB-typeswordennogingedeeldnaar“setting”tijd:- kort,tussen20en60minuten;- normaal,tussen60en180minuten;- lang,meerdan180minuten.De droogtijd van deA-types is afhan-kelijkvandeluchtvochtigheid.
Voegenvullers en finishers die voldoenaanNEN-EN13963vallenindeklassenzoalsgenoemdindetabel.Fabrikanten kunnen speciale voegen-vullers en finishers ontwikkelen voorspecialedoeleindenentoepassingen.
Pleisters
De hoogste vlakheidsklasse, klasse A,kan slechts bereikt worden door hetgehele plaatoppervlak na het afvoegenvaneendunnefilmlaagtevoorzien.Dekansophetaftekenenvanvoegenenhetdoorschijnenvanbevestigingsmiddelenisdoordeaangebrachtefilmlaaggemi-nimaliseerd.
Watisdejuistemethodevanafvoegenofhoebereiktmenhetbesteresultaat
Allereerst dient de klasse te wordenvastgesteld waaraan de vlakheid vanwand of plafond moet voldoen. Dezegeeft devlakheidstoleranties.Een tole-rantievan0bestaatniet.Dekleinstmo-gelijkbereikbaretolerantieisvolgensdevlakheidstabelca.1mm.
Afvoegenmetpapiertapeofglasvliestape
De AK-kant wordt vol en gelijk methetplaatoppervlakafgestreken.Hetpa-piertapewordtindenattevoegenvullergedrukt enmet eenplamuurmes steviggladgestreken. Luchtbellen worden zodoor de perforaties in het papiertapenaarbuitengedrukt.Dit goed laten uitharden, alvorens detweedelaagvoegenvullerwordtaange-bracht.Ditisnodig,omdatdoorhetver-dampenvanwateraltijdeenzekerkrimpzaloptreden.Tussendelagenmaglichtgeschuurdworden,maardit isnormaalgesprokennietnodig.Hangtookafvanhetvakmanschapvandeafvoeger.Alsookdetweedelaagvolledigisuit-gehard, kan de finisher worden aange-bracht.Nadrogingkanlichtwordengeschuurdomkleineoneffenhedenteverwijderen.Hetisnietdebedoelingdatdevoeggladmoetworden geschuurd.Oppassen dathet karton van de gipskartonplaat nietwordtbeschadigd.
2. Bouwstoffen
Handboek droge afbouw |
�8
Afvoegenmetzelfklevendgaasband
Hetzelfklevendetapewordtopdenaadgeplakt.DaarnawordtdeAK-kantvolengelijk met het plaatoppervlak afgestreken. Dit goed laten uitharden, alvorens detweede laag voegenvullerwordt aangebracht.De volgende handelingen idem alsmetpapiertape.
Afvoegenzonderwapeningstape
DeHRAK-kantmet tapeloosvoegenvullervolengeheelvullenengelijkmethetplaatoppervlak afstrijken. Na het uitharden een tweede laag aanbrengen. Na het uithardeneenfinisheraanbrengenenlichtschuren,zoalsbovenaangegeven.
Tegelijkertijd met het afvoegen worden de schroef- en spijkergaten gevuld metvoegenvuller.
Alsdeafwerkingbestaatuitbehangen,iseenfinishernietnodig.Weliseenprimernodigomlaterhetbehangtekunnenverwijderenzonderhetkartontebeschadigen.Ookiseenprimer,meestaldezelfde,nodigomverschilinabsorptietussenhetgips-kartonendevoegenvulleropteheffen.Ditzaldedekkingvanverfsystemenbevor-deren.
Juiste manier van afvoegen: De eerstelaag voegenvuller wordt dwars op denaad aangebracht om volledig opvul-len te bewerkstelligen. Het afstrijkenmoetinéénbeweginggebeurenomon-nodigaanzettenvanhetplamuurmes tevoorkomen.Ditgeldtookbijhetinbed-denvanhettapeendefinishlaag.
Voegenvullersopgipsbasis
Het aanmakenvanvoegenvullers dienttegeschiedenvolgensvoorschriftenvandefabrikant.Er dient altijd voor gezorgd tewordendatgewerktwordtmetschoonwaterenschoongereedschap.Achtergebleven gipsresten zullen hetverhardingsproces versnellen, hetgeennietgewenstis.Ookishetnietverstandigteexperimen-terenmet versnellers of vertragers.Ditkanonnodigescheurvormingofslechtehechtingtotgevolghebben.Doordefabrikantenwordendeformulesvoordeproductenuiterstzorgvuldigsa-mengesteld, zodat de afnemer datgenekrijgtwathijverwacht.Het poeder wordt in schoon watergestrooid; enkele minuten laten bezin-ken; daarna met een elektrische mixergoedroerentoteenklontvrijemassa.Geenpoedermeertoevoegen,aangezienditklontvormingtotgevolgkanhebben.Beter ishetdeeerstekeerruimpoedertoetevoegen,wateventueelmetwaterwordtverdundtotdejuistedikte.De juiste smeuïgheid en dikte hangenafvandetoepassingendatisvaakeenkwestievangevoel.Ookhiergeldtvak-manschapismeesterschap.Devoegen-vullermaginiedergevalnietuitzakken,dusniettedunzijn.Voegenvullers op gipsbasis harden dusuitdooreenchemischereactie.Voegen-vullers waarvan het verhardingsprocesindeemmerofkuipbegint,kunnennietmeerwordenverdunddoorwatertoetevoegenenkunnennietmeerwordenge-bruikt.Het is dus belangrijk nietmeervoegenvuller aan temakendan binnendegegevenverwerkingstijdinéénkeerkanwordenverwerkt.
Kunstharsgebondenvoegenvullerszijnniet gevoelig voor verwerkingstijd enverhardennietindeemmer.
2. Bouwstoffen
��
Handboek droge afbouw |
Inplaatsvanmetdehand,kanookmachinaalwordenafgevoegd.Hiervoorbestaancompletemachines.
Machinaalafvoegen
Eencompletesetgereedschapbestaatuit:
1.bazooka2.7”uitstrijkbak3.10”uitstrijkbak4.12”uitstrijkbak5.2”uitstrijkbakvoorschroefkoppen6.3”uitstrijkbakvoorschroefkoppen7.hoekroller8.2”uitstrijkermetsteel9.3”uitstrijkermetsteel10.hoekuitstrijkbakmetsteel11.pompmetzwanenhals12.pomp13.plamuurmes14.schuurblokmetsteel
Bazooka
AHetpapiertapewordtdoorgesnedenBNieuwpapiertapewordtaangevoerd
Devoegmachine,debazooka,bestaatuiteenbuiswaarindevoegenvullerwordtgepompt.Degebruiktevoegenvullerszijnnietopbasisvangips,maarkunstharsgebonden.Gipszouver-hardenindebuis.Aanheteindvandebuisbevindtzicheenhoudervoordetaperol.Demachinetrektzelfdetapeoverdekopvandemachine,waaropgelijktijdigdejuistehoeveelheidvoegen-vullerwordtaangebracht.Indekopbevindtzicheenmesdatbijgebruikvanhetgrotehandvatinhetmiddenvandeba-zooka,tussenAenB,hettapedoorsnijdt.Hethoekwieltjeonderdekopvandemachinekanmetbehulpvaneenhandvatonderaandemachinewordenuitgeschoven,waardoorhetpapiertape,bijhetaanbrengenineeninwendigehoek,wordtgevouwen.Deuitstrijkbakkenwordentoegepastvoordevolgendelagen.Ookvoorindehoekenheeftdesetonderdelen:7t/m10.Hierbijworden8of9op10geschoven.Bak10wordtgevuldmetvoegenvuller.
2. Bouwstoffen
Handboek droge afbouw |
�0
Bazooka, Afstrijkentape Uitstrijkbak, Hoekroller,aanbrengen aanbrengenvolgende verwijderentapeenvoegen- lagen overtolligevuller voegenvuller
2. Bouwstoffen
�1
Handboek droge afbouw |
2.7Bevestigingsmiddelen,schroeven, draadnagelsennietenHetspecialekartonisdewapeningvandegipskartonplaat,ditmagdusnietwordenbeschadigd.Gipskartonplatenenschroevenzijnopelkaarafgestemd.Detrompetvormigekruis-kopzorgtervoordathetkartonnietwordtdoorgesneden,maarnaarbinnenwordtgedrukt.Hetbesteresultaatwordtdanookverkregendoorteschroeven.
Deschroevenworden0,5mmverzonkentenopzichtevanhetplaat-oppervlak.Zokunnenookdeschroefkoppenonzichtbaarwordenweggewerkt.Deschroevenzijnzelftappend,voorborenisdusnietnodig.Despoedendepuntzijnafgestemdophetmateriaalwaaropdeplatenwordenge-schroefd:metaalofhout.Voorstaalmeteendiktetot0,9mmheeftdeschroefeennaaldpunt. Voorstaalmeteengroterediktetot2,0mmiseenboorpuntnoodzakelijk.
Ookhetschroefdraadisverschillendvoorhetschroeveninstaalofhout.Voorhoutgebruiktmenschroevenmeteengroverespoed.
Bijdejuistemaniervanschroevenmetvoldoendetoerental,minimaal4000t/minuut,vormtzicheenkraagaandeachterkantvanhetprofielwateenstevigebevestiginggarandeert.Hetisbelangrijktijdenshetschroevendeplaatstevigtegendeonderconstructietedrukken.Gebeurtditnietdanvormtzichdekraagofbraamtussenhetprofielendeplaatenzitdeplaatlos.Ditkanoneffenhedeninwandofplafondtotgevolgheb-ben.
Indringingsdiepteschroeven:- inhout,diktebeplatingmeteenminimumvan20mm;- instaal,minimaal10mm.
Ookdraadnagelswordenzodanigbevestigddatereenindrukkingindeplaatont-staat,dieweerkanwordenweggewerktmetvoegenvuller.Deplaatsvandeschroefofdraadnageltotderandvandeplaatiszeerkritisch.
Deminimaleafstandtotdekartonommanteldekantis:10mm.Deminimaleafstandtotdegesnedenkant:15mm.
Draadnagelzodaniginslaandatdeukinkartonontstaatzonderhetkartontebeschadigen.
2. Bouwstoffen
Handboek droge afbouw |
�2
Afgezienvanhetschroeven,dejuistesoortentypesisookdevolgordevanaanbrengenvandeplatenbelangrijkvoorhetbouwenvanvlakkewanden.
Onderstaandwordtdejuisteenverkeerdemontagerichtingaangegeven
Europesenorm
MomenteelwordtnoggewerktaaneenEuropesenormvoorbevestigingsmiddelen:DeNEN-EN14566.Dezeisnognietdefinitief.MeestalwordtnogdeDIN18182aangehouden.Allebevestigingsmiddelendienentegencorrosietezijnbeschermd.DeEuropesenormgeefthiervoorklassen.
Klassenvoorbeschermingtegencorrosie,getestvolgensISO9227
Classificatie Testduurinuren Criterium
Klasse24 24 geenzichtbarecorrosievorming
Klasse48 48 geenzichtbarecorrosievorming
Klasse96 96 geenzichtbarecorrosievorming
Meestalzijndeschroevenverzinktofgefosforteerd.DeDIN18182steltalseis48uur.
2. Bouwstoffen
goed fout
�3
Handboek droge afbouw |
Tabelmeestvoorkomendegipskartonplaatschroeven,bronEgetra
Voorhetbepalenvandeuit-endoortrekkrachtgeeftdenormeentweetaltesten.
TestvoorhetbepalenvandeuittrekkrachtvolgensNEN-EN14566/DIN18182
1trekoog2inklemtoestel3ondersteuningsplaat4proefstuk,houtofstaal
Bij staal schroefminimaal10mm inschroeven,bijhout20mm.
Eis: minimaal450Nuittrekkrachtvoorzowel houtalsstaalgetestvolgensdenorm. Voordraadnagelsgeldt200Nenvoor nieten100N,uiteraarduithout. Ookhieruitblijkteenduidelijkevoorkeur voorhetschroeven.
gipskartonplaatschroef vorm afmetingen toepassing
trompetkop, naaldpunt dikte lengte bevestiging gipskartonplaten 3,5 25 oplichtemetalenprofielen
3,5 35 (0,5-0,9 mm)3,5 453,5 554,2 70
trompetkop,boorpunt 3,5 25 bevestiging gipskartonplaten 3,5 35 opdikkeremetalenprofielen
3,5 45 (0,9-2,0 mm)3,5 55
trompetkop,naaldpunt, 3,9 25 bevestiging gipskartonplatengrof schroefdraad 3,9 35 op houten stijlen en regels
3,9 453,9 554,2 70
speciale trompetkop 3,9 25 bevestiging van extra hardemet rand, naaldpunt 3,9 35 gipskartonplaten op lichte,
3,9 45 metalenprofielen
2. Bouwstoffen
Handboek droge afbouw |
��
TestvoorhetbepalenvandekopdoortrekkrachtvolgensNEN-EN14566/DIN18182
1trekoog2inklemtoestel3ondersteuningsplaat4proefstuk12,5mmgips-kartonplaat
Eis: eenminimalekopdoortrekkracht van450Ngetestvolgensdenorm.
Draadnagels
Typen: Gebruikelijkzijnnagelsmeteenhollekop,deschachtisgladofgerild. Denagelistegencorrosiebeschermd,vaakzijnzeverzinkt.Hiervanmoetdelaagdikte minstensminimaal35g/m2of5µmzijnvolgensDIN18182.
SchachtgladG
SchachtgerildR
Lengtegerildeschachttn>8xdn.Diameterda>dn.
Dekopmoetzodanigvanvormzijndathetkartonnietwordtbeschadigd.
2. Bouwstoffen
��
Handboek droge afbouw |
Tabelafmetingengipskartonplaatnagels
Nieten
Alhoewelhetnietenvoorgipskartonplatennietwordtaanbevolen,zijnertoepass-ingenwaargoedkanwordengeniet,metnamedaarwaardeplaatvolledigopeenhoutenondergrondwordtaangebracht.Bijvoorbeeldhetbekledenvanhoutenbalkenenkolommen.
Indringdiepteinhout15xdraaddiametermeteenminimumvan25mm
DoorsnedeA-B
a=uitgewalststaal=<dn
2. Bouwstoffen
Schachtdiameter Schachtvorm Diameter kop Lengte nageldn : + of – 0,1 l : + 3 - 0
2,2 R 5,0 28-50 G 37-50 2,5 R 5,5 30-70 G 40-70 2,8 R 6,0 41-70 G 52-70
Handboek droge afbouw |
��
TabelafmetingennietenNEN-EN14566/DIN18182
Denietenmoetentegencorrosiezijnbeschermd.Bijvoorbeeldverzinktmeteenlaagdiktevanminimaal21g/m2.Ofeendiktevan3µm.
Bevestigenenophangenvanvoorwerpenaangipskartonplaten
Demeestevoorwerpenkunnendirectaangipskartonplaten,meteenminimumdiktevan12,5mm,wordenbevestigddoormiddelvangipskartonplaatspijkersof-schroevenenspecialepluggen.Zwarevoorwerpenofvoorwerpendieaaneendynamischebelastingwordenblootgesteldmoetenwordenbevestigdmetachterhoutofspecialecon-structiesdieindewandwordenopgenomen.
Schilderijhaakmetéénnagel,maximalebelasting5kg
Schilderijhaakmettweenagels,maximalebelasting10kg
Schilderijhaakmetdrienagels,maximalebelasting15kg
Type draaddiameter rugbreedte Lengte dn br ln:+2-0
A 1,0-1,3 5,0-8,4 29-32 B 1,0-1,3 8,5-11,5 29-40 C 1,31-1,49 9,0-12,0 35-40 D 1,5-1,6 9,0-12,0 37-65
2. Bouwstoffen
Erzijnvelesoortengoedespreidpluggenteverkrijgen,dezevormeneenknoopaandeachterkantvandegipskartonplaat.Demeestezijnvankunststof,enkelevanmetaal.
Hierondervolgenenkelevoorbeeldenmetmontageinstructie.BronExpandet.
TypeA TypeB TypeCMaximalebelasting Maximalebelasting Maximalebelastingafhankelijkvanplaatdikte afhankelijkvanplaatdikte afhankelijkvanplaatdikteenplugtype10-30kg enplugtype20-70kg enplugtype15-30kg
TypeA Kunststof,meerdereschroefsoortenmogelijk
Booreengatindegipskartonplaat.
Sladeplugvoorzichtigindeplaat.
Kieseenjuisteschroefdikte,zoalsvoorgeschrevendoordefabrikant.
Tijdenshetaandraaienvandeschroefvormtzicheenknoop.
Deschroefisaangedraaidenhetvoorwerpbevestigd.
Deschroefmoet5mmlangerdandeplugzijn.
��
Handboek droge afbouw | 2. Bouwstoffen
typeB Kunststofmetbijbehorendeschroef.Ookmethaakofoog.
Booreen10mmdikgatindeplaatenplaatsdeplug.
Duwdeschroefindeplugendraaihemaan.
Tijdenshetaandraaienkrultdeplugop.
Ervormtzicheenstevigeknoop,deschroefkanuitgedraaid wordenenhetvoorwerpwordtbevestigd.
Handboek droge afbouw |
�8
2. Bouwstoffen
typeC Metaalmetbijbehorendeschroefenbevestigingstang.
Booreengatindeplaatenplaatsdeplug.
Meteenspecialetangwordtdeplugaangetrokken.
Plaatshettebevestigenvoorwerpendraaideschroefaan.
Plugenvoorwerpzittenvast.
Vooralletypengeldt:Volgdevoorschriftenvandefabrikant.
��
Handboek droge afbouw | 2. Bouwstoffen
Voorhetbevestigenvanzwarevoorwerpendientachterhouttewordentoegepast,opgenomeninhetstaalskelet.
Bijvoorbeeld:Ophangenvaneenwasbak(kansopdynamischebelasting)meteen18mmmulti-plexplaatvan300mmhoogenstokschroeven.Stokschroevenhebbentweesoortenschroefdraad:houtschroefdraadaandeenekantenaandeanderekantschroefdraadvoormoeren.
Metdestokschroevenwordtdewasbakaandewandbevestigd.Degipskartonplatenwordeneveneensaandemultiplexplaatgeschroefdh.o.h.200mm.
Eenanderemogelijkheidvoorhetophangenvanwasbakkenentoilettenaangips-kartonplatenwandenzijnkantenklarestandaards,dieinhetframekunnenwordenopgenomen.
Handboek droge afbouw |
�0
2. Bouwstoffen
Voorhetbevestigenvandeprofielenaanbetonvloerenen-kolommenwordenslagpluggentoegepast.Depluggenzijnindiverselengtenteverkrijgen.
Kunststofslagplug.
Metalenslagplug,toetepassenbijbrandeisen.
Toepassingslagplugbijbetonkolom.
Toepassingspreidplug.
Afbeeldingen Lafarge.
�1
Handboek droge afbouw | 2. Bouwstoffen
Handboek droge afbouw |
�2
2.8Beschermingsprofielen,wandbeëindigingen, bijzondereprofielenenafdichtingsband.Erkomensteedsmeerprofielenbeschikbaardiedeafbouwmetgipskartonplatenopeenhogerniveaubrengen.Afgezienvandebekendehoekbeschermerszijn erdezogenaamdeDesignprofielen.Hiermeekunnenstrakkeschaduw-enlichtkanten,rechtehoekenenfraaierondingenwordengecreëerd.
Hoekbeschermers.
Terbeschermingvanhetbeschadigenvanbuitenhoeken.Inhoofdzaaktweetypes:
alsaluminium/gegalvaniseerdestalen∟-profiel ofoprol,papiertapewaaroptweegegalvaniseerdeafmeting25x25mm, metalenstripszijngelijmd.Ookwelflexcornergenoemd.lengtes:2500,3000mm breedte:circa50mm,lengtecirca30meter.
Terbeschermingvankantenofvooreenstrakkeafwerking,bijvoorbeeldbijdilatatiesofandereplaatbeëindigingen.
.
Aluminium/gegalvaniseerdestalenL-profielafmeting25x12,5mm,lengtes:2500,2750mm
afbeeldingen Lafarge
2. Bouwstoffen
�3
Handboek droge afbouw |
Designprofielenvooreenstrakkeenfraaieafwerking
strakkeplintafwerking strakkehoekbeëindiging
fraaierondebuitenhoekafwerking fraaierondebinnenhoekafwerking
fraaierondehoekbeëindiging
(afbeeldingen lafarge) fraaierondehoekbeëindiging
2. Bouwstoffen
Handboek droge afbouw |
��
Dilatatievoegprofielen
Voorhetafwerkenvandilatatievoegenzijndiversesoortenprofielenteverkrijgen.
Debeschermingsstripdientnahetafvoegentewordenverwijderd.
Destripwordtvlakmetdeplaatafgevoegd.
Eenandervoorbeeldvaneendilatatievoegprofiel.
AfbeeldingenLafarge
2. Bouwstoffen
Gipskartonplaat
��
Handboek droge afbouw |
Akoestischband
PE-polyethyleenbandmetgeslotencelstructuuraanéénzijdezelfklevend.Bijsmalleprofielentot50mméénbredestrook,boven50mmtweesmallestrokentoepassen.Destrokendienenzodanigtewordenaangebrachtdatergeencontactistussenhetprofielendeaanliggendebouwdelen,bijvoorbeeldbetonvloerof -kolom.Eventueleoneffenheden invloerofplafondwordenookdoorhetbandvereffend,waardoorgeluidslekkenwordenvoorkomen.
Erwordenookprofielengeleverdwaarophetakoestischbandalisaangebracht.
2. Bouwstoffen
Handboek droge afbouw |
��
3.1BrandAlhoewel de droge afbouw met gipsproducten een grote bijdrage levert aan debrandveiligheid,kunnenbrandennietwordenvoorkomen.Daaromwordenereisenaanconstructiesgesteld,waardoordeschadeaanzienlijkkanwordenbeperktendeveiligheidvergroot.Degenomenmaatregelendienenterbeschermingvanlevenengezondheid.Deeisenzijndaaropafgestemd.Eenbrandisvuurdatnietgewenst isenkanontstaandooreenongelukofopzet.Meestalbeginteenvuurdoorhetsamengaanvaneenwarmtebronengemakkelijkontvlambaarmateriaal.Deoorzaakhiervan is vaak eenmenselijke tekortkoming.Ookdenatuurkanzorgenvoorbranden,bijvoorbeelddoorblikseminslag.Bosbran-denontstaandoorgrotedroogte,maarookhierisdemensvaakdeveroorzakervanbrand.Dezogenaamdebranddriehoekgeeftdedrievoorwaardenvooreenbrand,valtéénvandevoorwaardenwegdanstoptdebrand.
Zuurstof
WarmtebronmetGemakkelijkvoldoendehogetemperatuurontvlambaarmateriaal
Verbrandingishetomgekeerdevanplantengroei.Bijbrandkomtkoolzuur,water-damp,lichtenwarmtevrij.Bomengroeienonderinvloedvankoolzuur,water,lichtenwarmte.Watdoordezonaanenergie indeplantenwereldwordtvastgelegd,komtbijver-brandingvrij.
Omhouttelatenontbranden,moethetzolangverwarmdwordendatervoldoendebrandbaregassenvrijkomenomeenexplosiegrens tekunnenbereiken.Dit iseenkwestievanhetvolume.Eenspaanderiseerderoptemperatuurdaneenmassiefstukhout.Hetexothermekaraktervandeontledingsreactiespeelthierbijeenrol.Wan-neerditsoortreactiesoptreden,komtwarmtevrij.Detemperatuurstijgingdiedaar-vanhetgevolgis,hangtafvandewarmtebalans.Hoeveelwarmtewordtontwikkeld,hoeveelwordtafgevoerdnaardeomgeving.Hoegroterdeafmetingenvanhethout,desteminderdeafvoerzalzijn.Hetkomteropneerdateenhoutspaandertjedatbijvoorbeeldtot1900Cwordtver-warmdniet inbrandzalvliegen,maar langzaamverkoold (denkaaneen lucifer).Eenhoutenbalkvanbehoorlijkeafmetingenzalalsgevolgvaneendergelijkever-warmingwelinbrandvliegen.Hetzelfdegebeurtmeteenpaargrassprietjeseneenhooiberg.Eenhooibergkanbij300Cinbrandvliegen,terwijldepaarsprietjestotverbovende1000Ckunnenverdragen.
Brandenineengebouwbeginnenmees-talinmeubelsofanderbrandbareinven-taris, zoals gordijnen en degelijke, alsdezemet eenwarmtebron in aanrakingkomen, waarbij brandbare gassen ont-staan.Zodra er hittewordt ontwikkeld,zullenrookengiftigegassenvrijkomendie zich onder het plafond verzamelen.Zolangervoldoendezuurstofaanwezigis,kandebrandzichverderontwikkel-en.Alsergeenzuurstofmeertoegevoerdwordt,zaldebranddoven.Het is dus belangrijk deuren en ramengesloten te houden. Helaas zal in veelgevallendehittezogrootzijndatruitenbarsten en extra zuurstof wordt aange-voerd.Hethangtdanvandebrandbarematerialenafhoelangeenbrandduurt.
Deontwikkelingvaneenbrandinenkeleminuten
3. Bouwfysischeaspecten
3. Bouwfysische aspecten, brand
��
Handboek droge afbouw |
Ophetmomentdatdevlammenhetplafondraken isdebrandbaarheidvanhetmateriaalessentieel.Gipsproductenzijnon-brandbaar.Alsdetemperatuurdoordebrandbarematerialenverderstijgt,zalereenmomentzijnwaaropalleanderebrandbarematerialeninderuimteplotselinginbrandvliegen.Ditnoemtmende”flashover”eenallesvernietigendevlamoverslag.Zodra80%vandebrandbarestoffenopzijnzaldetemperatuursneldalenenhetvuurdoven.Zolangerzichbrandbaregassenontwikkelen,zaldehittestijgenenkunnentemperaturenbovende10000Cvoorkomen.Ophetmomentdatderuitenspringenzaldehittenaarbuitengaanmetdekansdataangrenzendebouwdeleninbrandvliegen,ditnoemtmenbrandoverslag.
Deontwikkelingvaneenbrand
Doorhetstijgenvandetemperatuurgaateenmateriaalontledeningassen.Eriseentemperatuurwaarbijdezegassenplotselingvlamvatten(benedensteexplosiegrens=flash-over).
Devierstadiavaneenbrand
Destandaardbrandkromme
Constructieswordengetestvolgensdegenormaliseerdestandaardbrandkromme.
Hettemperatuur-tijdverloopwordtuitgedruktvolgens:
Θ-Θ0=345log(8t+1)
waarin:
Θ = Degemiddeldetemperatuurin°CΘ0 = Degetalwaardevandeaanvangstemperatuur, waarvoor20°Cmoetwordenaangehoudent = Degetalwaardevandetijdinminuten
voort=30gΘ-Θ0=820oC
voort=60gΘ-Θ0=925oC
voort=120gΘ-Θ0=1029oC
Debrandproefbegintbijdeflash-over.Erisdusextrareserveindeontstaantijd.
3. Bouwfysische aspecten, brand
Handboek droge afbouw |
�8
Eigenschappenvangipsproducten
Debijdragevangipsengipsproductenaandebrandveiligheidkomtdoorhungedragbijhogetemperaturen.Bijverhittingver-dampthetvrijewaterinhetgipsbijongeveer100oC,terwijlhetkristalwater,dat21%vandemassavanCaSO42H2Ouitmaaktbij150oCvrijkomt.Voordatdetemperatuurde250oCheeftbereikt,isdedehydratiebeëindigd.Daarnablijfthetmateriaalstabieltotverbovende1000oC.
Gipszetuittotca.100oCuit,waarna,afhankelijkvanhetvochtverliesenanderechemischeveranderingen,krimpenoptreedt.Deafbeeldingtoontgeringeveranderingentussen200oCen250oC.Bij450oContstaateensamentrekkingwaarnadeveranderinggeringerwordt,omdaarnameerenmeertoetenementot800oC.Hierbedraagtdesamentrekkingbijna3%.Degevolgenvanhetkrimpenzienwedoorhetontstaanvanscheuren.Vaakwordentoeslagstoffenaandegipskerntoegevoegddiederuimtes,ontstaandoorhetverliesvanwater,opvullen.Hierdoorwordtscheur-vormingverminderd.
Thermische“beweging”ingips
Nadathetdehydratatieprocesisbeëindigd,treedtvrijsneldesintegratievandestandaardgipskartonplatenop.Omdituiteenvallentevertragen,wordendeplatenvoorzienvaneenwapeningmetglasvezels.Dezezor-genervoordatnadescheurvormingindegipskartonplatendestukkengedurendeeenlangereperiodenietuitdeconstructievallen.Delaagvangebrandgipsgeefteenhogerewarmte-isolatie,waardoordeconstructieooklangerwordtbeschermdtegenbrand.
Verbandtussenplaatdikteenwarmte-overdracht
Dikkereplatengevenminderwarmte-overdracht.
Indefiguur:Plaatdiktesinmm.OpdeverticaleasdetemperatuurinoCOpdehorizontaleasdeminuten
3. Bouwfysische aspecten, brand
��
Handboek droge afbouw |
Zelfsna30minutenisdetemperatuuraandenietverhittezijdenogrondde50oC,terwijldeoventemperatuural820oCis!
Hetzijnjuistdebekledingsmaterialenvanwandenenplafondsdiegrote,bijbrandalsneldoorwarmtestralingenconvectie,directver-hitteoppervlakkeninbeslagnemen.Vangrootbelangisdanookdiematerialen tekiezendiegeenof eengeringebijdrage leverenaanbrandvoortplanting, vlamoverslag of vlamuitbreiding. Gipskarton-platenzijneenuitstekendekeuze.
Na30minutenisdetemperatuuropdeachterkantvanplaat2nogsteedsbeneden100oC.
Voorstelbaarisdatna60minutendewandaandeanderekantslechtshandwarmis.
AandekernvangipskartonplatentypeFwordenglasvezelstoege-voegdomdesamenhangteverbeteren.Vooralbijplafondskanditdebrandwerendheidsterkverhogen.
Dedoorbrandtijdvaneen12,5mmgipskartonplaattypeFis23mi-nuten.
3. Bouwfysische aspecten, brand
Temperaturengemetentijdenseenbrandproefvaneenwandconstructiemetgipskartonplaten
Temperatuurgemetentijdenseenbrandproefaandeachterzijdevande12,5mmgipskartonplatentypeF.
Temperatuurverloopdooreen12,5mmdikkegipskartonplaattypeF.
Handboek droge afbouw |
�0
Indebouwdoenvele termenderondeop het gebied van brand, zoals vlam-dovend,vuurbestendigenzovoort.Onderstaandenkeleofficiëledefinities.
BrandwerendheidDetijdgerekendvanafhetbeginvandeverhittingtotaanhettijdstipwaaropeenproefstukblootgesteldaandestandaardbrandconditie, brandkromme, juist vol-doet aan één ofmeer van de relevantebrandwerendheidscriteria.Dezewordenlaterindithoofdstukbehandeld.De brandwerendheid wordt uitgedruktin minuten. Wellicht ten overvloede:eenbrandrapportisslechtsgeldigindiendeconstructieisuitgevoerdzoalsinhetrapportvermeld.
BrandvoortplantingDeuitbreidingvaneenbrandbinnenderuimtewaarindebrandisontstaan.Ditwordt veroorzaakt door vlamoverslagen/ofvlamuitbreiding.
VlamoverslagFlash-over, het verschijnsel tijdensde ontwikkeling van een brand in een ruimte, datwordt gekenmerkt door hetplotselinggeheelinbrandrakenvandieruimte.Boven de 300oCwordt dewarmtestra-ling zo hevig dat brandbarematerialeninderuimtebeginnenteontledenentotzelfontbrandingkomen.Erontstaateensoortkettingreactie.
VlamuitbreidingMaat voor de snelheidwaarmee vlam-men zich bij de vlamuitbreidingsbepa-lingovereenproefstukoppervlakvoort-planten.
BrandoverslagDe uitbreiding van een brand van eenruimte naar een andere ruimte uitslui-tendviadebuitenlucht.
BranddoorslagDeuitbreidingvaneenbrandvaneenruimtenaareenandereruimteuitsluitendviadebouwkundigescheidingen,zoalswanden,plafondsenvloeren.
BrandcompartimentBeslotengedeeltevaneengebouw,bestemdalsmaximaaluitbreidingsgebiedvaneenbrand.
WBDBOWeerstandtegenbranddoorslagenbrandoverslag.
DoorbrandtijdDeverhittingsduurinminuten,waarbijplaatmaterialen,eenzijdigverhitvolgensdestandaardbrandkromme,doorbranden,uiteenvallenofwaarvandenietdirectver-hittezijdeeenbepaaldekritiekverondersteldetemperatuuroverschrijdt.
Erisnooitsprakegeweestvandebrandwerendheidvaneengipskartonplaat,maaráltijdvandebrandwerendheidvaneenconstructie!Degeheleconstructieteltmee!
Als indicatie kan worden uitgegaan van het onderstaande, bij 12,5 mm dikke gipskartonplaten:
3.2Termenendefinities
3. Bouwfysische aspecten, brand
�1
Handboek droge afbouw |
Brandwerendheid is de tijd gerekendvanafhetbeginvandeverhittingtotaanhettijdstipwaarophetproefstuk,bloot-gesteldaandestandaardbrandconditie,juistvoldoetaanéénofmeervandere-levantebrandwerendheidscriteria.
Brandwerendheidm.b.t.bezwijkenDetijdgedurendewelkeeenbouwdeelkanwordenonderworpenaanverhittingvolgens de standaard brandkromme,zonderdatbezwijkenoptreedt.
Brandwerendheid m.b.t. de schei-dingsfunctieDelaagstewaarde(dekortste tijd)vandecriteria:-vlamdichtheidopafdichting;-vlamdichtheidopontvlambaarheid;-thermischeisolatieoptemperatuur;-thermischeisolatieopwarmtestraling.
1. VlamdichtheidvolgensEuropese normEa. betrokkenopafdichting: -aandeniet-directeverhittezijde
van het proefstuk zijn vlammenvoortdurend zichtbaar gedurende10seconden;
-wattengaangloeienofontvlammennadatdezeterplaatsevan doorgaande scheuren, kierenof andere openingen op een af-standvan25±5mmvanhetproef- stukoppervlakzijngehouden;
-openingskalibers,meteendiameter van 6 en 25 mm, kun-nen zonder kracht uit te oefenendoor scheuren, kieren of andereopeningen tot in de ovenwordengestoken.Voorhetkalibermetdekleinste middellijn geldt boven-diendathetovereenafstandvantenminste 150mm in de lengte-richtingvandeopeningmoetkun-nenwordenbewogen.
b. betrokkenopontvlambaarheid: -aandeniet-directverhittezijde
van het proefstuk blijven gassen,ontstoken met een gasbrander,langer dan 30 seconden zelfstan-digdoorbranden.
2. Thermischeisolatie volgens EuropesenormIa. betrokkenoptemperatuur: -degemiddeldetemperatuurstijging vanhetproefstukoppervlak, gemetenmetdevastethermokop- pelsbedraagtmeerdan140°C; -demax.temperatuurstijgingvan
het proefstukoppervlak, gemetenmet mobiele thermokoppels be-draagtmeerdan180°C.
b. betrokkenopwarmtestraling: -hetmomentwaaropdemaximale
warmtestraling>15kW/m².
3. BezwijkenvolgensEuropese normR: -hetmomentwaarophetproefstuk
nietlangerinstaatisdebelasting,waaronder begrepen de belastingdooreigengewicht,over tebren-gen.
Eenbrandverplaatstzichdooreengebouwalseenmens
Via-deuren-trappen-gangen
Om dit te voorkomen worden brand-compartimentenenbranddeurenaange-bracht.Daaromwordenaanvluchtwegenextraeisengesteld.Hetisbelangrijkbijbrandhetgebouwzospoedigmogelijktever-latenenramenendeurentesluiten.
Rookontwikkeling
De meeste slachtoffers bij een brandvallen door verstikking en vergiftigingdoorderookgassen.Rookgassen hebben een hoge tempe-ratuur,een laagzuurstofgehalteenzijnvaakgiftig.Dooreenverstandigekeuzevanmateri-alenkanrookoverlastbijeenbrandwor-denvoorkomen.Gipskartonplatenzijnookinditverbandzeergunstig.Hetkartongeeftweliswaarenige rookontwikkeling,maardit is teverwaarlozen. Na een paar minuten ishetkartonverbrand.
WeerstandtegenrookdoorgangWRD
Hierbij is de rookwerendheid van eenscheidingsconstructievanbelang.Derookwerendheidvaneenscheidings-constructie mag volgens NEN 6075gelijkworden gesteld aan 1,5maal debrandwerendheid van een scheidings-constructie,uitgaandevanhetcriteriumvlamdichtheid.
3.3Brandwerendheidscriteria
3. Bouwfysische aspecten, brand
Handboek droge afbouw |
�2
Berekeningsmethoden
Niet-dragendewanden/plafonds(volgensNEN6073,1edruk,dec.‘91enNEN6073/A2dec.2001)
1. BerekeningdoorbrandtijdgipskartonplatenTYPEF
Formule: tD;p;d = xpxt500
Waarin tD;p;d =doorbrandtijdinminuten xp =1,0metuitzonderingvanplatenbevestigdtegen: -eenhorizontaalhoutenraamwerk,xp=0,9 -stalenveerrailsvanvloeren,xp=0,8 t500 =1,9dalsd≤15mm =2,5d-9alsd>15mm D =plaatdikteofdesomvanbeideplaatdiktenbijeen dubbelebeplatinginmm
Voorbeelden
a. enkelebeplating12,5mmTYPEF(wand) tD;p;d=1x1,9x12,5=23minuten
b. dubbelebeplating12,5mmTYPEF(wand) tD;p;d=1x2,5x25,0-9=53minuten
c. dubbelebeplating12,5mmTYPEF(plafond) tD;p;d=0,9x2,5x25,0-9=47minuten
3.4Brandwerendheidgipskartonplaatwanden
3. Bouwfysische aspecten, brand
�3
Handboek droge afbouw |
Berekeningsmethoden
Niet-dragendewanden/plafonds(volgensNEN6073,1edruk,dec.‘91enNEN6073/A2dec.2001)
2. BerekeningdoorbrandtijdstandaardgipskartonplatenTYPEA
Formule: tD;p;d = xpx1,7xd
Waarin tD;p;d =doorbrandtijdinminuten xp =1,0metuitzonderingvanplatenbevestigdtegen: -eenhorizontaalhoutenraamwerk, xp=0,9bijeenenkelebeplating xp=0,8bijeendubbelebeplating -stalenveerrailsvanvloeren xp=0,8bijeenenkeleplaat d =plaatdikteofdesomvanbeideplaatdiktenbijeendubbelebeplatinginmm
Voorbeelden
a. enkelebeplating12,5mmTYPEA(wand) tD;p;d=1x1,7x12,5=21minuten
b. dubbelebeplating12,5mmTYPEA(wand) tD;p;d=1x1,7x25=42minuten
c. enkelebeplating9,5mmTYPEA(plafond) tD;p;d=0,9x1,7x9,5=14minuten
3. Bouwfysische aspecten, brand
Handboek droge afbouw |
��
Berekeningsmethoden
Niet-dragendewanden(volgens.NEN6073,1edruk,dec.‘91enNEN6073/A2dec.2001)
3. Berekeningbrandwerendheidm.b.t.descheidendefunctievanvlakkebouwdelenmetgipskartonplaten
Formule: ts;d =∆ts;b1;d+∆ts;b2;d+∆ts;i;d
Waarin: ts;d =brandwerendheidinminuten ∆ts;b1;d =doorbrandtijddirectverhittezijde ∆ts;b2;d =0,65xdedoorbrandtijdvandeverhittezijde(iswaardevoorniet-verhittezijde) ∆ts;i;d =debijdragevandeisolatie
Bijdrageisolatiewordtberekendmetdevolgendeformule
di-20Formule:t=Kb---------3√ρi²Ki
Waarin: Kb =1,0indienaandevandebrandafgekeerdezijdevan deisolatieeenbekledingaanwezigis Kb =0,6indienergeenbekledingaanwezigis di =dikteisolatieinmm Ki =30voorsteenwolen45voorglaswol ρi =volumiekemassavandeisolatieinkg/m³
3. Bouwfysische aspecten, brand
��
Handboek droge afbouw |
Voorbeelden
BrandwerendheidTYPEA,dikte12,5mmts;d = doorbrandtijdverhittezijde+0,65x
doorbrandtijdvoorniet-verhittezijde = 21+0,65x21=34minuten
BrandwerendheidTYPEF,dikte12,5mm = 23+0,65x23=38minuten
Enkelebeplating
BrandwerendheidTYPEA,dikte12,5mm = 42+0,65x42=69minuten
BrandwerendheidTYPEF,dikte12,5mm = 53+0,65x53=87minuten
Dubbelebeplating
Watisdeinvloedvanmineralewol?Stelwekiezen40mmdik,massa35kg/m³
40-20t=1x------------3√352 30(steenwol)
=0,6x10,7=6minuten.Deinvloedvanmineralewolisgering.
3. Bouwfysische aspecten, brand
Handboek droge afbouw |
��
TabelbrandwerendheidgipskartonplaatwandenberekendvolgensNEN6073metplatentypeA.
- C-11/40/70 421 x 15 mm 40 mm 70 mm 30 mm C-11/40/70
+ MW 30 43- C-11/45/70 34
1 x 12,5 mm 45 mm 70 mm 40 mm C-11/45/70+ MW 40 38
- C-11/50/75 341 x 12,5 mm 50 mm 75 mm 40 mm C-11/50/75
+ MW 40 38- C-11/75/100 34
1 x 12,5 mm 75 mm 100 mm 60 mm C-11/75/100+ MW 60 41
- C-11/100/125 341 x 12,5 mm 100 mm 125 mm 75 mm C-11/100/125
+ MW 75 43
- C-22/50/100 692 x 12,5 mm 50 mm 100 mm 40 mm C-22/50/100
+ MW 40 71- C-22/75/125 69
2 x 12,5 mm 75 mm 125 mm 60 mm C-22/75/125+ MW 60 75
- C-22/100/150 692 x 12,5 mm 100 mm 150 mm 75 mm C-22/100/150
+ MW 75 77
- C-33/50/125 1053 x 12,5 mm 50 mm 125 mm 40 mm C-33/50/125
+ MW 40 108- C-33/75/150 105
3 x 12,5 mm 75 mm 150 mm 60 mm C-33/75/150+ MW 60 111
- C-33/100/175 1053 x 12,5 mm 100 mm 175 mm 75 mm C-33/100/175
+ MW 75 113
> 30
> 60
> 90
Enkel frame - Dubbele beplating
Enkel frame - Drievoudige beplating
Doorsnede Beplating Breedte Totale dikte Minerale TYPE Brandwerend- perzijde profielen wolvulling heidinminuten
(a) (d)
Enkel frame - Enkele beplating
3. Bouwfysische aspecten, brand
��
Handboek droge afbouw |
Doorsnede Beplating Breedte Totale dikte Minerale TYPE Brandwerend- perzijde profielen wolvulling heidinminuten
(a) (d)
40 mm CC-22/45/145+ MW 40 72
40 mm + 40 mm CC-22/45/145+ 2MW 40 77
40 mm CC-22/50/155+ MW 40 72
40 mm + 40 mm CC-22/50/155+ 2MW 40 77
60 mm CC-22/75/205+ MW 60 75
60 mm + 60 mm CC-22/75/205+ 2 MW 60 83
- CC-22/100/255 69 75 mm CC-22/100/255
+ MW 75 77 75 mm + 75 mm CC-22/100/255
+ 2 MW 75 87
> 60
Dubbel frame – Niet gekoppeld – Dubbele beplating
2 x 12,5 mm 2 x 45 mm 145 mm
2 x 12,5 mm 2 x 50 mm 155 mm
2 x 12,5 mm 2 x 75 mm 205 mm
2 x 12,5 mm 2 x 100 mm 255 mm
3. Bouwfysische aspecten, brand
Handboek droge afbouw |
�8
Doorsnede Beplating Breedte Totale dikte Minerale TYPE Brandwerend- perzijde profielen wolvulling heidinminuten
(a) (d)
40 mm CC*-22/45/145+ MW 40 72
40 mm + 40 mm CC*-22/45/145+ 2MW 40 77
40 mm CC*-22/50/155+ MW 40 72
40 mm + 40 mm CC*-22/50/155+ 2MW 40 77
60 mm CC*-22/75/205+ MW 60 75
60 mm + 60 mm CC*-22/75/205+ 2 MW 60 83
- CC*-22/100/255 69 75 mm CC*-22/100/255
+ MW 75 77 75 mm + 75 mm CC*-22/100/255
+ 2 MW 75 87
> 60
Dubbel frame - Gekoppeld – Dubbele beplating
2 x 12,5 mm 2 x 45 mm 145 mm
2 x 12,5 mm 2 x 50 mm 155 mm
2 x 12,5 mm 2 x 75 mm 205 mm
2 x 12,5 mm 2 x 100 mm 255 mm
- CC-33/100/280 105
75 mm CC-33/100/280 113+ MW 75
75 mm + 75 mm CC-33/100/280 123+ 2MW 75
3 x 12,5 mm 2 x 100 mm 280 mm
Dubbel frame – Niet gekoppeld – Driedubbele beplating
> 90
> 120
3. Bouwfysische aspecten, brand
��
Handboek droge afbouw |
Doorsnede Beplating Breedte Totale dikte Minerale TYPE Brandwerend- perzijde profielen wolvulling heidinminuten
(a) (d)
Dubbel frame - Gekoppeld – Driedubbele beplating
- CC*-33/100/280 105
75 mm CC*-33/100/280 113+ MW 75
75 mm + 75 mm CC*-33/100/280 123+ 2MW 75
3 x 12,5 mm 2 x 100 mm 280 mm
> 90
> 120
CC*=dubbelframegekoppeld
3. Bouwfysische aspecten, brand
Handboek droge afbouw |
80
Deberekeninggaatopdezelfdewijzealsvoorwanden.
Brandwerendheid30minuten
Opbouw:profielen50mmmetderuggentegenelkaar.Steenwoldik50mm,ρi45kg/m³,1x12,5mmTYPEF.di-20ts;d=1x1,9d+0+Kb-----³√ρi2 Ki 50-20=23,75+0+(0,6--------³√452)30=23,75+7,59=31minuten
Brandwerendheid60minuten
Opbouw:Profielen50mmmetderuggentegenelkaar.Steenwoldik50mm,ρi45kg/m³,2x12.5mmTYPEF.
50-20ts;d=1x2,5d-9+0+(0,6------³√452)30
=53,5+0+7,59=61minuten
3.5Brandwerendheidvoorzetwanden
3. Bouwfysische aspecten, brand
81
Handboek droge afbouw |
Brandwerendheid90minuten
ts;d=tD;p;d+0,65tD;p;d+ts
Wekiezen2x18mmTYPEFgeschroefdop2profielen75mmmetderuggentegenelkaar.60mmsteenwol.ρi45kg/m3.
ts;d = tD;p;d+0,65tD;p;d+ts
ts;d = 2,5d–9+0+Kbxdi-20x3√ρi2 Ki
= 81+0+(0,6x60-20x3√452) 30
= 81+0+(0,6x1,3x12,65)
= 81+9,8=90minuten
Brandwerendheid120minuten
ts;d=tD;p;d+0,65tD;p;d+ts
Wekiezen2x25mmTYPEFgeschroefdop2profielen75mmmetderuggentegenelkaar.50mmsteenwol.ρi35kg/m3.
ts;d= tD;p;d+0,65tD;p;d+ts
ts;d = 2,5d–9+0+Kbxdi-20x3√ρi2 Ki
= 116+0+(0,6x50-20x3√352) 30
= 116+0+(0,6x1x10,69)
= 116+6,4=122minuten
3. Bouwfysische aspecten, brand
Handboek droge afbouw |
82
Hout kan een belangrijke bijdrageleveren aan de brandwerendheid vanbouwdelen.Eenhoutenvloerofwandkanlangetijdaan het criterium van thermische iso-latie voldoen, omdat het een vrij lageλ-waarde heeft (warmtegeleidingscoëf-ficiënt).
Ergeldteenvuistregelvoordeinbrand-snelheidvanhout.Voorvurenhoutisdat4 cm per uur.Voor hardhout 3 cm peruur.Menkandushout zodanigdimen-sionerendatooknaeenbrandnogvol-doendedoorsnedeover isomdebelas-tingtekunnendragen.
Inplaatsvandedoorsnedeteverhogen,kanmendehoutenconstructiebekledenmetgipskartonplaten.Hetvoordeelhier-vanisdatinveelgevallennaeenbrandslechtsdebekledinghoefttewordenver-vangen.
In veel gevallen is een bekleding met2x12,5mmTYPEFgipskartonplatenvoldoendeomeenbrandwerendheidvan60minutentebereiken.Deplatenwor-den direct op het hout genietmet spe-ciale nietenof geschroefdmet gipskar-tonplaatschroeven.Schroevenennietenminimaal25mminhethout.
3.6Brandwerendheidvanhoutconstructies
3. Bouwfysische aspecten, brand
Houtenkolommen
Effectievegereduceerdedoorsnede
Koollaagkanbrandremmenofzelfsdoven
PlatenaltijdtypeF
Afmetingenkolommenwordenbepaalddoordeconstructeur
83
Handboek droge afbouw |
3.7HetbegripvuurbelastingBijdevaststellingvandebrandwerendheidseisenwordtrekeninggehoudenmetdevuurbelasting.
Dewaardevandevuurbelastingisdesomvandepermanentevuurbelasting(materi-alenvandebouwconstructie)endevariabelevuurbelasting(materialeninderuimte,geendeeluitmakendvandeconstructie). 1Permanentinformulevorm:qperm.=---ΣHi.miinMJ/m²nettovloeroppervlakAWaarin: A=nettovloeroppervlakinm², mi=totalemassadatdeeluitmaaktvandebouwdelendiezichin deruimtebevindendanwelbegrenzen(Nen6702)inkg, Hi=nettoverbrandingswaardevanhetmateriaal(Nen6090)inMJ/kg.
1Variabelinformulevorm:qvar.=---ΣHj.mjinMJ/m²vloeroppervlakA
Waarin: A=nettovloeroppervlakinm², mj=totalemassavanhetmateriaaldatvoorkomtinderuimte, voorzoverditgeendeeluitmaaktvandebouwdelen(Nen6702), Hj=nettoverbrandingswaardevanhetmateriaal(Nen6090)inMJ/kg.
Opmerking
Degrenzenvanbrandwerendheidzijnvaakafhankelijkvandevuurbelastingenwel<500en>500MJ/m².
Vuurbelastingvaneenruimte isdehoeveelheidwarmtedievrijkomtpereenheidvloeroppervlakbijvolledigeverbrandingvanalleinderuimteaanwezigebrandbarematerialen,met inbegripvanmaterialendiedeeluitmakenvandebouwdelendiezichinderuimtebevinden,danweldezeruimtebegrenzen.
Denettoverbrandingswaardevanvurenhoutis19MJ/kg.1kgvurenhoutisongeveer1minuutbrandtijd.
3. Bouwfysische aspecten, brand
Handboek droge afbouw |
8�
3.8Uitzettingenkrimpvangipskartonpla- tendoortemperatuurverschillenAlhoewelbovengenoemdegeringis,dienterbrandtechnischenakoestischtochre-keningmeetewordengehouden.
Erzijndilatatiesnodigindien:- inlengterichtingmeerdan15meteraaneengeslotenplaatoppervlakaanwezigis;-hettotaleoppervlakmeerdan100m²is;- ervormveranderingeninhetoppervlakaanwezigzijn;- erbouwkundigedilatatieszijn.
Bijdetailleringrekeninghoudenmetbrand-engeluidseisen.Uitzettingvangipskartonplatenisca.0,018mm/mpergraadverschil.Dusbijeenverschilvan0–200Cisbijeenplaatbreedtevan1200mmdeuitzet-ting:20x0,018x1,2=0,43mm.Dusbij12platen(ca.15meter)isdeuitzetting5,16mm.
30minutenbrandwerendheid
60minutenbrandwerendheid
Glijdendeplafondaansluitingvaneenwandmetbrandeisen
Brandwerendheid 60 minuten, profiel-breedteminimaal50mm.a=kleinerdanofgelijkaan20mm.Dezeconstructieisgeldigbijeendoor-buigingvandevloervan10mm.Indien een grotere doorbuiging wordtverwacht, moet de detaillering wordenaangepast.
aa
Bovenkantstijl
Dilatatievaneenwandmetbrandeisen
Dilatatiekleinerdan20mm;ruimtegroterdan20mm.Letopwijzevanschroeven,constructiemoetkunnenbewegen.Dilatatiekanmetspecialestripswordenafgewerkt.Terplaatsevandedilatatiedientdezelfdeplaatdikte aanwezig te zijn alsvandewandzelf.
3. Bouwfysische aspecten, brand
8�
Handboek droge afbouw |
Inbouwvanelektradozeninbinnenwanden
Min.75mmprofiel
Min.50mmprofielen10mmgips
Dozenaltijdrondomafdichtenmetgips.
Fout
Goed
30minuten 60minuten
Elektradozennooittegenoverelkaarbijenkelestijlen.Altijdlatenverspringenperstijlveld.
3. Bouwfysische aspecten, brand
Handboek droge afbouw |
8�
Inbouwelektradozenineenwoningscheidendewand
IndespouwextragipskartonplaattypeFaanbrengen,minimaal300mmhoog.
3. Bouwfysische aspecten, brand
8�
Handboek droge afbouw | 3. Bouwfysische aspecten, brand
Detailaansluitingenwoningscheidendewand
Rondomafkittenmeteenflexibelblijvendekit.
Ditdetailiszowelakoestischalsbrandtechnischgoed.
Afkitten 1 laageAfgipsen 2 laage
Hardhouten plint
Handboek droge afbouw |
88
Staalconstructies kunnen weinig weer-stand bieden aan een brand, omdatstaalbijhogetemperaturenuitzetende sterkte en stijfheid afnemen. De staal-constructie zal vervormen en uiteinde-lijkbezwijken.Ditgebeurtalondereenconstantetrekkrachtbij400oC.Tijdens eenbrand zal eengelijkmatigetemperatuurverdeling in het staal op-treden,zoweloverdelengtealsdehoog-tevanhetprofiel.Dezestaaltemperatuurzal een punt bereiken waarop de con-structie dreigt te bezwijken. Dit wordtdekritiekestaaltemperatuurgenoemd.De kritieke staaltemperatuur ligt tus-sen de 400 en 600o C. Deze waardeligtzohoog,doordatbijhetontwerpenvan staalconstructies wordt gewerktmet veiligheidsfactoren. Een lagereveiligheid zal een lagere kritieke tem-peratuurgeven.Zozalbijeenconstruc-tiewaaropdebezwijkbelastingbijna isbereiktdekritieketemperatuurnietveelhogerzijndan20oC.Alsergeenbelastingopdeconstructieisaangebracht,zaldekritiekestaaltem-peratuurhetsmeltpuntvanstaalzijn,on-geveer1000oC.
Zo zal de kritieke staaltemperatuureenfunctievandebelastingzijn.Indepraktijkhoudtmenmeestaldevolgendewaardenaan: kolommen 400oC liggers 500oC spanten 600oC
De kritieke staaltemperatuur dient tewordenopgegevendoordeconstructeur.Deze weet immers hoe de constructiewordtbelast.Uitbrandproevenisgeblekendatdebe-rekende kritieke staaltemperatuur lagerligtdan tijdensdeproef isvastgesteld.De berekening geeft dus een veiligeroplossing. Dit ontstaat door de aan-namesvoordeberekening.
Destaaltemperatuurwordtdoordevolgendefactorenbeïnvloed.-Devormeninhoudvanhetstaalprofielendeblootstellingaanbrand.-Deaardendiktevandebrandwerendebekleding.
De geometrie (vorm en inhoud)wordt aangeven door de profielfactor.Dit is hetquotiëntvanhetstaaloppervlakOawaarlangswarmtewordtgevoerdendestaalin-houdA,waaraanwarmtewordttoegevoegd. Oa P=--- AHoe groter het oppervlakOawaarlangs dewarmtewordt gevoerd, des te snellerstijgtdetemperatuur.HoegroterdehoeveelheidstaalA,destelangzamerstijgtdetemperatuur.Dewaardevandeprofielfactorhangtafvandeomstandigheden.Hetisvanbelangofhetstaalprofielbekleedofonbekleedis.
Staalconstructieskunnenoptweemanierenwordenbeschermd:- direct,door *isolerendebekleding: -profielvolgendebekleding (vermiculietmetbindmiddel) -kokervormigebekleding(gipskartonplaten) -massievebekleding(beton) *schuimvormendebekleding *kernvulling,doorvullenmetbetonofstromendwater- indirect,door: *brandwerendeplafonds
Vooralzijdigverhitte,onbekledestaalprofielenisOagelijkaanhetverfoppervlakeengrootheiddieinveelstaaltabellentevindenis.Als de profielen worden beschermd, moet de profielfactor hierop worden afge-stemd.Nietallestaalconstructieswordenalzijdigverhit.Balkenonderbetonvloerenwordenoverdriezijdendoorhittebelast.
ProfielfactorenvanbekledestaalprofielenvolgensNEN6072
Berekeningsmethodevoorprofielenmetbekledingvanconstantedikte.DeprofielfactorPiinm-1.
OiPi=---- Oiishetbinnenoppervlakvandebekledinginm²/mA Aishetvolumevanhetstaalprofielinm³/m
3.9Brandwerendheidvanstaalconstructies
3. Bouwfysische aspecten, brand
8�
Handboek droge afbouw |
BijeenkokervormigeisolatieisOige-lijkaanhetontwikkeldeoppervlakvande rond het staalprofiel omschreven rechthoekpereenheidvanlengte.
Bijbekledestaalprofielenishettempe-ratuurverloopbehalvevandeprofielfac-torookafhankelijkvandewarmtegelei-dingscoëfficiënt λ en de dikte van debekleding.
VochthoudendebekledingmaterialenGipskartonplaten zijn door de aan-wezigheidvankristalwaterzeergeschiktvoorhetbekledenvanstaalconstructies.Alsgevolgvanverdampingontstaateenvertragingvandetemperatuurverhogingin het staal. Verdamping zorgt voorafkoeling.EengipskartonplaatTypeFmeteendiktevan12,5mmbevat2 liter water per m2. Kristalwater ver-damptpasbij150oC.Twee platen van 12,5 mm geven eenextra vertragingstijd van ongeveer 10minutentenopzichtevanplatenwaarinzichgeenkristalwaterbevindt.
Inhoofdstuk5zalnaderophetbekledenvanstaalconstructieswordeningegaan.
Voorbeeldenvanbrandwerendebekledingvanstaalconstructies
PlatentypeFbevestigd Platenbevestigdmetmetclipsenprofielenen nietenopklossen.geschroefd alleplatenenklossen typeF
Brandwerendheidmogelijkvan30tot180minuten.
Detailklos.Klossen20mmdiktypeF.
3. Bouwfysische aspecten, brand
Handboek droge afbouw |
�0
3.10Geluid
GeluidvaltvolgenshetBouwbesluit indecategorie:“Voorschriftenuithetoog-punt van gezondheid”. Geluidsoverlastkan schade toebrengen aan de gezond-heid.Zowordenereisengesteldaanbe-scherming van geluid van buiten af enaandegeluidsweringtussenruimten.Bij hetontwerpenvangebouwendientreeds met de geluidseisen rekening teworden gehouden. Voor de afbouw isdandekeuzevandejuistesamenstellingvanmaterialenvoorwandenenplafondsessentieel.Geluidsoverdracht kan plaatsvindendoor:-delucht,-vastestoffen,-vloeistoffen.Om te begrijpen hoe eenwand of pla-fond zich gedraagt onder een geluids- belastingiseniginzichtinhetnatuurkun-digverschijnselgeluidnoodzakelijk.Watisnueigenlijkgeluid?
Geluid is een trillingsverschijnsel, datbestaat uit drukschommelingen in delucht.Erontstaangeluidsgolven.Deze geluidstrillingen worden veroor-zaakt door een geluidsbron, bijv. luid-sprekers, de menselijke stembanden,machinesendergelijke.Deze bronnen brengen de omgevendeluchtintrilling.Hierdoor ontstaan drukverschillen. Deluchtdeeltjesrakenuithunevenwichtenmakeneenheenenweergaandebewe-ging rond een evenwichtstoestand. Zeblijvenwel op hun plaats,maar stotenophunbeurtaangrenzendeluchtdeeltjesaan,waardoordetrillingwordtvoortge-plant.Ditiseengeluidsgolfinlucht.
Golflengteλbijeenlongitudinalegeluidsgolfinlucht
Wanneerderichtingvandedeeltjesdezelfdeisalsdevoortplantingisersprakevaneenlongitudinalegolf.Indienderichtingvandedeeltjesloodrechtopdevoortplan-tingsrichtingis,sprekenwevaneentransversalegolf.Longitudinalegolvenkomenvooringassenenvloeistoffen.Devoortplantingssnelheidisafhankelijkvandetemperatuurendeaardvanhetme-dium.
De voortplantingssnelheid van het geluid (c) is dus afhankelijk van hetmedium,bijv.:-lucht c= 331,8m/s(meestalafgerondop340m/s)-water c= 1450,0m/s-staal c= 5050,0m/s-beton c= 3700,0m/s-gips c= 1800,0m/sAlsergeenmediumaanwezigis,iserookgeengeluid.Wijkunnengeluidwaarnemendoortehoren,maarookdoortevoelen.Denkhierbijaanlage,hardetonen,zwarebassen,voelbaaralstrillingen.Hogetonenzijnvoelbaaralspijn.Somsgehoorbeschadigingen.Degevolgenzijnzichtbaartemaken:bijv.dooreenniersteenvergruizer,scheureningebouwenofgesprongenglas.
Wekunnenonderscheidmakentussen: eenhard-laaggeluid eenhard-hooggeluid eenzacht-laaggeluid eenzacht-hooggeluid
Hoeharderhetgeluiddestegroterisdeafwijkingindegolf.Hetaantaltrillingenpersecondebepaaltdetoonhoogte.DitisdefrequentieenwordtuitgedruktinHertz.Bijvoorbeeld1000Hzis1000trillingenperseconde.
3. Bouwfysische aspecten, geluid
�1
Handboek droge afbouw |
Lagetonenhebbeneengrotegolflengte.Hogetonenhebbeneenkleinegolflengte.
voortplantingssnelheidDegolflengte=-----------------------------aantaltrillingen
Duswatwijgeluidnoemen,zijninfeitelongitudinaletrillingenindelucht.Alsergeengeluidis,isersprakevaneenstatischetoestandenbewegendeluchtdeeltjesniet.Afgezienvanmeteorologischeomstandigheden.Dehierbijbehorendeatmos-ferischedrukisPs=105Pa.105Pais10.0000PascalinN/m2of1atmosfeerof1bar.Een geluidsgolf ontstaat door drukschommelingen, zowel positief (overdruk) alsnegatief (onderdruk) ten opzichte van de atmosferische druk. Deze drukschom-melingennoemenwegeluidsdrukenistemetenmeteenmicrofoon.Degemiddeldegeluidsdrukisdus0.Het gehoororgaan is in staat ditwaar te nemen en bepaalt uit de geluidsdruk desterkteenhoogtevaneengeluid.Desterktezoalswijdieervarenhangtnietvandemaximaleofgemiddeldegeluidsdrukaf,maarvandeeffectievegeluidsdruk(ishetkwadratischgemiddelde)Peff.Deeffectievegeluidsdrukisdeworteluithetgemid-deldekwadraatvandegeluidsdruk.
Peff =√P2
DemenskangeluidenwaarnemenmeteenPefftussen2.10-5Paen200Pa.
Hetgehoororgaan
Oorschelp-Hierinwordendegeluidsgolven opgevangen engebundeld.Gehoorgang-Dezezorgtvoorresonantie van geluid rond4000 Hertz, het geluid komtdaardoor versterkt aan bij hettrommelvlies. Rond de 4000Hertzzijndemeestemenselij-keendierlijkegeluidenwaartenemen.De gehoorbeentjes geven detrilling door aan een vloeistofin het slakkenhuis. De hoge
tonenwordengeregistreerdaanhetbeginendelagetonenwordenaanheteindvanhet slakkenhuiswaargenomen.De geluidsdrukniveausworden uitgemiddeld.Hetmenselijkoorisnietvooralletonenevengevoelig.Trilhaartjesgeventrillingendooraangehoorzenuwen.Degehoorzenuwengevendetrillingendooraandehersenen.Dehersenenvertalendetrillingeningeluidsgewaarwordingenenwehorenspreken,muziekofanderegeluiden.
2.10-5Paisdegehoordrempelen200Paisdepijngrens.Dezewaarden liggen een factor 107uitelkaar.Deatmosferischedruk:105Pa ligt eenfactor 5.109 boven de gehoordrempel.Ditzijnonhandelbaregetallen.Doorditgroteverschilinwaardenheeftmengezochtnaareenbeterhanteerbareeenheidomdesterktevangeluidaantegeven.Daarom is de dB (decibel) schaalontwikkeld.Alsgrootheidvoorgeluids-sterkte maken we gebruik van het ge-luidsdrukniveauLp(Levelofpressure)uitgedruktindB.Hierbij wordt Peff vergeleken met eenvaste vergelijkingsdruk P0, die over-eenkomtmet de onderste gehoorgrens:P0=2.10
-5Pa.Ditwordtgedefinieerdals0dB (gehoordrempel).AlexanderGra-hamBellheefteenlogaritmischeschaalontwikkeld waarbij iedere factor 10,waarbij de geluidsdruk toeneemt, eenverhogingisvan20dB.Opdezemanier iseenschaalvan1-10miljoenteruggebrachttoteenvan0-140dB.
OmdathetkwadraatvanPeff eenmaatisvandesterktevanhetgeluid,gebruiktmenvoorhetbepalenvanLpdeterm:
(Peff)2
------- (P0)
2
Hetgeluidsdrukniveau (Lp) isde loga-ritmevandezeverhoudingvermenigvul-digdmet10omeenbetereschaalverde-lingtekrijgen: (Peff)
2 Peff
Lp=10log -------(dB)of20log---- (P0)
2 P0
Een logaritmische schaal brengt metzich mee dat geluidsdrukniveaus nietrekenkundigkunnenwordenopgeteld.
3. Bouwfysische aspecten, geluid
Handboek droge afbouw |
�2
Hetgeluidsdrukniveauisduseenlogaritmischefunctiedievoordemensverlooptvan0tot140dB.
Overzichtgeluidsdrukniveaus.Bron:Bouwfysica,vanderLinden
Soortgeluid Geluidsdruk Peff Peff2 Lp(dB)
------ ------ P0 P0
2
Gehoordrempel 2.10-5Pa 1 1 0Bladergeritsel 2.10-4Pa 10 102 20Fluisterenop1m 2.10-3Pa 100 104 40Gesprekop1m 2.10-2Pa 1000 106 60Luideradio 2.10-1Pa 10000 108 80Claxondichtbij 2Pa 100000 1010 100Straalmotor 20Pa 1000000 1012 120Pijngrens 2.102Pa 10000000 1014 140
Hierzienwedusduidelijkdateenverhogingvandegeluidsdrukmetfactor1020dBmeergeeft.ZievoorberekeningsvoorbeeldenLpverderop.
Geluidsniveauskunnennietzomaarwordenopgeteld.
Menmoeteerstdewaardenvan(Peff)2/(P0)
2bijelkaaroptellenendaarvandelogaritmenemen:
(Peff)2
Lptotaal=10logS ------- (dB) (P0)
2
SterktevaneengeluidsbronDesterktevaneengeluidsbronwordtgeluidsvermogenWgenoemdenuitgedruktinWatt.Ookhieriseenvervangendegrootheidgedefinieerd:HetgeluidsvermogenniveauLw.
WLw=10log------(dB)waarinW0=10
-12Watt,eenreferentievermogen=0dB.W0
Steleenbronvan10Watt:bijvoorbeeldeenluidsprekerboxofeengrootorkest.
10Lw=10log-----=10log1013=130dB10-12
3. Bouwfysische aspecten, geluid
�3
Handboek droge afbouw |
Opdezelfdewijzekunnenwemeerdereberekeningenuitvoeren,bijvoorbeeld:4x1040WattLw=10log------=10(log4+log1013)=10(0,6+13)=136dB10-12 Zogeeft100Watt:140dBen1Watt:120dB(bijv.eenkettingzaag)
Degroottevaneenruimtewaarinzicheengeluidsbronbevindt,bepaaltoferaldanniethinderontstaat.Zozalineengrootstadioneenconcertmetboxenvan100Wattgeenhindergeven.Eenboxvan10Wattineenafgeslotenautozalzelfsgehoorbe-schadigingenkunnengeven.Geluidvaneengeluidsbronplantzichoverhetalgemeenbolvormigvoort.Doordathetgeluidzichovereensteedsgroterwordendoppervlakverdeelt,neemtdegeluidssterkteaf.Hetgeluidsdrukniveauneemtbijiedereverdub-belingvandeafstandmet6dBaf.
Natuurlijkzalbijhetontwerpenvanwandenenplafondsindeafbouwrekeningmetbovengenoemdeaspectenmoetenwordengehoudenenkanhetinschakelenvaneenakoestischspecialistnoodzakelijkzijn.
BerekeningsvoorbeeldenLp,zieookvoorgaandetabel:Overzichtgeluidsdrukniveaus
Formule:Peff
2
Lp=10log--------waarinP0=2.10-5Pa
P02
StelPeff=2.10-5Pa
(2.10-5)2 Lp=10log-----------------=10log12=10.0=0dB(2.10-5)2
StelPeff=2.10-4
(2.10-4)2 Lp=10log--------------=10log102=10.2log10=10.2.1=20dB(2.10-5)2
3. Bouwfysische aspecten, geluid
Handboek droge afbouw |
��
StelPeff=2.10-3
(2.10-3)2Lp=10log-------------=10log104=10.4log10=10.4.1=40dB(2.10-5)2
StelPeff=200Pa(2.102)
(2.102)2Lp=10log-----------=10log1014=10.14log10=10.14.1=140dB(2.10-5)2
Evenzozijndeoverigewaardenindetabelberekend.
Geluidsbronnenkunnendusnietrekenkundigwordenopgeteld.Hetberekenenvantweegeluidsbronnengaatalsvolgt.Wenementweeradio’svanelk80dB.Debijbehorendeeffectievegeluidsdrukis2.10-1Pa(zietabel).
(Peff)2
FORMULE: Lptotaal= 10log S -------- (dB) (Po)2
(2.10-1)2 (2.10-1)2
Lptotaal= 10log ----------- + ----------- (2.10-5)2 (2.10-5)2
4.10-2 4.10-2
Lptotaal= 10log --------- + ----------- 4.10-10 4.10-10
= 10log 108 + 108
= 10log 2.108=10log108+10log2
=80 +3 = 83dB
3. Bouwfysische aspecten, geluid
��
Handboek droge afbouw |
Dustweeradio’svan80dBgeven83dB. Bij3radio’swordthetlaatstestukvandeberekening 10log 3.108= 10log108 +10log3 =80 +5
= 85dB
Vuistregels:bijtweegelijkebronnen3dBmeer(10log2),bijdriegelijkebronnen5dBmeer(10log3),bijngelijkebronnen10lognmeer,wanneertweebronnenmeerdan10dBverschillenishettotaleniveauvrijwelgelijkaandehoogste.Optellenheeftdangeenzin.Dusbijvoorbeeld20violenextrageeft:10log20=13dBmeer.Zoisook10van60dBevenhardals1van70dB(10log10=10,60+10=70).Evenzo1van70dB+10van60dB=73dB.
Bovenstaandeisookmetbehulpvanonderstaandegrafiektebepalen.Bron:Jellema7a
Wanneermeerderegeluidsdrukniveausmoetenwordenopgeteld,dankandattweeaantweegebeuren.
Voorbeeld: Lp1=53 Lp2=53 Lp3=60
Lp1+2=56
Lptotaal=61,5dB
NeemverschiltussenLp1enLp2=0,opdeverticalelijnvindenwe3dB.Hetverschiltussen56en60dB=4,opdeverticalelijnvindenwe1,5dB.Lptotaalisdus61,5dB.
3. Bouwfysische aspecten, geluid
Handboek droge afbouw |
��
Bovenstaandewordtinonderstaandetabelnogeensverduidelijkt.Bron:Bouwfysica,v.d.Linden
Hetkaraktervaneengeluidwordtbepaalddoor:- dewijzewaaropdegeluidsdrukindetijdvarieert,- detoonhoogte.
Eenzuiveretoonbestaatuiteengeluid,waarvandegeluidsdruksinusvormigindetijdverandert.
Onsgehoorneemthogeenlagetonenwaar.Detoonhoogtewordtbepaalddoorhetaantaltrillingenperseconde.DitisdefrequentieenwordtuitgedruktinHerz(Hz).
Desnelheidwaarmeegeluidsgolvenzichvoortplanten,isvoorallefrequentiesgelijk: C=fxl(m/s)
Waarin c=voortplantingssnelheidinm/s f=frequentieinHz l=golflengteinm
Voorbeeld:
Watisdefrequentievaneengeluidsgolfmeteengolflengtevan0,80minlucht?
C=331,8m/s 331,8fx0,80 a f= -------=415Hz 0,80
3. Bouwfysische aspecten, geluid
��
Handboek droge afbouw |
Hoorgevoeligheid
Hetwaarneembarefrequentiegebiedligtvoordemenstussen20–20000Hz.Voor bepaalde diersoorten ligt dit aan-merkelijkhoger.Hondenkattot40.000Hz, dolfijnen en vleermuizen zelfs tot90.000Hz.
Hetmenselijkoorisnietvooralletonen(frequenties)evengevoelig.Bijeenfysischzelfdegeluidsdrukniveauervarenwe bijv. een toon van 100Hzminderluiddaneentoonvan1000Hz.Omdetoonvan100Hzevenluidteho-ren,zalhetgeluidsdrukniveauverhoogdmoetenwordenmetenkeledB’s.Doormiddel van proeven zijn zgn. isofonenvastgesteld. Isofonen zijn lijnen vangelijkeluidheid.Allepuntenopeenlijnin onderstaande grafiek horen we alsevenluid.Door filters in te bouwen in de elek-tronische meetapparatuur kan men hetgeluidbijv.peroctaafbandmetenofkanmen de frequentie afhankelijke gevoe-ligheidvanhetoorinbouwen.Hetoorhoortlogaritmisch,dusnietrek-enkundig.10dBwordtervarenalsver-dubbelinggeluidsniveau.
Hetoorwordtbij100Hzongevoeliger,boven5000Hzlopendelijnenookweeropdusongevoeliger.Voorbeeld:bij1000Hzvindenweeenluidheidvan30dBombij125Hzdezelfdeluidheidtekrijgen,hebbenwe10dBmeernodig(lijnkruist40dBgrens).Inmeetapparatuurwordt de oorgevoeligheid ingebouwd. Per frequentiebandwordt het geluidsdrukniveau bepaald, daarnawordtgecorrigeerdnaaroorgevoeligheid.WekrijgendaneengeluidsdrukniveauindB(A).Onderstaandetabelgeeftdecor-rectiestenopzichtevan1000Hz.
Frequentie A-weginginHz indB
63 - 26,2125 - 16,1250 - 8,6500 - 3,21000 + 0,02000 + 1,04000 + 1,18000 - 1,0
3. Bouwfysische aspecten, geluid
Isofonen(lijnenvangelijkeluidheid)volgensISO-R220(1961)
Handboek droge afbouw |
�8
Octaafbanden
Om teweten hoe de geluidsenergie over het frequentiegebied is verdeeld,wordtgebruikgemaaktvaninternationaalgenormaliseerdeoctaafbanden.
Octaafband:eenfrequentiegebied,waarbijdebovenstegrensfrequentie(f2)tweemaalzohoogisalsdievandeonderstegrensfrequentie(f1).Deoctaafbandenwordenaangegevenmethunmiddenfrequentie(fm).
Deindelingvanhetfrequentiegebiedinoctaafbanden
Genormaliseerdewaardenvanoctaafbandfilters.
fm f1 f2
63 44 88125 88 177250 177 354500 354 7071000 707 14142000 1414 28284000 2828 56578000 5657 11314
Wordtdeoctaafbandfilteringesteldopbijvoorbeeld500HZdanwordtalleengeme-tentussen354–707Hz. _____Informulefm=√f1.f2 _________=√707.1414=999,8(1000)
f2Genormaliseerd----=2f1
3. Bouwfysische aspecten, geluid
��
Handboek droge afbouw |
Octaafbandfilter.Bron:Jellema7a
fm=middenfrequentie f2fm=√(f1.f2)=f1.√2= --- √2
f2f2=2.f1of= --- =2 f1
1/3octaafbandofterts
f1I f1II f2---- = ---- = ---- =21/3=1,23~1,25f1 f1 f1II
stel:fm=1000
1000f1=-----=707Hz√2
f2=1000.√2=1414Hz
10001/3octaaf--------=800Hz1,25
1000.1,25=1250Hz
3. Bouwfysische aspecten, geluid
Handboek droge afbouw |
100
MiddenfrequentiesvangenormaliseerdefrequentiebandeninHz
1/1octaaf 1/3octaaf fm(Hz) fm(Hz)
50 63 63 80
100 125 125 160
200 250 250 315
400 500 500 630
800 1000 1000 1250
1600 2000 2000 2500
3150 4000 4000 5000
6300 8000 8000 10000
Eenoctaafbandisopgebouwduitdrie1/3-octaafbanden.
Luchtgeluidsisolatie is een eigenschap van een element: wand, plafond ofvloer. Onder luchtgeluidsisolatie wordt vers-taandematewaaringeluidineenruimteviaeenbouwelementwordtverhinderdtoteenandereruimtedoortedringen.
De geluidisolatie is dus de verhoudingtussenopvallendendoorgelatengeluid.DeluchtgeluidsisolatiewordtuitgedruktindB.
Luchtgeluidsisolatie ishetverschil tus-senA, het opvallend geluid, en B, hetdoorgelatengeluid.Vanhetopvallendgeluidwordteendeelteruggekaatst en een deel geabsor-beerddoordeconstructie,derestishetdoorgelatengeluid.
Eengeluidsisolatievan20dBbetekentdat1/100deelvanhetgeluidsvermogen,inWatt,wordtdoorgelaten.Eengeluidsisolatievan30dBbetekentdat1/1000deelwordtdoorgelaten.Eengeluidsisolatievan40dBbetekentdat1/10000deelwordtdoorgelaten.Eengeluidsisolatievan50dBbetekentdat slechts 1/100000 deel wordt door-gelaten.
A B
3.11Luchtgeluidsisolatie
3. Bouwfysische aspecten, geluid
101
Handboek droge afbouw |
Massawetten
Diverse onderzoekers hebben gezochtnaar een wiskundig verband tussenluchtgeluidsisolatie en de fysische ei-genschappen van een scheidingscon-structie,wandenenplafonds.Hieruitzijndetheoretischeenpraktischemassawetten voortgekomen. Zonder integaanopdeachtergrondenenafleidin-gen houden de theoretischemassawet-tenindat:
- degeluidsisolatietoeneemtmet6dBbijverdubbelingvandemassaperop-pervlak;
- degeluidsisolatietoeneemtmet6dBbijverdubbelingvandefrequentieperoctaaf63,125,250enz.
Bij deze theoretischemassawetten zijnechter een paar aannames gedaan dienietmetdepraktijkinovereenstemmingzijn,namelijk:
- Dewandheeftoneindigeafmetingen.
- Dewandbeweegtalsééngeheel,alseenzuiger.
- Dewandheeftgeenstijfheid.
Dithoudtindatderesultatenteoptimis-tischzijn.
Laterzijnerdezogenaamdepraktischemassawettenontwikkeld.
Voor homogene constructies (massiefbeton, metselwerk e.d.) kan een voor-spellingwordengedaanvandegeluids-isolatie.
De geluidsisolatie is nl. afhankelijkvan:- demassa(traagheid)vandewand;- defrequentievandeinvallendegeluidsgolf.
Menheeftzowelproefondervindelijkalswiskundigrelatiestussendegeluidsisolatie(R)endefysischeeigenschappenafgeleid.Bron:Jellema7a
a.R500=17,5logm+3(dB)Waarin: R500=weerstandbij500Hz
perhogerresp.lageroctaaf4à5dBoptellenresp.aftrekken m=massainkg/m2
b.wandm<200kg/m2 Rm=13,3log10m(dB)
c.wandm>200kg/m2 Rm=15log4m(dB)
d.Rm=12+5,33√m
Bovenstaandemassawettenvoldoengoedbijhetvergelijkenvanwanden.Erisgeenrekeninggehoudenmetbuigstijfheid.
Onderstaandegrafiekiseenmakkelijkhulpmiddel.
Praktischemassawetvandegeluidsisolatiebij500Hz.Bron:Bouwfysica,v.d.Linden
3. Bouwfysische aspecten, geluid
Handboek droge afbouw |
102
Metselwerk200kg/m² Gipskartonplatenwand(24kg/m2) 43dB(ziegrafiek) 43dB
Gewapendbetonwand480kg/m² Gipskartonplatenwand(40kg/m2) 49dB(ziegrafiek) 49dB
Bijmassa-veer-massa systemenzoals,gipskartonplaatwanden,oppassenvoorresonanties inde spouwenongewenstekoppelingen.
Buigstijfheid
Bijdemassawettenwordtgéénrekeninggehoudenmetdebuigstijfheidvaneenconstructie.
Valteengeluidsgolfondereenhoekopeenconstructie,danzaldezetengevolgevandeonder-enoverdrukkendewanduitzijnevenwichtstoestandbrengen.
Indiendeeigenfrequentie(fg=waarbijdewandgemakkelijkintrillingkomt)samenvaltmetdefrequentievandebuiggolf,danresulteertditineensterkeplaattrillingenwordthetgeluidgemakkelijkdoorgelaten.Ditheethetcoïncidentie-effect(coïncidentie=samenvallen).
110 100
200 100
3. Bouwfysische aspecten, geluid
Massa–Buigstijfheid
103
Handboek droge afbouw |
Grafischevoorstellingvanhetcoïncidentie-effectBron:Bouwfysica,VanderLinden
Eenvlakke,lopendegeluidsgolfdieondereenbepaaldehoekinvaltopeenplaatvor-migeconstructie(wand)veroorzaakthierineengedwongenbuigingsgolf.
Isdefrequentievanhetinvallendegeluidgelijkaandegrensfrequentievandecon-structie,danishetgeluidsisolerendeeffectvandewandnihil!
Beïnvloedingvandegeluidsisolatiedoorcoïncidentie.Degrensfrequentiefgisdelaagstefrequentiewaarbijcoïncidentieoptreedt.Hetef-fecthiervanishierhetgrootst,ditkomtdoorscherendeinval.
Wijzagenbijdemassawetbijeenhogerefrequentieeenhogeregeluidsisolatie.Doorcoïncidentieontstaateendip.DegrensfrequentieisafhankelijkvandevoortplantingssnelheidvandelongitudinalegolvenCLendeeigenschappenendiktevanhetmateriaal.Eenconstructieopgebouwduit3lagenzaleenveelhogeregrensfrequentiehebbendaneenmassieveconstructiemetdezelfdedikte.Hogeregrensfrequentieszijngun-stiger.
3. Bouwfysische aspecten, geluid
Handboek droge afbouw |
10�
Devoortplantingssnelheidvangeluidineenmateriaalis:
E CL = √ - r
Waarin CL =voortplantingssnelheidinm/sineenbepaaldmateriaal E =elasticiteitsmodulusinN/mm2
r =dichtheidvanhetmateriaalinkg/m3
C2
Degrensfrequentie: fg = ----------- 1,8CLxd
Waarin C =voortplantingssnelheidinluchtbij20°C,ca.340m/s CL =voortplantingssnelheidineenbepaaldmateriaalinm/s d =diktevanhetmateriaalinmm
64000 64000(afgerond) fg= -------- gfgxd= --------iseenmateriaalconstante CLxd CL
Dezeformuleisuiteindelijkafgeleiduiteenaantalwiskundigeennatuurkundigebeschouwingenoverbuiggolven,hoekvanin-valφ,voortplantingssnelheidenz.Bijinvalshoekφ900isdecoïncidentiefrequentiehetlaagst.Ditisdegrensfrequentie,benedenfgtreedtgeencoïncidentieop,erbovenwel.
fgmoet>3000Hzzijn,omdatandersde“dip”indegeluidsisolatiezichinhetmiddenvanhetfrequentiegebiedvandemense-lijkestembevindt.
Indelingvanwandennaarfgenmassa:
1.buigslappewanden fg>100Hz;m<50kg/m2
(bijv.10mmgipskartonplaat,fg=3550Hz)
2.lichte,buigstijvewanden 200Hz<fg<1000Hz 50<m<200kg/m2
(bijv.70mmgipsblok,fg=507Hz)
3.zware,buigstijvewanden fg<200Hz;m>200kg/m2
(bijv.170mmbeton,fg=101Hz)
3. Bouwfysische aspecten, geluid
10�
Handboek droge afbouw |
Dubbeleconstructies
Eenhogeluchtgeluidsisolatiekanmetenkelvoudigeconstructiesalleenbereiktwor-dend.m.v.grotemassa’speroppervlak.
Opzichkandegeluidsisolatievaneenspouwconstructiebeterzijndandievaneenenkelewand.Erkunnenechter randverschijnselenoptreden,waardoorde isolatiewordtverslechterd.
Indieneenwandwordtopgebouwduittweedelenmetluchtertussen,kandoorhetontbreken van rechtstreekse trillingsoverdracht een grote geluidsisolatie wordenbereiktbijeenrelatiefkleinemassaperoppervlak.
CL=√ (E/ ) Fg x d Materiaal (kg/m3) (m/s) (Hz m) Voorbeeld
d (mm) Fg (Hz) Aluminium 2700 5100 12,5 2 6250 5 2500Staal 7800 5050 12,8 1 12800 3 4267Glas 2500 5000 12,8 4 3200 8 1600Beton 2400 3700 17,3 120 144 200 87Cellenbeton 650 1700 38,0 80 475 200 190Kalkzandsteen 1900 3000 21,4 105 204 210 102Poriso 1200 2500 26,0 50 520 90 289Gips 1200 1800 35,5 50 710 70 507Gipskartonpl. 1200 1800 35,5 12,5 2840 15 2367Hout/spaanpl. 700-1000 2500 25,0 12 2083 22 1136Lood 11300 1250 51,2 0,5 102400 2 25600
3. Bouwfysische aspecten, geluid
MateriaalgegevensVoordeberekeningvanluchtgeluidsisolatievanenkelvoudigewanden.
Handboek droge afbouw |
10�
waarin d =spouwbreedteinm m =massainkg/m2
Bijeensymmetrischespouwconstructie, 120waarbijm1=m2=½mtot,geldt: fo=------------- √mtotxd
Bijeenvoorzetwand,eenlichteconstructievooreenzware,dusalsm1<m2–geldt:
60 fo=------------ √m1xd
Vooreengoedegeluidsisolatiegeldtdeeis:massa-veerresonantiefo<80Hz
Deresonantiefrequentieszijnalsvolgtteberekenen:
nxc n=aantalgolvenfo= ------ c=voortplantingssnelheidinlucht 2xd d=breedteluchtspouwinm
Vooreenspouwvan12mm=fsp=14000Hz
Bijderesonantiefrequentiesisdegeluidsisolatiezeergering.Evenalsbijcoïncidentiezoudenspouwresonantiesbenedende3000Hznietmogenvoorkomen.
Voorbeeldenenkeleresonantiefrequenties
Materiaal m1=m2 dsp fo inkg/m2 inm inHz------------------------------------------------------------------------------
Gips(12mm) 14 0,08 80Glas(6mm) 15 0,012 200Glas(6mm) 15 0,10 69
ResonantieWordtveroorzaaktdoor staandegolvenindespouw.
Staandegolvenindespouw
Geluidsisolatie van een dubbele wandkanverslechterdwordendoorspouwre-sonanties.Het aanbrengenvangeluids-absorberendmateriaal in de spouw zalditsterkverbeteren.Ookbijspouwconstructieswordtdege-luidsisolatieverlaagddoorhetoptredenvanhetcoïncidentieeffect.Ditkomthetmeest tot uiting als beide spouwbladendezelfdegrensfrequentiehebben.
Isditniethetgevaldankanhetzijndatdedipbijdegrens-frequentieopgevan-genwordtdoordehogeisolatievanhettweede spouwblad. Bij dubbele begla-zingwordendanookvaakverschillendeglasdiktesgebruikt.
3. Bouwfysische aspecten, geluid
Spouwconstructies
Tweespouwbladenkunnenopdetussenliggendeluchtlaageentrillinguitvoeren.Deluchtlaagfungeertdanalseenveerwaaraantweemassa’szijngekoppeld.
Ookbijeenspouwconstructie isereenfrequentie,waarbijdeheleconstructiege-makkelijkintrillingwordtgebracht.Ditisderesonantiefrequentiefo.
1 1 1 fo = 60√ -- + -- x -- m1 m2 d
10�
Handboek droge afbouw |
Spouwconstructieofenkelvoudigewand
Theoretische geluidisolatie van een spouwconstructie en een even zware, enkel-voudigewandvanloodrechteinval.Bron:Jellema7a
Conclusies- Benedendefo-frequentieisdegeluidsisolatievandedubbelewandevenhoog alsdievandeevenzware,enkelvoudigewand.- Rondfoblijftdegeluidsisolatievandedubbelewandachterbijdievande enkele.- Bovenfostijgtdegeluidsisolatievandedubbelewandsnellerbijtoenemende frequentie.- Degeluidsisolatievaneendubbelewandkanverslechterendoor spouwresonanties.Geluidsabsorberendmateriaalindespouwkandeinvloed vanspouwresonantiessterkverminderen.- Hoeverderfozichnaarlinksbevindt,destekleinerdeinvloed.Ditkanbereikt wordendoordemassateverhogenofdespouwteverbreden.
3. Bouwfysische aspecten, geluid
Handboek droge afbouw |
108
Luchtgeluidsoverdrachttussenruimten
Degrootheiddiewordtgehanteerdvoorluchtgeluidsoverdrachttussenruimten,ishetgenormeerdgeluidsniveauverschilDntinoctaafbanden,gedefinieerddoor: TDnt=Lz–Lo+10log----To Waarin:
Lz = geluidsdrukniveauindezendruimte,indBL0 = geluidsdrukniveauindeontvangruimte,indBT = nagalmtijdindeontvangruimte,insecTo = referentiewaardevoordenagalmtijd,0,5sec
Denormwaardenvoorluchtgeluidsisolatiezijn:
trillingsgetal fm normwaarde tussen inHz indB
88 en 177Hz 125 34 177 en 354Hz 250 43 354 en 707Hz 500 50 707 en 1414Hz 1000 53 1414 en 2828Hz 2000 54
LuchtgeluidsisolatieR
DeluchtgeluidsisolatieRishetindeontvangruimtedooralleomringendeconstructiesafgestraaldevermogen,gedefinieerdals: S R=Lz–Lo+10log----AWaarin:Lz = geluidsdrukniveauindezendruimte,indBLo = geluidsdrukniveauindeontvangruimte,indBS = oppervlaktevanhetgemeenschappelijkedeelvandescheidingsconstructie tussenzend-enontvangruimte,inm2
A = geluidsabsorptieindeontvangruimte,inm2openraam(gemetennanagalmtijd)
DuskaninRwordenuitgedruktmet: V VDnt=R+10log---- gR=Dnt–10log----6To S6To S
3. Bouwfysische aspecten, geluid
10�
Handboek droge afbouw |
GrafischevoorstellingvandenormwaardenvoorluchtgeluidsisolatieNEN1070
Ilu =luchtgeluidisolatieindexIlu,k =karakteristiekeluchtgeluidisolatieindex
Ilu,lab wordtnogveelgebruiktindewoningbouweniseenlaboratoriumwaardeIlu,k wordtberekenduitdeIlu
Iluwordtuitgedrukttenopzichtevandenormwaarden, erboven = + eronder = -
Bijvoorbeeld: Ilu= +5 Ilu= -20 Ilu= 0
3. Bouwfysische aspecten, geluid
Handboek droge afbouw |
110
BerekeningvanIlu
Ilu,deisolatie-indexvoorluchtgeluid,wordtverkregendoordeindepraktijkverkregenwaardentevergelijkenmetdenormwaarden.Komendezeovereen,danisdeisolatie-indexIlu=0dB.
Isditniethetgeval,verminderdanperoctaafbanddegemetenDntmetdebijgehorendenormwaarde.Opdezewijzeworden5isolatieverschillenverkregen(op0,1dBnauwkeurig).
Berekendaaruit:
a]hetgemiddeldevande5isolatieverschillen;b]hetgemiddeldevande(algebraïsch)2kleinsteisolatieverschillen,vermeerderdmet2dB;c]het(algebraïsch)kleinsteisolatieverschilvermeerderdmet4dB.Iluishet(algebraïsch)kleinstegetalvandezedriewaarden.
AfrondingIluwordtafgerondophetdichtstbijzijndehelegetal.Alshetnietafgerondegetaleindigtop“5”wordtIluafgerondophetdichtstbijzijndeevengetal.
VoorbeeldberekeningIlu
VoorbeeldvandeuitwerkingvaneenluchtgeluidisolatiemetingvolgensNEN1070
Berekeningvandewaardena,b,c:
a=1/5x(1,2–0,5+2,8+6,3+6,8) =+3,32~+3b=1/2x(1,2–0,5)+2 =+2,35~+2c=-0,5+4 =+3,50~+4
DekleinstevandezeuitkomstenisIlu=+2dB
Eenheid Octaafbanden met fm in Hz
125 250 500 1000 2000
1. Lz dB 99,4 99,8 101,1 99,9 99,3
2. Lo dB 67,2 60,7 51,3 43,2 40,0
3. Nagalmtijd sec. 1,0 1,1 1,0 0,9 0,7
4. 10 log T/To dB + 3,0 + 3,4 + 3,0 + 2,6 + 1,5
5. Genormeerde dB 35,2 42,5 52,8 59,3 60,8
luchtgeluids-
isolatie 1-2+4
6. Normwaarden dB 34 43 50 53 54
7. Verschillen 5-6 dB + 1,2 - 0,5 + 2,8 + 6,3 + 6,8
3. Bouwfysische aspecten, geluid
111
Handboek droge afbouw |
Ilu Ilu;k
Ilu = luchtgeluid-isolatie-index
Maatvoordebeschermingtegenluchtgeluiduiteenanderebeslotenruimte.
Ismedeafhankelijkvandeverhouding:
Volumev.d.ontvangruimte V --------------------------------------------- = --- Oppervlaktev.d.scheidingsconstructie S
DitbetekentdatIluzalveranderenwanneerdemeetrichtingwordtomgekeerd,alsdeontvangst-enzendruimteniet gelijkzijn. Indiendiepteontvangvertrekhalveert,wordtdeIlu3dBslechter.
Ilu;k= karakteristiekeisolatie-index
Index,onafhankelijkvandefeitelijkeafmetingenvanderuimten,rekeninghoudendmetdeinvloedvanflankerende geluidsoverdracht.
Ilu;k
Volumev.d.ontvangruimteV--------------------------------------------- = ----Oppervlaktev.d.scheidingsconstructieS
VDeverhouding--wordtgenormaliseerd: S
Referentienagalmtijd V(genormaliseerd)insec. -- S
0,5 7,5m 0,8 12,0m
Bijtenopzichtevanelkaarverspringenderuimtenkanhetgemeenschappelijkdeelvandescheidingswandof–vloerheelkleinzijn.Hierzaldegeluidsisolatiehoofdzakelijkwordenbepaalddoorflankerendgeluidsoverdracht.Ontbreekteengemeenschap-pelijkescheidingsconstructie,danwordtSgelijkgesteldaan10m2.
Ilu;kinformule
55,3.VIlu;k=Ilu–10log[---------]-1 C.To.S
C=331,8m/s
3. Bouwfysische aspecten, geluid
Handboek droge afbouw |
112
VIlu;k=Ilu–10log[-------]-1 6.To.S
BijTo=0,5sec.wordtdeformule: VIlu;k=Ilu–10log ------1 3.S
Ilu;kwordtopdezelfdemanierafgerondalsIlu
VIndien----groterdan2,5:moet2,5wordenaangehouden6To S
Voorbeeld:stelV=50m3
S=5m2
Ilu=+4
VIlu;k=Ilu–10log------1 3.S50=4-10log-------1=4-10log2,5(!!)-1=4-4-1=-1dB15
Hetverschilisdus5dB,(inditvoorbeeld.)
InonderstaandegrafiekwordthetverbandtussenIluenIlu;kgrafischweergegeven.
VerbandtussenIlu–Ilu;kGrafiek
VDeIlu;kwaardegaatoverinIluindien10log[-------]=-1 6ToSV--=ca2,5mS
3.12GeluidsabsorptieGeluidsabsorptie is de eigenschap vaneenmateriaalofconstructieomeendeelvaneengeluidsgolfnietterugtekaatsen.Deenergievandetrillendeluchtdeeltjeswordtomgezetinwarmtedoorwrijvingof doorgelaten. Poreuzematerialen zo-als minerale wollen absorberen goed.Degeluidsgolvenkomen inhetmateri-aal,botsentegendevezelsenhetgeluidsterftuit(demping).Absorptieisdesomvan de wrijving en de doorlating. Hetgedeeltevandeopdeconstructieinval-lende energie dat niet wordt gereflec-teerd,wordtgeabsorbeerdenverdwijntuitderuimte.
Deabsorptiecoëfficiënt(a)isafhankelijkvano.a.- frequentie;- invalshoek;- oppervlaktestructuurvandewand.
Geluidsabsorptie wordt uitgedrukt inm2.o.r.O.R=openraam,immerseenopenraamgeeft 100% geluidsabsorptie want allegeluidsenergieverdwijnt.
3. Bouwfysische aspecten, geluid
113
Handboek droge afbouw |
Bepalingabsorptiecoëfficiënta
1.LoodrechteinvalBij loodrechte invalwordtabepaaldd.m.v.deinterferometermethode(debehandeling van deze methode blijftbuitenbeschouwing).
2.AlzijdigeinvalBij alzijdige inval wordt a bepaaldd.m.v.denagalmmethode.Hetprincipe is: eerst denagalmme-tenineenlege,speciaaldaarvoorbe-stemderuimte(nagalmkamer).Daarna wordt het te onderzoekenmateriaal aangebracht en vervolgenswordterweergemeten.
M.b.v.devolgendeformuleisastebepalen.
Vo11as = --- ---- --- 6STvol Tleeg
V0 =hetvolumevandelegeruimte (m3).S =deoppervlaktevandewandmet hetteonderzoekenmateriaal (m2).Tvol=denagalmtijdvanderuimtemet materiaal(sec.).Tleeg=denagalmtijdvandelege ruimte(sec.).
Poreuzematerialen- Poreuzematerialenhebbeneenopenoppervlaktestructuur: je moet er alshet ware doorheen kunnen blazen.Danishetgeschiktvoorabsorptie.
- Eengeluidsgolfdieeenporeusmateriaal binnendringt, verliest doorwrijving energie. Hierdoor wordt degolfverzwaktofgedempt.
- Bepalendisdelucht-ofstromingsweerstandvanhetmateriaal. Optimaaltussen104à105Ns/m4.- Omgoedteabsorberenmoeteenlaagmateriaalminstenseenkwartgolflengte vanhetteabsorberengeluiddikzijn.- Dedeeltjessnelheidismaximaalop1/4lvandemuur. Bron:Bouwfysica,vanderLinden. b.v.dikte50mm: l/4=50lengte=200mm f=340/0,2=1700Hz
dusbij1700Hzeengoedeabsorptie!Absorptiemateriaalwordtsomsvoorzienvaneenfolie.Ditmagnietdikkerzijndan50µm,alshetdikkeriskanhetgaanwerkenalseenpaneel.
- Heledikke,absorberendeisolatielagen zijnnietaltijdmogelijk.
- Doorhettoepassenvaneenspouwkan menzorgendathetabsorberende materiaalzichjuistop¼lbevindt.
- diteffectwordttoegepastbijverlaagde plafondsenvoorzetwanden.
3. Bouwfysische aspecten, geluid
Handboek droge afbouw |
11�
Geluidsabsorptiegipskartonplaten
- Gipskartonplaatabsorbeertopzichnieterggoed.- Doorhetaanbrengenvanperforatiekanditwordenverbeterd.- Deperforatiemoetdanminimaal20%zijn,vooralvoordehogefrequenties.- Poreuzematerialenabsorberenhogetonenbeterdanlage.- Ongeperforeerdematerialenkunnenookabsorberen,wanneerzewordenaangebrachtopeenluchtspouw.
Deplaatvormtmetdeerachtergelegenluchtlaageenmassa-veersysteem, waarbijtrillingsenergiewordtomgezetinwarmte. Ditsysteemabsorbeertalleendelagerefrequenties.- Goedabsorberendeconstructieshebbeneenabsorptie-coëfficiënt a=0,7–0,9overhetfrequentiegebiedvan500–2000Hz.
GeperforeerdepanelengedragenzichalseenzogenaamdeHelmholtzresonator.EenHelmholtzresonatoriseengatineenvlakmetdaarachtereenzekerluchtvolume.Debewegendeluchtinenrondhetgatfungeertalsmassa,hetachterliggendeluchtvolumealsveer.Doorronddeopeningeenporeuzeabsorberaantebrengenwordtdegeluidsabsorptievergroot. oppervlakgatDeperforatiegraad=--------------- totaleoppervlak
Ookplatenmetperforatiesdempendoorabsorptiehetgeluid.Bron:TrockenbauAtlas
a)Poreusabsorptiemateriaal
b)Alsa,metgeperforeerdeafdekplaat
c)Akoestischeplaat
d)Platenresonator
e)Helmholtzresonator Geperforeerdegipskartonplaat
3. Bouwfysische aspecten, geluid
11�
Handboek droge afbouw |
Geluidsabsorptievanpanelen.Bron:Bouwfysica,vanderLinden
Invloedfactorenopdegeluidsisolatievanwanden.Bron:TrockenbauAtlas
BeterSlechter
Staalprofiel-hout
H.o.h.profielen
Spouwbreedte
Enkele-dubbeleprofielen
Dubbele-enkeleplaten
Mineralewol
3. Bouwfysische aspecten, geluid
Handboek droge afbouw |
11�
Factorendiedegeluidsisolatiebeïnvloeden
Omloopgeluid
Viadeuren: afstandenvandeurtotdeurvergroten.Viaverlaagdeplafonds: barrièresbovendewand; isolerendeverlaagdeplafonds; geluidabsorptieinplafondspouw.
Lekkage
Geentegenoverelkaarliggendeperforatiesenalleendannogwanneergeluidsabsorptieindespouwaanwezigis.Aansluitingtussenwandenleidinggoedenblijvendafdichten.
Nevenwegen(flankerendetransmissie)
Geluidwordtuitgestraalddooranderewanden.Ookvloerenenplafondskunnenhierinmeespelen.Indeontwerpfasedienthierrekeningmeetewordengehouden.Zwevendevloerconstructieskunnengeluidisolatievaneenwandnegatiefbeïnvloe-den,daaromdedekvloeronderdewanddoorsnijden.
Geluidsoverdrachtviaconstructies
OORBRON
3. Bouwfysische aspecten, geluid
11�
Handboek droge afbouw |
Verlaagdeplafonds
Aansluitingsysteemplafonds
Linkerenmiddelstedetails:Oplossingmetbandrasterprofiel.Rechterdetail:Doorlopendewand
Zowelakoestischalsbrandtechnischgoed.
Aansluitinggipskartonplatenplafond
Plafonduitgevoerdmethetzogenaamde60/27profiel
Vloeraansluitingenopzwevendedekvloer
Dekvloerdoorsnijden Wandlooptdoor kantstrokenen pe-folie
3. Bouwfysische aspecten, geluid
Metabsorberschot Plafondplaat Platenlopenvoeginplafondplaat onderbroken doormetvoeg
Handboek droge afbouw |
118
Principedetailsgebruikafdichtingsband
BijvlakkevloerPEafdichtingsband Bijruwevloer5x20 2maal5x9 houtenstelregel
Afkitdetailbijgeluids-enbrandeisenwoningscheidendewand
Rondomafkittenmeteenflexibelblijvendekit.Ditdetailiszowelakoestischalsbrandtechnischgoed.Uiteraardwordtdewandvoorzienvaneenmineralewol.
50 50
Afkitten 1 laageAfgipsen 2 laage
Hardhouten plint
3. Bouwfysische aspecten, geluid
11�
Handboek droge afbouw |
Anderefactorendiehetresultaatbeïnvloeden
1.Welofgeenmineralewolindespouw,absorptie.2.Stijlendichterbijelkaar,negatief.Grotereafstandgeenverbetering.3.Enkelofdubbelframe.4.Enkelofmeerderebeplating.5.Schroefafstanden.6.Graadvanaanschroeven.7.Kwaliteitmontagewerk.8.Afkitten.
Ad1. Wordtlaterdieperopingegaan,spouwvullentotmaximaal75%.Ad2. Indienstijlenvan600mmh.o.h.naar400mmgeeft: -bijenkelebeplating3-5dBslechter, - bijdubbelebeplating0-2dBslechter.Ad3. Wordtlaternaderuitgewerkt,dubbelframegeefthogereresultaten.Ad4. Wordtlaterdieperopingegaan.Ad5. Grotereschroefafstandengevenbetereakoestischewaarden,echtervoorstabiliteitnietwenselijk.Ad6. Ookgraadvanaanschroevenisvaninvloed.Ad7. Eenbelangrijkpunt,nauwkeurigwerkenkanresultaatpositiefbeïnvloeden.Ad8. Welofgeenkitisvangroteinvloed,zonderenigeafdichtinggeeftbijdubbelebeplatingeenverslechteringvanwel20dB. Verschiltussenafgipsenenflexibelekit:Alleenafgipsengeeft: - ca.1dBslechterresultaatbijenkelestijlen, - ca.2dBslechterresultaatbijdubbelegekoppeldestijlen.
3. Bouwfysische aspecten, geluid
Handboek droge afbouw |
120
Invloedvanplatenenmineralewol
Wandmetprofiel100 metabsorptie(1x)
Enkelframe, enkelebeplating 36dB 43dB
dubbelebeplating 45dB 54dB
drievoudigebeplating 50dB 59dB
Dubbelframe, dubbelebeplating 49dB 63dB 65dB(2x)
drievoudigebeplating 55dB 70dB 72dB(2x)
36 43
45 54
50 59
49 63 65
55 70 72
3. Bouwfysische aspecten, geluid
121
Handboek droge afbouw |
Invloedspouwbreedteenmineralewol
Enkelebeplating,enkelframe metabsorptie(1x)
Spouw50 33dB 39dBSpouw100 36dB 43dB
Dubbelebeplating,enkelframe
Spouw50 41dB 49dB
Dubbelebeplating,dubbelframe absorptie(2x)
Spouw2x50 47dB 57dB 58dBSpouw2x100 49dB 63dB 65dB
Deinvloedvan2xabsorptiebijgroterdubbelframeisgering.
33 39
36 43
49
49
41
47 57 58
63 65
3. Bouwfysische aspecten, geluid
Handboek droge afbouw |
122
- C-11/40/701 x 15 mm 40 mm 70 mm 30 mm C-11/40/70
+ MW 30- C-11/45/70
1 x 12,5 mm 45 mm 70 mm 40 mm C-11/45/70+ MW 40
- C-11/50/751 x 12,5 mm 50 mm 75 mm 40 mm C-11/50/75
+ MW 40- C-11/75/100
1 x 12,5 mm 75 mm 100 mm 60 mm C-11/75/100+ MW 60
- C-11/100/1251 x 12,5 mm 100 mm 125 mm 75 mm C-11/100/125
+ MW 75
- C-22/50/1002 x 12,5 mm 50 mm 100 mm 40 mm C-22/50/100
+ MW 40- C-22/75/125
2 x 12,5 mm 75 mm 125 mm 60 mm C-22/75/125+ MW 60
- C-22/100/1502 x 12,5 mm 100 mm 150 mm 75 mm C-22/100/150
+ MW 75
- C-33/50/1253 x 12,5 mm 50 mm 125 mm 40 mm C-33/50/125
+ MW 40- C-33/75/150
3 x 12,5 mm 75 mm 150 mm 60 mm C-33/75/150+ MW 60
- C-33/100/1753 x 12,5 mm 100 mm 175 mm 75 mm C-33/100/175
+ MW 75
Enkel frame - Dubbele beplating
34 (-3 ;-5)
41 (-4 ;-11)
33 (-2 ;-6)
39 (-4 ;-10)
33 (-2 ;-6)
39 (-4 ;-10)
35 (-2 ;-7)
42 (-5 ;-12)
36 (-2 ;-7)
43 (-4 ;-11)
41(-1 ;-7)
49(-5 ;-13)
43(-1 ;-7)
52(-5 ;-12)
45(-2 ;-8)
54(-4 ;-10)
Enkel frame, drievoudige beplating
47(-2 ;-8)
55(-4 ;-12)
49(-2 ;-8)
58(-4 ;-10)
50(-2 ;-8)
59(-3 ;-9)
40 mm CC-22/45/145+ MW 40
40 mm + CC-22/45/145 40 mm + 2MW 40 40 mm CC-22/50/155
+ MW 40 40 mm + CC-22/50/155 40 mm + 2MW 40 60 mm CC-22/75/205
+ MW 60 60 mm + CC-22/75/205 60 mm + 2 MW 60
- CC-22/100/255 75 mm CC-22/100/255
+ MW 75 75 mm + CC-22/100/255 75 mm + 2 MW 75
56(-4 ;-11)
57(-4 ;-12)
57(-4 ;-11)
58(-4 ;-12)
61(-5 ;-13)
62(-5 ;-13)
49(-2 ;-8)
63(-5 ;-12)
65(-5 ;-13)
2 x 12,5 mm 2 x 45 mm 145 mm
2 x 12,5 mm 2 x 50 mm 155 mm
2 x 12,5 mm 2 x 75 mm 205 mm
2 x 12,5 mm 2 x 100 mm 255 mm
Dubbel frame, niet gekoppeld, dubbele beplating
Doorsnede Beplating Breedte Totale dikte Minerale TYPE Geluids- perzijde profielen wolvulling isolatieRW
(a) (d)
Enkel frame, enkele beplating
3. Bouwfysische aspecten, geluid
123
Handboek droge afbouw |
Doorsnede Beplating Breedte Totale dikte Minerale TYPE Geluids- perzijde profielen wolvulling isolatieRW
(a) (d)
40 mm CC*-22/45/145+ MW 40
40 mm + 40 mm CC*-22/45/145+ 2MW 40
40 mm CC*-22/50/155+ MW 40
40 mm + 40 mm CC*-22/50/155+ 2MW 40
60 mm CC*-22/75/205+ MW 60
60 mm + 60 mm CC*-22/75/205+ 2 MW 60
- CC*-22/100/255 75 mm CC*-22/100/255
+ MW 75 75 mm + 75 mm CC*-22/100/255
+ 2 MW 75
Dubbel frame, gekoppeld, dubbele beplating
2 x 12,5 mm 2 x 45 mm 145 mm
2 x 12,5 mm 2 x 50 mm 155 mm
2 x 12,5 mm 2 x 75 mm 205 mm
2 x 12,5 mm 2 x 100 mm 255 mm
- CC-33/100/280
75 mm CC-33/100/280+ MW 75
75 mm + 75 mm CC-33/100/280+ 2MW 75
3 x 12,5 mm 2 x 100 mm 280 mm
Dubbel frame – Niet gekoppeld – Driedubbele beplating
53(-3 ;-9)
53(-3 ;-8)
53(-3 ;-8)
54(-3 ;-8)
55(-3 ;-8)
55(-3 ;-7)
48(-2 ;-8)
56(-4 ;-7)
56(-3 ;-6)
55(-3 ;-9)
70(-5 ;-12)
72(-5 ;-12)
3. Bouwfysische aspecten, geluid
Handboek droge afbouw |
12�
Doorsnede Beplating Breedte Totale dikte Minerale TYPE Geluid- perzijde profielen wolvulling isolatieRW
(a) (d)
Dubbel frame, gekoppeld, driedubbele beplating
- CC*-33/100/280 53(-2 ;-7)
75 mm CC*-33/100/280+ MW 75 60(-3 ;-5)
75 mm + 75 mm CC*-33/100/280+ 2MW 75 61(-4 ;-5)
3 x 12,5 mm 2 x 100 mm 280 mm
CC*=dubbelframegekoppeld
BovenstaandetabellenengegevenszijngebaseerdophetInsulgeluidscalculatieprogrammavanMarshallDayAcoustics.Hetprogrammagaatuitvandemassa,degrensfrequentie,deelasticiteitsmodulusendedempingvanhetmateriaal,inditgevalvangipskartonplaten.Voordebere-keningvandegekoppeldestijlenisuitgegaanvan“pointconnections”,omdatditdewerkelijkheidhetdichtstbenadert.
DegeluidsisolatiewordtaangegevenmetdeééngetalsaanduidingRw(C;Ctr)bijv.34(-2;-6).RwgeeftdeglobalegeluidsisolatieindBaanvanbijvoorbeeldeenwandbijnor-maleactiviteitenineenwoning.SommigelandenhantereneenA-gewogengeluids-isolatieindB(A),daarvoorwordtdetermCtoegevoegd.RA=Rw+C.Voorweg-/verkeersgeluidvoegtmendetermCtrtoe.
Alhoewelbovenstaandeberekeningeentheoretischebenaderingis,komenderesul-tatenoverhetalgemeengoedovereenmetlaboratoriummetingen.Voorexactewaardendienenpraktijkmetingentewordenuitgevoerd.Welkunneneenaantalvuistregelswordengehanteerd:voorpraktijkwaardendienenvandemeestewandtypesdelaboratoriumwaardenmet5dBtewordenverhoogd.Ditomdatindepraktijkrekeningmoetwordengehoudenmetneveneffecten.
Stelwehebbeneenwandnodigvan50dBdankiezenweeenwandmeteenlabora-toriumwaardevan55dB.Laterwordthieropnogverderingegaan.
3. Bouwfysische aspecten, geluid
12�
Handboek droge afbouw |
BepalingvanRw
Indegrafiekwordthetisolatiespectrumintertsbandenweergegeven.Denormcurvekrijgtdewaarde52dBtoegewezen,omdatbij500Hzdegeluidsiso-latie52dB is.Demetingenwordenmetdezenormcurvevergelekenenmenver-schuiftdecurveinzijngeheelnaarbovenofbenedenafhankelijkofdewandbeterofslechterpresteert.Deverschuivingengebeureninstapjesvan1dB.Degemiddeldenegatieveafwijking (onderschrijding)moetkleinerzijndan2dB.Hetgemiddeldewordtbepaalddoordeonderschrijdingentedelendoor16tertsen.MenleestnudeRwwaardeafbij500Hzopdenormcurve.
3. Bouwfysische aspecten, geluid
Handboek droge afbouw |
12�
Voorbeeldvaneenmeting Enkelebegrippennadertoegelicht
AfstraalfactorDeafstraalfactor isde relatie tussendesnelheidsamplitude van een trillendeplaatendeafgestraaldegeluidenergie.Gebleken is dat inhetgebiedonderdegrensfrequentie,deafstraalfactorkleinerisdan1.Datwilzeggendatdeplaatinverhouding tot zijn trillingsamplitudeweinig geluidsvermogen uitstraalt. Ditleidt tot een relatief hoge geluidsiso-latie.Dit isdushetgevalbijbuigslappema-terialen
Verliesfactor(lossfactor)(hoogbijzachtematerialen)Bij het coïncidentieverschijnsel wordtde plaat relatief sterk aangestoten doorluchtgeluidsgolven.Ditgeeftverminde-ringvandegeluidsisolatie.Dematevanverminderingwordtbepaalddoordeinwendigedemping(verliesfac-tor) van het plaatmateriaal en door dedempingvanderanden.Een sterk dempende plaat zal de buig-golfenergie sneller absorberen en dusmeteenkleinereamplitudetrillen.Menkanditmetendoorde tijdop tenemendie verloopt om het trillingsniveau, nahetbeëindigenvandeaanstoting,tot60dB onder de oorspronkelijkewaarde telatendalen.Dit lijkt op de vaststelling van de na-galmtijd(wordtlaterbehandeld).
GrensfrequentieDegrensfrequentieisdelaagstefrequen-tiewaarbijdevoortplantingssnelheidvanvrijebuiggolvengelijk isaandevoort-plantingssnelheidvangeluidinlucht.
VerbandtussenRwenIluAls vuistregel wordt aangehouden dateenIluvan0=eenRwvanca.52dB.Opdezewijzekaneenverbandwordengelegd tussen de laboratoriumwaardenendeRw.
3. Bouwfysische aspecten, geluid
12�
Handboek droge afbouw |
Watbetekentde0dBwand?
Vaakwordtgedachtdateendergelijkewandgeengeluiddoorlaat.Ditiseenmisverstand.HierwordtbedoeldeenwandmeteenIlu;kofIluvan0dB.Inditgevalhoudtdezewandca.52dBtegen:Rw=52dB.
Voorbeeld:eenluideradiogeeft80dB,erkomtdus80–52=28dBdoordeconstructie.Ditisnauwelijkshoorbaar.
Overzichtsoortengeluidenhungevolgen
Ookhierwordtduidelijkdateen0dB-wandwelgeluiddoorlaat.
Voorzetwanden(buigslap)Verbeteringissterkafhankelijkvandeconstructiewaaropdevoorzetwandwordttoegepast.
Wekrijgenwinstdoortweeeffecten:-voorzetwandheeftlagereafstraalfactor;-voorzetwandheeftkleineretrillingsamplitude(doorontkoppeling).
Wedienenerrekeningmeetehoudendatalleenhetaanbrengenvaneenvoorzetwandnietvoldoendekanzijn.Doorflankerendegeluidsoverdrachtviaanderewanden,vloerenenplafondskanhetresultaatvaneenvoorzetwandteleurstel-lendzijn.
Lichtewandengevenmeerflankerendgeluiddanzwarewanden,waardoorwesnellerverbeteringkrijgen.
Grotevlakkenstralenmeerafdankleine.
3. Bouwfysische aspecten, geluid
Handboek droge afbouw |
128
Mogelijkeverbeteringendoorvoorzetwanden:-steensmuur475kg/m²g3dB-½steensmuur200kg/m²g6dB-lichteblokkenwand80kg/m²g10dB
Kenmerkengoedevoorzetwand
-Spouwruimte4cmofmeer.-Enkeleofdubbelebeplatingvangipskartonplaat.-Geenstarreverbindingmetdeachterliggendewand.-Spouwvullingmetmineralewol,70%tot75%-Despouwvullingvervulteenaanvullenderolenheefteengunstigeffectopdegeluidsisolatiebijmiddenenhogetonen.-Sommigetypenvoorzetwandenhebbendemineralewolalsdragervandegipskartonplaat.Eenspouwvullingontbreektdan.
Voorbeeldenvoorzetwandenvanuitakoestischoogpunt
goed fout goed fout
Aansluitingopbetonwandbijthermischevoorzetwand Aansluitingopbetonwandmetgipskartonplaat voorzetwand
3. Bouwfysische aspecten, geluid
12�
Handboek droge afbouw |
Schachtwanden(BronLafarge)
InverbandmetbrandwerendheidseisenwordendeschachtwandenuitgevoerdmettypeFgipskartonplaten.
3. Bouwfysische aspecten, geluid
Handboek droge afbouw |
130
Schachtwanden(ziehoofdstuk4)Bron:LafargeGips
ZievoorberekeningwandenSoundSpotSimopwww.ISSO.nl.
3. Bouwfysische aspecten, geluid
131
Handboek droge afbouw |
Geluidslekken
Geluidslekkenkunnenontstaandoor:- doorvoervanleidingen;- luchtkanalen;- wandcontactdozen;- randaansluitingen,vloeren,gevels, wanden,kolommenendergelijke;- ramenendeuren.
SR=10log---- S lek
Eenlekpercentagevan1‰beperktdegeluidisolatietot30dB!Bij1%=Rmax.20dB!Deinvloedvangeluidslekkenisvooralbijdehogefrequenties,boven1000Hz,duidelijkmerkbaar.
Wattedoen?
- Doorvoerleidingenluchtdicht afkitten.- Luchtkanalenvoorzienvan absorberendmateriaal.- Wandcontactdozen:* tegenoverelkaarliggendedozenvermijden. Indien dit niet kan, moeter extra geluidsabsorberend materi-aal ter plaatse in de spouw wordenaangebracht en een schot, b.v. gips-kartonplaatvan300mmhoog,tussende wandcontactdozen en bevestigdtussendestijlen.Dozenrondomgoedafdichten;
*niettegenoverelkaarliggendedozen,éénstijlvelduitelkaarplaatsenendo-zenrondomgoedafdichten.Mineralewolindespouwaanbrengen.
- Randaansluitingenvoorzienvan geslotencellenbandenafkitten.- Ramenendeurenmoetenvoorzienzijn van deugdelijke afdichtingspro-fielen.
Inbouwelektradozen
Elektradozennooittegenoverelkaarbijenkelestijlen.Latenverspringenperveld.Zowelbijbrandeisenalsakoestischeengoedeoplossing.
Inbouwelektradozenineenwoningscheidendewand
IndespouwextragipskartonplaattypeFaanbrengen,minimaal300mmhoog.Dezeoplossingiszowelbrandtechnischalsakoestischgoed.
fout
goed
3. Bouwfysische aspecten, geluid
Handboek droge afbouw |
132
Deinvloedvaneenraam,deurofkierineenwandopdegeluidsisolatie
Metbehulpvanonderstaandegrafiekkunnenwedeinvloedbepalen.Bron:Jellema7a
R1 = deisolatievanhetbestisolerendedeel.R2 = deisolatievanhetslechtstisolerendedeel.S2 = hetoppervlakvanhetslechtstisolerendedeel.Stot = hettotaleoppervlakvandewand.
Voorbeeld : Rwand=40dBoppervlak2,5x5=12,5m² Rkier=0dBoppervlak0,0025x5=0,0125m²0,0125φ=-------=0,000999afgerond0,001g10dB12,5125
Rwand+kier=40-10=30dB
Degeluidsisolatievanlekkenisechterniet0!Inkierenengatenontstaanresonanties.Deisolatievanhetlekwordtbepaalddoordedempingtengevolgevanwrijving.
Geluidsisolatieindepraktijk
De meeste opgegeven waarden zijn laboratorium-waarden.Dewandenwordendanonderdemeest idealeom-standighedengetest.
Voor praktijkwaarden dienen van demeeste wand-types de laboratoriumwaardenmet 5 dB tewordenverhoogd.
Duslaboratoriummetinggeeft45dB,voordeprak-tijkeenwandkiezenvan50dB.
Afgezienvanhetontstaanvangeluidslekken,dienenweookrekeningtehoudenmet:- flankerendetransmissievia aansluitendewanden,vloeren, pafondsenz.;- omloopgeluidviaverlaagdeplafonds, vloeren,gangenentrappenhuizen.
3. Bouwfysische aspecten, geluid
133
Handboek droge afbouw |
Voorbeelden
Voorindepraktijkkiezen: +5dB
Ilu,lab =-20dB Rw=32dB 37dBIlu,lab =0dB Rw=52dB 57dBIlu,lab =+5dB Rw=57dB 62dB
voor–20dBwand 39dB45mmprofiel
voor0dBwand 57dB2x45mmprofielof75mmprofiel 58dBen3platen
voor+5dBwand 62dB2x75mmprofiel
Gipskartonplatendik12,5mm.Mineralewol: steenwol35kg/m³ glaswol16kg/m³
of
3. Bouwfysische aspecten, geluid
Handboek droge afbouw |
13�
Nagalmtijd
Perdefinitieisdenagalmtijddetijddieverstrijkt,nauitschakelingvandebron,tothetgeluidsdrukniveaumet60dBisgedaald.Denagalmtijdisafhankelijkvandeabsorptieinderuimte.Nadatdegeluidsbronisuitgeschakeld,wordteralleennoggeluidgeabsorbeerdenhetgeluidsniveauzaldalen.
DeformulevanSabinegeefthetverbandtussendetijdT,hetvolumeVendeabsorptieA(m².o.r).
A=α1.s1+α2.s2+.......α=absorptiecoëfficiënt(hiervoorbestaantabellen).
V1VT=0,161----ofT=-----(s)A6A
Vooreengemeubileerdekameriseengoedenagalmtijd T= 0,5sec.Vooreenkantoor T= 0,5-0,7sec.Vooreenschouwburg T= 0,9-1,3sec.Vooreenconcertzaal T= 1,7-2,3sec.
Onderstaandvoorbeeldgeeftdenagalmtijdinditgeval1,8sec.Bron:Jellema7a
Contactgeluidsisolatie
AC=Lco+10log----10
Genormeerdcontactgeluidsniveau:
TLnT=Lco–10log-----To
Ingebouwconstructieskunnendooraan-stoting, door lopen, trillingen van ma-chines,slaanvandeurenenzovoortge-luid worden opgewekt. Deze trillingenplanten zich door de constructie voorten kunnen elders in het gebouw doorvloerenenwandenweeralsluchtgeluidwordenafgestraald.Nadatdeconstructieeenmaalisaange-stoten is de overdracht van lucht- ofcontactgeluid hetzelfde. De afstralinggebeurt in beide gevallen op dezelfdemanier.
Doordeverhoogdeeisenzijnerdiversevloerconstructies ontwikkeld om decontactgeluidsisolatieteverbeteren.
3. Bouwfysische aspecten, geluid
13�
Handboek droge afbouw |
4. Wandbekledingen,voorzetwanden enschachtwanden
4.1Wandbekledingen:soortenplaten- Gipskartonplaatindiversediktesenafmetingen.Alsbekledingopbijvoorbeeldruwmetselwerk.Geeftnauwelijksbouwfysischever-beteringen.
- Gipskartonplaatwaaropgelijmd:- polystyreenplaat (EPS) indiversediktes- polyurethaanplaat (PU) indiversediktes- polyisocyanuraat (PIR) indiversediktes- mineralewol -glaswol indiversediktes -steenwol indiversediktesDitnoemenweookweldegeïsoleerdegipskartonplaten.Deeerstedrietypenvoorverbeteringvandethermischeeigenschappen.Delaatste,demineralewollen,voor-namelijkterverbeteringvandegeluidsisolatie.
Bovenstaandesoortengipskartonplaat,EPS,PUenPIR,kunnen:- metkloddersgipslijm,afmetingca.100x100mm,directopderuwemuur wordengelijmd.Oneffenhedentot20mm;- meteendunnelaaggipslijmopvlakkeondergronden,bijvoorbeeldeen
betonwand,wordengelijmd.Gladdebetonoppervlakkendienenvaneenhecht-laagtewordenvoorzien.Nietopversbetonlijmenofwanneernogbekistingolieaanwezigis;
- opaandemuurbevestigdelatten(eventueeltenbehoevevanvlakheiduitvullen) wordengeschroefd;- opaandemuur,metkloddersgipslijm,bevestigdestrokengipskartonplaat wordengelijmd.
Voordemineralewollen,glaswolensteenwol,geldt:- eersteenhechtlaag,soortvertinlaag,aanbrengeninbanenvanca.100mmbreed. Hieropworden,nadroging,kloddersenstrokengipslijmaangebracht (zieschets).
Inhetalgemeen:Kalkpleisterisnietgeschiktalsondergrond,vanwegeontbrekendehechting.
Montage
Deonderlaagmoetgoedschoonzijn,vrijvanstofenloszittendpleisterwerk.Groteoneffenhedenmoeteneerstgeëgaliseerdworden.Sterkzuigendeondergron-den,zoalscellenbeton,moetenwordenbehandeldomdezuigingteverminderen.
Degipslijmwordtaangemaaktvolgensdevoorschriftenvandefabrikant.Deklod-dersmoeten een zodanige consistentie hebben dat ze op de plaat blijven zitten tijdensdemontage.
De platen worden met hun zichtzijdeop een schone ondergrond gelegd. Zewordenoplengtegesneden,zodanigdattussendeafgewerktevloerenplaateenvoegvanca.20mmen tussenplafonden plaat een voeg van ca.5 mm openblijft. De gipslijm wordt in een flinkestrook langs de zijkanten van de pla-ten aangebracht. Op de tussenliggende ruimte worden klodders van ca.100 x100mmmeteenonderlingeafstandvanmaximaal 300mm gesmeerd. Bij 12,5mm gipskartonplaat en de geïsoleerdeplatengebeurtdit inéénstrook,bij9,5mmgipskartonplaatintweestroken(zieschets).Dit gaathetgemakkelijkstmeteentroffel.Indienopdeplaattegelszijnvoorzien, dan is de maximale afstandvandekloddersgipslijm200mm.Doorvoeringen en sparingen wordenvan te voren uitgesneden. Bij groteresparingen wordt een strook gipslijmrondomderandaangebracht.Deplatenwordenovereindgezetentegendemuur geplaatst op bijvoorbeeld een paarstrookjes gipskartonplaat. Met behulpvaneenreieneenwaterpaswordendeplatenuitgerichtenaangeklopt.Letop!Zodradegipslijmbegintuit teharden,magdeplaatnietmeerwordenaangeklopt.
�. Wandbekledingen, voorzetwanden en schachtwanden
Handboek droge afbouw |
13�
1/3 1/3 1/3 1/2 1/2
Verdelingbij9,5mm Verdelingbij12,5mm Verdelingbijminerale gipskartonplaten. gipskartonplatenengeïsoleerde wolplaten.Eerstvertin- gipskartonplaten laagaanbrengen,daarop aandekantenstrook gipslijmenkloddersop demiddenstrook.
Binnenhoekmet Buitenhoekmetgipskartonplaatverlijmd. gipskartonplaatverlijmd.
hoekbeschermer
platenlijm
gipskartonplaat
�. Wandbekledingen, voorzetwanden en schachtwanden
13�
Handboek droge afbouw |
Dilataties
De dilatatievoegen van de bouwdelenmoetenwordenaangehouden.Bijwand-lengtesgroterdan15metermoetendila-taties worden aangebracht. Zie voor-beelden.
Geïsoleerdegipskartonplaten
Dilatatievoegmetgipsstrook. Dilatatievoegmetprofiel.
hoekbeschermer
platenlijm
plaatmetEPS
Buitenhoekmetgeïsoleerde Binnenhoekmetgeïsoleerdegipskartonplaatverlijmd. gipskartonplaatverlijmd.
4.2VoorzetwandenSoortenvoorzetwanden
- Vrijstaandopeenstaalskelet,geen contactmetdeachterliggendewand. - Vrijstaandopeenhoutskelet,geen
contactmetdeachterliggendewand.
- Metafstandhoudersenstalen profielen.
Afbeeldingen Lafarge
�. Wandbekledingen, voorzetwanden en schachtwanden
Handboek droge afbouw |
138
Enkelesoortenafstandhouders/montagebeugels.
Opmerking:Hetisaantebevelentussenafstandhouderenmuurakoestischbandaan tebrengenvooreengoedeontkop-peling.
- Opeenuitgelijndregelwerkvanhout directopderuwemuur.
Waaromvoorzetwanden
- Verbeteringvangeluidsisolatie(zieookhoofdstuk3:geluid).- Verbeteringvanwarmteisolatie.- Verbeteringvanbrandwerendheid(zieookhoofdstuk3:brand).- Wegwerkenvanleidingen,afvoerenendergelijke.
Verbeteringvangeluidsisolatie(Bron:brochurevoorzetwandenSBR).
Voorzetwandenmet als doel de geluidsisolatie te verbeterenmoeten zijn samen-gestelduitbuigslapmateriaal,zoalsgipskartonplatenenlichtemetalenprofielen.Wilmenmeteenvoorzetwandeenvoldoenderesultaatbereikendanmoetengeluids-lekkenwordenvermeden,tevensdientaandachttewordenbesteedaanflankerendegeluidsoverdracht.Flankerendegeluidsoverdrachtspeelteenminderbelangrijkerolbijhoutenvloerenengipskartonplaatwanden.Hierkunnendanookhogereverbete-ringenworden bereikt bij toepassing van voorzetwanden.Niet elke voorzetwandgeefteenverbetering!Lichte,buigstijvematerialenzoalsgipsblokkenencellenbe-tonzijnongeschikt.Hetgeluidwordtdoordezematerialenextraafgestraald.Eendergelijkevoorzetwandkandegeluidsisolatiezelfsverminderen.Destezwaarderdeachterliggendeconstructiedestelagerdeverbeteringzalzijn.Bijvoorbeeld:Mogelijkeverbeteringendoorvoorzetwandenop:
- steensmuur 475kg/m2 → 3dB- halfsteensmuur 200kg/m2 → 6dB- lichteblokkenwand 80kg/m2 →10dB
Vooreenverbeteringvan5dBofzelfsmeermoetendeomstandighedengunstigzijnenvaakextrainspanningenwordengeleverd,zoalshettevensbekledenvande aangrenzende vloer, het plafond en(een deel van) de aangrenzende wan-den.
Devoorzetwandwordtopenigeafstandvandeachterliggendeconstructieaange-bracht.Hoe groter de afstand en hoe hogerhet gewicht, met behoud van de buig-slapte,destebeterisdewerkingvandevoorzetwand over een breed frequen-tiegebied. Meerdere lagen gipskarton-platengeveneenhogeregeluidsisolatiedanééndikke.Despouwvaneengoedevoorzetwandisminimaal40mm.In de spouw kunnen echter allerlei re-flecties ontstaan.Omdit tegen te gaankanindespouweengeluidsabsorberendmateriaalwordenaangebracht:bijvoor-beeldglas-ofsteenwol.
�. Wandbekledingen, voorzetwanden en schachtwanden
- Metafstandhouders/montagebeugels enhoutenregels.
13�
Handboek droge afbouw |
Hetabsorptiemateriaalmoetaandevol-gendeeisenvoldoen.- Hetmoetminderstijfzijndandestijfheidvandeluchtlaagteneindedemassa-veer-resonantie niet te verho-gen.
- Hetmateriaalmoetaanhetoppervlakweinig reflecterend zijn. Het moetvoldoendedoorblaasbaarzijn, anderswordt de effectieve luchtspouw ver-kleind.
De spouw moet voor minimaal 70%gevuldzijn.Despouwvullingheeftduseenaanvullenderol.Kunststofschuimen, zoals polystyreenen polyurethaan,met een gesloten cel-structuurzijnongeschiktalsspouwvul-ling en kunnen zelfs de geluidsisolatieverslechteren.
Verbeteringvanwarmteisolatie(Bron:Jellema7a)
Voorzetwanden met als enige doel dewarmte isolatie te verbeteren hoevennietlosvandeachterliggendeconstruc-tietewordenopgebouwd.Hierspeeltdedikte ende lambda (λ)-waardevanhetisolatiemateriaaleenbelangrijkerol.In een gebouw vindt voortdurend uit-wisselingvanwarmteplaats.Dewarm-testroomΦtreedtopvanhogenaarlagetemperaturen.
Dewarmtestroomisafhankelijkvan:- temperatuurverschil;- dediktevandeconstructie;- warmtegeleidingscoëfficiënt,deλ-waarde.Ditiseenmateriaaleigenschap.
Bij grote materiaaldikte is de warmte-stroomgering,bijkleinediktegroot.Bij goed geleidend materiaal is de λgroot en dewarmtestroomgroot. Is deλkleindanisdewarmtestroomkleinenhetmateriaalwarmte-isolerend.
Bijvoorbeeld:λvanstilstaandelucht=0,025W/mK,luchtisgoedwarmte-isolerend;λvanstaal=50W/mK,staalgeleidtwarmtedusgoed,dusslechtwarmte-isolerend.
Geïsoleerde gipskartonplaten kunnen als isolerende bekleding uitstekend wordentoegepast.De voorzetwandenmet stalen profielen,maar ook diemet houten stijlen, hebbenhetnadeelterplaatsevandestijlenkoudebruggentekunnenveroorzaken.Koudebruggenzijnthermischzwakkeplekkenineengeïsoleerdescheidingsconstructie.Terplaatsevandezeplekkenvloeitmeerwarmteweg.DewarmteweerstandRcvaneenconstructiegaathierdoorachteruit.DeRc-waardeisdesomvanallemateriaallageninclusiefluchtspouwen.
Rmisdewarmteweerstandvaneenlaag,informulevorm:
dRm=-----m2K/W(dinmeter)λ0,1Bijvoorbeeld100mmmineralewolRm=------=2,5m2K/W0,04
HetBouwbesluiteisteenRc-waardevan2,5m2K/Wvoorbuitenwanden,dakenenbeganegrondvloeren.Ooktussenbijvoorbeeldwoonkamerengarage.
Bijbuitenwandenkunnenvoorzetwandenhiervooreengoedeoplossingzijn.VoorhetberekenenvandeRc-waardenzijngoedecomputerprogramma’sbeschik-baar.Dezehoudenook rekeningmetdekoudebruggendieontstaandoordepro-fielen.Bij het berekenenvande totaleR-waarde (Rl=warmteweerstand luchtop lucht)worden ook zogenaamde overgangsweerstandenmeegerekend.De luchtlaag dichttegendeconstructie,aanbinnen-enbuitenkant,staatminofmeerstilenheeftdusookeenwarmteweerstand.Mengebruikthiervoorvastewaarden aandebinnenkantRi=0,13m2K/W, aandebuitenkantRe=0,04m2K/W.Vooreennietofzwakgeventileerdespouwmeteendiktevanminimaal10mmwordteenwarmteweerstandaangehoudenvanRspouw=0,17m2K/W.
Inprincipeishetaandebinnenkant,warmezijde,isolerenbouwfysischgezienfout.Tochiseenna-isolatieaandebuitenkant,koudezijde,meestalnietmogelijkenmoetmenwelkiezenvoordebinnenzijde.Hetprobleemdatkanontstaanisinwendigecondensatie.Ervindtvoortdurenduit-wisselingvanvochtplaats,ditiswaterdampdiffusie.Ervindteenstromingplaatsvanplekkenmeteenhogeconcentratienaarplekkenmeteenlageconcentratiewaterdamp.Lucht kan een zekere hoeveelheidwaterdampbevatten.Dit is afhankelijk van detemperatuur.Luchtvan200Ckanmaximaal17,3gr/m3waterdampbevatten.
�. Wandbekledingen, voorzetwanden en schachtwanden
Handboek droge afbouw |
1�0
DerelatieveluchtvochtigheidRVenhetdauwpunt
Stel,luchtvan200Cbevat10gr/m3waterdamp(max.17,3gr./m3).10RV=-----x100%=57,8%17,3Luchtvan100Ckanmaximaal9,4gr/m3waterdampbevatten.Stel,luchtvan100Czou10gr/m3waterdampbevatten,(ditisfeitelijknietmogelijk)10RV=----x100%=meerdan100%,duscondensatie.(Overtolligvochtslaatneer)9,4
1 2 3 1 2 34
Detemperatuurwaarbijnaafkoeling,bijgelijkblijvendedruk,vanvochtigeluchtdeRVjuist100%wordtishetdauwpunt.Hetdauwpuntisduseentemperatuurengeenpuntineenconstructie.Innevenstaandvoorbeeldtreedtinwen-dige condensatie op in hetmetselwerkenineenstukjevandeisolatie.De geregelde aanwezigheid van zo’nnatte laag zal de warmteweerstand Rcvan de constructie verminderen.Waar-doornogmeervochtkanontstaan.Verderkancondensatieindeconstructieleidentotaantastingvandematerialen.Bijvoorbeeld indien hout in een con-structieaanwezigis,tothoutrot.Vooralbij daken kan dit leiden tot grote pro-blemen.Ingevalvanmetselwerkkanditleidentotvorstschadedoorijsvorming.
Eenbouwfysischjuisteconstructieheeftisolatieaandekoudezijdeofdedamp-remmeraandewarmezijde.Indieneraandebinnenzijdegeïsoleerdmoetworden, is een dampremmer aante bevelen.Het is altijdverstandig eendergelijkeconstructieopcondensatietelatendoorrekenen.Het kan zo zijn dat enige condensatiegeenprobleemgeeft indiendedroginghet ruimschoots van de condensatiewint.Er bestaan goede bouwfysische calcu-latieprogramma’s.
Inwendigecondensatie,isolatieaan Geeninwendigecondensatie,doordebinnenzijde aanbrengendampremmer
--------=maximaledampspanningslijn dampremmer(3)_____=werkelijkedampspanningslijn
1=metselwerk(buiten) 1=metselwerk(buiten)2=isolatie(binnen) 2=isolatie(binnen)3=gipskartonplaat 4=gipskartonplaat
�. Wandbekledingen, voorzetwanden en schachtwanden
1�1
Handboek droge afbouw |
Verbeteringvanbrandwerendheid
Voorzetwandenmetgipskartonplatenlenenzichuitstekendvoorhetverbeterenvandebrandwerendheidvanachterliggendeconstructies.Zoalsbijvoorbeeldstaalconstruc-tiesenbetonwanden.ZievoordeberekeningvanbrandwerendheidvoorzetwandenHoofdstuk3:Brand.MetééngipskartonplaattypeFbereiktmenaleenbrandwe-rendheidvan30minuten.
Wegwerkenvanleidingen,afvoerenendergelijke
Metvoorzetwandenopeenmetalenofhoutenregelwerkkunnenleidingenenderge-lijkeuitstekendwordenweggewerkt.
Ookhierkanaanalleeisenwatbetreftgeluidsisolatieenbrandwerendheidwordenvoldaan.
Maximalewandhoogtesvrijstaandevoorzetwandenenvolledigewanden(volgensDIN18183)
Algemeen:(volgensDIN4103)
Toepassingsgebied1= ruimteswaarkleinegroepenmensensamenkomen,bijvoorbeeldinwoningen,hotelkamers,kantorenenziekenhuizeninclusiefdegangen.
Toepassingsgebied2= ruimteswaargrotegroepenmensensamenkomen,bijvoorbeeldhoorzalen,vergaderzalen,bioscoopzalen,schoolvertrekkenententoonstellingsruimten.
(Ditgeldtookvoorwandentussenruimteswaareenhoogteverschiltussendevloerenisvanmeerdan1meter,bijvolledigewanden.)
Tabelmaximalehoogtesvrijstaandevoorzetwanden(inmm)
wandtype wanddikte plaatdikte toepassingsgebied 1 toepassingsgebied 2C-1/50/62,5 62,5 12,5 2500 -C-2/50/75 75 2x12,5 2600 -C-1/75/87,5 87,5 12,5 3000 2500C-2/75/100 100 2x12,5 3500 2750C-1/100/112,5 112,5 12,5 4000 3000C-2/100/125 125 2x12,5 4250 3500
Indienonverhoopthogerewandhoogtesnoodzakelijkzijn,dienendewandenaandeachterliggendeconstructieopdemaximalewandhoogtestewordenondersteunddoormiddelvanbijvoorbeeldontkoppeldeafstandhouders.
�. Wandbekledingen, voorzetwanden en schachtwanden
Handboek droge afbouw |
1�2
4.3SchachtwandenSchachtwandenenvoorzetwandenhebbenveelgemeen.Hetgroteverschilzitindetoepassing.Voorzetwandenstaanaltijdvóóriets,erisaltijdeenachterconstructieaanwezig.Ditisniethetgevalbijschachtwanden.Schachtwandenstaanrondeenopeningineenvloer.Deeisenliggenookanders,omdatbijvoorzetwandendeachterliggendeconstructiemeetelt.Ditkanbijschachtwandendusniet.Deopbouwvaneenschachtwandkanverschillen.Meestalisaanéénzijde,debui-tenzijde,eenbeplating.Wilmentocheenvolledigewandopbouwdanisonderstaan-demethodeeenmogelijkheid.
Erdientwelrekeningmeetewordengehoudendatuitoogpuntvanbrandwerend-heiddelaagaandebinnenzijdevanminimaal10mmonbrandbaarmateriaalmoetzijn.Gipskartonplaatofgipsvezelplaatisdannietgeschikt!Dezewordennietalsonbrandbaarbeschouwd.MateriaalmoetklasseA1zijn.Bijvoorbeeldeengipsplaatmeteenglasvliesinplaatsvankarton.Bovenstaandekanuiteraardookmetmeer-derelagenbeplatingwordenuitgevoerd.VoorbrandwerendheidvanschachtwandenwordtookverwezennaarHoofdstuk3:Brand.
1 2
3 4
VoorbeeldBrandwerendheid60minuten:
Opbouw:profielen50mmmetde rug-gentegenelkaarsteenwoldik50mm,ρ45kg/m³,gipskartonplaten2x12.5mmTYPEF.
50-20ts;d=1x2,5d-9+0+(0,6------3√452)30
=53,5+0+7,59 =61minuten
Meestal geldt voor schachtwanden eenWBDOvan60minuten.
�. Wandbekledingen, voorzetwanden en schachtwanden
1�3
Handboek droge afbouw |
Geluidsisolatie(Bron:rapportPeutz,RA708-5LafargeGips)
Omhetgeluidsniveauvanstandleiding-ennaardeaangrenzenderuimtentever-minderen,wordenschachtentoegepast.Hetgeluidsniveaubinnenineenschachtzalveranderen,afhankelijk van de opbouw van deschacht. Meestal wordt een dergelij-ke schacht tegen een massieve, vaakwoningscheidende wand gebouwd. Destandleidingdientaltijdaandezezwarewandtewordenbevestigd.
Afgezien van de opbouw van eenschachtwand is ook het schachtwand-materiaalvanbelang.Menkanookdestandleidingzelfisole-ren. Een positieve verbetering wordtverkregenbijtoepassingvaneenflexibelporeusmateriaal,bijvoorbeeldmineralewol, met een luchtdichte toplaag. Iso-latiemateriaal met gesloten cellen zo-als PUR en PIR zijn ongeschikt. Ookde soort standleiding is van invloed.Door toepassing van geluidsdempendeleidingsystemenkan2tot8dBwordengewonnen.De invloed van de schachtafmetingen,het akoestisch volume, is beperkt.Eengrotere schachtafmetinggeeft ca.2dBverbetering.Beterishetommateriaalmeteengoe-degeluidsabsorptieindeschachtaantebrengen, bijvoorbeeld tegen de achter-wand.Ditkaneenverbeteringopleverenvan5tot13dB.
EnkeledoorPeutzgetesteschachtwanduitvoeringen
Schachtwand:D-1/45+MW40
Schachtwand:D-2/45+MW40
Schachtwand:D-1/45+MW40+C-1/45/57,5+MW40
�. Wandbekledingen, voorzetwanden en schachtwanden
Handboek droge afbouw |
1��
InverbandmetdebrandwerendheidisgekozenvoortypeF.InonderstaandetabelkomtéénwandvoormettypeA.
SW=Schachtwand.D=Dubbeleprofielen,inditgevalmetderuggentegenelkaar.EisBouwbesluitmaximalegeluidsniveauwaarde:30dB(A).Indiendewaardevanhetgeluidniveauindeschachtbekendis,kandejuisteschachtwandwordengekozen.
afbeelding type opbouw massa frequentie Rw125 250 500 1000 2000 4000
C-1/45/57,5 1x12,5 type F 10,5kg/m2 17 21 26 30 27 26 28
C-2/45/70 2x12,5 type F 21,0kg/m2 22 27 32 36 34 35 34
C-11/45/70 1x12,5 type A+MW40 +40mm MW 20,0kg/m2 18 31 43 53 49 45 41
SW:D-1/45 1x12,5 type F+MW40 +40mm MW 12,0kg/m2 17 21 27 34 34 38 31
schachtzijde
SW:D-2/45 2x12,5 type F+MW40 +40mm MW 22,0kg/m2 22 27 33 40 41 44 37
schachtzijde
SW:D-1/45+ 2x(1x)12,5MW40+ Type F+2x 22,0kg/m2 18 31 44 57 56 54 41C-1/45/57,5+ MW40MW40
�. Wandbekledingen, voorzetwanden en schachtwanden
1��
Handboek droge afbouw | �. Scheidingswanden
5. Scheidingswanden:lichte,niet-dragendemontagewanden5.1WandcodesCode-opbouw.Decombinatiesvanlet-tersencijfersbetekenenhetvolgende:
C-11/45/70+MW40C =enkelestijlCC =dubbelestijlnaastelkaarmet eenkleinetussenruimte(5mm)CC* =dubbelestijlnaastelkaarmet
eenkleinetussenruimtemaardangekoppeld
C-11/45/70+MW4011 =éénlaaggipskartonplatenaan elkekant22 =tweelagengipskartonplatenaan elkekant33 =drielagengipskartonplatenaan elkekant21 =tweelagengipskartonplatenaan
éénkantenéénlaagaandeanderkantenz.
C-11/45/70+MW4045 =debreedtevandestijlen
C-11/45/70+MW4070 =detotalewanddikte
C-11/45/70+MW40MW =1laagmineralewol2MW=2lagenmineralewol (bijdubbelestijlen!)
C-11/45/70+MW4040 =diktemineralewol
Dus:C-11/45/70+MW40betekent:wandmetenkelestijlen,metaanelkekant1gipskartonplaat,opeenC-profielvan45mm.Deto-taledikteis70mm.Ditbetekentaanelkekanteengipskartonplaatvan12,5mm.Indespouw40mmmineralewol.
C-12/….betekentdusookéénplaataanéénkantentweeaandeanderekant(zieookC-21).
Bijvoorzetwandengeldthetzelfdeprincipe.
C-1/50/62,51 =éénlaagaanéénkant50 =breedtevandestijl62,5 =totalewanddikte,waaruitde plaatdikteweerkanworden afgeleid
Wandtypes
Voorzetwanden,zieookhoofdstuk4
C-1/50/62,5C-2/50/75C-1/75/87,5C-2/75/100C-1/100/112,5C-2/100/125
Enkelestijlenenenkelebeplating Enkelestijlenendubbelebeplating
C-11/40/70 C-22/50/100C-11/40/70+MW30 C-22/50/100+MW40C-11/45/70 C-22/75/125C-11/45/70+MW40 C-22/75/125+MW60C-11/50/75 C-22/100/150C-11/50/75+MW40 C-22/100/150+MW75C-11/75/100C-11/75/100+MW60C-11/100/125C-11/100/125+MW75
Enkelestijlenendrievoudigebeplating
C-33/50/125C-33/50/125+MW40C-33/75/150C-33/75/150+MW60C-33/100/175C-33/100/175+MW75
Handboek droge afbouw |
1��
�. Scheidingswanden
Dubbelestijlen,nietgekoppeld Dubbelestijlen,gekoppelddubbelebeplating dubbelebeplating
CC-22/45/145+MW40 CC*-22/45/145+MW40CC-22/45/145+2MW40 CC*-22/45/145+2MW40CC-22/50/155+MW40 CC*-22/50/155+MW40CC-22/50/155+2MW40 CC*-22/50/155+2MW40CC-22/75/205+MW60 CC*-22/75/205+MW60CC-22/75/205+2MW60 CC*-22/75/205+2MW60CC-22/100/255 CC*-22/100/255CC-22/100/255+MW75 CC*-22/100/255+MW75CC-22/100/255+2MW75 CC*-22/100/255+2MW75
Dubbelestijlen,nietgekoppeld Dubbelestijlen,gekoppelddrievoudigebeplating drievoudigebeplating
CC-33/100/280 CC*-33/100/280CC-33/100/280+MW75 CC*-33/100/280+MW75CC-33/100/280+2MW75 CC*-33/100/280+2MW75
Verschillende soorten platen (zieHoofdstuk2,Gipskartonplaten)kunnenmetspecialeschroeven(zieHoofdstuk2,Bevestigingsmiddelen)zondervoor-borenopspecialemetalenprofielen(zieHoofdstuk 2, Metalen profielen) wor-denbevestigd.De platen worden meestal verticaaltoegepastopstijlenmeteenhartophart(h.o.h.)afstandvan600mmbijplatenmeteendiktevanaf12,5mm.In natte ruimtes en bij dunnere platenwordt de h.o.h.-afstand verkleind. Dithangt mede af van het type plaat:A,F,H, IofRofeencombinatievandelaatste4.Bij ronde wanden wordt de h.o.h.-af-standeveneensaangepast. Ineen laterstadium worden deze wanden behan-deld.
Demontage
Op de vloer en het plafond wordt deplaats bepaaldwaar dewandmoet ko-men. Ook de plaats van de aanslui-tendewanden,deuropeningenenandereopeningen worden aangeven. Het afte-kenenkanhetbestemeteensmetlijnenbouwlaser.Hetisaantebevelendetotalewanddikteaftetekenen.
Vervolgens worden de onderregels, U-profielen, op de vloer bevestigd en debovenregelsaanhetplafond.Deonder-en bovenregels worden van tevorenvoorzienvanakoestischband(zieHoofd-stuk 2, Afdichtingsband). De stijlen,C-profielen, worden 10-15 mm kortergekniptdandeafstandtussendeonder-en bovenregel. De U-profielen wordenbevestigd met slagpluggen h.o.h. 800mm(minimaal2stuksperwandlengte).Daarnawordeneerstdestijlentegende
aansluitende bouwkundige constructiegeplaatst en ook voorzien van akoes-tisch band en met slagpluggen h.o.h.800mm(minimaal3perwandhoogte)vastgezet.Devolgendestijlenwordentussendeboven-enonderregelgescho-venmeteenh.o.h.-afstandvanca.600mm.DeC-profielendienenmetdeopeningin dezelfde richting te staan. Tevensdient er op teworden gelet dat de inde stijlen aanwezige sparingen voorleidingen op dezelfde hoogte komen.De onder- en bovenregels kunnen terverlenging koud tegen elkaar wordengelegd.Indien de stijlen moeten worden ver-lengd kunnen deze in elkaar wordengeschoven door ze 1800 ten opzichtevan elkaar te draaien. Beide flenzenzijnvoorditdoelongelijkvanafmetinggemaakt (zieHoofdstuk 2, Profielen).Deze koppelingen mogen niet in het
5.2Opbouwgipskartonplaatwandenopmetalenprofielen
1��
Handboek droge afbouw | �. Scheidingswanden
middenvandewandwordenuitgevoerdenmoetenafwisselendonderenbovenindewandwordengeplaatst.Deover-lapisminimaal500mm.Deprofielenwordengefixeerdmeteenfixeertangofmetschroevenbevestigd.
De gipskartonplatenworden op lengte gesneden, ca.10mm korter dan dewand-hoogte.Deplatenwordenmetbehulpvaneenvoet-ofhandhefboomtegenhetplafondge-drukt.Destijlenwordennuexactophunplaatsverticaalwaterpasgesteld,opplaatbreedteenhalveplaatbreedte.Aanéénzijdevandewandwordtbegonnenmeteenhelegips-kartonplaat,aandeanderezijdemeteenhalveplaat.Opdezewijzekomendenadenniettegenoverelkaar.Erwordtbegonnenmetschroevenenbeplatenvanafdeopenzijdevanhetprofiel(zieookHoofdstuk2,Bevestigingsmiddelen).Bijdubbelebe-platingmoetenookdeinhetzichtkomendeplatenverspringendwordenaangebrachttenopzichtevandeeerstelaagplaten.Nahetaanbrengenvandegipskartonplatenaanéénkantvandewandkunnenleidin-gen,wandcontactdozen,voorzieningenvoorhetophangenvanzwarevoorwerpenenmineralewolworden aangebracht.Daarnawordt dewand aande andere kantgesloten.Bijdubbelebeplatingwordtdebuitenstelaagh.o.h.maximaal250mmgeschroefd.Debinnenstelaagmaximaal750mm.Denadenwordenafgewerktzoalsomschreveninhoofdstuk2,voegmateriaal.Daarnawordtdeplinth.o.h.maximaal600mmopdeonderregelgeschroefd.
Tabelminimaleschroeflengtesinmetalenprofielen.
Toepassingfixeertang
Fixeertang
Monterenvandeplatenvanaf Voethefboom Handhefboomdeopenzijde
Plaatdikte Aantal lagen Lengte schroef in mm in mm6,5 1 25
2 25
9,5 1 252 35
12,5 1 252 353 55
15,0 1 352 45
18,0 1 352 55
20,0 1 352 55
Handboek droge afbouw |
1�8
Tabelmaximalewandhoogtes
Type wand Toepassingsgebied 1 Toepassingsgebied 2
C-11/40/70C-11/45/70C-11/50/75C-11/75/100C-11/100/125C-22/50/100C-22/75/125C-22/100/150C-33/50/125C-33/75/150C-33/100/175CC-22/45/145CC-22/50/155CC-22/75/205CC-22/100/255CC*-22/45/145CC*-22/50/155CC*-22/75/205CC*-22/100/255CC-33/100/280CC*-33/100/280
280028003000450050004000550065004500600070002600260035004250450045006000650047507000
n.v.t.n.v.t.275037504250350050005750400055006500n.v.t.n.v.t.27503500400040005500600040006500
�. Scheidingswanden
1��
Handboek droge afbouw |
Profieltype Profiel Toepas- Enkele beplating 12,5mm Dubbele beplating 2x12,5mm afstand h.o.h. singsgebied Staaldikte mm Staaldikte mm
0,6 0,75 1,0 1,5 2,0 0,6 0,75 1,0 1,5 2,0
3,00 3,34 3,84 4,63 5,28 3,75 4,18 4,79 5,79 6,60
2,75 3,06 3,52 4,25 4,84 3,44 3,83 4,39 5,31 6,05
3,68 4,09 4,70 5,68 6,47 4,59 5,12 5,87 7,10 8,09
3,37 3,75 4,31 5,20 5,93 4,21 4,69 5,38 6,50 7,41
4,24 4,73 5,42 6,55 7,47 5,30 5,91 6,78 8,19 9,34
3,89 4,33 4,97 6,01 6,85 4,86 5,42 6,22 7,51 8,56
4,05 4,52 5,19 6,29 7,34 5,16 5,76 6,62 8,03 9,36
3,71 4,14 4,76 5,77 6,73 4,73 5,28 6,06 7,36 8,58
4,96 5,53 6,35 7,71 8,82 6,32 7,05 8,10 9,83 11,24
4,55 5,07 5,82 7,07 8,08 5,80 6,46 7,43 9,01 10,31
5,73 6,39 7,34 8,90 10,18 7,30 8,14 9,36 11,35 12,98
5,25 5,85 6,73 8,16 9,33 6,69 7,46 8,58 10,41 11,90
4,95 5,37 6,35 7,72 8,85 6,44 6,99 8,26 10,04 11,50
4,54 4,93 5,82 7,08 8,11 5,90 6,40 7,57 9,20 10,54
6,06 6,76 7,78 9,46 10,84 7,88 8,79 10,11 12,29 14,09
5,56 6,20 7,13 8,67 9,93 7,22 8,06 9,27 11,27 12,91
7,00 7,81 8,98 10,92 12,51 9,10 10,15 11,68 14,19 16,27
6,42 7,16 8,23 10,01 11,42 8,34 9,31 10,70 13,01 14,91
C-50
C-75
C-100
600
400
300
600
400
300
600
400
300
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
1
2
Tabelberekendemaximalewandhoogtenvanenkeleveelvoorkomendewandeninmeters.
Bovenstaande tabel dientmet enig beleid teworden toegepast.Het is gebaseerd op een inDuitsland ontwikkelde reken-methode.
Maximalewandhoogtesvrijstaandevoorzetwandenenvolledigewanden(volgensDIN18183)
Algemeen:(volgensDIN4103)
Toepassingsgebied1=Ruimteswaarkleinegroepenmensensamenkomen,bijvoorbeeldinwoningen,hotelkamers,kantorenenziekenhuizeninclusiefdegangen.
Toepassingsgebied2=Ruimteswaargrotegroepenmensensamenkomen,bijvoorbeeldhoorzalen,vergaderzalen,bioscoopzalen,schoolvertrekkenententoonstellingsruimten.(Ditgeldtookvoorwandentussenruimteswaareenhoogteverschiltussendevloerenisvanmeerdan1meter,bijvolledigewanden.)
�. Scheidingswanden
Handboek droge afbouw |
1�0
�. Scheidingswanden
Wandtype C-11/40/70(+MW30)
Plaattype :ADikte :15mmStijl :a=40mm
Mineralewol: d=30mm-steenwolminimaal 33kg/m3
-glaswolminimaal 15kg/m3
Brandwerendheid:-zondermineralewol :42minuten-metsteenwol35kg/m3 :43minuten
Geluidsisolatie:-zondermineralewol :Rw=34(-3;-5)-metmineralewol :Rw=41(-4;-11)
Maximalewandhoogteinmm:-toepassingsgebied1 :2800-toepassingsgebied2 :n.v.t.
Zondermineralewol
Met30mmmineralewol
5.3Wandtypes
1�1
Handboek droge afbouw | �. Scheidingswanden
Zondermineralewol
Met40mmmineralewol
WandtypeC-11/45/70(+MW40)
Plaattype :ADikte :12,5mmStijl :a=45mm
Mineralewol :d=40mm-steenwolminimaal 33kg/m3 -glaswolminimaal 15kg/m3
Brandwerendheid:-zondermineralewol :34minuten-metsteenwol35kg/m3:38minuten
Geluidsisolatie:-zondermineralewol :Rw=33(-2;-6)-metmineralewol :Rw=39(-4;-10)
Maximalewandhoogteinmm.:-toepassingsgebied1 :2800-toepassingsgebied2 :n.v.t
Handboek droge afbouw |
1�2
WandtypeC-11/50/75(+MW40)
Plaattype :ADikte :12,5mmStijl :a=50mm
Mineralewol :d=40mm-steenwolminimaal 33kg/m3
-glaswolminimaal 15kg/m3
Brandwerendheid:-zondermineralewol :34minuten-metsteenwol35kg/m3 :38minuten
Geluidsisolatie:-zondermineralewo :Rw=33(-2;-6)-metmineralewol :Rw=39(-4;-10)
Maximalewandhoogteinmm:-toepassingsgebied1 :3000-toepassingsgebied2 :2750
Zondermineralewol
Met40mmmineralewol
�. Scheidingswanden
1�3
Handboek droge afbouw |
WandtypeC-11/75/100(+MW60)
Plaattype :ADikte :12,5mmStijl :a=75mm
Mineralewol :d=60mm-steenwolminimaal 33kg/m3
-glaswolminimaal 15kg/m3
Brandwerendheid:-zondermineralewol :34minuten-metsteenwol35kg/m3 :41minuten
Geluidsisolatie:-zondermineralewol :Rw=35(-2;-7)-metmineralewol :Rw=42(-5;-12)
Maximalewandhoogteinmm:-toepassingsgebied1 :4500-toepassingsgebied2 :3750
Zondermineralewol
Met60mmmineralewol
�. Scheidingswanden
Handboek droge afbouw |
1��
WandtypeC-11/100/125(+MW75)
Plaattype :ADikte :12,5mmStijl :a=100mm
Mineralewol :d=75mm-steenwolminimaal 33kg/m3
-glaswolminimaal 15kg/m3
Brandwerendheid:-zondermineralewol :34minuten-metsteenwol35kg/m3 :43minuten
Geluidsisolatie:-zondermineralewol :Rw=36(-2;-7)-metmineralewol :Rw=43(-4;-11)
Maximalewandhoogteinmm:-toepassingsgebied1 :5000-toepassingsgebied2 :4250
�. Scheidingswanden
Zondermineralewol
Met75mmmineralewol
1��
Handboek droge afbouw |
WandtypeC-22/50/100(+MW40)
Plaattype :ADikte :12,5mmStijl :a=50mm
Mineralewol :d=40mm-steenwolminimaal 33kg/m3
-glaswolminimaal 15kg/m3
Brandwerendheid:-zondermineralewol :69minuten-metsteenwol35kg/m3 :71minuten
Geluidsisolatie:-zondermineralewol :Rw=41(-1;-7)-metmineralewol :Rw=49(-5;-13)
Maximalewandhoogteinmm:toepassingsgebied1 :4000toepassingsgebied2 :3500
�. Scheidingswanden
Zondermineralewol
Met40mmmineralewol
Handboek droge afbouw |
1��
WandtypeC-22/75/125(+MW60)
Plaattype :ADikte :12,5mmStijl :a=75mm
Mineralewol :d=60mm-steenwolminimaal 33kg/m3
-glaswolminimaal 15kg/m3
Brandwerendheid:-zondermineralewol :69minuten-metsteenwol35kg/m3 :75minuten
Geluidsisolatie:-zondermineralewol :Rw=43(-1;-7)-metmineralewol :Rw=52(-5;-12)
Maximalewandhoogteinmm:-toepassingsgebied1 :5500-toepassingsgebied2 :5000
�. Scheidingswanden
Zondermineralewol
Met60mmmineralewol
1��
Handboek droge afbouw |
WandtypeC-22/100/150(+MW75)
Plaattype :ADikte :12,5mmStijl :a=100mm
Mineralewol :d=75mm-steenwolminimaal 33kg/m3
-glaswolminimaal 15kg/m3
Brandwerendheid:-zondermineralewol :69minuten-metsteenwol35kg/m3 :77minuten
Geluidsisolatie:-zondermineralewol :Rw=45(-2;-8)-metmineralewol :Rw=54(-4;-10)
Maximalewandhoogteinmm:-toepassingsgebied1 :6500-toepassingsgebied2 :5750
�. Scheidingswanden
Zondermineralewol
Met75mmmineralewol
Handboek droge afbouw |
1�8
WandtypeC-33/50/125(+MW40)
Plaattype :ADikte :12,5mmStijl :a=50mm
Mineralewol: d=40mm-steenwolminimaal 33kg/m3
-glaswolminimaal 15kg/m3
Brandwerendheid:-zondermineralewol :105minuten-metsteenwol35kg/m3 :108minuten
Geluidsisolatie:-zondermineralewol :Rw=47(-2;-8)-metmineralewol :Rw=55(-4;-12)
Maximalewandhoogteinmm:-toepassingsgebied1 :4500-toepassingsgebied2 :4000
Zondermineralewol
Met40mmmineralewol
�. Scheidingswanden
1��
Handboek droge afbouw |
WandtypeC-33/75/150(+MW60)
Plaattype :ADikte :12,5mmStijl :a=75mm
Mineralewol: d=60mm-steenwolminimaal 33kg/m3
-glaswolminimaal 15kg/m3
Brandwerendheid:-zondermineralewol :105minuten-metsteenwol35kg/m3 :111minuten
Geluidsisolatie:-zondermineralewol :Rw=49(-2;-8)-metmineralewol :Rw=58(-4;-10)
Maximalewandhoogteinmm:-toepassingsgebied1 :6000-toepassingsgebied2 :5500
�. Scheidingswanden
Zondermineralewol
Met60mmmineralewol
Handboek droge afbouw |
1�0
�. Scheidingswanden
WandtypeC-33/100/175(+MW75)
Plaattype :ADikte :12,5mmStijl :a=100mm
Mineralewol: d=75mm-steenwolminimaal 33kg/m3
-glaswolminimaal 15kg/m3
Brandwerendheid:-zondermineralewol :105minuten-metsteenwol35kg/m3 :113minuten
Geluidsisolatie-zondermineralewol :Rw=50(-2;-8)-metmineralewol :Rw=59(-3;-9)
Maximalewandhoogteinmm:-toepassingsgebied1 :7000-toepassingsgebied2 :6500
Zondermineralewol
Met75mmmineralewol
1�1
Handboek droge afbouw | �. Scheidingswanden
Met1x40mmmineralewol
Met2x40mmmineralewol
WandtypeCC-22/45/145(+MW40) (+2MW40)
Plaattype :ADikte :12,5mmStijl :a=2x45mm
Mineralewol: d=40mm-steenwolminimaal 33kg/m3
-glaswolminimaal 15kg/m3
Brandwerendheid:-met1xsteenwol35kg/m3 :72minuten-met2xsteenwol35kg/m3 :77minuten
Geluidsisolatie:-met1xmineralewol :Rw=56(-4;-11)-met2xmineralewol :Rw=57(-4;-12)
Maximalewandhoogteinmm:-toepassingsgebied1 :2600-toepassingsgebied2 :n.v.t.
Handboek droge afbouw |
1�2
WandtypeCC-22/50/155 (+MW40) (+2MW40)
Plaattype :ADikte :12,5mmStijl :a=2x50mm
Mineralewol: d=40mm-steenwolminimaal 33kg/m3
-glaswolminimaal 15kg/m3
Brandwerendheid:-met1xsteenwol35kg/m3 :72minuten-met2xsteenwol35kg/m3 :77minuten
Geluidsisolatie:-met1xmineralewol :Rw=57(-4;-11)-met2xmineralewol :Rw=58(-4;-12)
Maximalewandhoogteinmm:-toepassingsgebied1 :2600-toepassingsgebied2 :n.v.t.
�. Scheidingswanden
Met1x40mmmineralewol
Met2x40mmmineralewol
1�3
Handboek droge afbouw | �. Scheidingswanden
WandtypeCC-22/75/205 (+MW60) (+2MW60)
Plaattype :ADikte :12,5mmStijl :a=2x75mm
Mineralewol: d=60mm-steenwolminimaal 33kg/m3
-glaswolminimaal 15kg/m3
Brandwerendheid:-met1xsteenwol35kg/m3 :75minuten-met2xsteenwol35kg/m3 :83minuten
Geluidsisolatie:-met1xmineralewol :Rw=61(-5;-13)-met2xmineralewol :Rw=62(-5;-13)
Maximalewandhoogteinmm:-toepassingsgebied1 :3500-toepassingsgebied2 :2750
Met1x60mmmineralewol
Met2x60mmmineralewol
Handboek droge afbouw |
1��
WandtypeCC-22/100/255 (+MW75) (+2MW75)
Plaattype :ADikte :12,5mmStijl :a=2x100mm
Mineralewol: d=75mm-steenwolminimaal 33kg/m3
-glaswolminimaal 15kg/m3
Brandwerendheid:-zondersteenwol :69minuten-met1xsteenwol35kg/m3 :77minuten-met2xsteenwol35kg/m3 :87minuten
Geluidsisolatie:-zondermineralewol :Rw=49(-2;-8)-met1xmineralewol :Rw=63(-5;-12)-met2xmineralewol :Rw=65(-5;-13)
Maximalewandhoogteinmm:-toepassingsgebied1 :4250-toepassingsgebied2 :3500
Met1x75mmmineralewol
Met2x75mmmineralewol
�. Scheidingswanden
Zondermineralewol
1��
Handboek droge afbouw |
WandtypeCC*-22/45/145 (+MW40) (+2MW40)
Plaattype :ADikte :12,5mmStijl :a=2x45mm
Mineralewol :d=40mm-steenwolminimaal 33kg/m3
-glaswolminimaal 15kg/m3
Brandwerendheid:-met1xsteenwol35kg/m3 :72minuten-met2xsteenwol35kg/m3 :77minuten
Geluidsisolatie:-met1xmineralewol :Rw=53(-3;-9)-met2xmineralewol :Rw=53(-3;-8)
Maximalewandhoogteinmm:-toepassingsgebied1 :4500-toepassingsgebied2 :4000
Met1x40mmmineralewol
Met2x40mmmineralewol
�. Scheidingswanden
Handboek droge afbouw |
1��
WandtypeCC*-22/50/155 (+MW40) (+2MW40)
Plaattype :ADikte :12,5mmStijl :a=2x50mm
Mineralewol :d=40mm-steenwolminimaal 33kg/m3
-glaswolminimaal 15kg/m3
Brandwerendheid:-met1xsteenwol35kg/m3 :72minuten-met2xsteenwol35kg/m3 :77minuten
Geluidsisolatie:-met1xmineralewol :Rw=53(-3;-8)-met2xmineralewol :Rw=54(-3;-8)
Maximalewandhoogteinmm:-toepassingsgebied1 :4500-toepassingsgebied2 :4000
Met1x40mmmineralewol
Met2x40mmmineralewol
�. Scheidingswanden
1��
Handboek droge afbouw |
WandtypeCC*-22/75/205 (+MW60) (+2MW60)
Plaattype :ADikte :12,5mmStijl :a=2x75mm Mineralewol :d=60mm-steenwolminimaal 33kg/m3
-glaswolminimaal 15kg/m3
Brandwerendheid:-met1xsteenwol35kg/m3 :75minuten-met2xsteenwol35kg/m3 :83minuten
Geluidsisolatie:-met1xmineralewol :Rw=55(-3;-8)-met2xmineralewol :Rw=55(-3;-7)
Maximalewandhoogteinmm:-toepassingsgebied1 :6000-toepassingsgebied2 :5500
Met1x60mmmineralewol
Met2x60mmmineralewol
�. Scheidingswanden
Handboek droge afbouw |
1�8
WandtypeCC*-22/100/255 (+MW75) (+2MW75)
Plaattype :ADikte :12,5mmStijl :a=2x100mm
Mineralewol :d=75mm-steenwolminimaal 33kg/m3
-glaswolminimaal 15kg/m3
Brandwerendheid:-zondermineralewol :69minuten-met1xsteenwol35kg/m3 :77minuten-met2xsteenwol35kg/m3 :87minuten
Geluidsisolatie:-zondermineralewol :Rw=48(-2;-8)-met1xmineralewol :Rw=56(-4;-7)-met2xmineralewol :Rw=56(-3;-6)
Maximalewandhoogteinmm:-toepassingsgebied1 :6500-toepassingsgebied2 :6000
Met1x75mmmineralewol
Met2x75mmmineralewol
�. Scheidingswanden
Zondermineralewol
1��
Handboek droge afbouw |
WandtypeCC-33/100/280 (+MW75) (+2MW75)
Plaattype :ADikte :12,5mmStijl :a=2x100mm
Mineralewol :d=75mm-steenwolminimaal 33kg/m3 -glaswolminimaal 15kg/m3
Brandwerendheid:-zondermineralewol :105minuten-met1xsteenwol35kg/m3 :113minuten-met2xsteenwol35kg/m3 :123minuten
Geluidsisolatie:-zondermineralewol :Rw=55(-3;-9)-met1xmineralewol :Rw=70(-5;-12)-met2xmineralewol :Rw=72(-5;-12) Maximalewandhoogteinmm:-toepassingsgebied1 :4750-toepassingsgebied2 :4000
Met1x75mmmineralewol
Met2x75mmmineralewol
�. Scheidingswanden
Zondermineralewol
Handboek droge afbouw |
1�0
�. Scheidingswanden
WandtypeCC*-33/100/280 (+MW75) (+2MW75)
Plaattype :ADikte :12,5mmStijl :a=2x100mm
Mineralewol :d=75mm-steenwolminimaal 33kg/m3
-glaswolminimaal 15kg/m3
Brandwerendheid:-zondermineralewol :105minuten-met1xsteenwol35kg/m3 :113minuten-met2xsteenwol35kg/m3 :123minuten
Geluidsisolatie:-zondermineralewol :Rw=53(-2;-7)-met1xmineralewol :Rw=60(-3;-5)-met2xmineralewol :Rw=61(-4;-5)
Maximalewandhoogteinmm:-toepassingsgebied1 :7000-toepassingsgebied2 :6500
Met1x75mmmineralewol
Met2x75mmmineralewol
Zondermineralewol
1�1
Handboek droge afbouw | �. Scheidingswanden
5.4GebogenwandenGipskartonplaten zijn zeer geschiktvoorhetcreërenvanrondevormen.Metinachtneming van enkele regels, zo-als het op de juistewijze bevochtigen,de juiste plaatdikte en profielafstandkiezen,isbijnaallesmogelijk.
Deplaten
De platen buigen het gemakkelijkst inde lengte richting, een horizontale be-plating is dan ook aan te bevelen.Al-hoewel in principe de plaatdiktes 6,5,9,5en12,5mmtypeAkunnenwordengebogen,wordthiervoormeestalde6,5mmdikkeplaattoegepast.Dezeis,alofniet bevochtigd, makkelijker te buigen(zietabel).Hetbevochtigenenovereenmalvoor-buigenvandeplatenisaantebevelen,vooral bij kleinere stralen.Nahet dro-genkunnendeplatenophetframewor-den geschroefd. Dit geeft uiteindelijkeen beter resultaat zonder ongewenstespanningenindeplaat.Hetopdejuistewijzebevochtigen,meteenrollerofkwast,vandeplateniszeerbelangrijk.Gips kan geen trek opnemen, daaromzijn gipskartonplaten van een speciaalsoortkartonvoorzien.Ditdientdusalswapening.Deplatenmoetendaaromaandedrukzijdewordenbevochtigd.Dit isde kortste zijde, de binnenkant van dekromming(zieschets).Deplatenmogenvochtopnementotindekern,dochniettotdeanderekarton-zijde.Ditombrekentevoorkomen.Na het bevochtigen kan de plaat voor-zichtig over een mal worden gebogen(zie schetsen). Bij grotere stralen kanmendeplatenvoorzichtigdirectophetframe bevestigen. Vaak kan men vol-staanmetdebevochtigdeplaat rechtoptegen eenmuur te zetten,waardoor deplaatuitzichzelfaldoorgaatbuigen.
Hetbuigenovereenmal.
Dejuistewijzevanbevochtigen,altijdaandebinnenkantvandekromming.Deplaatnooitaanbeidezijdenbevochtigen!
Druk de plaat voorzichtigmet een plank in de juistevorm,plankvastzetten.Plaatlatendrogen.
Handboek droge afbouw |
1�2
Meestalwordtde6,5mmplaatdubbeltoegepast.Ditinverbandmetstabiliteit,geluids-enbrandeisen.Tweeplatenvan6,5mmkomendanovereenmetéénvan12,5mm.Alsmen de platen per zijdeoverdezelfdemalbuigt,moetrekeningworden gehouden met een klein ver-schiltussendeinwendigeenuitwendigestraal. Het kan dan noodzakelijk zijneenextrastijltemoetenbijplaatsen(zieschets).Opdezewijzekunnenookmeerderela-genwordentoegepast,alnaargelangdeeisen.
Doorverschilleninstraalextrastijlnodig.
Tabel:mogelijkhedenvoorhetbuigenvandeplatendirectophetframe.
X=mogelijk○=platenvantevorenbevochtigdovereenmalbuigenenlatendrogen
Deprofielen
Deverticalestijlenzijndezelfdealsbijrechtewanden,alleendehart-op-hartafstandisvariabel(zietabel).Voordeboven-enonderregelzijndiversemogelijkheden:deU-profielenkunnenwordeningekniptmeteenblikschaarenerzijnspecialevervormbareprofielenteverkrijgen(zieschetsen).
Afbeeldingen Lafarge.
Straal in mm 6,5 mm plaat 9,5 mm plaat 12,5 mm plaat
bevochtigd droog bevochtigd droog bevochtigd droog
>35003500-26002600-20002000-15001500-12001200 - 900 900 - 600 600 - 400 400 - 300
XXXXXX○○○
XXXXX____
XXX○○○___
XXX______
XX○○○○___
_________
BuigzaamL-profiel.
AfstandtussendeL-profielenwordtbepaalddoordestijlen.
�. Scheidingswanden
1�3
Handboek droge afbouw |
BuigzaamL-profiel.
Afbeeldingen Dingemans
Tabel:hart-op-hartmaatstijlafstanden.
A=50mmB=50mmC=25mm
Degeslotenzijdemoetalsbuitenhoekwordentoegepast.
Straal in mm Stijlafstand in mm
6,5 mm plaat 9,5 mm plaat 12,5 mm plaat
Zonder Met Zonder Met Zonder Metvoorbuigen voorbuigen voorbuigen voorbuigen voorbuigen voorbuigen
>35003500-26002600-20002000-15001500-12001200 - 900900 - 600600 - 400400 - 300
300200150150150
----
300300300300200200200150150
300200150150150100
---
400400300300200200
---
300200150150
-----
600600300300300300
---
�. Scheidingswanden
Handboek droge afbouw |
1��
�. Scheidingswanden
5.5Brandwerendebekledingvanstaalconstructies(zieookHoofdstuk3,Brand)
Staalconstructies kunnen weinig weer-standbiedenaanhogetemperaturen.Totca.4000Cbehoudtstaalzijnsterkte.Wanneerbrandeisenwordengestelddanmoetdeconstructiewordenbeschermd.Indezeparagraaf zalworden ingegaanophetbeschermendooreen isolerendebekleding.Inditgevalgipsplaten,gips-kartonplatenofgipsvezelplaten.
Voor de keuze en dikte van de bekle-dingzijneenaantalfactorenvanbelangnamelijk:- dekritiekestaaltemperatuur;- deprofielfactor,afhankelijkvantypeprofielenaardvandebekleding;
- dewijzevanverhitting:alzijdig,aan één,tweeofdriezijden;- devereistebrandwerendheidin minuten.
Paswanneerallebovengenoemdefacto-renbekendzijn,kandejuistebenodigdeplaatdiktewordenvastgesteld.
Kritiekestaaltemperatuur
De kritieke staaltemperatuur dient tewordenopgegevendoordeconstructeur,dezeweethoedestaalconstructiewordtbelast en welke veiligheidsfactorengelden.Meestal ligt deze temperatuur tussen400-6000C.Dithangtafvandebezwijk- belasting.Als de bezwijkbelasting al bijna isbereikt,zaldekritiekestaaltemperatuurnietveelhogerzijndan200C.Als er helemaal geen belasting op deconstructie is aangebracht, zal de kri-tieke temperatuur het smeltpunt vanstaalzijn,ongeveer10000C.Uitbovenstaandezalhetbelangvandejuiste kritieke staaltemperaturen duide-lijk zijn.Wilmendebenodigdebekle-dingdiktes van diverse fabrikantenmetelkaarvergelijkendan ishetzaakeerst
dekritieketemperaturenvasttestellenwaarmeeisgerekend.Bijdegegevensvandeleveranciervandebenodigdebekledingsmaterialendientdekritiekestaaltemperatuurtewordenvermeld.Hetgaathieromdeveiligheid!Immers,destehogerdekritieketemperatuur,destedunnerdebekledingkanzijn.
DeprofielfactorPiinm-1
OiPi=------Oi=hetbinnenoppervlakvandebekledinginm2/m.AA=hetvolumevanhetstaalprofielinm3/m.
Dewijzevanverhitting
Eenvrijstaandekolomwordtalzijdigverhit.Eenliggermeestal3-zijdig.Eenkolomtegeneenachterconstructie3-zijdig.Eenkolomineenhoek2-zijdig.Eenkolom1-zijdig.
Principedetailswijzevanbekleden,schematischaangegeven:
Kolomalzijdigbeschermd Kolom3-zijdigbeschermd Kolom2-zijdigbeschermd
Kolom1-zijdigbeschermd Ligger3-zijdigbeschermd
1��
Handboek droge afbouw | �. Scheidingswanden
Devereistebrandwerendheid
VoordevereistebrandwerendheiddienenhetBouwbesluitendegeldendenormentewordenaangehouden.
Tabel: Profielfactorenindienbekledingstrakrondprofielisaangebracht.Bijvoorbeeldgenietofgeschroefd.
Attentie
Zodrawordtgewerktmetklemmenofprofielenopdestalenprofielen,verandertdeprofielfactorendaardoordediktevandebekleding.
Profiel- Kolommen4-zijdigbekleed Balken3-zijdigbekleed
nummer
IPE HE-A HE-B HE-M IPE HE-A HE-B HE-M
80 329,8 - - - 269,6 - - -100 301,0 184,9 153,8 85,0 247,6 137,7 115,4 65,0120 278,8 185,0 141,2 80,1 230,3 137,5 105,9 61,1140 259,8 173,9 130,2 75,9 215,2 129,3 97,7 57,8160 240,8 160,8 117,9 71,3 200,0 119,6 88,4 54,2180 226,8 155,0 110,3 68,1 188,7 115,2 82,7 51,7200 210,5 145,0 102,4 64,9 175,4 107,8 76,8 49,2220 197,6 133,7 96,7 62,4 164,7 99,5 72,5 47,3240 184,1 122,4 90,6 51,9 152,5 91,1 67,9 39,5260 - 117,5 87,8 50,8 - 87,6 65,9 38,6270 176,5 - - - 147,1 - - -280 - 113,1 85,2 49,8 - 84,3 63,9 37,8300 167,3 104,9 80,5 42,9 139,4 78,2 60,4 32,7320 - 98,1 76,9 42,8 - 74,0 58,3 32,9330 156,5 - - - 131,0 - - -340 - 94,4 74,9 43,4 - 71,9 57,3 33,7360 145,8 91,0 73,1 44,1 122,4 70,0 56,5 34,4400 137,3 86,8 70,8 45,4 116,0 67,9 55,6 35,9450 129,6 83,1 68,8 46,8 110,3 66,3 55,0 37,7500 120,7 80,0 67,1 48,2 103,4 64,8 54,5 39,3550 113,4 79,3 66,9 49,5 97,8 65,2 55,1 40,9600 105,1 78,6 66,7 50,9 91,0 65,3 55,6 42,5
Handboek droge afbouw |
1��
Debekleding
Debekledingkanbestaanuit:-gipskartonplatentypeF,DFenanderecombinatieswaarinFvoorkomt;-gipsvezelplatentypemet: -glasvliesen/ofglasvezelverstrektekern.; -glasvliesophetoppervlak.
Diversefabrikantenbiedenmeerdereoplossingen.Hierondervolgenenkelemogelijkheden.
Geschroefdopprofielen GenietAfbeeldingenKnauf.
AfbeeldingenLafarge.Geschroefdopprofielen
Genietmetvoorgevormdeelementen
AfbeeldingenLafarge.
�. Scheidingswanden
1��
Handboek droge afbouw |
Voorbeeld brandwerende bekleding stalen liggers (3-zijdig) en kolommen(4-zijdigofalzijdig)metgipskartonplaten.
Als kritieke staaltemperatuur is in dit voorbeeld gekozen voor minimaal4000C.Dekritiekestaaltemperatuurdient,zoalseerdervermeld,tewordenbepaalddoordestaalconstructeur.
Zoalseerderopgemerktwijzigtdebekledingsdiktebijanderetemperaturen.Eenho-geretemperatuurgeeftminderbekledingsdikte.Degegevenbrandwerendheidismetbetrekkingtotbezwijkenenwordtuitgedruktinminuten.Debekledingisbevestigdopprofielendieophetstaalprofielzijngeklemd,hierdoorontstaateenandereprofielfactordaneerderindetabelgenoemd.DejuisteprofielfactorenzijnbepaaldovereenkomstigNEN6072artikel10.2.2.3.
Tabel(Bron: Lafarge)
HetbenodigdeplaattypeisaltijdtypeFofcombinatieswaarinFvoorkomt,bijvoor-beeldDF.Voor30minutenbrandwerendheidisinallegevallen1x12,5mmvoldoende.
ATTENTIE:Deenigejuistemaniervanwerkenisviadeprofielfactor,omdatdanzekerisdatdewijzevanbevestigingvandebekledingismeegenomen.Mendienthierbijhettoepassenvandegegevensvandeleverancieropteletten.Alsdeprofielfactor endekritieke temperatuurniet zijnvermeld,moetmenhieromtrentnavraagdoenbijdefabrikant.Hetgaatomdeveiligheid!
Terillustratiehiernadetabelmetprofielfactorenvanhethiervooraangegevenover-zicht.Erzijnduidelijkeverschillenmetdetabelopéénvandevoorgaandepagina’s.Ditontstaatdoordebevestigingsmethodevandeplatenopdestaalconstructie.Inditgevalisdatmetspecialeclips,hetgeenresulteertineenextraafstandvanbekledingtothetprofiel.Ditleidttotdikkerbenodigdebeplating.
Profielfactor in m-1 Minimale bekledingsdikte in mm (aantal platen) bij kritieke staaltemperatuur ≥ 4000 Cbij gegeven brandwerendheid op bezwijken.
60 minuten 90 minuten 120 minuten≤ 60 15 (1 x 15,0) 25 (2 x 12,5) 30 (2 x 15,0)≤ 90 15 (1 x 15,0) 30 (2 x 15,0) 30 (2 x 15,0)≤ 120 15 (1 x 15,0) 30 (2 x 15,0) 37,5 (3 x 12,5)≤ 150 25 (2 x 12,5) 30 (2 x 15,0) 37,5 (3 x 12,5)≤ 180 25 (2 x 12,5) 30 (2 x 15,0) 37,5 (3 x 12,5)≤ 210 30 (2 x 15,0) 37,5 (3 x 12,5) 45 (3 x 1 5,0)≤ 250 30 (2 x 15,0) 37,5 (3 x 12,5) 45 (3 x 15,0)≤ 300 30 (2 x 15,0) 37,5 (3 x 12,5) 45 (3 x 15,0)
�. Scheidingswanden
Handboek droge afbouw |
1�8
Tabelmetprofielfactorenbijbekledingbevestigdmetclipsenprofielen(Bron: Lafarge)
**geeftaandatdeclipsbijdatprofielnietpassenopdeprofielflens.
�. Scheidingswanden
1��
Handboek droge afbouw | �. Scheidingswanden
Voorbeeld brandwerende bekleding stalen liggers (3-zijdig) en kolommen(4-zijdigofalzijdig)metgipsvezelplatenvoorzienvanglasvliesophetopper-vlak.
Als kritieke staaltemperatuur is in dit voorbeeld gekozen voor minimaal4000C.Dekritiekestaaltemperatuurdient,zoalseerdervermeld,tewordenbepaalddoordestaalconstructeur.
Tabel (Bron: Lafarge)
OpmerkingenDevermeldeprofielfactorenzijndievooreenbekledingstrakronddestaalprofiel-en.Debekledingsdiktemagook een samenstellingvanplaten zijn dus voor 45mmbijvoorbeeld20+25mmplaten.
Tabel:Numeteenkritiekestaaltemperatuurvan6000C.Wezienduidelijkever-schillenmetdevorigetabel.Weconstaterendus:Eenhogerekritieketemperatuurgeeftminderplaatdikte,zoalseerderopgemerkt.
Minimale bekledingsdikte in mm bij een kritieke staaltemperatuur van 4000 C
Brandwerendheid Brandwerendheid op Brandwerendheid op Brandwerendheid opop bezwijken ≥ 30 min. bezwijken ≥ 60 min. bezwijken ≥ 90 min. bezwijken ≥ 120 min.Profielfactor Minimale Profielfactor Minimale Profielfactor Minimale Profielfactor Minimalein m-1 dikte in mm in m-1 dikte in mm in m-1 dikte in mm in m-1 dikte in mm
≤ 205 12,5 ≤ 55 12,5 ≤ 55 15,0 ≤ 35 15,0≤ 320 15,0 ≤ 112 15,0 ≤ 85 20,0 ≤ 50 20,0 ≤ 212 20,0 ≤ 146 25,0 ≤ 72 25,0 ≤ 320 25,0 ≤ 210 30,0 ≤ 93 30,0 ≤ 320 35,0 ≤ 138 35,0 ≤ 240 40,0 ≤ 320 45,0
Minimale bekledingsdikte in mm bij een kritieke staaltemperatuur van 6000 C
Brandwerendheid Brandwerendheid op Brandwerendheid op Brandwerendheid opop bezwijken ≥ 30 min. bezwijken ≥ 60 min. bezwijken ≥ 90 min. bezwijken ≥ 120 min.Profielfactor Minimale Profielfactor Minimale Profielfactor Minimale Profielfactor Minimalein m-1 dikte in mm in m-1 dikte in mm in m-1 dikte in mm in m-1 dikte in mm
≤ 320 12,5 ≤ 117 12,5 ≤ 60 12,5 ≤ 49 12,5 ≤ 250 15,0 ≤ 110 15,0 ≤ 70 15,0 ≤ 320 20,0 ≤ 187 20,0 ≤ 100 20,0 ≤ 320 25,0 ≤ 146 25,0 ≤ 203 30,0 ≤ 320 35,0
Handboek droge afbouw |
180
Inhethuidigecomputertijdperkhebbenwetemakenmetgrotehoeveelhedenbekabelingendiedoorhethelegebouwlopen.Hetgevaarisdanooknietdenkbeeldigdat,viadekabelsofleidingen,eenbrandzichovereengebouwverspreidtindiengeengoedemaatregelenwordengenomen.Inprincipeverdelenwedekabelkanalen,waarindekabelgotenzijnopgenomen,intweetypen:
TypeIbeschermtvluchtwegentegeneenkabelbrand.Hetvuurblijftinhetkabel-kanaalenverhindertzodeuitbreidingvaneenbrandnaardeomgeving.
Debekledingbestaatuitonbrandbaregipsplaten.Bijvoldoendedikte,bijvoorbeeld2x25mm,kunnenbrandwerendhedenvan120minutenwordengehaald.Ookdekabelgootwordtopstrokenonbrandbareplaatgelegd.Opdedraagprofielenkomteveneenseenextrastrookonbrandbaregipsplaat.Bijdubbelebeplatingdenadenminimaal100mmverspringendaanbrengen.Bijenkelebeplatingdenadenafdekkenmetstrokenvan100mmbreedindezelfdediktealsdebeplating.
�. Scheidingswanden
5.6Hetbrandwerendbekledenvankabelgotenenventilatiekanalen
TypeI,eenkanaaldatvoorkomtdateenkabelbrandzichbuitenhetkanaalverspreidt.
TypeI=internebrand
TypeE,eenkanaaldatvoorkomtdateenbrandvanbuitenhetkanaalzichviahetkanaalverspreidt.
TypeE=externebrand
Daarnaastkomenvoor:Ventilatiekanalen.Hierbijmoetwordenvoorkomendateenbrandzichviahetkanaalverspreidt.
Ventilatiekanaal
181
Handboek droge afbouw | �. Scheidingswanden
TypeE.Hierbijblijftdebekabelinginhetkanaalbeschermdtegenvuurvanbuiten.Kabelstenbehoevevandenoodstroomvoorzieningendergelijkeblijvendusintact.
Debekledingbestaatuitonbrandbaregipsplaten.Bijvoldoendedikte,bijvoorbeeld2x25mm,kunnenbrandwerendhedenvan120minutenwordengehaald.Dekabelgootwordtopstrokenonbrandbareplaatgelegd.Bijdubbelebeplatingdenadenminimaal100mmverspringendaanbrengen.Bijenkelebeplatingdenadenafdekkenmetstrokenvan100mmbreedindezelfdediktealsdebeplating.
Ventilatiekanaalbeschermttegenvuurvanbuitenomtevoorkomendateenbrandzichviahetkanaaldooreengebouwverspreidt.
Debekledingbestaatuitonbrandbaregipsplaten.Hetstalenkanaalkanzelfstandigaandebovenconstructiewordenopgehangen.
Bij voldoende dikte van de bekleding, bijvoorbeeld 2 x 25 mm, kunnen brandwerendhedenvan120minutenwordenbehaald.Bijdubbelebeplatingdenadenminimaal100mmverspringendaanbrengen.Bijenkelebeplatingdenadenafdekkenmetstrokenvan100mmbreedindezelfdediktealsdebeplating.
Afbeeldingen Knauf.
Hoekdetail
Handboek droge afbouw |
182
6. PlafondsEenplafondiseenhorizontaleafscheidingvaneenruimteaangebrachtondereenvloerofhetdak.Demeesteplafondsystemenkunnendirecttegendebouwkundigeconstructiewordenbevestigdofverlaagdopgehangenwordendoorbijvoorbeeldeenuitmetalenprofielenbestaanddraagsysteem.Indithoofdstukzullendiversemogelijkhedenwordenbehandeld.
6.1IndelingplafondsPlafondskunnenopdiversemanierenwordeningedeeldalnaargelanghetdoel.Eenplafondwordtaangebrachtombouwfysischeofesthetischeredenen.Weonderscheiden:-systeemplafonds.HiervoorgeldtdeEuropesenormEN13964-vasteplafonds
Vasteplafondsbestaanuiteendraagconstructievanmetaalofhout,waaropbevestigd:-gipskartonplaten-geperforeerdegipskartonplaten-gipsvezelplaten-houtwolcementplaten-houtenschroten-metaal
Systeemplafondsbestaanuiteenmetalendraagconstructie,meestal┴vormigepro-fielen,waarintegelvormigeelementenliggen,bestaandeuit:-hardmineraal-zachtmineraal-houtwolcement-gipskartonplatenbekleedmetvinyl-geperforeerdegipskartonplaten-lamellen-staal-roosters
Systeemplafondswordenookingedeeldnaaruitvoering:-inlegsysteem-doorzaksysteem-verdektsysteem-verdektuitneembaarsysteem
Indelingsysteemplafondsnaarmontagetechniek:-nietuitneembareplafonds-uitneembareplafonds
�. Plafonds
183
Handboek droge afbouw |
6.2 Desysteemplafonds
Inlegsysteem
Doorzaksysteem
Verdektsysteem
Verdektuitneembaarsysteem
�. Plafonds
Handboek droge afbouw |
18�
�. Plafonds
6.3 Hetophangsysteem ofhetgrid
Hetophangsysteemwordtopgebouwduit:-kantlat-hoeklijn/hoekprofiel-hoofdprofiel-tussen-ofdwarsprofiel-(snel)hangers-toebehoren
Afbeelding Armstrong
Hoofdonderdelen
Hangers Detailhoeklijn–kantlat
18�
Handboek droge afbouw | �. Plafonds
Deverschillendeonderdelennaderbekeken
Dehoofdprofielenwordenaanhetbouwkundigplafondgemonteerddoormiddelvanhangers.Eenhoofdprofielishetdragendegedeeltevanhetsysteemplafond.Detussen-ofdwarsprofielendragendeplaten.Dehoeklijngeeftdehoogtevanhetplafondaan.Dehoeklijnofrandprofielkomteenhalvecentimeterlagerdanhetkanthout.Doordekantlatmatzwartteschilderen,ontstaateenschaduwwerking.Dezeschaduwcamoufleerteventueleoneffenhedenindemuur.Bijbrandeisenmaggeenhoutenkantlatwordentoegepast! Basisopzetvanhetstramien
Opbovenstaandewijzedienthetsysteemtewordenopgebouwd:hetzogenaamdeladderprincipe.
FirebreaksDehoofdprofielenentussenprofielenbijophangsystemendieinhetzichtkomen,zijnvoorzienvaneenfirebreakofkreukelzoneomhetuitzettenbijverhittingoptevangen.Firebreaksmogenerdusnooitafgekniptworden!Firebreakszittenaltijdaanheteindvanhetprofiel.
Firebreakbijhoofdprofielaanbovenzijde Firebreakbijdwarsprofielaanuiteinde
Handboek droge afbouw |
18�
Enkelevoorbeeldenvankoppelinghoofdprofielen
Enkelevoorbeeldenvankoppelingdwarsprofielen
6.4 Benamingenprofielonderdelen
metomplooineus
metbajonetkoppeling
rechthoekigesleufeninhaakneus
kluifvormigesleufeninsteekneus
�. Plafonds
18�
Handboek droge afbouw |
6.5 Bandrasterprofielen
Bandrasterprofielen worden gebruikt wanneer een ruimtewordt ingedeeld door lichte scheidingswanden. De wandenworden ter plaatse van de bandrasterprofielen gemonteerd.Bandrasterprofielenzijnindiversebreedtesteverkrijgen,bv:50,75en100mm.
1-Lengtekoppeling2-Kruiskoppeling3-Aansluitingopkantlatenhoekprofiel
Diversefabrikantenhebbenhuneigensystemenontwikkeld.BovenstaandevoorbeeldenzijnontleendaandedocumentatievanChicagoMetallicContinental(CMC).
Op bandrasterprofielen kunnen gemakkelijk voorzieningenwordenaangebrachtomgeluidsoverdrachtenbrandoverslagviahetplenumtevoorkomen.
Bovenop het bandrasterprofiel kan eventueel een geluids-/brandschotwordengemonteerd.
Afbeelding Trockenbau Atlas
�. Plafonds
Handboek droge afbouw |
188
6.6 AkoestiekvansysteemplafondsEnkelebegrippen
- AbsorptievermogenαwofNRCvan0,00-1,00
αw = gewogengeluidsabsorptiecoëfficiëntbepaaldvolgensEN11654. Waardenvanoctaafbandenwordenvergelekenmetdestandaard frequentiewegingscurve. Bijvolledigereflectieisdewaarde0,00. Bijvolledigeabsorptieisdewaarde1,00(100%).αw = 0,6=60%vandeophetvlakvallendegeluidsenergiewordtgeabsorbeerd.NRC = NoiseReductionCoëfficiënt: • IndeVSontwikkeldsysteem. • Rekenkundiggemiddeldevanviermiddenfrequentiesindetertsbanden 250,500,1000en2000Hz,afgerondop0,05.
- OverlangsgeluidsisolatieDncw
Dncw = weightedsuspendedceilingnormalisedleveldifference (laboratoriummeting).
- GeluidsreductieRw
Rw = geluidsisolatievangeluiduitbovenliggendevoerofplenum.
Geluidsabsorptievaneenplafondtegel(bronArmstrong)
1Oorspronkelijkgeluid2Gereflecteerdgeluid3Overgedragengeluid4Geabsorbeerdgeluid
3+4isgeluidsabsorptie
�. Plafonds
6.7 Overlangs geluidsisolatie Dncw(bronArmstrong)
1Oorspronkelijkgeluid2Gereflecteerdgeluid3Overgedragengeluid4Geabsorbeerdgeluid
GeluidsisolatieRw
18�
Handboek droge afbouw | �. Plafonds
6.8 Voorbeeldvaneen geluidsmeting (bronArmstrong)
Geluidsabsorptieenoverlangsmeting
Fysiekeeigenschappenplafondtegels
Hierbijspelendevolgendeeigenschappeneenrol:
poreusheid,dikteendichtheid.
- Toenameporeusheid + absorberendewerking - geluidsisolatie- Toenamedikte + absorberendewerking + geluidsisolatie- Toenamedichtheid - absorberendewerking + geluidsisolatie
6.9 Geluidsabsorptie plafondpanelen1 Harde, gladde materialen, zoals hout en metaal geven meerreflectieenabsorberengeluidindelagefrequenties 50tot500Hzincombinatiemeteenluchtspouw.
2 Zachte, poreuze materialen, zoals glas- en steenwol absorberengeluidindehogerefrequenties1000tot8000 Hz.
3 Geperforeerdepanelenabsorberengeluidindemidden frequentiesincombinatiemeteenluchtspouw.
Degeluidsabsorptiecoëfficiëntbij 1000Hzwordt vaak alsmaatgevendgezien,omdatdemenselijkespraakindatfre-quentiegebiedzit.
Degeluidsabsorptiewordtbepaalddoorhetoppervlakvanhetmateriaalendegeluidsabsorptiecoëfficiënt.
Eenkenmerkvansysteemplafondsisdatzeinmoduul-maten worden uitgevoerd. Moduulmaten van systeem-plafondszijnveelvoudenvan300mm.
Plaatmaatenmoduulmaat
- Inlegofdoorzakzichtbaarplafondsysteem:profieleninmoduul 600 x 600mm, plafondplatenworden 5-6mmkortergeleverd.Dusbijvoorbeeld595x595mm.
- Bijverdektofeenverdektuitneembaarplafondis meestal:plaatmaat=moduulmaat.
Het is vanbelangdeverdelingvandeplafondtegels sym-metrischuittevoeren.Ditgeefteenmooierenrustigerbeeldvanhetplafond.Onderstaandrekenvoorbeeldgeeftaanhoedeverdelingisvasttestellen.
- Steleenruimtevan4000x4000mm- Demoduulmaatis600x600mm 4000/600=6x→restmaatvan400delendoor2 is200mm.- Deregelisnu:eenpastegelnietkleinerdanhalve moduulmaatdus300mm.- Oplossing:restmaatoptellenbijvolmoduulendelen door2dus600+400/2=500. Verdelingwordtdan5x600+2x500.
Handboek droge afbouw |
1�0
6.10DeplatenIndithoofdstukzullenalleendemetvinylbekleeddeendegeperforeerdegipskar-tonplatenwordenbehandeld.Voordeandereplatenzoals,onderanderen,hardenzachtmineraalwordtverwezennaardediversefabrikantenvandezeproducten.
Gipskartonplatenalsinlegpaneelbekleedmetvinyl.DezevallenonderdeEN14190.
Dezeplafondsvindentoepassinginbijvoorbeeldsupermarkten,showroomsenwin-kels.Deplatenzijngemakkelijkmeteenzachtezeepoplossingschoontemaken.Demeestvoorkomendeplaatafmetingenzijn:595x1195en595x595mmendaar-doorpassendinhetmodulairesysteem.Deplatenzijn9,5mmdikendemonteer-baar.
1-Hoeklijn 2-┴profiel 3-Vinylplaat 4-Hangermetophangdraad
6.11Gipskarton- platenmet perforatiesals inlegpaneelDeze plafonds worden toegepast inruimtenwaarakoestischeeisenaanhetplafondwordengesteld.Deachterkantvandetegelkanvoorzienzijnvaneenwitofzwartglasvlies.Ditdemptge-luiden,veroorzaaktdoordemenselij-kestem.Ophetplafondkaneenlaagmineralewolwordengelegdvoordeverbeteringvandeabsorptievanhogetonen, wel dient gelet te worden opeventuelecondensvorming.
Afbeelding Lafarge
Afbeelding Lafarge
�. Plafonds
1�1
Handboek droge afbouw |
De tegels zijn verkrijgbaar in diktes van 12,5mmen in demeest voorkomendeplaatafmetingenvan595x595en595x1195.Detegelswordendoordiverseleve-ranciersindiversedesignsgeleverd.Deperforatieszijnmeestalrondofvierkant.Destehogerdeperforatiegraaddestebeterdeabsorptie.Devormvandeperforatiesisvanminderbelang.
Enkelevoorbeelden(afbeeldingenLafarge)
Regelmatige,rondeperforatieOnregelmatige,rondeperforatie
Regelmatige,vierkanteperforatieWillekeurige,rondeperforatie
Bovenvermeldeplafondslevereneengoedebijdrageaandezaalakoestiekenver-beterendenagalmtijd.Bijeenzelfdeoppervlakgevenveel,kleinere,perforatieseenhogereabsorptie.
�. Plafonds
Handboek droge afbouw |
1�2
6.12Vasteplafondsmetgipskartonplaten
Vasteplafondskunnenintweehoofdgroepenwordenverdeeldnamelijk:-eenverlaagdplafond,-eenplafonddirecttegendehoofddraagconstructiebevestigd.
Verlaagdeplafonds
Verlaagdeplafondswordenonderverdeeldin: -draagconstructie:houtofmetaal,-typebeplating:gipskartonplaten,geperforeerdegipskartonplaten,stucplaten.
Plafonddirecttegenhoofddraagconstructie
Dittypewordtonderverdeeldindraagconstructie:-houtenlatten,-metalenplafondprofielenzoalsveerrailsofC-profielentegenbalklaaggeklemd.
Onderdelenmetalendraagconstructie(zieookHoofdstuk2,Bouwstoffen:metalenprofielen)
Overzichtplafondonderdelen
(afbeelding Dingemans)
�. Plafonds
1�3
Handboek droge afbouw |
Plafondprofiel60/27(A/C) Randprofiel27(A)
Verbindingsstukkenplafondprofiel
(Snel)hangers,ophangdraden
Noniushanger,splitpen Directhangertegenhoutenbalklaag
Kruisverbinderplafondprofielen60/27
�. Plafonds
Handboek droge afbouw |
1��
6.13Verlaagdplafond,draagconstructiemetaal,gipskartonplaten
Afbeelding Lafarge
�. Plafonds
Plaatafmeting a // a ┴ b c d
600 x 9,5 mm 300 400 600 800 170
1200 x 9,5 mm 300 400 600 800 170
1200 x 12,5 mm 400 500 600 800 170
1200 x 15,0 mm 400 550 600 800 150
2 platen 1200 x 12,5 mm 400 500 600 800 150
2 platen 1200 x 15,0 mm 400 500 600 800 150
1=randprofiel27 (b=bevestigenmetpluggen h.o.h.600mm)2=plafondprofiel60/273=plafondprofiel60/274=gipskartonplaat5=snelhanger6=kruisverbinder7=ophangdraad
Enkeleprofiellaag,afstandenprofielen,hangersenschroeven
a//isevenwijdigaandeplaata┴isdwarsopdeplaat
Dubbeleprofiellaag,afstandenprofielen,hangersenschroeven
Plaatafmeting a // a ┴ b c d e
600 x 9,5 mm 300 400 600 800 170 750
1200 x 9,5 mm 300 400 600 800 170 750
1200 x 12,5 mm 400 500 600 800 170 750
1200 x 15,0 mm 400 550 600 800 150 750
2 platen 1200 x 12,5 mm 400 500 600 800 150 750
2 platen 1200 x 15,0 mm 400 500 600 800 150 750
1��
Handboek droge afbouw |
6.14Verlaagdplafond,draagconstructie metaal,geperforeerdegipskartonplaten
1=randprofiel272=plafondprofiel60/273=plafondprofiel60/274=akoestischegipskartonplaat5=snelhanger6=kruisverbinder7=ophangdraad
Afbeelding Lafarge
Enkelevoorbeeldenvantoepassingvangeperforeerdegipskarton-platen.Ookinwandenkunnendezeplatenwordentoegepastomdeakoes-tiekvaneenruimteteverbeteren.
Ookhieriseenscalaaansoortenperforaties,iedermetzijneigenakoestischewaarden,beschikbaarbijdediversefabrikanten.
�. Plafonds
Handboek droge afbouw |
1��
Evenalsbijdetegelszijnookhierdestandaardperforaties:
Regelmatige,rondeperforatie Onregelmatige,rondeperforatie
Regelmatige,vierkanteperforatie Willekeurige,rondeperforatie
Anderemogelijkheden:
MetsleuvenPerforatiesinblokvorm
Deafmetingenvandeplatenhangenafvandesoortenaantalperforaties.Zietabel.Bijde”standaard“platenvarieertdeperforatiegraadtussen8%en23%.Alsvuistregelgeldt:destegroterhetpercentageperforaties,destehogerdegeluidsabsorptie.Bijhetzelfdeoppervlakgevenveelkleineperforatieseenbetereabsorptie.
Afbeeldingen Lafarge
Afbeeldingen Knauf
�. Plafonds
1��
Handboek droge afbouw |
Tabel:Enkeleperforatiepatronenenplaatafmetingen(bronnen:Knauf,Lafarge)
Voorbeeldencoderingregelmatige,rondeperforatie
6/18:diameter6mmh.o.h.-afstand18mm
15/30:diameter15mm h.o.h.-afstand30mm
�. Plafonds
Perforatietype Perforatie- Perforatie- Plaatbreedte Plaatlengte H.o.h.-afstand patroon graadin% inmm inmm plaatdragendprofiel
Regelmatige, 6/18 8,7 1188 1998 310,50ronde perforatie 8/18 15,5 1188 1998 310,50
10/23 14,8 1196 2001 310,5012/25 18,1 1200 2000 312,5515/30 19,6 1200 1980 311,25
Onregelmatige, 8/12/50 13,1 1200 2000 312,55ronde perforatie 12/20/66 19,6 1188 1980 313,50
Vierkante, 8/18 19,8 1188 1998 310,50regelmatige perforatie 12/25 23,0 1200 2000 312,55
Willekeurige, 8/15/20 9,9 1200 1875 312,55ronde perforatie 12/20/35 9,8 1200 1875 312,55
Handboek droge afbouw |
1�8
Voorbeeldencoderingonregelmatige,rondeperforatie
8/12/50: diameter8mmen12mm 12/20/66: diameter12mmen20mm h.o.h.-afstand50mm h.o.h.-afstand66mm
Voorbeeldencoderingvierkanteperforatie
8/18: diameter8mm h.o.h.-afstand18mm
12/25: diameter12mm h.o.h.-afstand25mm
�. Plafonds
1��
Handboek droge afbouw |
Voorbeeldencoderingwillekeurige,rondeperforatie
8/15/20: diameter8mm,15mm,20mm 12/20/35: diameter12mm,20mm,35mm h.o.h.-afstandonregelmatig h.o.h.-afstandonregelmatig
�. Plafonds
Handboek droge afbouw |
200
6.15Grafiekenenwaardenvanenkeletypenperforaties (bronLafarge)
Uitonderstaandegrafiekeniseenruimekeuzetemaken,alnaargelangdeabsorptieeisen.
Type8/18regelmatige,rondeperforatie;plenumhoogte60mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,65_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,70
Type8/18regelmatige,rondeperforatie;plenumhoogte400mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,65_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,60
�. Plafonds
201
Handboek droge afbouw |
Type6/18regelmatigerondeperforatie;plenumhoogte60mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,60_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,70
Type6/18regelmatigerondeperforatie;plenumhoogte400mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,55_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,60
�. Plafonds
Handboek droge afbouw |
202
Type10/23regelmatige,rondeperforatie;plenumhoogte60mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,65_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,60
Type10/23regelmatige,rondeperforatie;plenumhoogte400mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,70_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,65
�. Plafonds
203
Handboek droge afbouw |
Type12/25regelmatige,rondeperforatie;plenumhoogte60mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,65_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,70
Type12/25regelmatige,rondeperforatie;plenumhoogte400mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,70_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,65
�. Plafonds
Handboek droge afbouw |
20�
Type15/30regelmatige,rondeperforatie;plenumhoogte60mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,65_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,65
Type15/30regelmatige,rondeperforatie;plenumhoogte400mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,70_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,70
�. Plafonds
20�
Handboek droge afbouw | �. Plafonds
Type8/12/50onregelmatige,rondeperforatie;plenumhoogte60mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,65_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,35
Type8/12/50onregelmatige,rondeperforatie;plenumhoogte400mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,60_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,35
Handboek droge afbouw |
20�
Type12/20/66onregelmatige,rondeperforatie;plenumhoogte60mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,60_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,65
Type12/20/66onregelmatige,rondeperforatie:plenumhoogte400mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,60_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,60
�. Plafonds
20�
Handboek droge afbouw |
Type12/25vierkante,regelmatigeperforatie;plenumhoogte60mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,60_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,70
Type12/25vierkante,regelmatigeperforatie;plenumhoogte400mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,70_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,70
�. Plafonds
Handboek droge afbouw |
208
Type8/15/20willekeurige,rondeperforatie;plenumhoogte60mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,55_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,45
Type8/15/20willekeurige,rondeperforatie;plenumhoogte400mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,55_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,45
�. Plafonds
20�
Handboek droge afbouw |
Type12/20/35willekeurige,rondeperforatie;plenumhoogte60mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,35_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,25
Type12/20/35willekeurige,rondeperforatie;plenumhoogte400mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,35_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,30
�. Plafonds
Handboek droge afbouw |
210
�. Plafonds
6.16Montagevandegeperforeerde, akoestischedesignplaten (bronLafarge)
Demontagevangeperforeerdeplatenvergtextraaandacht.Demontagehangtafvandesoortperforatie.Sommigefabrikantenmarkerenmetkleurendeproductierichting.
Opdatdeproductierichtingbijdemontagewordtaangehouden,moetsteedsderodeplaatmarkeringbijdeblauwemarkeringaankorteenlangezijdeaansluiten.
Afstandhoudersafhankelijkvanhettypeperforatie
Metdejuisteafstandhouderwordtdevoegbreedtebepaald,afhankelijkvanhettypeperforatie.Deplatenwordendiagonaalenrechtuitgelijnd.
211
Handboek droge afbouw | �. Plafonds
Hetafvoegenvandegeperforeerdeplaten
1 Dekunststofspuitmondafhankelijkvandevoegbreedteafsnijden. Dehulsmetspecialevoegenvullervullen.2 Devoegengelijkmatigenbolopvullen. Devoegenvullermoetaandeachterzijdevandeplaatuitpuilen.3 Deovertolligevoegenvullernauithardenafsteken.4 Nahetvollediguithardendevoegennavoegenenookdeschroefgatenvullen.5 Voorzichtigschuren.
Metbehulpvaneenperforatiewieltjekunneneventueeldichtgevoegdeperforatiesweerwordengeopend.
Bijwillekeurigeperforatieszijngeenmontagehulpmiddelennodig.Deplatenwordenmeteenvoegvanca.4mmgemonteerd.
2
3
4
5
1
Handboek droge afbouw |
212
6.17Naadloosplafondsysteem (bronCoatacoustic)
Deperforatieszorgenvooreengoedeakoestiekvaneenruimte.Nietaltijdzijnzichtbareperforatiesgewenst,daarvoorzijnnieuwesystemenontwikkeld.Dezecombinerendeakoestischeeigenschappenvandegeperforeerdeplatenmeteenfraaieafwerkingvooreenstrakenegaalplafond.
Basisgeperforeerdegipskartonplaat
Eerstelaag:akoestischvlies
Tweedelaag:basiscoating
Derdelaag:akoestischespuitcoating
Ook op de achterkant is een akoestisch vliesaangebracht.
Bovengenoemd systeem zorgt voor een goedeakoestiek in een ruimte door geluidsabsorptie,maargeeftgeenverbeteringvandegeluidsiso-latie.
�. Plafonds
213
Handboek droge afbouw |
6.18Plafonddirectbevestigdtegenhoutenbalklaag, draagconstructievanmetalenprofielen,gipskartonplatenDezemethodewordttoegepastalserweinigruimteisvooreenverlaagdplafond
Afbeelding Lafarge
1=plafondprofiel60/272=directhanger3=gipskartonplaat
a//isevenwijdigaandeplaata┴isdwarsopdeplaat
Pas vanaf een plaatdikte van 12,5 mm kan aan brand- of geluidseisen wordenvoldaan.BijbrandeiseniseenextrabrandwerendeplaattypeFnoodzakelijk.Bijvoorbeeld: 1 x 12,5 type Fmet afgeschuinde kant (AK) geeft een brandwer-endheidvan30minuten,indienopdebalklaageenvloerisaangebracht.Denadendienenafgewerkttezijn.Zievoorhogerebrandwerendheidseisenderapportenvandefabrikanten.
Plaatafmeting a // a ┴ Max. overspanningin mm in mm balklaag in mm
600 x 9,5 mm 300 400 7501200 x 9,5 mm 300 400 7501200 x 12,5 mm 400 500 7501200 x 15,0 mm 400 550 7502 platen 1200 x 12,5 mm 400 500 7502 platen 1200 x 15,0 mm 400 500 750
�. Plafonds
Handboek droge afbouw |
21�
6.19Plafonddirectbevestigdtegenhoutenbalklaag, draagconstructieveerrail,gipskartonplatenDezemethodewordttoegepastalserweinigruimteisvooreenverlaagdplafondenergeluidsisolatieeisenwordengesteld.Deveerrailzorgtvoorontkoppeling.
1=veerrail2=gipskartonplaat3=mineralewol
afmetingenveerrail vormveerrail
Veerrailschroevenh.o.h.maximaal500mm,schroeflengte35mm.
a//isevenwijdigaandeplaata┴isdwarsopdeplaat
Pasvanafeenplaatdiktevan12,5mmkanaanbrand-ofgeluidseisenwordenvoldaan.BijbrandeiseniseenextrabrandwerendeplaattypeFnoodzakelijk.Bijvoorbeeld:1x12,5typeFmetafgeschuindekant(AK)geefteenbrandwerendheidvan30minuten,indienopdebalklaageenvloerisaangebracht.Denadendienenafgewerkttezijn.Zievoorhogerebrandwerendheidseisenderapportenvandefabrikanten.
Afbeelding Lafarge
Plaatafmeting a // a ┴ Max. overspanningin mm in mm balklaag in mm
12,5 400 500 600
�. Plafonds
21�
Handboek droge afbouw |
6.20Vrijdragendplafond,draagconstructiemetalenprofielen, gipskartonplatenDezemethodewordt toegepastonder,bijvoorbeeld,eenbestaandplafond.Erontstaatgeenkoppelingmetdebovenliggende,bouwkundigeconstructie.Voordeel: eenbeteregeluidsisolatie, bovenliggendplafondblijftbestaan.Vooralinrenovatieprojectenkanditeensnelleengoedeoplossingzijn.
1=U-randprofiel (zievoorprofielafmetingen Hoofdstuk2;Bouwstoffen; profielen)2=plaatdragendC-profiel3=gipskartonplaat4=pluggenh.o.h.600mm,bij brandeisenmetalen pluggentoepassen.
Tabelmaximaleoverspanningen(bronLafarge)
//isevenwijdigaandeplaat┴isdwarsopdeplaat
Plaatdikte mm Profielafstand mm Maximale overspanning mm
// ┴ C75 C100 9,5 300 3650 4400 400 3350 4150 12,5 400 3200 4000 500 3000 3750 15,0 400 3150 3900 550 2850 3500 2x12,5 400 2800 3500 500 2600 3250
�. Plafonds
Afbeelding Lafarge
Handboek droge afbouw |
21�
�. Gipsvezelplaten
7. Gipsvezelplaten7.1 Inleiding (bronFermacell)
GipsvezelplateninEuropaenNederland
Deeerstegipsvezelplaatkwamin1971opdeDuitsemarktonderdenaamFermacell,eensamenvoegingvanferma=stevigencell=cellulose.
In1977wordendeeersteplateninNederlandopdemarktgebrachtdoorBorsumijBouwspecialiteitenB.V.Ditzijndezogenaamdeéénmansplatenvan10mmdikeneenafmetingvan1000x1500mm,voordedoe-het-zelf-markt.Gammaisdeeersteafnemer.Beginjaren80wordenookgrotereplatengeproduceerdenvindtdeeerstetoepas-singplaatsvoorwandenenplafonds.EnkeleprojectenzijnhetEssohoofdkantoorteBredaenhetWaterlandziekenhuistePurmerend.
In1982wordtdoordePGEMinNijmegeneenkolengestookteelektriciteitscentraleinbedrijfgenomen.Dooreenstrengeremilieuwetgevingmoethetproductieprocesschoner.Bijdepro-ductievanelektriciteitkomengrotehoeveelhedenvliegasvrij.Omditteverwerkenwordt naast de centrale een fabriek, deBVVasim gebouwd, die de zogenaamdeLytagkorrelsproduceert.Lytagwordtgebruiktalsvervangingvangrindinbeton.Tevenswordenderookgassenontdaanvanzwavelverbindingendoormiddelvaneenrookgasontzwavelingsinstallatie(zieookHoofdstuk1).
1 Kalksteenpoeder2 Watertoevoeging3 Rookgas4 Afvalwaternaarwaterzuivering5 Voorreiniger6 Oxidatielucht7 Absorber8 Overloopwaterteruginhetproces9 Herverhitter10 Schoonafgasnaarachoorsteen11 Overlooptank12 Indikker13 Centrifuge14 Gips
OntzwavelingsinstallatieGipsinstallatie
21�
Handboek droge afbouw | �. Gipsvezelplaten
Bijditproceskomtgipsvrijmeteenzuiverheidtot98%.OmditrestproductteverwerkenwordtbeslotenonderdenaamVasimeenfabriektebouwenvoordevervaardigingvaneengipsvezelplaat.Deproductie-unitkomtaandeLoonsewaardinWijchenendeplaatkrijgtdenaamVagips.DezeplaatkomtnaastFermacellopdeNederlandsemarkt.In1994neemtFels-Werke,deproducentvanFermacell,defabriekvanVagipsover.DenaamFermacellblijftookinNederlandbestaanalsgipsvezelplaat.Laterkomenernogandereproducentenmetgelijkwaardigeplaten,maarhetgrootstemarktaandeelblijftvoorFermacell.
Museum voor Schone Kunsten te Gent
Esso hoofdkantoor te BredaWoonhuis te Gemert
Woonhuis te gemert in houtskeletbouw Ziekenhuis te Purmerend
Handboek droge afbouw |
218
7.2 GipsvezelplatenGipsvezelplatenwordenintweegroepenverdeeld:- gipskernversterktdoorvezelsen- gipskernversterktdooreenglasvlies,directonderhetoppervlakofophet oppervlak.ErzijnhiervoortweeEuropesenormen:- NENEN15283-1metmattenversterktegipsplaten,typeGM,- NEN EN15283-2metvezelversterktegipsplaten,typeGF.
7.3 Metglasvliesmattenversterktegipsplaten,typeGMHetglasvlies,ophetoppervlakofernetonder,zorgtvoordebuigtreksterktevandeplaat.Aandegipskernkunnenglasvezelsenanderestoffenwordentoegevoegdombepaaldeeigenschappenteverbeteren.Deplatenwordenineencontinuprocesopeenlopendebandvervaardigdindiktestussende6en25mm.
PlatensoortenvolgensNENEN15283-1:2008DezeplatenvalleninbrandwerendheidsklasseA1,onbrandbaar
Gipsvezelplaat: standaard type GMGipsvezelplaat: metvertraagdewateropname type GM-H1Gipsvezelplaat: metvertraagdewateropname type GM-H2Gipsvezelplaat: metverhoogdeoppervlakhardheid type GM-IGipsvezelplaat: methogerebreuksterkte type GM-RGipsvezelplaat: methogerebrandwerendheid type GM-F
TypeGM: Standaardplaat,toetepassenbijhogebrandwerendheidseisenzoals bekledingvanstaalconstructies,kabelgoten,ventilatiekanalen, specialeplafondsenwanden (zieookHoofdstuk5voortoepassing).TypeGM-H1: Alsboven,indienvertraagdewateropnamewordtgevraagd,zoals bijvoorbeeldinvochtigeruimtesalsbadkamers.Maximale waterabsorptie5%(gewichtsprocenten).TypeGM-H2: Alsboven,maardanmeteenmaximalewaterabsorptievan10% (gewichtsprocenten).TypeGM-I: Toetepassenalseenverhoogdeoppervlakhardheidwordt vereist,bijvoorbeeldvoorvloerenofwandendieeenhogere gebruiksbelastingmoetenkunnenhebben.TypeGM-R: Toetepassenindieneenhogerebreuksterkteisvereist.TypeGM-F: Toetepassenindieneenhogerehechtingvandekernbijhoge temperaturenisvereist.
KantuitvoeringenMeestvoorkomendekantuitvoeringenzijn:
AfgeschuindekantAK VollekantVK
OokanderekantuitvoeringenzoalsaangegeveninNENEN520zijnmogelijk.ZieookHoofdstuk2:Bouwstoffen,gipskartonplaten.
�. Gipsvezelplaten
21�
Handboek droge afbouw | �. Gipsvezelplaten
AfmetingenentolerantiesvanmetglasvliesmattenversterktegipsplatenvolgensNENEN15283-1,typeGM
Geldtvooralletypes.
Voorplaten≥18,0mmisdediktetolerantie+of-0,04xd.Ookanderediktes,breedtesenlengteszijnmogelijk.Minimalenominaledikteis6mm.
MinimalebreukbelastingenvolgensNENEN15283-1typeGM
1)Getestmetdeachterkantindetrekzone2)Getestmetdevoorkantindetrekzone
Dikte Tolerantie Breedte Tolerantie Lengte Tolerantie mm mm mm mm mm mm
6,0 + of -0,7 1200 + 0 tot -4 2700 + 0 tot -5
10,0 + of -0,7 1200 + 0 tot -4 2700 + 0 tot -5
12,5 + of -0,7 1200 + 0 tot -4 2500 + 0 tot -5
2700
3000
15,0 + of -0,7 1200 + 0 tot -4 2400 + 0 tot -5
2500
3000
20,0 + of -0,04 x d 1200 + 0 tot -4 2000 + 0 tot -5
2500
3000
25,0 + of -0,04 x d 1200 + 0 tot -4 2000 + 0 tot -5
2500
Type Dikte mm Breuklast in N
GM, GM-H1, GM-H2, GM-I, GM-F d 16,8.d 43.d
GM-R d 24.d 58.d
Monster 400 x 300,loodrecht op de vezelrichting
getest evenwijdig aande vezelrichting 1)
Monster 300 x 400,evenwijdig aan de vezelrichting
getest loodrechtop de vezelrichting 2)
Handboek droge afbouw |
220
ThermischeeigenschappenvangipsvezelplatentypeGM
HygrischeeigenschappenvangipsvezelplatentypeGM
AndereeigenschappentypeGM
-Waterdampgeleidingscoëfficiënt δ=31x10-12s
-Waterdampdiffusieweerstandsgetal μ=10
-Oppervlakhardheid(Brinell-test) =20
7.4 MetvezelversterktegipsplatentypeGFMeestalwordendezeplatengipsvezelplatengenoemd.Overhetalgemeenwordendezeplatenvervaardigduit rookgasont-zwavelingsgips,waterencellulosevezels.Decellulosevezels,meestalpapiervezelsdieviaeenrecyclingproceszijngewonnen,gevendeplaatzijnsterkte.Hetmengselvangips,waterenvezelswordtonderhogedruktoteenstabieleplaatgeperst,gedroogdenopmaatgezaagd.Deeerstegipsvezelplaatkwamin1971inDuitslandopdemarkt.Ditwaseenéénlaagse,homogenegipsvezelplaat.Deplatenwordenineencontinuprocesopeenlopendebandvervaardigdindiversediktes,bijvoorbeeldin10,0,12,5,15,0en18,0mm.
Warmtegeleidingscoëfficiënt ( λ ) 0,25 W/mK
Thermische uitzettingscoëfficiënt 0,013-0,02 mm/mK
Soortelijke warmtecapaciteit C 0,96 kJ/kgK bij 200C
Maximaal toelaatbare temperatuur 500C
Eigenschap Conditie Waarde
Krimp/uitzetting Bij 200C en een 0,35 mm/mverhoging/verlagingvan de RV met 30%
Vochtgehalte Bij 200C en RV van 65% 0,6-1,0 %
�. Gipsvezelplaten
221
Handboek droge afbouw |
PlatensoortenvolgensNENEN15283-2:2008DezeplatenvalleninbrandwerendheidsklasseA2-s1,d0
Gipsvezelplaat: standaardtype GFGipsvezelplaat: metvertraagdewateropnametype GF-HGipsvezelplaat: metmaximaleoppervlakwaterabsorptietype GF-W1Gipsvezelplaat: metmaximaleoppervlakwaterabsorptietype GF-W2Gipsvezelplaat: metminimaalvastgelegdgewichttype GF-DGipsvezelplaat: metverhoogdeoppervlakhardheidtype GF-IGipsvezelplaat: metverhoogdebuigtreksterktetype GF-R1Gipsvezelplaat: metverhoogdebuigtreksterktetype GF-R2
TypeGF: Standaardplaat,toetepassenalsbekledingenalsbeplatingvoorwandenenplafonds.TypeGF-H: Alsbovenindienvertraagdewateropnamewordtgevraagd,zoalsbijvoorbeeldinvochtigeruimtes alsbadkamers.Totalemaximalewaterabsorptie5%(gewichtsprocenten).TypeGF-W1: Toetepassenalsbeperkteoppervlakwaterabsorptiewordtgevraagd,maximaleabsorptie300g/m2.TypeGF-W2: Alsboven,maximaleabsorptie1500g/m2.TypeGF-D: Toetepassenalseenhogergewichtwordtgevraagd,bijvoorbeeldbijgeluidsisolatie-eisen.Minimaal gewicht1,4x103kg/m3.TypeGF-I: Toetepassenalsverhoogdeoppervlakhardheidwordtvereist,bijvoorbeeldbijtoepassinginvloeren.TypeGF-R1: Toetepassenindieneenverhoogdebuigtreksterktewordtvereist,minimaal10,0N/mm2.TypeGF-R2: Alsboven,buigtreksterkteminimaal8,0N/mm2.
KantuitvoeringentypeGF
Meestvoorkomendekantuitvoeringenzijn:
AfgeschuindekantAKVollekantVK
OokanderekantuitvoeringenzoalsonderanderenaangegeveninNENEN520zijnmogelijk.
ZieookHoofdstuk2:Bouwstoffen,gipskartonplaten.
�. Gipsvezelplaten
Handboek droge afbouw |
222
AfmetingenentolerantiesvangipsvezelplatenvolgensNENEN15283-2typeGF
Geldtvooralletypes.
Opmerking: DeklasseC1ofC2vandediktetolerantiedientopdeplatentewordenvermeld. Ookanderediktes,breedtesenlengteszijnmogelijk.
MinimalebuigtreksterktesvolgensNENEN15283-2typeGF
ThermischeeigenschappenvangipsvezelplatentypeGF
Dikte Tolerantie Breedte Tolerantie Lengte Tolerantie mm mm mm mm mm mm
10,0 + of -0,2 + of -0,5 1000 + 0 tot -4 1500 + 0 tot -5 1195 2600 12,5 + of -0,2 + of -0,5 600 + 0 tot -4 1200 + 0 tot -5 1000 1500 1195 2600 1200 2600 15,0 + of -0,2 + of -0,05 x d 1195 + 0 tot -4 2600 + 0 tot -5 1200 2400 18,0 + of -0,2 + of -0,05 x d 1200 + 0 tot -4 2500 + 0 tot -5 2600 2800 3000
klasse C1 C2
Type Minimale buigtreksterkte in N/mm2
d < 18 mm d ≥ 18 mm
GF, GF-H, GF-W1, 5,5 5,0 GF-W2, GF-D, GF-I Voor alle diktes GF-R1 10,0 GF-R2 8,0
Warmtegeleidingscoëfficiënt ( λ ) 0,29- 0,44 W/mKThermische uitzettingscoëfficiënt 0,01 mm/mKSoortelijke warmtecapaciteit C 1,1 kJ/kgK bij 200CMaximaal toelaatbare temperatuur 500C
�. Gipsvezelplaten
223
Handboek droge afbouw |
HygrischeeigenschappenvangipsvezelplatentypeGF
AndereeigenschappentypeGF
-Waterdampgeleidingscoëfficiënt δ =31x10-12s-Waterdampdiffusieweerstandsgetal μ=13-20-Oppervlakhardheid(Brinell-test) =25-40-Oppervlakhardheid(getestvolgensEN15283)maximaleindrukking15mm,geldtvoortypeGF-I-Stootweerstand(volgensEN1128) =11mm/mmplaatdikte
ToepassinggipsvezelplatentypeGM
ZievoortoepassingalsbrandwerendebekledingvanstaalconstructiesHoofdstuk5.
ToepassinggipsvezelplatentypeGF
Gipsvezelplatenhebbeneenzelfdetoepassingsgebiedalsgipskartonplateninwanden,vloerenenplafonds.Naastdeéénlaagsehomogenegipsvezelplaatbestaantweeanderetypesnamelijk:-dedrielaagse,homogenegipsvezelplaat,-dedrielaagse,sandwichgipsvezelplaat.Vooralletypesgeldteenopbouwuitgips,cellulosevezelsenwater.Aandedrielaagsesandwichplaatwordenperlietkorrelstoegevoegdvoorhetverkrijgenvaneenlagergewichtmetbehoudvandebrandwerendeeigenschappen.
Nominalegewichten:éénlaagshomogeendrielaagshomogeendrielaagssandwich1125-1175kg/m31200kg/m3990kg/m3
Eigenschap Conditie Waarde
Krimp/uitzetting Bij 200C en een 0,25-0,60 mm/mverhoging/verlagingvan de RV met 30%
Vochtgehalte Bij 200C en RV van 65% 1-1,3%
Zwelling bij onderdompeling Na 24 uur < 2%
�. Gipsvezelplaten
Handboek droge afbouw |
22�
7.5 Hetwerkenmetgipsvezelplaten (éénlaagshomogeen,bronFermacell)
Deverwerkingvangipsvezelplateniseenvoudig.Speciaalgereedschapisnietno-dig.Nahetaangevenvandesnijlijnenkunnendeplatenmeteenritsmes,langseenrei,wordeningesnedenenvervolgensafgebroken.Erdientrekeningtewordenge-houdenmeteenvoegbreedtevan5-7mm(of½xdeplaatdikte).Ookishetmogelijkdeplatenopmaattemakenmetbehulpvaneenhandzaagofdecoupeerzaag.Omstoftevermijden,dientervoorvoldoendeafzuigingtewordengezorgd.
Voorhetuitsnijdenvanrechthoekigestukkendientdekortekanttewordeningezaagdendelangekanttewordeningesnedenenafgebroken.Degesnedenzijkantenhoe-venalleengeschaafdtewordenalszeinhetzichtblijven.Hetafvoegenvandeplatenwordtnietbemoeilijktdoorongeschaafdekanten.Voorhetverbindenvandeplatenendeafwerkingvandenadenbestaandriever-schillendevoegtechnieken.TweeopbasisvangipsbijrechtekantenafgeschuindekantAKenéénmeteenspecialelijm.
Voegverbindingenalgemeen
Bijdubbeleofmeervoudigebeplatingwordtdeeerstelaagaltijd“koud”tegenelkaarbevestigd.Devoegverbindigenkunnenopdriemanierenwordenuitgevoerd:- lijmvoegmethode- gipsvoegmethodevoorrechtekant- gipsvoegmethodevoorAKkant
�. Gipsvezelplaten
Ritsmes
Insnijdenmetritsmes
Afbreken Specialespuitmondbijlijmvoegmethode
22�
Handboek droge afbouw | �. Gipsvezelplaten
7.6 Lijmvoegmethode
4/5d=breedtevandelijmstreng
Omeenoptimaleverbindingtussendeplatenteverkrijgen,dienthiervoordedoorde fabrikantaanbevolen lijm teworden toegepast.Dezijkantenvandeplaatdienenstofvrijtezijn.Delijmmagnietincontactkomenmethetregelwerk.Deplatendienenhaaksenvolledigrechtgezaagdtezijn.Hetisbelangrijkdatbijhettegenelkaardrukkenvandeplatendelijmdevoeghelemaalvultenuitdevoegvloeit.Demaximalebreedtevandevoegis1mmenmagniettotnulwordensamengedrukt.
Montagevandeplaten
DeeersteplaatwordtvolledigvastgeschroefdophetmetalenC-profiel(zievoordeprofielen:Hoofdstuk2Bouwstoffen;metalenprofielen).Men dient te beginnen aan de open zijde van het profiel.Daarnawordt de lijmvanuitdekoker indevormvaneenvlakke strengophetmiddenvandezijkantaangebracht.Minimaleverwerkingstemperatuurvandelijmis100C.Omgevingstemperatuurnietlagerdan50C.Detweedeplaatwordtaanéénzijdezodanigondersteunddatdeplatenelkaaraandebovenzijde raken.Deplaatwordtopca.60mmonderdebovenkantmeteenschroef3,9x30mmophetmetalenprofielbevestigd.Alsdeondersteuningwordtverwijderd,druktdeplaatzichdoorzijneigengewichttegendealgeplaatsteplaat,waardoordelijmwordtsamengedrukt.Devolgendeschroevenmoetengelijkmatigvanbovennaarbenedenwordenaangebracht.Hetmonterenkanookwordenuitgevoerdmeteenplatenhevel.Indatgevalwordendeplatenvanuithetmiddengeschroefd.Devoegbreedtedient0,5-1mmtezijn.
afbeeldingen Fermacell
Lijmalseenvlakkestrengaanbrengen
Handboek droge afbouw |
22�
Schroefvolgordevoorhetbevestigenvandeplatenbijgebruikvandeplatenhevelbijdelijmvoegtechniek.Ditgeldtookvoordeondersteplaatlaagbijmeervoudigebeplating.Delijmvoegtechniekwordtalleenbijdebuitenstelaagtoegepast.Bijdubbelebeplatingwordtdetweedelaagminimaal200mmverspringendaange-bracht.Bijdelijmvoegtechniekhoeftdevoegvandetweedelaagnietopdestijltewordenaangebracht.Schroevenca.1mmlatenverzinken.Nahetuithardenvandelijmwordtdeovertolligelijmvolledigverwijderd.Dewandwordtvervolgensafgewerktmetvoegengipsbijdevoegenendeschroefkoppen.
7.7 GipsvoegmethodevoorrechtekantGipsvezelplaten kunnen ookworden afgevoegdmet een speciaal voegengips, ziehiervoordevoorschriftenvandefabrikant.Bijplatenafgewerktmetdegipsvoegmethodedientdevoegbreedtedehelftvandeplaatdiktetebedragen.Platenvan10en12,5mmdikteworden5-7mmuitelkaargemonteerdopdezelfdestijl.Voorplatenvan15en18mmwordtdit7-9mm.Devoegenmoetenvoorhetafvoegenstofvrijzijn.Ermagpaswordenafgevoegdalsdewerkzaamhedeninderuimtediebouwvochtveroorzaken,zoalsstukadorenofhetaanbrengenvanafwerkvloeren,zijnuitgevoerdengedroogd.Deplatenmogennietmeerrestvochthebbendan1,3%.Normaalgesprokenwordtgeenwapeningsbandgebruikt.Alleenbijdikkereafwerk-lagen,bijvoorbeeldstructuurpleister,kanwapeningsbandnodigzijn.Bijdegipsvoegmethodeisachterdevoegaltijdeenondersteuningnoodzakelijk,ookbijhorizontalenaden.
Het afvoegen (zie ookHoofdstuk2,Bouwstoffen; voegmateriaal en afwerksyste-men).Devoegenwordenmetbehulpvaneenpleisterspaanvollediggevuldmetvoegen-gips en glad getrokken.Ookde schroefkoppenworden afgevoegd.Oneffenhedenkunnennaverhardinglichtwordengeschuurd.Nadatdevoegstofvrij isgemaakt,kandetweedelaagwordenaangebracht.Afhankelijkvandegesteldevlakheidseisen(zieHoofdstuk2,Voegmateriaalenafwerksystemen)kunnenextrafinishlagennodigzijn.
�. Gipsvezelplaten
22�
Handboek droge afbouw |
7.8 GipsvoegmethodevoorAKkantBijdezemethodewordenplatenmeteenafgeschuindelangskant,AK,gebruikt.Deplatenwordentegenelkaargemonteerd.Schroevenca.1mmonderhetoppervlaklatenverzinken,ditomdeschroefkoppentekunnenafvoegen.Deplatenmogenpaswordenafgevoegdalshetrestvochtgehalteonder1,3%ligt.
Hetafvoegen.Deplatenmoetenvoorhetafvoegenstofvrijzijn.Opdenaadwordteenzelfklevendgaasbandalswapeningaangebracht,daarnawordthetverdieptegedeelte (deAKkant)volledigopgevuldmetvoegengips.Hetisvanbelanghetgipsdoorhetgaas-bandtedrukkenomdev-groefgoedtevullen.
Door het drogen zal het voegengips iets krimpen.Door na droging een tweedelaag aan te brengenwordt dit vlakgestreken.Oneffenhedenkunnen lichtwordengeschuurd.Tevenswordendeschroefkoppengevuld.Afhankelijkvandegesteldevlakheidseisenkaneenbredefinishlaagwordenaangebracht.
Vooralleafvoegmethodesgeldt:bijvlakheidsklasseA,dehoogstekwaliteit,wordthetoppervlakvollediggefilmdmeteendaartoegeschiktfinishmateriaal.
Bijenkelebeplatingnadentegenoverelkaar
afbeeldingen Fermacell
�. Gipsvezelplaten
Handboek droge afbouw |
228
7.9 Bevestigingsmogelijkhedenvan gipsvezelplatenopmetalenprofielen (bronFermacell)
Bijenkelebeplatingwordendeplatengeschroefd.Bijdubbeleofmeervoudigebeplatingkunnendeplatengeschroefdwordenopdeonderconstructieofopdeeerstebeplatingenopdevolgendebeplatingengeniet.Indiendeplatenwordengeschroefd,komtdenaadaltijdterplaatsevanhetprofiel.Denadenverspringenperlaagperprofielveld.Indiendeplatenwordengeniet,ver-springendeplatenperlaagminimaal200mm.Zieonderstaandedetails.Deprofielaf-standenzijnvoorwandenafhankelijkvandeplaatdikte;maximaal50xplaatdikte.
Enkelebeplatinggeschroefd
Dubbelebeplatinggeschroefd Dubbelebeplating,buitensteplaatopdeondersteplaatgeniet
Drievoudigebeplating,detweedeendederdeplaatopdeonderstegeniet
�. Gipsvezelplaten
22�
Handboek droge afbouw |
Ookishetzeergoedmogelijkdebuitenstebeplatingopdeondersteteschroevenzonderdatdeschroefinhetprofielwordtbevestigd.
TABEL:Type,lengteenh.o.h.-afstandvanbevestigingsmiddelenbijdebevestigingvanplaatopplaatinwandconstructies.
TABEL:Maximaleh.o.h.afstandenvandestijleninwandenmetgipsvezelplatenbijverschillendeplaatdiktes.Mateninmm.
SchroevenGipsvezelplatenwordenbevestigdmetspecialeschroeven.Afmetingen3,9x19;3,9x22;3,5x30;3,9x30;3,9x40en3,9x55
Gipsvezelschroef.
Dubbelebeplatinggeschroefd Dubbelebeplating,buitensteplaatopdeonderstegeniet
Plaatopbouw Spreidnieten, verzinkt en geharst Schroeven d = 3,9 mm, h.o.h.-afstand d=1,5mm,h.o.h-afstand rijen≤400mm rijen≤400mm lengte in mm afstand in mm lengte in mm afstand in mm10,0mmop10,0mm 18-19 150 30 25010,0mmop12,5mm
12,5mmop12,5mm 21-22 150 30 25012,5mmop15,0mm
15,0mmop15,0mm 25-28 150 30 25018,0mmop18,0mm 31-34 150 45 250
�. Gipsvezelplaten
Dikte10,0 mm Dikte12,5 mm Dikte15,0 mm Dikte18,0 mm
500 625 750 900
Handboek droge afbouw |
230
TABEL:Veelvoorkomendewandtypesmetwaardenbrandwerendheidengeluidsisolatie(bronFermacell).
Wandtype Beplating Breedte Totale Minerale Brandwerend Geluids- perzijde profielen wanddikte wol(mw)mm/ heidin isolatie mm mm mm kg/m3 minuten Rw in dB
50 75 40/40 30 48 75 100 zonder mw 30 43 40/20 30 51 60/20 30 54 60/55 60 5412,5 100 125 zonder mw 30 43 40/20 30 51 60/20 30 54 75/45 60 54 125 150 zonder mw 30 43 100/20 30 55
12,5 + 10.0 50 95 50/50 90 5912,5 + 12.5 50 100 50/50 90 5912,5 + 10.0 75 120 50/50 90 6012,5 + 12.5 75 125 zonder mw 60 54 50/50 90 6012,5 + 10.0 100 145 50/50 90 6012,5 + 12,5 100 150 zonder mw 60 56 50/50 90 6012,5 + 10,0 125 170 80/30 90 6212,5 + 12,5 125 175 zonder mw 60 56 80/30 90 62
12,5 + 12,5 + 10,0 100 170 80/50 180 6312,5 + 12,5 + 10,0 125 195 80/50 180 64
12,5 + 10,0 2 x 50 150 50/50 90 6212,5 + 12,5 15512,5 + 10,0 15512,5 + 12,5 16012,5 + 10,0* 155* 59*12,5 + 12,5* 160*12,5 + 10,0 2 x 75 200 6412,5 + 12,5 20512,5 + 10,0 20512,5 + 12,5 21012,5 + 10,0* 205* 60*12,5 + 12,5* 210*
*=Profielenzijngekoppelddoormiddelvanstrokengipsvezelplaatop1/3wandhoogtemeteenmaximumafstandvan1500mm.
�. Gipsvezelplaten
231
Handboek droge afbouw |
Koppeling van de stijlen door middel van stroken 12,5 mmgipsvezelplaat300mmhoog,op1/3en2/3vandehoogtemeteenmaximumafstandvan1500mm.
7.10Voorzetwanden(zieookHoofdstuk4)
Soortenvoorzetwandenmetgipsvezelplaten
OnderconstructiemetC-profielbevestigdaanachterwand.
OnderconstructiemetC-profielopafstandhouder/montagebeugel.Hetisaantebevelentussenmuurenafstandhouderakoestischbandaantebrengen.
Enkelesoortenafstandhouders/montagebeugels.
OnderconstructiemetC-profielvrijvanachterwandenkelebeplating.
OnderconstructiemetC-profielvrijvanachterwanddubbelebeplating.
�. Gipsvezelplaten
Handboek droge afbouw |
232
�. Gipsvezelplaten
TABEL:VoorzetwandenDegeluidsisolatievanvoorzetwandenisafhankelijkvandeachterliggendeconstructie.
Type voorzetwand Beplating Breedte Minerale Brandwerend inmm profielen Wanddikte wolmm/kg/m3 heid in
mm minuten
75 87,5
12,5 50/20 -
100 112,5
75 97,5
12,5 + 10,0 50/20 30
100 122,5
75 105,0 75/30
15,0 + 15,0 60
100 130,0 100/30
75 115,0 60/40
15,0 + 2 x 12,5 90
100 140,0 100/30
233
Handboek droge afbouw | �. Gipsvezelplaten
7.11 SchachtwandenSchachtwand
Beplating:12,5mm+10mmBrandwerendheid30minuten
Schachtwand
Beplating:15,0mm+2x12,5mmBrandwerendheid90minuten
Schachtwanden en voorzetwanden hebben veelgemeen. Het grote verschil zit in de toepassing.Voorzetwandenstaanaltijdvóóriets.Erisaltijdeenachterconstructieaanwezig.Dit isniethetgevalbijschachtwanden.Schachtwandenstaanrondeenope-ningineenvloer.Deeisen liggenookanders,omdatbijvoorzetwan-dendeachterliggendeconstructiemeetelt.Ditkanbijschachtwandendusniet.De opbouw van een schachtwand kan verschillen.Meestalisaanéénzijde,debuitenzijde,eenbeplating(zieboven).Wilmentocheenvolledigewandopbouwdanisnevenstaandemethodeeenmogelijkheid.
Erdientwelrekeningmeetewordengehoudendatuitoogpuntvanbrandwerendheiddelaagaandebinnen-zijdevanminimaal10mmdikonbrandbaarmateriaalmoetzijn.Gipsvezelplaatisdannietgeschikt!Dezewordennietalsonbrandbaarbeschouwd.Hetmateri-aalmoetklasseA1zijn.Bijvoorbeeldeengipsplaatmeteenglasvliesinplaatsvankarton.Bovenstaandekanuiteraardookmetmeerderelagenbeplatingwor-denuitgevoerd.
1 2
3 4
Handboek droge afbouw |
23�
TABEL:Geluidsisolatieschachtwandenmetgipsvezelplaten
MW=mineralewol,inditgevalsteenwol.D=dubbeleprofielen,inditgevalmetderuggentegenelkaar.EisinhetBouwbesluit:maximalegeluidsniveauwaarde30dB(A).Indiendewaardevanhetgeluidsniveauindeschachtbekendis,kandejuisteschachtwandwordengekozen.
Aansluitingen(bronFermacell)
Afbeelding Type Opbouw Massa Frequentie Rw
125 250 500 1000 2000 4000
C-1/45/57,5 1 x 12,5 14,0 kg/m2 18 22 26 30 33 27 30
C-2/45/70 2 x 12,5 28,0 kg/m2 24 28 32 36 39 33 36
SW:D-1/45 1 x 12,5 + MW40 + 40 mm MW 16,0 kg/m2 18 22 27 34 40 36 32 schachtzijde SW:D-2/45 2 x 12,5 + MW40 + 40 mm MW 30,0 kg/m2 24 28 33 40 46 42 38 schachtzijde
Beplatingdient5mmvrijgehoudentewordenvanaansluitingen
Cellenband/akoestischband
�. Gipsvezelplaten
23�
Handboek droge afbouw |
Zij-aansluiting
Debesteresultatenwordenverkre-genindiendeeerstelaagwordtaf-gekit,goedeakoestischeoplossing,endetweedelaagwordtafgegipst,goedebrandwerendeoplossing.Geldtookvooronderstaanddetail.Brandwerendheidminimaal60minuten.
Bovenaansluiting
Goedeakoestischeenbrandwerendeoplossing.
Letop:platenmogennietaanboven-ofonderregelwordengeschroefd.
Elastischekit
Gipsvoeg
GipsvoegElastischekitvoeg
�. Gipsvezelplaten
Handboek droge afbouw |
23�
7.12GlijdendeplafondaansluitingenIndemeestegevallenisgeenglijdendeplafondaansluitingnodigomdateendoorbuigingvandebovengelegenvloer<10mmwordtopgevangendoordewandzelf.Immerszoweldeplatenalsdeprofielenzijn10mmkorterdandeafstandvanvloertotvloerendeplatenwordennietaandebovenenonderregelgeschroefd.Zieookdemontagevoorschriftenvandefabrikanten.Wordteendoorbuigingverwacht≥10mmdanzijnspecialevoorzorgsmaatregelennoodzakelijk.Krachtenvanuitderuwbouwmogennooitwordenovergebrachtopnietdragendescheidingswanden.Onderstaandvolgenenkeleprincipedetailsvanglijdendebovenaansluitingenmetbrandeisen.
Glijdendeplafondaansluitingen,bewegingsmaatAisinmm.
(afbeeldingen Fermacell)Brandwerendheid30minuten Brandwerendheid90minuten
≥20
Hetpakketstrokenwordenterbreedtevandeboven-regel gezaagd.Zeworden onderling verlijmd ofmetnietenof schroevenaanelkaarbevestigd.Hetgeheelwordtgelijktijdigmetdebovenregelaanhetruwbouw-plafondbevestigdh.o.h.maximaal700mm.Dediktevanhetpakketishettotaalvandeverwachtedoorbuigingendeoverlappingvandewandplaten.Inverbandmetdevereistebrandwerendheidisdebreedtevandestrokenminimaal50mm.Dewandplatenwordenzodanigopmaatgesnedendattussen onderkant vloer en bovenkant beplating eenvoeg overblijft gelijk aan de te verwachten doorbui-ging-A-vandevloer.Deoverlappingtussenderandvandeplaatendestrokenisminimaal20mm.Depla-tenmogenalleenopdeC-stijlenwordenbevestigd.Debovenste schroeven dienen op demaat -A- onder debovenregeltewordengeschroefd.
≥20
Brandwerendheid90minuten
�. Gipsvezelplaten
23�
Handboek droge afbouw |
7.13GlijdendegevelaansluitingenGevelskunnenonderinvloedvanwindbelastingeendrukkendeofzuigendebeweginguitoefenenopaansluitendebinnenwanden.
Enkeleprincipedetailsomdezebewegingenoptekunnenvangen.
Enkelebeplating1x12,5mm Dubbelebeplating2x12,5mmBrandwerendheid30minuten Brandwerendheid90minuten
7.14DilatatievoegenDilatatieszijnnodigindien:- bouwkundigedilatatiesaanwezigzijn;- inlengterichtingmeerdan8meteraaneengeslotenplaatoppervlakaanwezigisbijgipsvoegen;- inlengterichtingmeerdan10meteraaneengeslotenplaatoppervlakaanwezigisbijlijmvoegen.
Bijdilatatiesdientextraaandachttewordenbesteedaanbrandeisen.Terplaatsevandevoegdientminimaaldezelfdeplaatdikteaanwezigtezijnalsbijderestvandewand.
Onderstaanddetailismogelijkindienergeenbrandeisenzijn.
Dilatatiekanmetspecialestripswordenafgewerkt.
�. Gipsvezelplaten
Handboek droge afbouw |
238
Dilatatiedetailsmetbrandeisen.
Terplaatsevandevoegdezelfdeplaatdiktealsderestvandewand.Beplating1x12,5mm.
Brandwerendheid30minuten
Terplaatsevandevoegdezelfdeplaatdiktealsderestvandewand.Beplating2x12,5mm.
Brandwerendheid90minuten
Vloeraansluitingenopzwevendedekvloer
Tervoorkomingvanflankerendgeluidsoverdrachtviadevloer,dezwevendedekvloeronderdewanddilateren.
�. Gipsvezelplaten
23�
Handboek droge afbouw |
7.15WandafwerkingZievoortabelAfwerkingsniveausvaninhetwerkaftewerkengipsvezelplatenopwandenenplafonds:Hoofdstuk2,Afwerksystemen.
Gipsvezelplatenkunnenopvelemanierenworden afgewerkt, bijvoorbeeld schil-derenofbehangen,betegelenofbepleisteren.Vantevorendienttewordenvastgesteldofhetoppervlakgeschiktis.Algemeen:Hetoppervlakmoetdroogenstofvrijzijn.Ditgeldtookvoordevoe-gen.
Voordatwordtbegonnenmoetextraaandachtwordengeschonkenaandevolgendepunten.- Restengips,cementendergelijkemoetenzijnverwijderd.- Krasseneneventuelebeschadigingenmoetenzijngeëgaliseerd.- Alleafgevoegdenadenenschroefkoppenmoetengladeneventueellicht nageschuurdzijn.- Deplatenmoetendroogzijn.- Stofmoetzorgvuldigzijnverwijderd.
ConditiesopdebouwplaatsDevochtigheidvandegipsvezelplatenmoetvóórhetafwerkenonderde1,3%lig-gen.
SchilderwerkOpgipsvezelplatenkunnenallealgemeengebruikelijkeverfsoortenwordentoege-past,zoalslatex-endispersieverf.Eenlatexverfmoetvoldoendedekkendwordenaangebracht.
BehangenAllesoortenbehang,ookstructuurbehang,kunnenmetdejuistebehanglijmwordenaangebracht. In tegenstelling tot gipskartonplaten hoeven gipsvezelplaten niet tewordenvoorgestrekenomhetbehanglatertekunnenverwijderen.Hetgebruikvaneenvoorstrijkmiddel isalleennodig indiende fabrikantvanhetbehangditvoorschrijft.
StructuurpleisterIndienstructuurpleisteropdegipsvezelplatenwordtaangebrachtmoetendegips-voegen (niet deAKkant) extravan eenwapeningsband tewordenvoorzien.Bijlijmvoegenisditnietnodig.De structuurpleisters moeten volgens voorschrift van de fabrikant worden ver-werkt.
�. Gipsvezelplaten
Handboek droge afbouw |
2�0
Tegels
Inbadkamers,waardeoppervlakkenregelmatignatworden,dienendetegelsmetwatervaste tegellijm tewordenaangebracht.Hierondereenwaterdichte laagaan-brengen.Wandoppervlakkendienen totminstens 2meter bovendouche- of bad-vloerwaterdichttewordenafgewerktbijvoorbeelddoormiddelvantegels.Bijeendouchemoetdeafdichting totminstens300mmbovendehoogste standvandedouchekopwordenaangebracht.Alleonderaansluitingenvandewandaandevloermoetenovereenhoogtevanminimaal150mmwaterdichtwordenafgewerktdoormiddelvanbijvoorbeeldeenzelfklevendkimband.Deverticale tegelnaden indehoekenmoetenwordenafgedichtmeteenwaterdichte,flexibele,schimmelwerendekit, bijvoorbeeld siliconen.Dit geldt ookvoor alle horizontale aansluitingenvanwandaandevloer,douchebakofbad.
Detailaansluitingbad
WaterdichtelaagWatervastetegellijmTegelsWaterdichte,flexibelekitvoeg,bijvoorbeeldsiliconen.
Oppervlakkendieregelmatignatworden Oppervlakkendieweinignatworden
Akoestischband
�. Gipsvezelplaten
2�1
Handboek droge afbouw |
7.16Hetbuigenvangipsvezelplaten (bronFermacell)
Netalsbijgipskartonplatenishierbijvoorzichtigheidgebodenenishetnoodzake-lijkdevoorschriftenvandefabrikantoptevolgen.De straalwaarover gipsvezelplaten kunnenworden gebogen is ten opzichte vangipskartonplatenbeperkt.Dedikteis10,0of12,5mmendeplatenzijnverdiepings-hoog.
Bijeenstraalvan1000-4000mmisdeafstandvandeonderconstructiemaximaalh.o.h.250mmendeplatenmoetennatwordengebogen.Deplatenmoetenminstens10uurwordenbevochtigd,waarnazeopmallenvoorzichtigindegewenstestraalwordengebogen.Nadrogingbehoudendeplatendegebogenvorm.
Bijeenstraal≤1000mmmoeteengespecialiseerdbedrijfwordeningeschakeld.Erkunnenlossekwartofhalveschaalconstructiesinprefabvormwordengemaaktvoorhet,bijvoorbeeld,bekledenvankolommen.
Bovende4000mmkunnendeplatendroogwordengebogenen isdemaximaleafstandvandeonderconstructieh.o.h.300mm.Deplatenwordendwars,dushori-zontaal,opdeonderconstructiegeschroefd.
(afbeeldingen Fermacell)
�. Gipsvezelplaten
Handboek droge afbouw |
2�2
7.17Kolomenliggerbekledingstalenprofielen(zieookHoofdstuk5) (bronFermacell)
OokgipsvezelplatentypeGFkunnenwordentoegepastalsbrandwerendebekledingvanstaalconstructies.
Tabelbrandwerendheidbovenstaandeconstructiesbijprofielfactor≤300m-1
Tabelbrandwerendheidstalenkolombijprofielfactor≤300m-1
Bijmeerdereplaatlagendienenallelagenafzonderlijkindeonderliggendeplaattewordenbevestigdendenadenminimaal400mmtenopzichtevanelkaarteverspringen.
30 minuten 60 minuten 90 minuten 120 minuten
Plaatdikte Plaatdikte Plaatdikte Plaatdikte
10 mm 10 mm + 10mm 15 mm + 12,5 mm 18 mm + 18 mm
30 minuten 60 minuten 90 minuten 120 minuten 180 minuten
Plaatdikte Plaatdikte Plaatdikte Plaatdikte Plaatdikte
10 mm 10 mm + 10mm 2 x 15 mm + 1 x 12,5 mm 4 x 15 mm 5 x 15 mm
�. Gipsvezelplaten
2�3
Handboek droge afbouw |
7.18Kolomenliggerbekledinghouten balkenenkolommen (bronFermacell)
Houtenbalkdriezijdigbekleed, Houtenkolomvierzijdigenkelebeplating bekleed,dubbelebeplating
Tabelbrandwerendheid
Deconstructieveafmetingenvanhoutenbalkenenkolommenwordendoordeconstructeurbepaald.Denadenvandeplatendienenookhierminimaal400mmtenopzichtvanelkaarteverspringen.
30 minuten 60 minuten
Plaatdikte Plaatdikte
10 mm 10 mm + 10mm
�. Gipsvezelplaten
Handboek droge afbouw |
2��
7.19PlafondsmetgipsvezelplatentypeGF opstalendraagconstructie. (éénlaagshomogeen,bronFermacell)
Ditsoortplafondszijnnietbeloopbaar.Zievoorprofielenenophangconstructies:Hoofdstuk2,Bouwstoffen:metalenpro-fielen
Voorhetvervaardigenvanverlaagdeplafondszijndiversesystemenverkrijgbaar,zieHoofdstuk2enHoofdstuk6.Indezehoofdstukkenwordtingegaanopdever-schillende mogelijkheden wat betreft profielen, snelhangers, kruisverbinders enophangdraden.
Deconstructievanhetplafondmoetzodanigwordenuitgevoerddatdedoorbuigingvan1/500vandeoverspanningnietwordtoverschreden.Inonderstaandetabellenismetdieeisrekeninggehouden.
Tabelmaximaleafstandenaplaatdragendprofiel(bronFermacell)
Afstandbnoniusafhangers
Overspanningcplafondprofiel60/27
Overspanningaplaatdragendplafondprofiel60/27
Constructie Maximale h.o.h.-afstand a plaatdragend profiel in mm
Horizontaal vlak Plaatdikte Plaatdikte Plaatdikte Plaatdikte10,0 mm 12,5 mm 15,0 mm 18,0 mm350 435 525 630
Schuin dakvlak 400 500 600 720100-500
(afbeeldingen Fermacell)
�. Gipsvezelplaten
2��
Handboek droge afbouw |
Tabelmaximaleafstandenbvandehangers
Tabelmaximaleafstandencvandeplafondprofielen
Tabelmaximaleschroefafstanden,schroefdikted=3,9mm
Deschroevenmoetenzodanigindegipsvezelplaatzijnverzonkendatdeschroefkopkanwordenopgevuldmeteenvoegmateriaal.Deplatenmoetenspanningsvrijwordenaangebracht.Datkanwordenbereiktdoordeplatenvanuithetmiddenteschroeven.Deplatendienenstevigtegendeonder-constructietewordengedrukt.Eenplatenliftkanhieruitkomstbieden.
PlatenliftDeplatenwordenmetbehulpvandeplatenliftstevigtegendedraagconstructiegedrukt.
Maximale h.o.h.-afstand b van de hangers in mmEnkele beplating tot 15 kg/m2 Dubbele beplating tot 30 kg/m2 Meervoudige beplating tot 50 kg/m2
900 750 600
Maximale h.o.h.-afstand c van het plafondprofiel in mmEnkele beplating tot 15 kg/m2 Dubbele beplating tot 30 kg/m2 Meervoudige beplating tot 50 kg/m2
1000 1000 750
Plaatdikte in mm Schroefdikte in mm Maximale h.o.h-afstand in mm
1 x 10,0 30 20 1 x 12,5 30 20 1 x 15,0 30 20 1e laag 10,0 30 30 2e laag 10,0 45 20 1e laag 12,5 30 30 2e laag 12,5 45 20 1e laag 15,0 30 30 2e laag 12,5 of 15,0 45 20
�. Gipsvezelplaten
Handboek droge afbouw |
2��
�. Gipsvezelplaten
7.20PlafondaansluitingenBijplafondaansluitingenmetgipsvezelplaten tegenanderebouwstoffen, zoalsbijvoorbeeldmetselwerkofbeton,dient eenscheidingtewordenaangebrachttussendeverschillendebouwmaterialen.Ditomeenstarreverbinding,metkansopscheuren,tevoorkomen.Onderstaandenkelevoorbeelden.
Brengplakstroken,bijvoorbeeldakoestischband,aanophetconstructievedeelvóórhetbeplaten.Destrokenstekenbuitenhetplaatoppervlak.Alsvoegbreedte5-7mmaanhouden.Devoegwordtgevuldmetvoegenvuller.Nahetuithardenwordendeplakstrokenafgesneden.
Dekitvoegdient5-7mmbreedtezijn.Derandvandeplaatmoetwordenvoor-gestreken.Dekitdientblijvendelastischtezijn.Inditgevaleninhetbovenstaandemaggeenbeweginguitderuwbouwteverwachtenzijn.
Hierbijwordtdevoegafgedichtmeteenhoekprofiel.Deplaatwordtnietophethoekprofielgeschroefd.
HierbijisdeaansluitingdoormiddelvaneenU-profiel.Devoegwordtafgekitmeteenelastischblijvendekit.
Aansluitingmetscheidingsstroken
Aansluitingmetelastischekit
Aansluitingmet∟profiel
AansluitingmetU-vormigrandprofiel
2��
Handboek droge afbouw | �. Gipsvezelplaten
7.21DilatatiesinplafondsDilatatieswordeniniedergevalaangebrachtdaarwaarderuwbouwisgedilateerd.Ookwordenplafondsgedilateerdbijeenlengtevanmaximaal8meter.
Dilatatiemetbrandeisen.Deplaatstrokenwordenéénzijdigverlijmdengeschroefd.Brandwerendheid30minuten.Plaatdikteminimaal18,0mm.
Dilatatiemetbrandeisen.Deplaatstrokenwordenéénzijdigverlijmdengeschroefd.Brandwerendheid60minuten.Plaatdikteminimaal2x15,0mm.
Dilatatiezonderbrandeisen.Dilatatiewordtafgedichtmetspeciaalprofiel.
Handboek droge afbouw |
2�8
7.22Bevestigenenophangenvanvoorwerpenaangipsvezelplaten (ZieookHoofdstuk2:Bouwstoffen,bevestigingsmiddelen)
Demeestevoorwerpenkunnendirectaandegipsvezelplaten,meteenminimumdiktevan10,0mm,wordenbevestigddoormid-delvanspijkers,schilderijhaken,schroevenofspecialepluggen.Zievoormaximalebelastingenonderstaandetabellen.Zwaarderevoorwerpenmoetenwordenbevestigdmetachterhoutofspecialeconstructiesdieindewandwordenopgenomen.
Tabel:schilderijhaakmetéénspijker
Tabel:schilderijhaakmettweespijkers
Tabel:schilderijhaakmetdriespijkers
Desterktevandehakenendemaximalebelastingisafhankelijkvanhetmerk.Devoorschriftenvandefabrikantvandehaakdienentewordenopgevolgd.
Schilderijhaken
Plaatdikte in mm Maximale belasting in kg
10,0 1512,5 1715,0 1818,0 2012,5 + 10,0 20
Plaatdikte in mm Maximale belasting in kg
10,0 2512,5 2715,0 2818,0 3012,5 + 10,0 30
Plaatdikte in mm Maximale belasting in kg
10,0 3512,5 3715,0 3818,0 4012,5 + 10,0 40
�. Gipsvezelplaten
2��
Handboek droge afbouw |
Hollewandpluggen
De beschikbaarheid van hollewandpluggen is zeer divers.Het principe voor hetdraagvermogenvanditsoortpluggenligtinhetvormenvaneenknoopofhetsprei-denvandeplugaandeachterzijdevandeplaat.
HetvormenvaneenknoopHetspreidenvaneenplug
Lichte enmiddelzware lasten, zoals bijvoorbeeld boekenrekken, hangkasten, vi-trinesendergelijke,kunnendirectmethollewandpluggenaandegipsvezelplatenwordenopgehangen.Deafstandtussendepluggenmoetminimaal500mmzijn.Onderstaandtabellenmetprincipebelastingen.Dewerkelijkemaximalebelastingendienentewordenopgegevendoordepluggenfabrikant.
Pluggenvoorplafonds
Plaatdikte in mm Maximale belasting in kg
10,0 4012,5 5015,0 5518,0 5512,5 + 10,0 60
Plaatdikte in mm Maximale belasting in kg
10,0 2512,5 3015,0 3518,0 4012,5 + 10,0 40
Kantelpluggen
Tuimelpluggen
�. Gipsvezelplaten
Voorhetaanbrengenvanlastenaanplafondszijnbovenstaandepluggenvanmetaalgeschikt.
Handboek droge afbouw |
2�0
Voorhetbevestigenvanzwareen/ofdynamischebelastingenzoalssanitair,waar-onderwastafels,hangtoilettenendergelijke,moeteninwandenmetgipsvezelplatenextravoorzieningenwordengetroffen.Hiervoorkangebruikgemaaktwordenvanintebouwenprefabsanitairdragersvoorhangtoilettenofachterhoutvoorwastafels.
Oplossingmet”achterhout”:Bijvoorbeeldmultiplexstrokenmini-maal 18mm dik en 300mm hoog.Hierop kunnen met stokschroeven lichte wastafels worden bevestigd.Het achterhout ligt vlak met deachterkantvandegipsvezelplaat.
�. Gipsvezelplaten
7.23OphangenvanzwaresanitairevoorwerpenVoorhetophangenvanzwaresanitairevoorwerpenzijnverschillendeprefabsystemenopdemarkt.DezeframespassentussendeC-profielenvandewandenenwordenvolgensdeaanwijzingenvandefabrikantopdevloerenaandeprofielenbevestigd.Debevestigingopdevloermoetaandeconstructievevloerennietopdeafwerkvloergeschieden.
Onderstaandenkelevoorbeeldenvansanitairstandaards.
Sanitairstandaard Standaardvoorwastafel Standaardvoorhangtoilet
2�1
Handboek droge afbouw |
7.24Gipsvezelplatenophoutenonderconstructie, niet-dragendewanden.(bronFermacell)Inplaatsvan stalenprofielen, zoalsbehandeld inhet voorgaande,wordengipsvezelplatenookveelvuldig toegepastop eenhoutenonderconstructie,zowelvoorwandenalsplafonds.Deplatenkunnenmetnieten,spijkersofschroevenopdeonderconstructiewordenbevestigd.Deeerstelaaggipsvezelplatenwordensymmetrischvanwandtotwandaangebracht.Denadenbevindenzichtegenoverelkaaropdezelfdestijl.Bijenkelebeplatingaltijdeenondersteuningachterdenaadaanbren-gen.Bijmeerderebeplatingverspringendenadenvanafdeeerstelaagmetminimaal200mm.
Naden1elaagtegenoverelkaar Naden2eenvolgendelagenverspringendaanbrengen, minimaal200mm
Denadenwordenalslijmvoegen,AK–voegenofgipsvoegenuitgevoerd.Zieookvoegverbindingenalgemeenopbladzijde225.
Lijmalseenvlakkestrengaanbrengen
4/5d=breedtevandelijmstreng
TABEL:Maximale h.o.h.-afstanden van houten stijlen in niet-dragendewandenmet gipsvezelplaten bij verschillendeplaatdiktes.Mateninmm.
Dikte10,0 mm Dikte12,5 mm Dikte15,0 mm Dikte18,0 mm
500 600 750 900
�. Gipsvezelplaten
Handboek droge afbouw |
2�2
TABEL:Type,lengteenh.o.h.-afstandvanbevestigingsmiddelenbijniet-dragendewandenmethoutenstijlen.
Afstandentotplaatrandenenbalkranden,bijdragendestijlen.d=diameterspijkersenschroeven.
�. Gipsvezelplaten
Plaatopbouw/ Nieten, verzinkt en Spijkers,verzinkt en Schroeven d = 3,9 mmconstructie geharstd≥1,5mm geharstd≥2,2mm
Hout1laag Lengteinmm Afstandinmm Lengteinmm Afstandinmm Lengteinmm Afstand in mm
10,0mmStijlenh.o.h.500mm12,5mmStijlenh.o.h.600mm15,0mmStijlenh.o.h.600mm18,0mmStijlenh.o.h.600mm
≥30
≥35
≥44
≥50
200
200
200
200
≥30
≥35
≥44
≥50
200
200
200
200
30
30
45
45
250
250
250
250
Hout2lagen1elaag12,5mm2elaag10,0mmof12,5mm
≥35
≥50≥44
≥60
400
200400
200
≥35
≥50≥44
≥60
400
200400
200
30
4545
45
400
250400
250
1elaag15,0mm2elaag12,5mmof15,0mm
≥5xd
≥7xd≥7xd
2�3
Handboek droge afbouw | �. Gipsvezelplaten
TABEL:Veel voorkomendeniet-dragendewandtypesmet houten stijlenmetwaardenbrandwerendheid engeluidsisolatie.(bronFermacell)
Wandtype Beplating per Afmeting Totale Minerale Brandwerend Geluids-zijde mm stijlen wanddikte wol mm/kg/m3 heid in isolatie
mm mm minuten Rw in dB
10,0 40 x 60 80 40/30 30 47
40 x 80 100 40/30 30 47
12,5 40 x 60 85 40/30 30 47
40 x 80 105 40/30 30 47
12,5 38 x 89 114 90/35 60 47
12,5 + 10,0 40 x 60 105 50/50 90 54 40 x 80 125 50/50 90 54
12,5 38 x 89 215 2 x 90/35 60 60
12,5 + 10,0 40 x 60 170 50/50 90 68 40 x 80 210 50/50 90 68
12 5 50 x 80 105 - 30 41
12,5 + 10,0 50 x 80 125 - 60 48
12,5 + 10,0 + 10,0 50 x 80 145 - 90 54
Handboek droge afbouw |
2��
7.25 Plafondsmetgipsvezelplatenophoutendraagconstructie. Ditsoortplafondszijnnietbeloopbaar.
TABEL:maximaleafstandenaplaatdragendelattenofbalken(bronFermacell)
a
b
c
Constructie Maximale h.o.h.-afstand a plaatdragende lat in mm
Horizontaal vlak Plaatdikte Plaatdikte Plaatdikte Plaatdikte10,0 mm 12,5 mm 15,0 mm 18,0 mm350 435 525 630
Schuin dakvlak 400 500 600 720100-500
�. Gipsvezelplaten
2��
Handboek droge afbouw |
TABEL:maximaleafstandenbvandehangers
TABEL:maximaleafstandencvandedraagbalken
TABEL:Type,lengteenh.o.h.-afstandvanbevestigingsmiddelenbijplafonds
Opmerking
Vandedrielaagse,homogenegipsvezelplaatendedrielaagsesandwichgipsvezelplaatzijnafgezienvanhetgewichtgeenanderewaardenbekenddandievandeéénlaagse,homogenegipsvezelplaat.Demeestewaardenzullendanookovereenkomenmetdeéénlaagse,homogeneplaat.Navraagenverzoekenomgegevens,bijdedesbetreffendeleveranciers,heeftgeenresultaatopgeleverd.OokindeEuropesenormNENEN15283-2wordtgeenonderscheidgemaaktenalletypeplatendienenaandezenormtevoldoen.
Maximale h.o.h.-afstand b van de hangers in mmAfmeting basislat in mm Enkele beplating Dubbele beplating
30 x 50 1000 85040 x 60 1200 1000
Maximale h.o.h.-afstand c van de draagbalken in mmAfmeting draagbalk in mm Enkele beplating Dubbele beplating
48 x 24 700 600
50 x 30 850 750
60 x 40 1100 1000
Plaatopbouw/ Nieten, verzinkt en Spijkers,verzinkt en Schroeven d = 3,9 mmconstructie geharstd≥1,5mm geharstd≥2,2mm
Hout1laag Lengteinmm Afstandinmm Lengteinmm Afstandinmm Lengteinmm Afstand in mm
10,0mm12,5mm15,0mm
≥30≥35≥44
150150150
≥30≥35≥44
150150150
300300450
200200200
Hout2lagen1elaag10,0mm2elaag10,0mm1elaag12,5mm2elaag12,5mm1elaag15,0mm2elaag12,5of15,0mm
≥30≥44≥35≥50≥44≥60
300150300150300150
≥30≥44≥35≥50≥44≥60
300150300150300150
300450300450450450
300200300200300200
�. Gipsvezelplaten
Handboek droge afbouw |
2��
NawoordHandboekDrogeAfbouwAlhoewelaandeinhoudvandezeuitgavedeuiterstezorgisbesteedkunnenfoutenenofonvolledighedennietwordenuitgesloten.Het BedrijfschapAfbouw zowel als de auteur aanvaarden derhalve geen enkeleaansprakelijkheid,ooknietvoordirecteofindirecteschade,doorofverbandhou-dendemetdetoepassingvaninformatieuitdezeuitgave.
Hetisaantebevelendevermeldebronnenteraadplegeninverbandmeteventuelewijzigingenofaanvullingen.Dezeuitgaveissamengesteldaandehandvandehuidigestanddertechniek.Voortschrijdendinzichtkanleidentotaanpassingvandewaardenopgenomenindetabellen.HetisdanookraadzaambijhetBedrijfschapAfbouwteinformerenofdegegevensnogcorrectzijnalvorensovertegaantotgebruikhiervan.Dewaardenvoorgeluidsisolatieenbrandwerendheidzijnoflaboratoriumwaardenofberekendewaardenenzijnderhalveindicatief.Voorpraktijkwaardenkunnendeaanwijzingenindezeuitgavewordengevolgd.De juistepraktijkwaardekanuitsluitendwordenverkregendoor indepraktijk tetesten.
HetBedrijfschapAfbouwsteltopmerkingen,aanvullingenendergelijkenaaraan-leidingvandezeuitgavezeeropprijs.
Nawoord
2��
Handboek droge afbouw |
Literatuurlijstengeraadpleegdedocumentatie
CaSo42H2O,BertterLaan LafargeGipsBV
TechnischedocumentatieLafarge LafargeGipsBV
TechnischedocumentatieRockwool RockwoolBeneluxBV
TechnischedocumentatieIsover Saint-GobainIsoverBV
TechnischedocumentatieDingemans DingemansElementenbouwBV
TechnischedocumentatieKnauf KnaufBV
TechnischedocumentatieFermacell XellaDroogbouwSystemenBV
TechnischedocumentatieCMC ChicagoMetallicContinental
TechnischedocumentatieArmstrong ArmstrongBuildingProducts
TechnischedocumentatieRockfon RockfonBV
TechnischedocumentatieOWA OWABeneluxBV
TechnischedocumentatieAPI AcousticalProductsInternationalBV
JellemaBouwkundedeel7a1984 Waltman
Allesovergips NBVG
TrockenbaumitGipskartonplattenTeil1 IndustriegruppeGipskartonplatten
Gips-Datenbuch BundesverbandderGipsindustrieE.V.
TrockenbaupraxismitGipskartonplattensystemen,HarroBöker RudolfMüller
TrockenbauAtlas,Becker,Pfau,Tichelmann RudolfMüller
TabellenbuchTrockenbau,Wricke,Müller B.G.Teubner
Brandveiligheidstaalconstructies,Twilt/Witteveen StaalcentrumNederland
WetenschappelijkrapportTNO/K.U.Leuven
rapportnr.PV4335/DGT-RPT-020029 LafargeGipsBV
RapportPeutz,RA708-5 LafargeGipsBV
Bouwfysica1983,A.C.vanderLinden Waltman
Bouwfysica,termenenbegrippen StichtingBouwresearch
Warmte-envochttransportinbouwconstructies,
doorE.TammesenB.H.Vos KluwerTechnischeBoeken
Gipskartonplatten,HellmutHanusch RudolfMüller
Trockenbau,dasHandbuch LafargeGipsGmbH
Handboekhoutskeletbouw Centrumhout
Brochurevoorzetwanden StichtingBouwresearch
Eigenschappenvanbouw-enisolatiematerialennr.9,3edruk StichtingBouwresearch
Literatuurlijst en geraadpleegde documentatie
Handboek droge afbouw |
2�8
Normen Praktijkrichtlijnen Beoordelingsrichtlijnen
NEN-EN520 NPR5086 BRL1003
NEN-EN15283-1 NPR2068 BRL1009
NEN-EN15283-2 BRL1102
NEN-EN13964 BRL1308
NEN-EN14190 BRL2212
NEN-EN14195 BRL2880
NEN-EN14246 BRL4511
NEN-EN14496
NEN-EN14566
NEN-EN13501-1
NEN-EN13501-2
NEN-EN13815
NEN-EN13950
NEN-EN13963
NEN-EN13162
ETAG003
NEN6072
NEN6073
NEN1070
NEN1068
Literatuurlijst en geraadpleegde documentatie