Kaft Handboek droge Afbouw

Handboek droge afbouw

Voor meer informatie:

Afdeling Techniek

Secretariaat Veenendaal

E-mail: [email protected]

Telefoon: 0318 - 505 602

Fax: 0318 - 550 119

Bedrijfschap Afbouw

Burgemeester Elsenlaan 321

Postbus 377

2280 MA Rijswijk ZH

Telefoon: 070 - 33 66 500

Fax: 070 - 33 66 533

E-mail: [email protected]

Internet: www.bedrijfschapafbouw.nl

Handboek droge afbouw

Auteur: Bert ter Laan

In opdracht van:

1e Uitgave 2008

Handboek droge afbouw |

�

Inhoudsopgave

- voegenvullersenfinishers.................................... 47- juistemethodevanafvoegen................................ 47- voegenvullersopgipsbasis................................... 48- kunstharsgebondenvoegenvullers....................... 48- machinaalafvoegen.............................................. 49

2.7 Bevestigingsmiddelen......................................... 51- schroeven.............................................................. 51- draadnagels........................................................... 54- nieten.................................................................... 55- pluggen................................................................. 57

2.8 Beschermingprofielen......................................... 62- wandbeëindigingen............................................... 62- bijzondereprofielen.............................................. 63- dilatatievoegprofielen.......................................... 64- akoestischband.................................................... 65

3.Bouwfysischeaspecten3.1 Brand................................................................... 66- ontwikkelingvaneenbrand................................. 67- standaardbrandkromme....................................... 67- eigenschappengipsproductenwatbetreftbrand.. 683.2 Termenendefinities........................................... 703.3 Brandwerendheidscriteria................................. 71 vlamdichtheidE................................................. 71 thermischeisolatieI........................................... 71 bezwijkenR....................................................... 71- rookontwikkeling................................................. 713.4 Brandwerendheidgipskartonplaatwanden..... 72- berekeningsmethoden........................................... 72 doorbrandtijd..................................................... 73 brandwerendheid............................................... 74- tabelbrandwerendheidgipskartonplaatwanden volgensNEN6073................................................ 763.5 Brandwerendheidvoorzetwanden.................... 803.6 Theoriebrandwerendheid vanhoutconstructies.......................................... 823.7 Hetbegripvuurbelasting.................................... 833.8 Uitzettingenkrimpvangipskartonplatendoor temperatuurverschillen........................................84- dilatatievaneenwandmetbrandeisen................. 84- plafondaansluitingvaneenwand metbrandeisen...................................................... 84- inbouwelektradozen............................................. 863.9 Theoriebrandwerendheid vanstaalconstructies.......................................... 88

1.Inleiding pagina- deafbouwalsbouwmethode................................ 9- demoderneafbouw............................................... 10- grondprincipes...................................................... 11- organisaties........................................................... 13

2. Bouwstoffen2.1 Gips,natuurgipsen rookgasontzwavelinggips................................... 142.2 Gipskartonplaten................................................. 17- platensoorten......................................................... 17- kantuitvoeringen................................................... 18- afmetingenentoleranties...................................... 18- hetwerkenmetgipskartonplaten.......................... 20- eigenschappenvangipskartonplaten.................... 21- breukbelastingen................................................... 21- hygrischeeigenschappen...................................... 24- thermischeeigenschappen.................................... 25- elektrotechnischeeigenschappen.......................... 26- bijzonderegipsplaten............................................ 26 gipskartonplatenmethoutvezels....................... 26 akoestischedesignplaten................................... 26 onbrandbaregipsplatenA1................................ 27 voorgevormdegipskartonplaten........................ 27- gipskartonplatenwaaropanderebouwstoffen zijnaangebracht.................................................... 29- 4-zijdigafwerkbaregipskartonplaten................... 29- gipskartonplatenmetwitkarton........................... 29- buigbaregipskartonplaten..................................... 30

2.3 Metalenprofielenvoorwandenenplafonds..... 31- soortenprofielen.................................................... 31- overzichtenafmetingenwandprofielen................ 32- plafondprofielenenhulpstukken........................... 35- technischewaardenC-profielen............................ 39

2.4 Houtenstijlenenregels....................................... 40

2.5 Mineralewol........................................................ 41 steenwoleigenschappen..................................... 41 toleranties........................................................... 42 glaswoleigenschappen....................................... 42 toleranties........................................................... 43

2.6 Voegmateriaalenafwerksystemen.................... 44- dekunstvanhetafvoegen..................................... 44- afvoegsystemen..................................................... 44- tabelafwerkingniveausvoorwandenenplafonds 45- voeg-enafwerkingsmaterialen............................. 46- wapeningtapes....................................................... 46

pagina

Inhoudsopgave

�


3.10 Geluid................................................................ 90- watisgeluid....................................................... 91- golflengte........................................................... 91- geluidsdrukniveaus............................................ 92- sterktevaneengeluidsbron............................... 92- berekeningsvoorbeeldenLp............................... 93- meerderegeluidsbronnen................................... 94- frequentie........................................................... 95- octaafbanden...................................................... 98- genormaliseerdefrequentiebanden.................... 1003.11 Luchtgeluidsisolatie........................................... 100- massawetten....................................................... 101- buigstijfheid....................................................... 102- coïncidentie-effect.............................................. 103- spouwconstructies.............................................. 106- resonantie........................................................... 106- luchtgeluidsisolatieR......................................... 108- IluenI lu,k............................................................ 1113.12 Geluidsabsorptie............................................... 112- geluidsabsorptiegipskartonplaten..................... 114- invloedfactorenopdegeluidsisolatie vanwanden........................................................ 115- factorendiedegeluidsisolatiebeïnvloeden....... 116- aansluitingsysteemplafonds.............................. 117- vloeraansluitingen.............................................. 117- invloedvandeplatenenmineralewol.............. 120- invloedvandespouwbreedteenmineralewol.. 121- tabelgeluidsisolatievan gipskartonplaatwandenvolgensberekening...... 122- bepalingRw....................................................... 125- begrippennadertoegelicht................................. 126 afstraalfactor.................................................... 126 verliesfactor..................................................... 126 grensfrequentie................................................ 126 verbandtussenRwenIlu................................. 126- 0dBwand........................................................... 127- voorzetwanden................................................... 127- schachtwanden................................................... 129- geluidslekken..................................................... 131- inbouwelektradozen.......................................... 131- invloedvanramen,deurenenkieren opdegeluidsisolatie.......................................... 132- geluidsisolatieindepraktijk.............................. 132- nagalmtijd.......................................................... 134- contactgeluidsisolatie......................................... 134

4.Wandbekledingenenvoorzetwanden4.1 Wandbekleding,soortenplaten..........................135- montage............................................................. 135

- dilataties............................................................... 137- geïsoleerdegipskartonplaten............................... 1374.2 Voorzetwanden.................................................... 137- soortenvoorzetwanden........................................ 137- waaromvoorzetwanden....................................... 138- verbeteringvangeluidsisolatie............................ 138- verbeteringwarmte-isolatie................................. 139- verbeteringvanbrandwerendheid....................... 141- wegwerkenvanleidingen.................................... 1414.3 Schachtwanden.....................................................142

5. Scheidingswanden,lichteniet-dragende montagewanden5.1 Wandcodes,code-opbouwenuitleg................. 145- wandtypes............................................................ 1455.2 Opbouwgipskartonplaatwanden opmetalenprofielen.......................................... 146- montage............................................................... 146- tabelminimaleschroeflengtes............................. 147- tabelmaximalewandhoogtes.............................. 1485.3 Allewandtypenuitgewerktpertypewand..... 1505.4 Gebogenwanden............................................... 171- deplaten.............................................................. 171- tabelvoorhetbuigenvandeplaten..................... 172- deprofielen.......................................................... 172- tabelstijlafstanden............................................... 1735.5 Brandwerendebekleding vanstaalconstructies......................................... 174- kritiekestaaltemperatuur..................................... 174- deprofielfactorPi................................................ 174- wijzevanverhitting............................................. 174- tabelprofielfactorenbijbekledingstrak omhetprofiel....................................................... 175- voorbeeldbrandwerendebekledingmet gipskartonplaten.................................................. 177- tabelprofielfactorenbijbekledingmetclips enprofielen.......................................................... 178- voorbeeldbrandwerendebekledingmet gipsvezelplaten.................................................... 1795.6 Hetbrandwerendbekledenvan kabelgotenenventilatiekanalen....................... 180- kabelgoten............................................................ 180- ventilatiekanalen.................................................. 181

pagina pagina

Inhoudsopgave


�

- minimalebuigtreksterktesvolgensEN15283-2 typeGF................................................................. 222- thermischeeigenschappenvangipsvezelplaten typeGF................................................................. 222- Hygrischeeigenshappenvangipsvezelplaten typeGF................................................................. 223- toepassinggipsvezelplatentypeGM................... 223- toepassinggipsvezelplatentypeGF..................... 2237.5 Hetwerkenmetgipsvezelplaten....................... 224- voegverbindingenalgemeen................................. 2247.6 Lijmvoegmethode............................................... 225- montagevandeplaten.......................................... 2257.7 Gipsvoegmethodevoorrechtekant................... 2267.8 GipsvoegmethodevoorAKkant........................ 2277.9 Bevestigingsmogelijkhedenvan gipsvezelplatenopmetalenprofielen.................228- schroeven...............................................................2297.10 Voorzetwanden.....................................................2317.11 Schachtwanden....................................................233- aansluitingen..........................................................2347.12 Glijdendeplafondaansluitingen.........................2367.13 Glijdendegevelaansluitingen..............................2377.14 Dilatatievoegen.....................................................237- dilatatiedetailsmetbrandeisen.............................. 238- vloeraansluitingenopzwevendedekvloer............ 2387.15 Wandafwerking.....................................................239- conditiesopdebouwplaats....................................239- schilderwerk.......................................................... 239- behangen................................................................239- structuurpleister.....................................................239- tegels......................................................................2407.16 Hetbuigenvangipsvezelplaten..........................2417.17 Kolomenliggerbekledingstalenprofielen.......2427.18 Kolomenliggerbekledinghouten balkenenkolommen............................................2437.19 PlafondsmetgipsvezelplatentypeGF opstalendraagconstructie..................................2447.20 Plafondaansluitingen............................................2467.21 Dilatatiesinplafonds............................................2477.22 Bevestigenenophangenvanvoorwerpen aangipsvezelplaten..............................................248- schilderijhaken.......................................................248- hollewandpluggen..................................................249- pluggenvoorplafonds...........................................2497.23 Ophangenvanzwaresanitairevoorwerpen......2507.24 Gipsvezelplatenophoutenonderconstructie, niet-dragendewanden..........................................2517.25 Plafondsmetgipsvezelplatenop houtendraagconstructie..................................... 254

6. Plafonds pagina6.1 Indelingplafonds............................................... 1826.2 Desysteemplafonds............................................ 1836.3 Hetophangsysteemofhetgrid.......................... 1846.4 Benamingenprofielonderdelen......................... 1866.5 Brandrasterptofielen.......................................... 1876.6 Akoestiekvansysteemplafonds......................... 1886.7 Overlangsgeluidsisolatie.................................... 1886.8 Voorbeeldvaneengeluidsmeting.......................1896.9 Geluidsabsorptieplafondpanelen.......................1896.10 Deplaten...............................................................1906.11 Gipskartonplatenmetperforaties alsinlegpaneel......................................................1906.12 Vasteplafondsmetgipskartonplaten.................1926.13 Verlaagdplafond,draagconstructiemetaal, gipskartonplaten..................................................1946.14 Verlaagdplafond,draagconstructiemetaal, geperforeerdegipskartonplaten.........................1956.15 Grafiekenenwaardenvanenkeletypen perforaties.............................................................2006.16 Montagevandegeperforeerde akoestischedesingplaten.....................................2106.17 Naadloosplafondsysteem.....................................2126.18 Plafondsdirectbevestigdtegenhoutenbalklaag, draagconstructievanmetalenprofielen, gipskartonplaten..................................................2136.19 Plafondsdirectbevestigdtegenhoutenbalklaag, draagconstructieveerrail,gipskartonplaten.....2146.20 Vrijdragendplafond,draagconstructie metalenprofielengipskartonplaten....................215

7. Gipsvezelplaten7.1 Inleiding GipsvezelplateninEuropaenNederland..........2167.2 Gipskartonplaten.................................................2187.3 Metglasvliesmattenversterktegipsplaten, typeGM.................................................................218- kantuitvoeringen................................................... 218- afmetingenentolerantiesvanmetglasvliesmatten versterktegipsplatenvolgensEN15283-1 typeGM................................................................ 219- minimalebreukbelastingenvolgensEN15283-1 typeGM.................................................................219- thermischeeigenschappenvangipsvezelplaten typeGM.................................................................2207.4 Metvezelversterktegipsplaten, typeGF......... 220- platensoortenvolgensEN15283-2:2008...............221- kantuitvoeringentypeGF.......................................221- afmetingenentolerantiesvanmetgipsvezelplaten volgensEN15283-2typeGF............................... 222

pagina

Inhoudsopgave

�


NawoordHandboekDrogeAfbouw..... 256

Literatuurlijstengeraadpleegde documentatie................................................. 257

pagina

Inhoudsopgave

�


1.Inleiding

DeafbouwalsbouwmethodeSinds de jaren 60 van de vorige eeuwheeftdeafbouwzichontwikkeldalseenmoderneenvolwaardigebouwmethode,mede door de introductie van de gips- kartonplaatinNederland.In1957kwamdeeerstegipskartonplaatin Nederland op de markt. Deze werdgeïntroduceerddoordeHollandseAgen-tuur Maatschappij te Rotterdam. Deplaatjesvan400mmbreedkwamenuitDublinenwarenbekendonderdenaam“Neostuc”.Dezeplaatwerddevervan-gervandezachtboardplafonds.In1957wordt inBelgië een productie-unit op-gestart. In 1958 brengt EternitNVv/hMartinitvanuitBelgiëookbrederepla-ten,1200mm,opdeNederlandsemarkt.Sinds1973isdeeersteNederlandsegips- kartonplatenfabriekinbedrijf.

VanuitdeVSendeUKwerdendiversewand- en plafondsystemen geïntro-duceerd envoordeNederlandsemarktverderontwikkeld.Inde70er jarenwerdende eerste pro-jecten, ziekenhuizen, met gipskarton-plaatwanden uitgevoerd. Wanden diewarenopgebouwduiteenlichtmetalenframewaarop gipskartonplatenwerdengeschroefdenwaarbijdespouwmees-tal was gevuld met steen– of glaswol.Deze wanden voldoen aan alle eisenwatbetreft akoestiekenbrand.Zezijnechterveellichtereneconomischerdandedaarvóórtoegepaste,meestalgemet-selde,arbeidsintensievewanden.Door te werkenmet droge bouwmate-rialenwordt er geen extra vocht in debouwgebracht.Hieruit is de term “de droge afbouw“voortgekomen, ookwel de droge stuc-methodegenoemd.Ditals tegenhangervandenattestucmethode,hetstukado-renofpleisterenvangemetseldewanden

Lafarge

Lafarge

1. Inleiding


10

enbetonwanden.Hetisdanooknietdebedoeling dat gipskartonplaatwandenworden gestukadoord! Voor plafondswordenstucplatengebruikt,diewordenbepleisterd. Deze platen zijn voorzienvaneenvoordatdoelspeciaalsoortkar-ton.

De droge afbouw omvat de volgendeconstructies:-scheidingswanden-wandbekleding-voorzetwanden-plafonds-gevelsluitendeelementen- vloeren-bekledingdragendestaal-,beton- enhoutconstructies

Doorbraak

De echte doorbraak kwam toen in de80er jaren montagebedrijven werdenopgerichtgespecialiseerdindegipskar-tonplatenmontage.Dezewerktenalsonderaannemerenna-men grote projecten aan zoals zieken-huizen, hotels en kantoorgebouwen engrote renovatieprojecten zoals bijvoor-beelddeTransvaalbuurtinAmsterdam.Enkele bedrijven van het eerste uurbestaannunog.Deoverheidzorgdevoorregelgeving,erwerdenbeoordelingsrichtlijnen-BRL’s-ontwikkeldendefabrikantenvan gipskartonplatenlietenhunproducten certificeren.

ErwerdenKOMO–attestenvoorwand-systemenafgegeven.Een volwaardig nieuw bouwsysteemwasgeboren.

DemoderneafbouwMet de ontwikkeling van steeds weernieuwesystemenzijndemogelijkhedenindesignentoepassingvandedrogeaf-bouweindeloos.Vorm,verlichtingstechniek,akoestiekenklimaattechniekenwordenindeplafond-enwand-constructiesgeïntegreerd.Droogbouwsystemenomvatteneengrootaantal constructies en mogelijkhedenvoorwandenplafondsenvloeren,waar-vooreengrotevariatieaanbouwstoffenbeschikbaaris.

Zoals:-diversesoortengipsplaten;-metalenprofieleninallerleivormen voorwandenenplafonds;-verschillendesoorten bevestigingsmiddelen;-velevoegenvullersenfinishersvoor denaadafwerking;- spraycoatingsvoorcomplete oppervlakafwerkingwanneerhoge eisenaandevlakheidwordengesteld;-mineralewollenvoorspouwvulling bijgeluidseisen;- andereafdichtingsmaterialen.Het grote aantalwand- en plafondcon-structiesontstaatmededoordeverschil-lende eisen die op bijvoorbeeld bouw-fysischgebied,zoalsbrandwerendheid,akoestiek en thermische isolatie wor-dengesteld.Demoderne afbouw is zoflexibel dat aan alle eisen kan wordenvoldaan.Ookdemogelijkhedenvoorhetintegrerenvan installaties,hetbescher-men tegen bijvoorbeeld röntgenstralen,zijnlegio.Sommige vormen worden gepre-fabriceerd zodat de afbouwer alleennog de bevestiging voor zijn rekening

Lafarge

Lafarge

Lafarge

1. Inleiding

11


neemt. Dit is een geweldige besparingvan arbeidsintensieve handelingen opdebouw.Demoderne afbouw is volop inbewe-gingennoglangnietaanheteindevanzijnontwikkeling.

Grondprincipes

Uiteindelijkzijnhetgroteaantal syste-menterugtebrengentotenkelegrond-principes:-wandsystemen-bekledingssystemen-plafondsystemen-vloersystemen

Inprincipeisdeopbouwvandewand-en plafondsystemen dezelfde. Eendraagconstructie,eenbekledingenvaakwordt in de spouw een minerale wolaangebracht.De samenwerking tussen deze materi-alenisdegarantievoorgoedebouwfy-sischeeigenschappenvandetotalecon-structie.

Wandsystemen(binnenwanden,voorzetwanden,schachtwandenenwandbekledingen)

Binnenwanden bestaan uit eendraagconstructie van speciale profielenofhout.Indespouwkantussendestij-len een minerale wol worden aange-brachtomaanakoestischeofthermischeeisen te voldoen. De binnenwandenwordenaanbeidezijdenmetgipsplatenbekleed.

Voorzetwanden staan altijd voor eenanderewandenwordendusaanéénkantbekleed.Een voorzetwand dient ter verbeteringvandebouwfysischeeigenschappenvandebestaandewand.

Schachtwandenzijnzelfstandigewan-den,meestalaanéénkantbekleed.

Mebest

Mebest

Wandbekledingen worden toegepastom bestaande wanden esthetisch af tewerken. De bekledingsplaten wordenrechtstreeksopdewandgelijmd.Somszijn de platen voorzien van een isole-rende laag voor akoestische of ther-mische isolatie. Dit komt voor als dethermische of akoestische eigenschap-penvandebestaandewandmoetenwor-denverbeterd.

Bekledenvanbijzondereconstructies

Inhetbijzonderdragendestaalconstruc-ties,kolommenen liggers,wordenmetgipsplatenbekleedomdebrandwerend-heidteverhogen.Ook bij beton- en houtconstructies, zijhetinminderemate,wordtdezebouw-methodetoegepast.

1. Inleiding


12

Plafondsystemen

Hierbij wordt een onderscheid gemaakt tussen:- gipskartonplatenplafonds rechtstreeks aangebracht tegen, bijvoorbeeld, een houten balklaag op latten of metalen profielen;- gipskartonplatenplafonds verlaagd aangebracht met hangers en metalen profielen;- gipskartonplatenplafonds vrij gehouden van de bovenliggende hoofdconstructie.

De keuze hierbij hangt af van de eisen die aan een plafondconstructie worden gesteld wat betreft brandwerendheid en geluidsisolatie.

Vloersystemen

Ter verbetering van contactgeluidsiso-latie zijn er diverse systemen ontwik-keld.Het principe bestaat hieruit dat op een bestaande vloerconstructie, bijvoor-beeld een betonvloer, elementen worden gelegd bestaande uit één of meerdere

gipsplaten waarop een speciale minerale wol is gelijmd.Ook een opbouw met losse onderdelen, minerale wol waarop gipsplaten worden gelegd, wordt toegepast.Belangrijk hierbij is dat een verbinding tussen de bestaande vloer, de omringen-de wanden en het element erop wordt vermeden.

Alle bovengenoemde systemen zullen in dit naslagwerk uitgebreid worden be-handeld.

Mebest

1. Inleiding

13


Organisaties

De afbouwwereld heeft zich in enkeleorganisatiesverenigd.

Zozijner:- BedrijfschapAfbouw,voorheen HAO,teRijswijkmetdeafdeling TechniekinVeenendaal;

- NOA,NederlandseOndernemers verenigingvoorAfbouwbedrijvente Veenendaal. DeNOAisontstaanin2001uiteen fusievan:- stucadoors-enafbouwbedrijven, NAVAS;- bedrijvenindeplafond-en wandmontage,NEVAP;- vloer-enterrazzobedrijven,VTV;

- NBVG,NederlandseBranche VerenigingGipsopgerichtin1995te Rotterdam;

- NVF,NederlandseVerenigingvan Fabrikantenvanplafond-en wandmaterialenteHaarlem.

Dankwoord:Voor hetmeelezen en geven van com-mentaarwilikdevolgendeherendankzeggen:

JanvanStrijpPetervanNulandHansGeerkenHermendeHekJosVerbruggeGijsdeJongHansZwaanenburg

Hetjaar2008DeauteurBertterLaan

Mebest

1. Inleiding


1�

2.1Gips,natuurgips enrookgasont- zwavelinggipsIn Nederland worden producten op demarktgebrachtdiezijnvervaardigduitnatuurgipsofrookgasontzwavelinggips.Natuurgipsiseendelfstof,gewonnenindagbouwofmijnbouw.HetkomtvoorindiverseEuropeselandenzoalsFrankrijk(bijParijszelfslagentot50meterdik),Duitsland, Spanje, Groot-Brittannië,Rusland,ItaliëenPolen.Natuurgips komt verder over de helewereldvoorenontstondalseennatuur- lijk mineraal tijdens de geologischeontwikkeling honderden miljoen jarengeleden.Hetgipsisgekristalliseerdalseenzouten afgezet tijdens het verdampen vanbinnenzeeën zo’n 280 miljoen jarengeledenindePermperiode.

Er ontstonden geweldige lagen gips.Door andere gesteenten, afgezet ophet gips, steeg de druk en daardoor detemperatuur. Het in het gips gebondenkristalwater werd uitgedreven. Zo ont-stond anhydriet. Het volume werd toteenderdegereduceerd.Hetbovengele-gengesteentescheurde,waardoorerwa-terdoorsijpelde.Het anhydriet namweer twee volume-delenwateropenzettedaardooruit.Hetgips werd dichter naar het aardopper- vlakgedrukt.Hetoppervlaktewaterlostehetgipsop.Hetnatuurgipsisalskleinegipskristal-letjes uit het zeewater afgescheiden enheeft zich als een fijnkorrelige brij totdichte lagen gevormd in verschillendevastheden. Daarbij ontstonden ookdoorzichtigegipslagen,hetzogenaamdeMariaglas.

Gipsishetindenatuurmeestversprei-desulfaatenwordtinvelesteenzoutaf- zettingenaangetroffen,waarhetwegenszijngeringeoplosbaarheidinwateréén

Opname natuurgips

Opname rookgasontzwavelinggips

van de eerste mineralen is die uit deoplossingenuitkristalliseren.Gipsisbekendonderdechemischefor-muleCaSO42H2O.

Rookgasontzwavelinggips,ookwelRogipsgenoemd

Rogips is een secondaire grondstof,het komt vrij bij de ontzwaveling vanrookgassen uit demet kolen gestookteelektriciteitcentrales. Steenkool be-vatzwavel.BijdeverbrandingontstaatzwaveldioxideSO2.Incontactmetwa-ter ontstaat zwavelzuur, hetgeen vooreengrootdeelverantwoordelijkisvoorde zure regen. Bij de rookgasreiniging

wordt het zwaveldioxide omgezet ingips.Ditgipsheefteenzuiverheidvan98%.Voor rookgasontzwaveling bestaan di-verseprocessen,waarvoorhetprocesdatgebaseerdisopkalksteen(CaCO3)meteindproductgipshetmeestevoorkomt.

Omschrijvingrookgasontzwavelingproces

Dedooreenelektrofiltervoor99%vanvliegas ontdane rookgassen worden inde voorreinigingsfase eerst met waterbesproeid.Allevoorhetproducerenvangipsnietnoodzakelijkeelementenwor-denuitderookgassenverwijderd.Inde

2.Bouwstoffen

2. Bouwstoffen

1�


absorber vindt de eigenlijke ontzwave-ling plaats.Hier komen de rookgassendoormiddelvaneenfijnsproeisysteemin aanrakingmet een kalksteensuspen-sie.Dezwaveldioxide(SO2)inderookgassenwordtdoordesuspen-sie opgenomen en oxydeert door de inhet rookgas aanwezige zuurstof en deextra ingeblazen lucht. Tegelijkertijdwerkt de kalk neutraliserend. Er ont-staatcalciumsulfaat(CaSO4).Indeaande ontzwavelingsinstallatie gekoppeldegipsinstallatie wordt de gipswatersus-pensiemet behulp van centrifuges vanhetwaterontdaan.Hetresultaatiseenfijngipspoedermeteenvochtgehaltevan5-8%.

Verschilen/ofovereenkomstentussennatuurgips en rookgasontzwaveling-gips

De tendens bestaat dat mensen bouw-stoffen meer op hun herkomst dan ophun kwaliteit of geschiktheid beoorde-len.Mendenktdatnatuurlijkeenbiolo-gischebouwstoffendevoorwaardezijnvooreengezondleven.Kunstmatigeofsynthetischeproductenwordendanookvaakafgewezen.

Zo ook met rookgasontzwavelinggipstenopzichtevannatuurgips.Mendenktdathetbijrookgasontzwavelinggipsomeenkunstmatigproductgaat,datboven-diennogschadelijkestoffenzoalsrook-gassenbevat.

De vraag moet worden beantwoord ofer vanuit het oogpunt van gezondheideenverschilbestaattussennatuurgipsenrookgasontzwavelinggips. In Duitslandis hiernaar een omvangrijk onderzoekverricht(opdrachtgeverBundesverbandder Gips- und GipsbauplattenindustrieteDarmstadt).

Menisalsvolgttewerkgegaan.Men maakt onderscheid tussen vierniveauswaaropdeteonderzoekenbouw- stoffensteedsaaneenbeoordelingvoorde gezondheid worden onderworpen.Dezezijn:

-hetgebiedwaardebouwstoffen wordengeproduceerd;-hetgebiedwaarzewordenverwerkt. Bijvoorbeeldopdebouw;-hetgebruiksgebied.Bijvoorbeeldvoor woon–enwerkdoeleinden;-hetafvalgebied.Bijvoorbeeld vuilstortplaatsenendergelijke.

Hierbijheeftmendeinvloedonderzochtop:-dehuid;-hetademhalingskanaal;-hetspijsverteringskanaal.

Daarbij is gekeken naar de chemischeanalysevanhetgips,desporenelemen-ten,deradioactiviteitenhetgehalteaandioxineenfuranen(koolwaterstoffen).

Erisduidelijkaangetoonddatgipsgeenschade aan de gezondheid berokkentdoorhuidcontact(denkaanhetgebruikvangipsbijbotbreuken).Watbetreftdeademhalingsorganenkangips alleen inwerken als inadembarestof.Gips kan alleen in het spijsverterings- kanaal komen wanneer ingeademdegipsbestanddelenmethetspeekselwor-dendoorgesliktofviahetdrinkwater.

Voordebeoordelingvoordegezondheidzijn de inwerkingconcentraties van degipsbestanddelen belangrijk. In Duits- land hanteert men een maximale stofconcentratie van 6mgfijn stof perm³ lucht (MAK-waarde).Voor hogereconcentraties zijn veiligheidsmaatre-gelennodig.

1 Kalksteenpoeder2 Watertoevoeging3 Rookgas4 Afvalwaternaarwaterzuivering5 Voorreiniger6 Oxidatielucht7 Absorber8 Overloopwaterteruginhetproces9 Herverhitter10Schoonafgasnaarachoorsteen11Overlooptank12Indikker13Centrifuge14Gips

OntzwavelingsinstallatieGipsinstallatie

2. Bouwstoffen


1�

In de productie-units worden hiervoormaatregelen genomen, zoals afzuigin-stallaties.Indegebruiksfasekanstofontstaandoorborenenschuren.Menheeftvastgestelddathiermaximaal5mgperm³luchtkanontstaan. Bij ondeskundig gebruik kanin zeldzame gevallen een hogere con-centratiewordenbereikt,dit ismeestalkortenkomtweinigvoor.Hierbijwordtopgemerkt dat de hoeveelheden gipshierveelgeringerzijndanbijdevind-plaatsenvannatuurgips.Deinvloedophetgrondwatervanhetopdestortplaatsgedeponeerde gips heeft alleen betrek-king op het voor de gezondheid on-gevaarlijkesulfaatgehalte.

Verderebeoordelingvoordegezondheid

Ingeenvandeonderzochtenatuurgips-en rookgasontzwavelinggipsmonsterskonden medisch relevante dioxines enfuranen alsmede polycyclisch aroma-tische koolwaterstoffen worden aan-getoond.Ook de radioactieve stoffen zoals Ko-balt-60, Cesium-134 en Cesium-137konden niet worden aangetoond. Degehaltes aan natuurlijke radioactievestoffenlageninvergelijkingmetanderebouwstoffenophetlaagsteniveau.

Samenvattend

Samenvattend beschouwd is uit deonderzoeken gebleken dat de verschil-len tussen natuurgips en rookgasont-zwavelinggipsinchemischesamenstel- lingeninhetgehalteaansporenelemen- tenvanuithetoogpuntvangezondheidteverwaarlozenzijn.Deresultatenvandeanalyseslatendebeoordelingtoedatdeonderzochtenatuurgips-enrookgas-ontzwavelinggipssoortenzondergevaarvoordegezondheidvoorhetproducerenvanbouwstoffentoegepastworden.

Gipskristal

Dechemischeformule

De scheikundige formule van gipsis CaSO4 2H2O, dat wil zeggen éénmolecuul calciumsulfaat en twee mo- leculenwater.Bij het zogenaamde calcineren wordthetgipspoederverhittotca.1600C,daarbijkomt¾vanhetchemischgebon-denwatervrij.HetgecalcineerdegipsheeftdeformuleCaSO4½H2O, waaruit blijkt dat ¼gedeelte van het chemisch gebondenwaterover is.Hetgipszalnureagerenop toevoegingvanwater envormt eenbrij,klaaromnatoevoegingvandiversetoeslagstoffeninallerleivormentewor-dengegoten.

2. Bouwstoffen

1�


2.2Gipsplaten: gipskarton-en gipsvezelplatenDoor de Europese harmonisering vanbouwproductenishetbegripgipsplatenbeter gedefinieerd. GipskartonplatenvallenonderdeEuropesenormEN520.Gipsvezelplatenwordenintweegroepenverdeeld:gipskernversterktdoorvezelsengipskernversterktdooreenglasvlies,directonderhetoppervlakofophetop-pervlak.Hiervoorzijn tweeapartenor-menontwikkeld.Respectievelijk:NENEN15283-2,NENEN15283-1.

Gipskartonplaten

Gipskartonplaten bestaan uit een kernvangips,diedooreenspeciaaldaarvoorvervaardigd karton wordt ommanteld.Hetkartonisdewapeningvandeplaaten dient om trekspanningen te kunnenopnemen. De gipskartonplaat krijgtdaardoorzijnbuigstijfheidenisdaaromzeergeschiktomtewordentoegepastinwandenenplafonds.Aandegipskernwordendiversetoeslag-stoffen toegevoegd, zoals bijvoorbeeldzetmeelvooreengoedehechtingvanhetkartonenzeepvooreenzekereporeus-heid.Glasvezels worden toegevoegd vooreennoghogerebrandwerendheid,hout-vezelsvooreengroterehardheid.Water-afstotende middelen worden toegepastomdewateropnametevertragen.Gipskartonplatenwordenineencontinuprocesopeenlopendebandvervaardigdindiktestussende6en25mm.

Gipsvezelplaten

Dezeplatenwordenbehandeldinhoofd-stuk7.

PlatensoortenenhuntoepassingvolgensNENEN520,NederlandsetypesGipskartonplaat standaard typeAGipskartonplaat metminimaalvastgelegdgewicht typeDGipskartonplaat extrabrandwerend typeFGipskartonplaat metvertraagdewateropname typeH1, H2ofH3Gipskartonplaat metvertraagdewateropnameenextrabrandwerend typeFHGipskartonplaat metverhoogdeoppervakhardheid typeIGipskartonplaat geschiktomtewordenafgewerktmetpleistergipsen typePGipskartonplaat methogerebreuksterkte typeR

UitgezonderdtypeAentypePzijncombinatiesmogelijk.BijvoorbeeldtypeDFH1IR.

TypeA: Standaardbouwplaattoetepassenalsbekledingenalsbeplatingvoor gipskartonplaatwandenen-plafonds.TypeD: Toetepassenalsstandaardbouwplaatwaarverhoogdgewichteenrolkan spelen;bijvoorbeeldbijgeluidsisolatie-eisen.TypeF: Toetepassenalsstandaardbouwplaatwaarverhoogde brandwerendheidseisenwordengevraagd.TypeH: Toetepassenalsstandaardbouwplaatwaareenvertraagdewateropname gewenstis,zoalsbijvoorbeeldinvochtigeruimteszoalsbadkamers.TypeFH:AlstypeHindienookverhoogdebrandwerendheidseisenworden gevraagd.TypeI: Toetepassenalseenverhoogdeoppervlakhardheidwordtvereist, bijvoorbeeldbijvloerenofwandendieeenhogeregebruiksbelasting moetenkunnenhebben.TypeP: Toetepasseninplafondsalsplatenmoetenwordenbepleisterd.TypeR: Toetepassenindieneenhogerebreuksterkteisvereist.

DebestegipskartonplaatdieaanalletoepassingenzalvoldoenisdustypeDFH1IR.Enkelefabrikantenhebbeneendergelijkeplaatinhunleveringsprogramma.

Buitendebovengenoemdegenormeerdeplatenzijnveleanderesoortenenvormenverkrijg-baar.Zoals:- gipskartonplatenvoorzienvanperforatiesvoorakoestischedoeleinden.- gipskartonplatenwaaropaandeachterzijdeeenfolieisgelijmdalsdampremmer.- gipskartonplatenwaaropaandevoorzijdeeenfolie,alofnietmetstructuur,is gelijmdomdecoratieveredenen.- gipskartonplatenwaaropaandeachterzijdeloodplatenvanverschillendediktes wordengelijmdalsbeschermingtegenröntgenstralen.- gipskartonplatenwaaropeenisolerendelaagvoorthermischeofbrandwerende/ geluidsisolerendedoeleindenwordtgelijmd.Respectievelijkpolyurethaan, polystyreenofdergelijkematerialenvoorthermischeisolatieeneenmineralewol voorbrandwerende/geluidsisolerendetoepassingen.- gipskartonplatenherzaagdtotkleinereafmetingenzoalsbijvoorbeeld 1200x600mmof600x600mm,diekunnenwordentoegepastalsinlegpanelen voorsysteemplafonds.- gipskartonplatenwaarinv-groevenwordengefreesd,waardoordezeplatenin allerleivormenkunnenwordengevouwenenalsprefabelementenworden toegepast.

VoordemeestevandebovengenoemdeplatenzijnEuropesenormeninontwikkeling.

2. Bouwstoffen


18

KantuitvoeringenvandeplatenvolgensNENEN520

Erzijnzesverschillendekantuitvoeringenontwikkeldmetelkzijneigentoepassing.

AfgeschuindekantAK Ditisdekantvormdiewordttoegepastindiendenaden onzichtbaarmoetenwordenafgewerktmeteen wapeningstapeeneenstandaardvoegenvuller.Halfrondeafgeschuinde DitisdekantvormdiewordttoegepastindiendenadenkantHRAK onzichtbaarmoetenwordenafgewerktechterzonder wapeningstape.Weliseenspecialevoegenvullernodig.VollekantVK Ditisdekantvormdiewordttoegepastindiendenaden wordenafgewerktmetafdekstrips.Bijvoorbeeldbij systeemwandenwaarbijdeplaatisvoorzienvaneen afwerklaag.HalfrondekantHRK Ditisdekantvormdiewordttoegepastindiendenaden onzichtbaarmoetenwordenafgewerkt,echterzonder wapeningstape.Weliseenspecialevoegenvullernodig Dittypewordtinsmalleuitvoeringtoegepastin plafonds.RondekantRK Ditisdekantvormdiewordttoegepastinplafonds.De rondekantwordtnietafgewerkt,maarzorgtvooreen geleidelijkeovergangvandeenenaardeandereplaat.FacetkantFK Ditisdekantvormdieeveneenswordttoegepastin plafonds.Defacetkantwordtnietafgewerktmaarzorgt vooreenaccentueringvandenaden.

Afmetingenenplatendiktes

Door het produceren van de platenop een lopende band is de breedte begrensd.Demaximalebreedteismees-tal1250mm.Voor platen met een grotere dikte, bijvoorbeeld 25 mm, is de breedte inverbandmethetgewichtbeperkttot600mm.Indelengteiseengrotevariatiemogelijk.De begrenzing zalworden veroorzaaktdoordetransportmogelijkheden.Platenmettoenemendedikteszulleninlengteafnemen.Delangstelengteopditmomentis4800mm.Ditiseenplaatmeteendiktevan9,5mmeneenbreedtevan600mm.

In de volgende tabellenworden de af-metingenendetolerantiesaangegeven.

2. Bouwstoffen

Figuur 1 - afgeschuinde kant (AK) Figuur 2 - halfrondeafgeschuinde kant (HRAK)

Figuur 3 - volle kant (VK) Figuur 4 - halfronde kant (HRK)

Figuur 5 - ronde kant (RK) Figuur 6 - facet langskant (FK)

1�


AfmetingenentolerantiesvangipskartonplatenvolgensNENEN520

Tabel1GipskartonplatentypesA,D,F,H,I,Rofeencombinatievandezetypes.

Voorplaten>18mmdiktetolerantie±0,04xd.Ookanderediktes,breedtesenlengteszijnmogelijk.Minimaledikteis6mm.

2. Bouwstoffen

Dikte Tolerantie Breedte Tolerantie Lengte Tolerantie mm mm mm mm mm mm

6,0 ±0,5 600 0 tot -4 3.000 0 tot -5 900 1.200

9,5 ±0,5 600 0 tot -4 2.000 0 tot -5 1.200 2.400 2.500 2.600 2.800 3.000 3.600 4.200 4.800 12,5 ±0,5 1.200 0 tot -4 2.400 0 tot -5 2.500 2.600 2.800 3.000 3.200 3.600

15,0 ±0,5 1.200 0 tot -4 2.600 0 tot -5 3.000

18.0 ±0,04 x d 1.200 0 tot -4 2.000 0 tot -5 2.500


20

AfmetingenentolerantiesvangipskartonplatenvolgensNENEN520

Tabel1a GipskartonplaattypeP,plaatgeschiktomtewordenafgewerktmetpleistergipsen.

Ookanderebreedtesenlengteszijnmogelijk.


9,5 ±0,6 400 0 tot -8 1.600 0 tot -6 600 2.000

12,5 ±0,6 400 0 tot -8 1.600 0 tot -6 600 2.000

Hetwerkenmetgipskartonplaten

De platen kunnenmakkelijkworden afgekort door eerst het karton aan de voor- zijdedoortesnijden,dekerntebrekenendanhetkartonaandeachterzijdedoortesnijden.Erkomtdangeenstofvrij.Indiendeplatentochgezaagdmoetenworden,dienenerbeschermendemaatregelentegenstoftewordengenomen.

1.kartonaandevoorzijdedoorsnijden 4.uitzagenvaneenhoek2.gipskernbreken 5.uitsparingmetgatenboor3.kartonaandeachterzijdedoorsnijden 6.uitsparingmet”rattenstaart“ ofdecoupeerzaag

Doorhetfrezenvanv-groeventotopdebuitenste kartonlaag, kunnen de platentotstrakkekantenwordengevouwen.

In bevochtigde toestand kunnen dedunne platen gemakkelijk worden ge-bogenenworden toegepastvoor rondewandenenplafonds.Gipskartonplaten worden normaliter,zonder voorboren, geschroefd op eenmetalen of houten onderconstructie.Meteenspecialegipslijmisooklijmenopmetselwerkmogelijk.Op gipskartonplaten kunnen diverseafwerklagen, zoals tegels, behang endergelijkewordenaangebracht.

2. Bouwstoffen

21


Eigenschappenvangipskartonplaten

Gipskartonplatenhebbeneengrootaan-talgunstigeeigenschappen,waardoorzeineenbreedspectruminzetbaarzijn.Onder anderen op het gebied van geluidsisolatie, brandwerendheid enthermische isolatiealsookconstructiefalsverstijvingsschijf,inbijvoorbeelddehoutskeletbouw.

Mechanischeeigenschappen

De sterkte eigenschappen berusten opdesamenwerkingvandegipskernmethetkarton.Het karton werkt als wapening in detrekzone.

Daardoor kunnen, ondanks de geringedikte,behoorlijkeoverspanningenwor-denoverbrugd.

MinimalebreukbelastingenvolgensNENEN520

Tabel2

Breuklastvangipskartonplaten(typesA,D,F,H,I)

Nominale plaatdikte Breuklast in Nin mm

9,5 160 40012,5 210 55015,0 250 650

Andere diktes (d) 16,8 x d 43 x d

1) getest met achterkantkarton in trekzone2) getest met voorkantkarton in trekzone

Monster 400 x 300, loodrechtop de vezelrichting.

Getest evenwijdig aan devezelrichting 1)

Monster 300 x 400, evenwijdigaan de vezelrichting.

Getest loodrecht op de vezel-richting 2)

2. Bouwstoffen


22

Tabel3Breuklastvangipskartonplaten(typeP)

Tabel4Breuklastvangipskartonplaten(typeRofcombinaties)


9,5 125 18012,5 165 235







12,5 300 72515,0 360 870

Andere diktes (d) 24 x d 58 x d






2. Bouwstoffen

23


Anderemechanischeeigenschappen

Buigtreksterkte

De buigtreksterkte σB van gipskarton-platenwordtberekendmetdevolgendeformule: 3.F. σB=--------(N/mm²) 2.b.d2

F = breuklast (N) = opleglengte (mm)b = plaatbreedte(mm)d = plaatdikte (mm)

Tabel5.Buigtreksterkteafhankelijkvandeplaatdikteenvezelrichting

Dikte Buigtreksterkte (N/mm²) d mm Loodrecht op vezelrichting Evenwijdig aan vezelrichting

9,5 7,8 3,1 12,5 6,2 2,4 15,0 5,0 1,9

Bron:TrockenbaumitGipskartonplattenTeil1,IndustriegruppeGipskartonplatten

Eigenschappen Omschrijving N/mm2

druksterkte Loodrecht op het oppervlak 5-10

treksterkte Loodrecht op de richting van 1,0-1,2 de kartonvezels Evenwijdig aan de richting 1,8-2,5 van de kartonvezels

afschuiving Loodrecht op de richting 3,0-4,5 van de kartonvezels Evenwijdig aan de richting 2,5-4,0 van de kartonvezels

oppervlakhardheid Brinell-test Hb = 10-18 (dimensieloos)

hechttreksterkte Karton-gipskern Platenlijm-karton Voegenvuller-karton ca. 0,3 Lijm-karton

statische elasticiteitsmodulus Loodrecht op de richting > 2500 van de kartonvezels Evenwijdig aan de richting van de kartonvezels > 2000

2. Bouwstoffen


2�

Bouwfysischeeigenschappenvangipskartonplaten

Hygrischeeigenschappen

Tabel6.WaterabsorptieklassenvolgensNENEN520

Tabel7.Capillairestijghoogtevanwateringipskartonplaten

Tabel8.Vochtopnamevangipskartonplatenbijeenomgevingstemperatuurvan20°C

Kortstondigevochtinwerkingopeengipskartonplaatzaldesterkte-eigenschappensterkverminderen.Nadrogingechterzal,indienhetkartonnogvoldoendehechtingaandegipskernheeft,deplaatzijnvolledigesterkteterugkrijgen.Voldoendehechtingzaldooreentestmoetenwordenaangetoond.

Klasse Totale waterabsorptie %

H1 5

H2 10

H3 25

Capillaire stijghoogte Dompeltijd (cm)

Type A, F Type H2, FH2

30 minuten 3 – 4 02 uur 7 – 8 0,524 uur 20 – 22 1,5 – 2,0

Rel. luchtvochtigheid R.V. 40% 60% 80%

Vochtopname in gew.% 0,3 – 0,6 0,6 – 1,0 1,0 – 2,0 (% m/m)

2. Bouwstoffen

2�


Tabel9.Wateropnameendrogingstijdvangipskartonplatenbij2uuronderdompeling

Tabel10.Anderehygrischeeigenschappen

Tabel11.Thermischeeigenschappen

Type plaat A, F H2, FH2

Wateropname in gew.% 30-50 5-9

Uitdrogingstijd in uren 70 15

Eigenschap Conditie Waarde

Krimp/uitzetting Bij 200C en een verhoging vandeR.V.van65%tot95% ≈0,2mm/m

Dikte zwelling Bij 200C en een verhoging vandeR.V.van65%tot95% ≈1,0mm/m

Waterdamp Geleidingscoefficientδ 31x10-12 s

Diffusieweerstandsgetalµ 8(6-10)

Eigenschap Waarde

Warmte-uitzettingcoëfficiënt ≈0,018(0,013-0,020)mm/mK (voorplaatdiktesvan9,5-25mm)

Soortelijke warmtecapaciteit C bij 200C 960J/kgK

Warmtegeleidingscoëfficiënt λ 0,25W/mK(volgensEN520)

R-waarden gipskartonplaten 9,5mm 0,04m2K/W 12,5mm 0,05m2K/W 15,0mm 0,06m2K/W

Uiterste grenswaardehittebelasting Oplangeretermijn maximaal500C 5-10minuten maximaal1200C

2. Bouwstoffen


2�

Tabel12.ElektrotechnischeeigenschappenStatischeelektriciteitvolgensDIN53486bij100Volt,200CeneenR.V.van65%

Bovenstaandetabellengeldenvoordestanddertechniekendekennisvanditmoment

Specifieke oppervlakteweerstand van de zichtzijde 3,5.108-5 .108 Ω

Specifieke oppervlakteweerstand van de achterkant 6,5.108-10.108 Ω

Specifieke doorgangsweerstand 2.109 Ω

Bijzonderegipsplaten

Gipskartonplatenmethoutvezels

Doorhettoevoegenvanhoutvezelsbereiktmeneenhogereoppervlakhardheid.EenstandaardgipskartonplaatheefteenBrinell-hardheidvanca.15,eenplaatmethoutvezelsca.27.Dedruk-enbuigtreksterktenwordenaanzienlijkverhoogd.Alshoutvezelswordeneiken-en/ofbeukenspaandersgebruiktmeteengroottevan0,02 tot5,0mm.Hetaandeelvezelsligttussende5en15gewichtsprocentenkandus,alnaargelangdetoepassing,aangepastworden.Deproductieenverwerkingisalsdestandaardgips-kartonplaten.Opdegesnedenkanten zijndehoutvezelsduidelijk zichtbaar.Voorextrabrandwerendheidwordenooknogglasvezelstoegevoegd.Aandekernwordteenwaterafstotendmiddel toegevoegd omde vochtopname te beperken.VolgensNENEN520valtdezeplaatindecategorieDFH1IR.Vanwegehunhogereoppervlakhardheidenstootvastheidwordendezeplatenvaaktoegepastinziekenhuiswandenofinvloeren.

Akoestischedesignplaten

Akoestischegipskartonplatenbestaan,netalsdestandaardplaten,uiteenmetkartonommanteldegipskern.Deplatenwordenvoorzienvaneenvariatieaanperforatiesofsleuven.Doortekiezenvoordejuisteperforatiekanmendeakoestischeeigenschappenvaneenruimteaanpassen.Metnamedenagalmendeabsorptiekunnenwordenbeïn-vloed.Door hun variatie aan uiterlijkworden de platen niet alleen vanwege hunakoestische eigenschappen toegepast, maar ook esthetisch.Men spreekt dan vanakoestischedesignplaten,dieveel inplafondsworden toegepast.Vaakwordendeplatenaandeachterzijdevoorzienvaneenvliesmetalsdoeltevoorkomendatvezelsvanopdeplatenaangebrachteabsorptiematerialen,zoalsglas-ensteenwol,doordeperforatiesnaarbenedenvallen.Insommigegevallenwordtopdeachterkanteenzo-genaamdakoestischvliesaangebracht.Demeesteplatenzijnteverkrijgeninbreedtesvanca.1200mmeninlengtesvanca.2000mm(hangtvandeperforatiegraadaf)oftegelsvanca.600x600mm.Degroteplatenkunnennaadlooswordenverwerkt.Detegelswordenalsinlegpaneelinsysteemplafondstoegepast.

Enkelesoortenakoestischedesignplaten

2. Bouwstoffen

2�


Akoestische plafonds met akoestischedesignplaten worden behandeld inhoofdstuk6.Hierbij zal worden ingegaan op dedraagconstructies en de akoestischewaarden.

Akoestisch plafond (Lafarge)

Onbrandbaregipsplaten:klasseA1

Alhoewelgipskartonplatenbrandwerendzijn,zijnzevolgensdeEuropesedefini-tienietonbrandbaar.Deredenhiervoorishetkarton.Gipsisonbrandbaar.Daaromhebbendemeeste fabrikanten,als de plaat onbrandbaar moet zijn,gekozenvooreenonbrandbaarglasvliesinplaatsvankarton.Ditvlieswordtopofeenpaarmmonderhetoppervlakaangebrachtalnaargelanghet fabrikaat. In beide gevallen is hetstevigmetdegipskernverbonden.Dezespecialebrandwerendeplatenzijnharderensterkerdandestandaardgips-kartonplaten.Ze worden toegepast voor wand– enplafondconstructies waaraan onbrand-baarheidseisen worden gesteld, voorschachtwanden, kabelgoten, leidingko-kersenluchtbehandelingskanalen.Ookvoorhetbrandwerendbekledenvandragende staalconstructies wordt eendergelijkeplaatgekozen.Voor dit soort platen is een Europesenorminontwikkeling:EN15283-1.Metdezeplatenzijnbrandwerendecon-structiestot180minutenhaalbaar!Zezijnverkrijgbaarindiverseafmetin-genenindiktesvan12,5,15,20en25mm.Zeworden op dezelfdewijze verwerktenopmaatgemaaktalsstandaardgips-kartonplaten.Erzijnbedrijvendiegespecialiseerdzijninhetinstrokenenopmaatzagenvandezeplaten,watvoorhetbekledenvanstaalconstructieseengrootvoordeelkanzijn.De platen kunnen worden geschroefd,maarwordenookgenietalnaargelangdefabrikantaangeeft.Ze zijn verkrijgbaar met afgeschuindekantAKofvollekantVK.Net als gipskartonplaten bevatten dezeplaten geen bij brand vrijkomende, schadelijkestoffen.Dezeplatenwordenverderbehandeldinhoofdstuk5en7.

Kolomenliggerbekleding

Kabelgoot

Luchtbehandelingskanaal

Voorgevormdegipskartonplaten

De mogelijkheden van de toepassingvan gipskartonplaten lijken onuitputte-lijk.Delaatstejarenwordtmeerenmeergebruik gemaakt van geprefabriceerdeelementen.Door het frezen van v-groeven in deplaten kunnen deze gevouwen wordeninbijnaallemogelijkevormen.Vormendie,alszeopdebouwmoestenwordengemaakt,nauwelijksuitvoerbaarzoudenzijn.Deprefabelementenhoevennual-leennogmaartewordenbevestigdaaneendraagconstructie.Daardoorontstaateen aanzienlijke tijdsbesparing in demontage. De architect is veel vrijer inzijnontwerpen.

2. Bouwstoffen


28

Enkelevoorbeeldenvanhoeken:

metéénv-groef

mettweev-groeven

metdriev-groeven

Meerderev-groevenaanvoor-enachterkant

Monteren van een prefabelement (Lafarge)

Enkelevoorbeeldenvanhetwerkenmetvoorgevormdeelementen

(Foto’s Lafarge)

2. Bouwstoffen

2�


Gipskartonplatenwaaropanderebouwstoffenwordenaangebracht

Platenwaaropeenisolerendelaagwordtaangebracht:-omakoestischeredenen:een mineralewol;glas-ofsteenwol-omthermischeredenen: kunststofschuimenzoals Polystyreen(EPS) Polyurethaan(PU) Polyisocyanuraat(PIR)

Platenwaaropeenfoliewordtgeplakt:-omesthetischeredenen: diversevinylsoorten-omvochtwerenderedenen: dampremmerszoalsaluminium-of polyethyleenfolie-omröntgenstralentegentehouden: loodplaten

Platenwaaropmetalenofkunststofpla-tenwordengeplakt:-omesthetischeredenen:formica, melamine-ombrandtechnischeredenen: staalplaat

Bovengenoemde platen worden in eenlaterstadiumnaderbelicht.

4-zijdigafwerkbareplaten,4xafgeschuindekantAK

De standaard platen zijnmeestal in delangsrichting voorzien van een afge-schuindekant.Bij hogewanden en plafonds ontstondhetprobleemhoedekopsekantenkun-nen worden afgewerkt zonder verdik-kingdoorhetvoegmateriaal.Allefabri-kantenhebbeninmiddelseenoplossingdoor 4-zijdig afwerkbare platen aan tebieden. Ook op de kopse kant wordtdeplaatvoorzienvaneenafgeschuindekant,dieopdenormalemanierkanwor-denafgewerkt.Daardoorkunnenvolko-menvlakkewandenenplafondswordengecreëerd.

Gipskartonplatenmetwitkarton

Standaard platen hebben aan de voor-zijde een ivoorkleurigkarton.Wanneerde naden zijn afgewerkt ontstaanwittebanen.Hetvoordeelvanwitteplatenzalduidelijkzijn:Nahetafvoegenvandenadenoogtdewandof het plafond in zijn geheelwiten geeft een beter afgewerkt geheel.Men heeft niet de indruk extra aan-dachttemoetenbestedenaandenaden.Eenandervoordeel isdathetkarton isgeïmpregneerd, waardoor een primeroverbodigenzelfsnietgewenst is.Ditscheelteenarbeidshandeling,dustijdengeld. De nadenworden afgewerktmeteenvoegenvullerenfinisherinéén,die

dezelfdeabsorptiegraadheeftalshetkar-ton. Hierdoor worden kleurverschillendoorverschilinabsorptievoorkomen.Nahetafvoegenisdewandklaaromtewordengesausd,waarbijvaakeenlaagverf kan worden bespaard, omdat hetspeciale witte karton minder verf op-zuigt.

Kopsekant, 4-zijdig afwerkbare plaat. (Lafarge)

2. Bouwstoffen


30

Gipskartonplatendiemakkelijkkunnenwordengebogen

Alhoewelookplatenvan9,5en12,5mmdiktekunnenwordengebogen,wordttochmeestaleen6,5mmdikkeplaatgekozen.Hetvoordeelvandezeplaatisdatzondertebevochtigenaleenbehoorlijkekleinestraal kanworden bereikt.Bij kleine stralen van 300 tot 900mm is bevochtigennoodzakelijk.Bijgroterestralenvanaf900mmkunnendeplatendirecttegenhetstaalskeletaanwordengebogen.Alsmenerdevoorkeuraangeeftdeplatenvantevorenovereenmal tebuigen, isbevochtigenaltijdnoodzakelijk.Alleendanblijvendeplatennadroginghungebogenvormbehouden.Hetisabsoluutvanhetallergrootstebelangdeplatenaandejuistezijdetebevochtigen.Gipskangeentrekopnemen,daaromzijngipskartonplatenvaneenspeciaalsoortkartonvoorzien.Ditgeeftdesterkteaandeplaat.Alsmendeplaataandeverkeerdezijdebevochtigt,zalhetkartonuitrekkenenzalertrekopdegipskernontstaan,waardoordeplaatzalbreken.Deplaatmoetaltijdaandekortstezijde,debinnenkantvandekromming,wordenbevochtigd.(Zieschets.)Aandelangezijdeontstaatdoordespanninginhetkartondrukopdegipskern.Ditisgeenprobleem.

(Lafarge)

(Lafarge)

2. Bouwstoffen

31


2.3Metalenprofielen voorwandenen plafondsVoor lichte, niet dragende scheidings-,schacht-,voorzetwandenenplafondsiseendraagconstructie van stalenprofielen ontwikkeld, waarop de verschil-lende soortengipsplatendirect, zondervoorboren,kunnenwordengeschroefd.Deze profielen zijn licht, recht enwerkenniet.Deprofielenwordenuitverzinkt,dun-wandigstaalkoudgewalst.De zinklaag is minimaal 100 g/m2 (Z100).OverhetalgemeenhebbenzeeenCenU-vormigedoorsnede.Deprofielen dienen te voldoen aan deEuropesenormNENEN14195.Dediktevanhetstaalisnominaal0,6en0,75 mm. Ten behoeve van specifiekeconstructies zijn ook diktes van 1, 1,5en2mmmogelijk.Dewandprofielenzijntenbehoevevanelektriciteitsdoorvoeren voorzien vanrondegatenofH-vormigeuitsparingen.

De profielen vallen wat betreft brandindeEuropeseklasseA1,hetgeenon-brandbaarbetekent.De“yieldstrength”(buigtreksterkte)isminimaal140N/mm2.

2. Bouwstoffen

Soortenprofielen

C-wandprofielenwordentoegepastals verticalestijlen

U-wandprofielenwordentoegepastals horizontaleregels

L-binnenhoekprofielvoorwanden


32

OverzichtenafmetingenC-profielen

Type Amm Bmm Cmm

C40 38,8 49 51C45 43,8 49 51C50 48,8 49 51C70 68,8 49 51C75 73,8 49 51C100 98,8 49 51C125 123,8 49 51C150 148,8 49 51

2. Bouwstoffen

U-verstijvingsprofielvoorwanden bijvoorbeeldterplaatsevankozijnen

C-plafondprofiel60/27

U-27profiel

33


OverzichtenafmetingenU-profielen

Type Amm Bmm Cmm

U40 40 40 40U45 45 40 40U50 50 40 40U70 70 40 40U75 75 40 40U100 100 40 40U125 125 40 40U150 150 40 40

Overzichtenafmetingenverzwaardeprofielen

Type Amm B/Cmmdikteinmm

VU45.10 43,8 40 1VU50.10 48,8 40 1VU75.10 73,8 40 1VU100.10 98,8 40 1VU125.10 123,8 40 1

VU45.15 38,8 40 1,5VU50.15 48,8 40 1,5VU75.15 73,8 40 1,5VU100.15 98,8 40 1,5VU125.15 123,8 40 1,5

VU40.20 38,8 40 2VU45.20 43,8 40 2VU50.20 48,8 40 2VU70.20 68,8 40 2VU75.20 73,8 40 2VU100.20 98,8 40 2VU125.20 123,8 40 2VU150.20 148,8 40 2

2. Bouwstoffen


3�

OverzichtenafmetingenU-27profielen

Type Amm Bmm Cmm

U27 28,2 25 30U27/50 28,2 25 50

OverzichtenafmetingenC-plafondprofiel60/27

Type Amm Bmm Cmm C60/27 60 27 27

Afbeeldingenprofielen:Dingemans

ToepassingCenU-profielenvoorwanden

Foto Dingemans

2. Bouwstoffen

3�


PlafondmeteendubbelelaagC60/27profielen.Overzichtvanophangprofielenenverbindingshulpmiddelen.Inhoofdstuk6wordtdittypeplafonduitvoerigbehandeld.

Onderstaandeenoverzichtvanallehulpmiddelen.(Bron:Dingemans) VerbindingsstukA=80mmVoorhetverlengenenverbindenvanC60/27profielen

KlapverbinderA=110mmVoorhetverlengenenverbindenvanC60/27profielen

DirectophangerA=75mmVoorbevestigingC27/60profieldirecttegeneenhoutenbalklaag

2. Bouwstoffen


3�

Directhanger/afstandhouderA=60,125mmVoorhetbevestigenvaneenC60/27profielaaneenbalklaagofhoofdraagconstructie

KruissnelverbinderVoorhetkruiselingsverbindenvantweeC60/27profielen

AnkerhoekVoorhetverbindenvantweekruiselingsgeplaatsteC60/27profielen

NoniusbovenhangerVoorhetophangenvandeplafondprofielenA=100mm14024034044054064074084094011401340

NoniuspenVoorhetverbindenvandebovenenonderhanger

2. Bouwstoffen

3�


NoniusonderhangerA=122mm

AnkerhangermetveerA=90mmVoorhetophangenvanplafondprofielen

SnelophangclipA=113mmVoorhetophangenvanplafondprofielen

SnelophangclipmetgeluiddempingA=113mmVoorophangenvanplafondprofielen

OphangdraadmethaakA= 125mm 250 375 500 750 1000

2. Bouwstoffen


38

OphangdraadmetoogA= 125mm 250 375 500 750 1000

AnkerhangerA=90Voorhetophangenvanplafondprofielen

Mogelijkedoorsnedenprofielen

C-wandprofiel

Nominaleafmetingen

b1 = 49b2 = 51d = 0,6x1 = 6,5x2 = 3h = variabel(zieoverzicht)

b = 40d = 0,6h = variabel(zieoverzicht)

U-wandprofiel

2. Bouwstoffen

3�


b = 27d = 0,6x1 = 5,9h = 60

PlafondprofielC60/27 VU-verzwaardwandprofiel

b = 40d = 1;1,5;2h = variabel(zieoverzicht)

Profiel G h b1 b2 d r A Iy Wyo Wyb iy Iz WzL WzR iz kg/m1 mm mm mm mm mm cm2 cm4 cm3 cm3 cm cm4 cm3 cm3 cm

C40 0,696 38,8 49 51 0,6 1 0,90 2,63 1,38 1,34 1,71 2,62 1,26 0,93 1,71C45 0,720 43,8 49 51 0,6 1 0,93 3,43 1,58 1,54 1,92 2,73 1,36 0,94 1,72C50 0,744 48,8 49 51 0,6 1 0,96 4,33 1,80 1,75 2,13 2,84 1,46 0,96 1,72C70 0,840 68,8 49 51 0,6 1 1,08 9,20 2,70 2,64 2,92 3,28 1,89 1,04 1,75C75 0,846 73,8 49 51 0,6 1 1,11 10,74 2,94 2,88 3,12 3,40 2,01 1,06 1,75C100 0,984 98,8 49 51 0,6 1 1,26 20,60 4,21 4,13 4,05 3,99 2,68 1,17 1,78C125 1,104 123,8 49 51 0,6 1 1,41 34,39 5,60 5,51 4,94 4,66 3,49 1,31 1,82C150 1,224 148,8 49 51 0,6 1 1,56 52,57 7,12 7,01 5,81 5,40 4,47 1,46 1,86

Profiel G h b d r1 r2 A Iy Wyo Wyb iy Iz WzL WzR iz

kg/m1 mm mm mm mm mm cm2 cm4 cm3 cm3 cm cm4 cm3 cm3 cmC60/27 0,576 60 27 0,6 1 2 0,74 4,33 1,44 1,44 2,42 0,76 0,92 0,41 1,02

TechnischewaardenC-profielen(volgensopgaveDingemans)

TolerantiesvolgensNENEN14195.Denominalediktedendetolerantievolgensopgavevandefabrikant.Lijfhoogtehtolerantie:+of–0,5mm.Flensbreedtebtolerantie:voorC-profielen+of-0,5mm. voorU-profielen+of-1mm.Lengtevanhetprofiel,tolerantie: tot3000mm +of-3mm van3000-5000 +of-4mm boven5000mm +of-5mm

2. Bouwstoffen


�0

2.4Houtenstijlen enregelsVoor lichte, niet dragende scheidings-wanden kunnen ook houten stijlen enregelswordentoegepast.Voordragendewanden is het Handboek Houtskelet-bouweenuitstekendnaslagwerk.Het hout dient afkomstig te zijn uitduurzaam beheerde bossen en bijvoorkeur te worden geleverd met eenkeurmerk: FSC = Forest StewardshipCouncil.De stijlen en regels zijn van Noord-AmerikaansofEuropeesnaaldhout

Enkele standaardafmetingen geschaafdNoord-Amerikaansnaaldhoutinmm:

38x64 38x89 38x140

Enkele standaardafmetingen geschaafdEuropeesnaaldhoutinmm:

40x71 40x96 40x121 46x71 46x96 46x121

Er gelden een aantal randvoorwaardenvoor het gebruik van houten stijlenwaarop een beplating van gipskarton-platenmoetwordenaangebracht.Deminimalediktevaneenstijlterplaat-sevaneenstuiknaadis46mm.Deminimalediktevaneenrand-oftus-senstijlis38mm.Ditinverbandmeteengoedebevestig-ingvandegipskartonplaatdoormiddelvan schroeven of nagels en de randaf-stand ten opzichte van het hout (mini-maal10mm).Bron:HandboekHoutskeletbouw.

Schroevenh.o.h.250mmverspringendaanbrengen

De brandwerendheid van niet dragende wandenmetgeschroefdegipskartonplatenenhoutenstijlenkangelijkwordengesteldaanwandenmetmetal-enstijlen.Hierbijgeldteveneensglobaal1x12,5mmgipskartonplaat aan elke zijde is 30minuten;2x12,5mmaanelkezijdeis60minuten.DitkanookberekendwordenvolgensNEN6073.Zieookhoofdstuk3:Bouwfysischeaspecten:brand.

Degeluidsisolatiezalechtermindergoedzijn.Doordehoutenstijlenontstaateenstijvere wand,wat akoestischgezieneenverslechtering is.Zieookhoofdstuk3:Bouwfysischeaspecten:geluid.

Voorbeeldvaneenwand,akoestischgezien.

Stijlen38x89mmh.o.h.600mm(terplaatsevandenadenbreedteminimaal46mm).Gipskartonplaat1x12,5aanelkezijde:Ilu;k=-19dB→Rw=33dB.

Tervergelijking:Gipskartonplatenwandopmetalenstijlen,spouw90mm→Rw=35dB.

Mettweeplatenaanelkezijdewordthetverschilnoggroter:Opstaal:Rw=44dBOphout:Rw=36dB

Allewaardenzondermineralewol

Wandopbouw

1. gipskartonplaatminimaal12,5mm2. houtenstijlen3. eventueelmineralewol4. afgewerktenaad5. akoestischband

2. Bouwstoffen

�1


2.5Mineralewol:

Steenwol(bron:Rockwool)Hetproductsteenwol

SteenwoldienttevoldoenaandeEuropesenorm

NEN-EN13162.DeproductentoegepastinwandenenplafondshebbeneenKOMO-productcertificaat.

De belangrijkste grondstof voor steen-wolisdiabaasofbasalt,eenvulkanischgesteente. Een groot deel van degrondstoffen bestaat uit gerecycleerdesteenwol. Bij een temperatuur van ca. 16000Csmeltendezegrondstoffen.De gesmolten grondstoffen lopen viaeen opening in de ovenwand op snelronddraaiende spinners. Hierbij ont-staan draden die snel stollen. Na toe-voeging van een bindmiddel ontstaateenmat,diewordtafgevoerdnaareenpendel.Dezelegtdematzigzagsgewijsopeenhaakseronderlopendetransport-band.Zoontstaateenwolpakket.Het wolpakket wordt vervolgens naareen hardingsoven gevoerd.Hierwordthetwolpakket door twee stalen geper-foreerde transportbanden op de juistedikte geperst, terwijl er tegelijkertijdheteluchtvanca.2300Cdoorhetpak-ket wordt gezogen. Het bindmiddelhardt hierbij uit en verbindt de steen-wolvezels aan elkaar.Nadat het uitge-harde steenwol de hardingsoven heeftverlatenwordthetmetluchtgekoeld.Daarna wordt het product op maatgezaagd, verpakt en getransporteerdnaardeverbruiker,deafbouwer.

Afbeelding Rockwool

Eigenschappensteenwol

Steenwol heeft goede thermische enakoestische eigenschappen en is goedbestand tegenvuur totboven10000C.Desteenwolstructuurblijftonderbrand-belasting intact. Steenwol valt in deEuropese brandklasseA1, hetgeen on-brandbaarbetekent.Ookhebbensteen-wolproductengeenrookontwikkelingofdruppelvorming.Steenwolproductenzijnongevoeligvoorveroudering, ze zijn kiemvrij en anor-ganisch.Steenwol isgeenvoedingsbo-demvoorbacteriënofschimmels.

Voorbrandwerendheid ismineralewolniet altijd eenverbetering.Hierbij zijnvooralhetsmeltpunt,dewarmtecapaci-teitendestevigheidvanbelang(inver-bandmetuitzakken).Mineralewolkandebeschermingtegenbrandooknegatiefbeïnvloeden.Eront-staateenwarmtestuwingdoordeachterde gipskartonplaat liggende mineralewol.Zo ontstaat een snellere dehydra-tie van de gipskartonplaat en zal dezevroegtijdiguitelkaarkunnenvallen.Omtevoorkomendatnahetvallenvandegipskartonplaat de verdere constructiekanwordenaangetast,dientdeminerale

wol een hoog smeltpunt vanmeer dan10000C te hebben en goed te zijn be-vestigd.Ookkande temperatuur in destalenstijlenzodanigoplopendatereenoverschrijdingvanhettemperatuurcrite-rium vroegtijdig kan plaatsvinden. Ziehoofdstuk 3 Bouwfysische aspecten,brand. De brandwerendheid van gips-kartonplaatwandenwordt voornamelijkbepaalddoordegipskartonplaten.

Vooral bij plafonds kan een goedeminerale wol de bovenliggende con-structie langere tijd tegenvuurenhittebeschermen.Demineralewolligtmees-talnietdirectopdebeplating,maaropdeprofielen.Erontstaatenverkoelendeluchtstroom.

Indeafbouwwordtsteenwoltoegepastinwanden,vloerenenplafonds.Voor de gipskartonplaatwanden kanworden gekozen uit een lichte, stevigesteenwolplaatmeteenλ=0,037W/mK,hetgewichtisca.34kg/m3.Ofeenietssteviger plaatmet een gewicht van ca.43kg/m3 en eenλ=0,035W/mK.Deplaatisblijvendwaterafstotend,niethy-groscopischennietcapillair.Dewater-dampdiffusieweerstandµ=1.

2. Bouwstoffen


�2

Voor zwevende vloeren wordt eenzeer zware steenwolplaat gebruikt meteen gunstige dynamische stijfheid eneen λ=0,040 W/mK. Het gewicht is ca.140 kg/m3. De druksterkte bij eendikteminderdan50mm=20kPa.Voor plafonds wordt vaak een lichte,veerkrachtige steenwolplaat met eenλ=0,037W/mKeneengewichtvanca.34 kg/m3 toegepast. Voor een goedethermische isolatie en geluidsisolatiemoet de specifieke luchtstromings-weerstand van minerale wol minimaal 5kPa.s/m2zijn(5kNs/m4).Steenwolis ca.7kNs/m4.Desteenwolplaatzorgtvooreengoedegeluidsabsorptie in de spouw van degipskartonplaatwanden, waardoor degeluidsisolatievandewandenaanzien-lijkwordt verbeterd.Zie tabel geluids-isolatiewandeninhoofdstuk3Bouwfy-sischeaspecten,geluid.

Toleranties volgens NEN-EN 13162van de in de afbouwmeest toegepasteplaten.

Dikte :-3%of-3mm, ofook+10%of+10mmLengte :+of–2%Breedte :+of–1,5%

Haaksheid,alleenvoorplaten:afwijkinglengteenbreedtetenopzichtevaneenrechtehoekmaximaal5mm/m.

Vlakheid,alleenvoorplaten:afwijkingtenopzichtevaneenplatvlakmaximaal6mm.

Foto Rockwool

Hetproductglaswol

Glaswoldienttevoldoenaan

deEuropsenormNEN-EN13162.

DeproductenvoorwandenenplafondshebbeneenKOMO-productcertificaat.

De belangrijkste grondstoffen voorglaswol zijn glasscherven (ca.70%),kwartszand,sodaenkalksteen.Deze grondstoffen worden gemengd,naar een oven gevoerd waar het bijeentemperatuurvanca.11000Cwordtomgesmolten tot vloeibaar glas. Devloeibare hete massa stroomt na hetverlaten van de smeltoven in zeer snelronddraaiende spinkoppen. In de zij-wandenvan de spinkoppen zitten klei-ne gaatjes. Doordat de spinkop zeersnel ronddraait, wordt het vloeibare

Afbeeldingen Isover

glas naar buiten geslingerd, zo ont-staan de lange glaswoldraden die snelstollen. Na toevoeging van een bind-middel ontstaat een glaswolpakket dieop een transportband terecht komt. Detransportbandvoertdeglaswoldoorde hardingsoven, waar hete lucht hetbindmiddel uithardt, het glaswolpakketéén geheelwordt en op de juiste diktewordt gebracht Er worden platen ofrollen gemaakt, die voordat zewordeningepakt door middel van zeer dunne

waterstralen,opmaatwordengesneden.Hierdoor wordt stofvorming tot eenminimumbeperkt.Deglaswolproductenwordengecomprimeerd.Ditismogelijkomdatglaswolzeerelastischisengoedterugkomtopdikte.Deproductenwor-denverpaktengetransporteerdnaardeverbruiker,deafbouwer.

Mineralewol:glaswol(bronIsover)

2. Bouwstoffen

�3


Eigenschappenglaswol

Glaswol heeft goede thermische enakoestische eigenschappen en is goedbestandtegenvuur.GlaswolvaltindeEuropesebrandklasseA1,hetgeenonbrandbaarbetekent.Ookhebben glaswolproducten geen rook-ontwikkelingofdruppelvorming.Glaswolproducten zijn rotvrij en er isgeenvoedingsbodemvoorongedierte.

Voor brandwerendheid ismineralewolniet altijd een verbetering.Hierbij zijnvooral het smeltpunt, de warmtecapa-citeit en de stevigheid in verband metuitzakkenvanbelang.Mineralewolkandebeschermingtegenbrandooknegatiefbeïnvloeden.Eront-staateenwarmtestuwingdoordeachterde gipskartonplaat liggende mineralewol. Zo ontstaat een snellere dehydra-tatievandegipskartonplaatenzaldezesneller uit elkaar kunnen vallen. Omtevoorkomendatnahetvallenvandegipskartonplaat de verdere constructiekanwordenaangetast,dientdemineralewol een hoog smeltpunt vanmeer dan10000C te hebben en goed te zijn be-vestigd.Ookkande temperatuur in destalenstijlenzodanigoplopendatereenoverschrijdingvanhettemperatuurcrite-rium vroegtijdig kan plaatsvinden. Ziehoofdstuk 3 Bouwfysische aspecten,brand. De brandwerendheid van gips-kartonplaatwandenwordt voornamelijkbepaalddoordegipskartonplaten.Vooral bij plafonds kan een mineralewoldebovenliggendeconstructielang-eretijdtegenhitteenvuurbeschermen.Meestalligtdemineralewolnietdirectop de beplating,maar op de profielen,doorderuimteontstaateenverkoelendeluchtstroom.

Indeafbouwwordtglaswoltoegepastinwanden,vloerenenplafonds.Voor de gipskartonplaatwanden wordteenglaswolplaatof–dekengekozenmet

eenλ=0,037W/mKeneengewichtvanca.16kg/m3.Deplaatiswaterafstotendennietcapillair.Dewaterdampdiffusieweerstandµ=1.Deplaatofdekenkanvoorzienzijnvaneenglasvliesaanéénzijde.Despecifiekeluchtstromingsweerstandis9kNs/m4.Ditisvoorgeluidsisolatievanbelang.Ookvoorcontactgeluidsisolatievanvloerenzijnglaswolproductenbeschikbaar.

Voordeverbeteringvanovergangsgeluidsisolatievanverlaagdeplafondsterplaatsevan scheidingswandenwordenglaswolpakketten als absorber toegepast, de zoge-naamde “plofpakketten”.Dit is een pakket veerkrachtig gecomprimeerd glaswol,verpakt ineenpapierwikkel.Alsdepapierwikkelwordtdoorgesneden,“ontploft”alshetwarehetpakketenvultdezevolledigderuimteboveneenverlaagdplafondterplaatsevandescheidingswand.Ditvoorkomtdusongewenstegeluidsoverdrachtviahetplenum.

Deglaswolplaatof-dekenzorgtvooreengoedegeluidsabsorptieindespouwvandegipskartonplaatwanden,waardoordegeluidsisolatievandewandenaanzienlijkwordtverbeterd.Zietabelgeluidsisolatiewandeninhoofdstuk3Bouwfysischeas-pecten,geluid.

TolerantiesvolgensNEN-EN13162vandeindeafbouwmeesttoegepasteglaswol-producten,voorwandenenplafonds.

Dikte :-3%of-3mm,ofook+10%of10mmLengte :+of–2%Breedte :+of–1,5%Haaksheid,alleenvoorplaten:afwijkinglengteenbreedtetenopzichtevaneenrechtehoekmaximaal5mm/m.

Vlakheid,alleenvoorplaten:afwijkingtenopzichtevaneenplatvlakmaximaal6mm.

Foto Isover

2. Bouwstoffen


��

Afvoegsystemen

Kantuitvoering

Eengoedresultaathangtmedeafvandekantuitvoeringvandeplaat.Inprincipezijntweekantuitvoeringengeschikt:

hettypeAK,afgeschuindekant

hettypeHRAK,halfrondeafgeschuindekant

HettypeHRAKwordtinNederlandnauwelijkstoegepast.

Dekunstvanhetafvoegen

Hijdiehetafvoegenbeheerst,beheerstdeafbouwmetgipsplaten.Vakmanschap is meesterschap en datgeldtzekervoordeafvoeger.Hetafvoegwerkishetvisitekaartjevandeafbouwer;elkeoneffenheidinwandofplafond,diemethetbloteoogwordtwaargenomen,zaldirectwordenbekri-tiseerd.

Er dient voor en tijdens dewerkzaam-heden rekening te worden gehoudenmet:- derelatieveluchtvochtigheid:moet tussende40%en80%liggen;- detemperatuurmoetboven50Czijn;- hetwind-enwaterdichtzijnvanhet gebouw;- hetfeitdatalleextravochtinbrengen- de werkzaamheden dienen te zijn uitgevoerd;- dathetsnelenextreemopwarmenvan de ruimtes moet worden ver-meden.Hieruit volgt dat de voegwerkzaam-hedenzolaatmogelijkinhetafbouw-procesmoetenwordenuitgevoerd.In-dien aan bovenstaande voorwaardenniet is voldaan, is een correcte engoede voegafwerking niet mogelijk.Later optredende oneffenheden ofzelfsscheurvormingkandannietwor-denuitgesloten.Tochishetdebedoe-ling dat de voegen na de bewerkingen de afwerking niet meer zichtbaarzijn en dat het oppervlak van wanden plafond daardoor vlak en strakoverkomt en aan de vooraf gesteldeeisenwatbetreftvlakheidvoldoet.Deeisenzijnvastgelegd ineendoorhet BedrijfschapAfbouwopgestelddocu-ment over afwerkingsniveaus, in-gedeeldindeklassenAt/mF,waarbijAhethoogsteniveauis.

ZietabelAfwerkingsniveaus.

2. Bouwstoffen

2.6Voegmateriaal enafwerksystemen

��


TabelAfwerkingsniveausvaninhetwerkaftewerkengipskarton-engipsvezelplatenopwandenenplafonds.BronBedrijfschapAfbouw

ToelichtingNiveauA: Hoogstekwaliteitendaarbijdemeesteffectievemethodevooreengelijkmatigoppervlak. Dekansopaftekenenvanvoegenenhetdoorschijnenvanbevestigingsmiddelenwordtdoordefilmlaag geminimaliseerd.Oneffenhedenkleinerdan1mmzijnbijstrijklichtniettevermijden.NiveauB: Normalekwaliteit,waarbijdekansopaftekeningvandevoegenenhetdoorschijnenvanbevestigingsmiddelen aanwezigis.

Visuelebeoordeling:Tijdensdebeoordelingmaghettecontrolerenoppervlaknietdoorstrijklicht,afkomstigvandirectzon-enofkunstlicht,wordenaangelicht.

Proefvlak:BijniveauAenBishetraadzaamvoorafeenproefvlakalsreferentievoorhetovereengekomenresultaatteoverleggen.

Niveau A B C D E F

Afwerkingsniveau:

Bewerkingseisen vanoppervlak en voegen:

Toepassinggebied:

Vlakheidstoleranties in mm bij een onderlinge afstand tussen demeetpunten van:

Vlakheidstolerantiesvan een hoek in mm bij een onderlinge afstand tussen de meetpunten van:

Glad oppervlak voor hoge visuele eisen

Voegen gevuld en oppervlak volledig gefilmd. Vrij van bewerkingsgroeven, holle voegen en oneffenheden

Geschikt voor hoog- en zijdeglanzendeverfsystemen en dun (vinyl)behang

Glad oppervlakvoor normale visuele eisen

Voegen gevuld, gefinisht en ge-schuurd. Vrij van bewerkingsgroeven,holle voegen en oneffenheden

Geschikt voor gematteerde verf-systemen of dunne en lichtgekleurde afwerkingen van behang, textiel en fijn gestructureerde afwerking, zoals (spuit)pleisters met korrelgrootte≤ 1 mm

Egaal oppervlak

Voegen gevulden gefinisht. Oneffenheden en bewerkingsgroeven≤ 1 mm zijn toegestaan

Geschikt voorzwaar vinylbehang of middelgrof gestructureerdeafwerkingzoals glas-vezvezelvlies metgrove structuuren (spuit) pleis-ters met eenkorrelgroottevan 1 t/m 3 mm

Egaal oppervlak

Voegen gevuld. Oneffenhedenen bewerkings-groeven≤ 1 mm zijn toegestaan

Geschikt voor grofgestructureerdeafwerking zoals (spuit)pleistersmet korrelgrootte > 3 mm, stucwerk en bouwbehang

Afgevoegdoppervlak

Voegengevuld

Uitsluitendgeschiktvoor functio-neletoepassing

Nietafgevoegdoppervlak

nvt

Geschiktvoor tegel-werk,betimme-ringen,stucwerk,tijdelijkeconstructiese.d.

0,4 m

1 m

2 m

0,4 m

< 1

1,5

2

2

< 1

2

3

< 1,5

4

4

< 2

5

4

nvt

5

6

4

nvt

5

6

4

2. Bouwstoffen


��

voegenvuller papiertape

voegenvuller

finisher

Naadafwerkingmetwapeningstape: Naadafwerkingzonderwapeningstapepapier-ofglasvliestape

zelfklevendgaasband

voegenvuller

voegenvuller

finisher

Naadafwerkingmetzelfklevendwapeningstape

voegenvuller

voegenvuller

finisher

Voeg–enafwerkingsmaterialen

- Wapeningstapes- Voegenvullers- Finishers- Pleisters

Wapeningstapes- Papiertape,50mmbreed, geperforeerdengevouwen. Dezijkantenzijnenigszins afgeslepenvooreengeleidelijke overgangophetplaatoppervlak. Oprol,inlengtesvan25,75en150 meter.- Glasvliestape,50mmbreed, geperforeerd.WordtinNederland weinigtoegepast.Oprol,inlengtes van25meter.

- Zelfklevendgaasband,50mmbreed. Oprol,inlengtesvan20en90meter.

Sommige fabrikanten leveren specialetapes, zoalswit papiertape; toe te pas-sen bij platen met wit karton en wittevoegenvullerofzelfklevendpapiertape.Papiertapeissterkerdangaasband.Hetisdanookaantebevelenuitsluitendpa-piertapetoetepassen.

Zelfklevendgaasband

Papiertape

Foto Knauf

2. Bouwstoffen

��


Voegenvullersenfinishers

Elke fabrikantheeftzijneigenvoegenvullers.Tochkunnenvoegenvullers ingroepenworden ingedeeld.DeEuropesenormNEN-EN13963geefthiervooreenwerkbareindeling.

Omschrijving Principe mechanisme van uitharden

Voegenvuller 1A 1B

Finisher 2A 2B

Voegenvuller/finisher 3A 3B

Tapeloos voegenvuller 4A 4B

Lucht drogend,poeder of pasta (ready mix)

kunsthars gebonden

Setting, drogen door dechemische reactie en lucht.Alleen poeder op gipsbasis.

- Voegenvullerwordtdirectopdegipskartonplaat aangebracht. Hierinwordtdewapeningstapeingebed.Ge-schiktvoorAK-platen.

- Finisherwordtoverdevoegenvulleraangebracht inéénofmeer lagenenvormthetuiteindelijkeoppervlakvandevoeg.

- Voegenvuller/finishergeschiktvoorzowelvoegenvulleralsfinisher (2 in1).GeschiktvoorAK-platen.

- Tapeloosvoegenvullergeschiktvoorhet vullen van voegen van HRAK-platen zonder wapeningstape. Wilmen toch tape toepassen, dan geenzelfklevend tape gebruiken.Door devormvandekantuitvoeringwordtdevoeg bij toepassing van zelfklevendtapenietvoldoendeopgevuld.

DeB-typeswordennogingedeeldnaar“setting”tijd:- kort,tussen20en60minuten;- normaal,tussen60en180minuten;- lang,meerdan180minuten.De droogtijd van deA-types is afhan-kelijkvandeluchtvochtigheid.

Voegenvullers en finishers die voldoenaanNEN-EN13963vallenindeklassenzoalsgenoemdindetabel.Fabrikanten kunnen speciale voegen-vullers en finishers ontwikkelen voorspecialedoeleindenentoepassingen.

Pleisters

De hoogste vlakheidsklasse, klasse A,kan slechts bereikt worden door hetgehele plaatoppervlak na het afvoegenvaneendunnefilmlaagtevoorzien.Dekansophetaftekenenvanvoegenenhetdoorschijnenvanbevestigingsmiddelenisdoordeaangebrachtefilmlaaggemi-nimaliseerd.

Watisdejuistemethodevanafvoegenofhoebereiktmenhetbesteresultaat

Allereerst dient de klasse te wordenvastgesteld waaraan de vlakheid vanwand of plafond moet voldoen. Dezegeeft devlakheidstoleranties.Een tole-rantievan0bestaatniet.Dekleinstmo-gelijkbereikbaretolerantieisvolgensdevlakheidstabelca.1mm.

Afvoegenmetpapiertapeofglasvliestape

De AK-kant wordt vol en gelijk methetplaatoppervlakafgestreken.Hetpa-piertapewordtindenattevoegenvullergedrukt enmet eenplamuurmes steviggladgestreken. Luchtbellen worden zodoor de perforaties in het papiertapenaarbuitengedrukt.Dit goed laten uitharden, alvorens detweedelaagvoegenvullerwordtaange-bracht.Ditisnodig,omdatdoorhetver-dampenvanwateraltijdeenzekerkrimpzaloptreden.Tussendelagenmaglichtgeschuurdworden,maardit isnormaalgesprokennietnodig.Hangtookafvanhetvakmanschapvandeafvoeger.Alsookdetweedelaagvolledigisuit-gehard, kan de finisher worden aange-bracht.Nadrogingkanlichtwordengeschuurdomkleineoneffenhedenteverwijderen.Hetisnietdebedoelingdatdevoeggladmoetworden geschuurd.Oppassen dathet karton van de gipskartonplaat nietwordtbeschadigd.

2. Bouwstoffen


�8

Afvoegenmetzelfklevendgaasband

Hetzelfklevendetapewordtopdenaadgeplakt.DaarnawordtdeAK-kantvolengelijk met het plaatoppervlak afgestreken. Dit goed laten uitharden, alvorens detweede laag voegenvullerwordt aangebracht.De volgende handelingen idem alsmetpapiertape.

Afvoegenzonderwapeningstape

DeHRAK-kantmet tapeloosvoegenvullervolengeheelvullenengelijkmethetplaatoppervlak afstrijken. Na het uitharden een tweede laag aanbrengen. Na het uithardeneenfinisheraanbrengenenlichtschuren,zoalsbovenaangegeven.

Tegelijkertijd met het afvoegen worden de schroef- en spijkergaten gevuld metvoegenvuller.

Alsdeafwerkingbestaatuitbehangen,iseenfinishernietnodig.Weliseenprimernodigomlaterhetbehangtekunnenverwijderenzonderhetkartontebeschadigen.Ookiseenprimer,meestaldezelfde,nodigomverschilinabsorptietussenhetgips-kartonendevoegenvulleropteheffen.Ditzaldedekkingvanverfsystemenbevor-deren.

Juiste manier van afvoegen: De eerstelaag voegenvuller wordt dwars op denaad aangebracht om volledig opvul-len te bewerkstelligen. Het afstrijkenmoetinéénbeweginggebeurenomon-nodigaanzettenvanhetplamuurmes tevoorkomen.Ditgeldtookbijhetinbed-denvanhettapeendefinishlaag.

Voegenvullersopgipsbasis

Het aanmakenvanvoegenvullers dienttegeschiedenvolgensvoorschriftenvandefabrikant.Er dient altijd voor gezorgd tewordendatgewerktwordtmetschoonwaterenschoongereedschap.Achtergebleven gipsresten zullen hetverhardingsproces versnellen, hetgeennietgewenstis.Ookishetnietverstandigteexperimen-terenmet versnellers of vertragers.Ditkanonnodigescheurvormingofslechtehechtingtotgevolghebben.Doordefabrikantenwordendeformulesvoordeproductenuiterstzorgvuldigsa-mengesteld, zodat de afnemer datgenekrijgtwathijverwacht.Het poeder wordt in schoon watergestrooid; enkele minuten laten bezin-ken; daarna met een elektrische mixergoedroerentoteenklontvrijemassa.Geenpoedermeertoevoegen,aangezienditklontvormingtotgevolgkanhebben.Beter ishetdeeerstekeerruimpoedertoetevoegen,wateventueelmetwaterwordtverdundtotdejuistedikte.De juiste smeuïgheid en dikte hangenafvandetoepassingendatisvaakeenkwestievangevoel.Ookhiergeldtvak-manschapismeesterschap.Devoegen-vullermaginiedergevalnietuitzakken,dusniettedunzijn.Voegenvullers op gipsbasis harden dusuitdooreenchemischereactie.Voegen-vullers waarvan het verhardingsprocesindeemmerofkuipbegint,kunnennietmeerwordenverdunddoorwatertoetevoegenenkunnennietmeerwordenge-bruikt.Het is dus belangrijk nietmeervoegenvuller aan temakendan binnendegegevenverwerkingstijdinéénkeerkanwordenverwerkt.

Kunstharsgebondenvoegenvullerszijnniet gevoelig voor verwerkingstijd enverhardennietindeemmer.

2. Bouwstoffen

��


Inplaatsvanmetdehand,kanookmachinaalwordenafgevoegd.Hiervoorbestaancompletemachines.

Machinaalafvoegen

Eencompletesetgereedschapbestaatuit:

1.bazooka2.7”uitstrijkbak3.10”uitstrijkbak4.12”uitstrijkbak5.2”uitstrijkbakvoorschroefkoppen6.3”uitstrijkbakvoorschroefkoppen7.hoekroller8.2”uitstrijkermetsteel9.3”uitstrijkermetsteel10.hoekuitstrijkbakmetsteel11.pompmetzwanenhals12.pomp13.plamuurmes14.schuurblokmetsteel

Bazooka

AHetpapiertapewordtdoorgesnedenBNieuwpapiertapewordtaangevoerd

Devoegmachine,debazooka,bestaatuiteenbuiswaarindevoegenvullerwordtgepompt.Degebruiktevoegenvullerszijnnietopbasisvangips,maarkunstharsgebonden.Gipszouver-hardenindebuis.Aanheteindvandebuisbevindtzicheenhoudervoordetaperol.Demachinetrektzelfdetapeoverdekopvandemachine,waaropgelijktijdigdejuistehoeveelheidvoegen-vullerwordtaangebracht.Indekopbevindtzicheenmesdatbijgebruikvanhetgrotehandvatinhetmiddenvandeba-zooka,tussenAenB,hettapedoorsnijdt.Hethoekwieltjeonderdekopvandemachinekanmetbehulpvaneenhandvatonderaandemachinewordenuitgeschoven,waardoorhetpapiertape,bijhetaanbrengenineeninwendigehoek,wordtgevouwen.Deuitstrijkbakkenwordentoegepastvoordevolgendelagen.Ookvoorindehoekenheeftdesetonderdelen:7t/m10.Hierbijworden8of9op10geschoven.Bak10wordtgevuldmetvoegenvuller.

2. Bouwstoffen


�0

Bazooka, Afstrijkentape Uitstrijkbak, Hoekroller,aanbrengen aanbrengenvolgende verwijderentapeenvoegen- lagen overtolligevuller voegenvuller

2. Bouwstoffen

�1


2.7Bevestigingsmiddelen,schroeven, draadnagelsennietenHetspecialekartonisdewapeningvandegipskartonplaat,ditmagdusnietwordenbeschadigd.Gipskartonplatenenschroevenzijnopelkaarafgestemd.Detrompetvormigekruis-kopzorgtervoordathetkartonnietwordtdoorgesneden,maarnaarbinnenwordtgedrukt.Hetbesteresultaatwordtdanookverkregendoorteschroeven.

Deschroevenworden0,5mmverzonkentenopzichtevanhetplaat-oppervlak.Zokunnenookdeschroefkoppenonzichtbaarwordenweggewerkt.Deschroevenzijnzelftappend,voorborenisdusnietnodig.Despoedendepuntzijnafgestemdophetmateriaalwaaropdeplatenwordenge-schroefd:metaalofhout.Voorstaalmeteendiktetot0,9mmheeftdeschroefeennaaldpunt. Voorstaalmeteengroterediktetot2,0mmiseenboorpuntnoodzakelijk.

Ookhetschroefdraadisverschillendvoorhetschroeveninstaalofhout.Voorhoutgebruiktmenschroevenmeteengroverespoed.

Bijdejuistemaniervanschroevenmetvoldoendetoerental,minimaal4000t/minuut,vormtzicheenkraagaandeachterkantvanhetprofielwateenstevigebevestiginggarandeert.Hetisbelangrijktijdenshetschroevendeplaatstevigtegendeonderconstructietedrukken.Gebeurtditnietdanvormtzichdekraagofbraamtussenhetprofielendeplaatenzitdeplaatlos.Ditkanoneffenhedeninwandofplafondtotgevolgheb-ben.

Indringingsdiepteschroeven:- inhout,diktebeplatingmeteenminimumvan20mm;- instaal,minimaal10mm.

Ookdraadnagelswordenzodanigbevestigddatereenindrukkingindeplaatont-staat,dieweerkanwordenweggewerktmetvoegenvuller.Deplaatsvandeschroefofdraadnageltotderandvandeplaatiszeerkritisch.

Deminimaleafstandtotdekartonommanteldekantis:10mm.Deminimaleafstandtotdegesnedenkant:15mm.

Draadnagelzodaniginslaandatdeukinkartonontstaatzonderhetkartontebeschadigen.

2. Bouwstoffen


�2

Afgezienvanhetschroeven,dejuistesoortentypesisookdevolgordevanaanbrengenvandeplatenbelangrijkvoorhetbouwenvanvlakkewanden.

Onderstaandwordtdejuisteenverkeerdemontagerichtingaangegeven

Europesenorm

MomenteelwordtnoggewerktaaneenEuropesenormvoorbevestigingsmiddelen:DeNEN-EN14566.Dezeisnognietdefinitief.MeestalwordtnogdeDIN18182aangehouden.Allebevestigingsmiddelendienentegencorrosietezijnbeschermd.DeEuropesenormgeefthiervoorklassen.

Klassenvoorbeschermingtegencorrosie,getestvolgensISO9227

Classificatie Testduurinuren Criterium

Klasse24 24 geenzichtbarecorrosievorming



Meestalzijndeschroevenverzinktofgefosforteerd.DeDIN18182steltalseis48uur.

2. Bouwstoffen

goed fout

�3


Tabelmeestvoorkomendegipskartonplaatschroeven,bronEgetra

Voorhetbepalenvandeuit-endoortrekkrachtgeeftdenormeentweetaltesten.

TestvoorhetbepalenvandeuittrekkrachtvolgensNEN-EN14566/DIN18182

1trekoog2inklemtoestel3ondersteuningsplaat4proefstuk,houtofstaal

Bij staal schroefminimaal10mm inschroeven,bijhout20mm.

Eis: minimaal450Nuittrekkrachtvoorzowel houtalsstaalgetestvolgensdenorm. Voordraadnagelsgeldt200Nenvoor nieten100N,uiteraarduithout. Ookhieruitblijkteenduidelijkevoorkeur voorhetschroeven.

gipskartonplaatschroef vorm afmetingen toepassing

trompetkop, naaldpunt dikte lengte bevestiging gipskartonplaten 3,5 25 oplichtemetalenprofielen

3,5 35 (0,5-0,9 mm)3,5 453,5 554,2 70

trompetkop,boorpunt 3,5 25 bevestiging gipskartonplaten 3,5 35 opdikkeremetalenprofielen

3,5 45 (0,9-2,0 mm)3,5 55

trompetkop,naaldpunt, 3,9 25 bevestiging gipskartonplatengrof schroefdraad 3,9 35 op houten stijlen en regels

3,9 453,9 554,2 70

speciale trompetkop 3,9 25 bevestiging van extra hardemet rand, naaldpunt 3,9 35 gipskartonplaten op lichte,

3,9 45 metalenprofielen

2. Bouwstoffen


��

TestvoorhetbepalenvandekopdoortrekkrachtvolgensNEN-EN14566/DIN18182

1trekoog2inklemtoestel3ondersteuningsplaat4proefstuk12,5mmgips-kartonplaat

Eis: eenminimalekopdoortrekkracht van450Ngetestvolgensdenorm.

Draadnagels

Typen: Gebruikelijkzijnnagelsmeteenhollekop,deschachtisgladofgerild. Denagelistegencorrosiebeschermd,vaakzijnzeverzinkt.Hiervanmoetdelaagdikte minstensminimaal35g/m2of5µmzijnvolgensDIN18182.

SchachtgladG

SchachtgerildR

Lengtegerildeschachttn>8xdn.Diameterda>dn.

Dekopmoetzodanigvanvormzijndathetkartonnietwordtbeschadigd.

2. Bouwstoffen

��


Tabelafmetingengipskartonplaatnagels

Nieten

Alhoewelhetnietenvoorgipskartonplatennietwordtaanbevolen,zijnertoepass-ingenwaargoedkanwordengeniet,metnamedaarwaardeplaatvolledigopeenhoutenondergrondwordtaangebracht.Bijvoorbeeldhetbekledenvanhoutenbalkenenkolommen.

Indringdiepteinhout15xdraaddiametermeteenminimumvan25mm

DoorsnedeA-B

a=uitgewalststaal=<dn

2. Bouwstoffen

Schachtdiameter Schachtvorm Diameter kop Lengte nageldn : + of – 0,1 l : + 3 - 0

2,2 R 5,0 28-50 G 37-50 2,5 R 5,5 30-70 G 40-70 2,8 R 6,0 41-70 G 52-70


��

TabelafmetingennietenNEN-EN14566/DIN18182

Denietenmoetentegencorrosiezijnbeschermd.Bijvoorbeeldverzinktmeteenlaagdiktevanminimaal21g/m2.Ofeendiktevan3µm.

Bevestigenenophangenvanvoorwerpenaangipskartonplaten

Demeestevoorwerpenkunnendirectaangipskartonplaten,meteenminimumdiktevan12,5mm,wordenbevestigddoormiddelvangipskartonplaatspijkersof-schroevenenspecialepluggen.Zwarevoorwerpenofvoorwerpendieaaneendynamischebelastingwordenblootgesteldmoetenwordenbevestigdmetachterhoutofspecialecon-structiesdieindewandwordenopgenomen.

Schilderijhaakmetéénnagel,maximalebelasting5kg

Schilderijhaakmettweenagels,maximalebelasting10kg

Schilderijhaakmetdrienagels,maximalebelasting15kg

Type draaddiameter rugbreedte Lengte dn br ln:+2-0

A 1,0-1,3 5,0-8,4 29-32 B 1,0-1,3 8,5-11,5 29-40 C 1,31-1,49 9,0-12,0 35-40 D 1,5-1,6 9,0-12,0 37-65

2. Bouwstoffen

Erzijnvelesoortengoedespreidpluggenteverkrijgen,dezevormeneenknoopaandeachterkantvandegipskartonplaat.Demeestezijnvankunststof,enkelevanmetaal.

Hierondervolgenenkelevoorbeeldenmetmontageinstructie.BronExpandet.

TypeA TypeB TypeCMaximalebelasting Maximalebelasting Maximalebelastingafhankelijkvanplaatdikte afhankelijkvanplaatdikte afhankelijkvanplaatdikteenplugtype10-30kg enplugtype20-70kg enplugtype15-30kg

TypeA Kunststof,meerdereschroefsoortenmogelijk

Booreengatindegipskartonplaat.

Sladeplugvoorzichtigindeplaat.

Kieseenjuisteschroefdikte,zoalsvoorgeschrevendoordefabrikant.

Tijdenshetaandraaienvandeschroefvormtzicheenknoop.

Deschroefisaangedraaidenhetvoorwerpbevestigd.

Deschroefmoet5mmlangerdandeplugzijn.

��

Handboek droge afbouw | 2. Bouwstoffen

typeB Kunststofmetbijbehorendeschroef.Ookmethaakofoog.

Booreen10mmdikgatindeplaatenplaatsdeplug.

Duwdeschroefindeplugendraaihemaan.

Tijdenshetaandraaienkrultdeplugop.

Ervormtzicheenstevigeknoop,deschroefkanuitgedraaid wordenenhetvoorwerpwordtbevestigd.


�8

2. Bouwstoffen

typeC Metaalmetbijbehorendeschroefenbevestigingstang.

Booreengatindeplaatenplaatsdeplug.

Meteenspecialetangwordtdeplugaangetrokken.

Plaatshettebevestigenvoorwerpendraaideschroefaan.

Plugenvoorwerpzittenvast.

Vooralletypengeldt:Volgdevoorschriftenvandefabrikant.

��


Voorhetbevestigenvanzwarevoorwerpendientachterhouttewordentoegepast,opgenomeninhetstaalskelet.

Bijvoorbeeld:Ophangenvaneenwasbak(kansopdynamischebelasting)meteen18mmmulti-plexplaatvan300mmhoogenstokschroeven.Stokschroevenhebbentweesoortenschroefdraad:houtschroefdraadaandeenekantenaandeanderekantschroefdraadvoormoeren.

Metdestokschroevenwordtdewasbakaandewandbevestigd.Degipskartonplatenwordeneveneensaandemultiplexplaatgeschroefdh.o.h.200mm.

Eenanderemogelijkheidvoorhetophangenvanwasbakkenentoilettenaangips-kartonplatenwandenzijnkantenklarestandaards,dieinhetframekunnenwordenopgenomen.


�0

2. Bouwstoffen

Voorhetbevestigenvandeprofielenaanbetonvloerenen-kolommenwordenslagpluggentoegepast.Depluggenzijnindiverselengtenteverkrijgen.

Kunststofslagplug.

Metalenslagplug,toetepassenbijbrandeisen.

Toepassingslagplugbijbetonkolom.

Toepassingspreidplug.

Afbeeldingen Lafarge.

�1



�2

2.8Beschermingsprofielen,wandbeëindigingen, bijzondereprofielenenafdichtingsband.Erkomensteedsmeerprofielenbeschikbaardiedeafbouwmetgipskartonplatenopeenhogerniveaubrengen.Afgezienvandebekendehoekbeschermerszijn erdezogenaamdeDesignprofielen.Hiermeekunnenstrakkeschaduw-enlichtkanten,rechtehoekenenfraaierondingenwordengecreëerd.

Hoekbeschermers.

Terbeschermingvanhetbeschadigenvanbuitenhoeken.Inhoofdzaaktweetypes:

alsaluminium/gegalvaniseerdestalen∟-profiel ofoprol,papiertapewaaroptweegegalvaniseerdeafmeting25x25mm, metalenstripszijngelijmd.Ookwelflexcornergenoemd.lengtes:2500,3000mm breedte:circa50mm,lengtecirca30meter.

Terbeschermingvankantenofvooreenstrakkeafwerking,bijvoorbeeldbijdilatatiesofandereplaatbeëindigingen.

.

Aluminium/gegalvaniseerdestalenL-profielafmeting25x12,5mm,lengtes:2500,2750mm

afbeeldingen Lafarge

2. Bouwstoffen

�3


Designprofielenvooreenstrakkeenfraaieafwerking

strakkeplintafwerking strakkehoekbeëindiging

fraaierondebuitenhoekafwerking fraaierondebinnenhoekafwerking

fraaierondehoekbeëindiging

(afbeeldingen lafarge) fraaierondehoekbeëindiging

2. Bouwstoffen


��

Dilatatievoegprofielen

Voorhetafwerkenvandilatatievoegenzijndiversesoortenprofielenteverkrijgen.

Debeschermingsstripdientnahetafvoegentewordenverwijderd.

Destripwordtvlakmetdeplaatafgevoegd.

Eenandervoorbeeldvaneendilatatievoegprofiel.

AfbeeldingenLafarge

2. Bouwstoffen

Gipskartonplaat

��


Akoestischband

PE-polyethyleenbandmetgeslotencelstructuuraanéénzijdezelfklevend.Bijsmalleprofielentot50mméénbredestrook,boven50mmtweesmallestrokentoepassen.Destrokendienenzodanigtewordenaangebrachtdatergeencontactistussenhetprofielendeaanliggendebouwdelen,bijvoorbeeldbetonvloerof -kolom.Eventueleoneffenheden invloerofplafondwordenookdoorhetbandvereffend,waardoorgeluidslekkenwordenvoorkomen.

Erwordenookprofielengeleverdwaarophetakoestischbandalisaangebracht.

2. Bouwstoffen


��

3.1BrandAlhoewel de droge afbouw met gipsproducten een grote bijdrage levert aan debrandveiligheid,kunnenbrandennietwordenvoorkomen.Daaromwordenereisenaanconstructiesgesteld,waardoordeschadeaanzienlijkkanwordenbeperktendeveiligheidvergroot.Degenomenmaatregelendienenterbeschermingvanlevenengezondheid.Deeisenzijndaaropafgestemd.Eenbrandisvuurdatnietgewenst isenkanontstaandooreenongelukofopzet.Meestalbeginteenvuurdoorhetsamengaanvaneenwarmtebronengemakkelijkontvlambaarmateriaal.Deoorzaakhiervan is vaak eenmenselijke tekortkoming.Ookdenatuurkanzorgenvoorbranden,bijvoorbeelddoorblikseminslag.Bosbran-denontstaandoorgrotedroogte,maarookhierisdemensvaakdeveroorzakervanbrand.Dezogenaamdebranddriehoekgeeftdedrievoorwaardenvooreenbrand,valtéénvandevoorwaardenwegdanstoptdebrand.

Zuurstof

WarmtebronmetGemakkelijkvoldoendehogetemperatuurontvlambaarmateriaal

Verbrandingishetomgekeerdevanplantengroei.Bijbrandkomtkoolzuur,water-damp,lichtenwarmtevrij.Bomengroeienonderinvloedvankoolzuur,water,lichtenwarmte.Watdoordezonaanenergie indeplantenwereldwordtvastgelegd,komtbijver-brandingvrij.

Omhouttelatenontbranden,moethetzolangverwarmdwordendatervoldoendebrandbaregassenvrijkomenomeenexplosiegrens tekunnenbereiken.Dit iseenkwestievanhetvolume.Eenspaanderiseerderoptemperatuurdaneenmassiefstukhout.Hetexothermekaraktervandeontledingsreactiespeelthierbijeenrol.Wan-neerditsoortreactiesoptreden,komtwarmtevrij.Detemperatuurstijgingdiedaar-vanhetgevolgis,hangtafvandewarmtebalans.Hoeveelwarmtewordtontwikkeld,hoeveelwordtafgevoerdnaardeomgeving.Hoegroterdeafmetingenvanhethout,desteminderdeafvoerzalzijn.Hetkomteropneerdateenhoutspaandertjedatbijvoorbeeldtot1900Cwordtver-warmdniet inbrandzalvliegen,maar langzaamverkoold (denkaaneen lucifer).Eenhoutenbalkvanbehoorlijkeafmetingenzalalsgevolgvaneendergelijkever-warmingwelinbrandvliegen.Hetzelfdegebeurtmeteenpaargrassprietjeseneenhooiberg.Eenhooibergkanbij300Cinbrandvliegen,terwijldepaarsprietjestotverbovende1000Ckunnenverdragen.

Brandenineengebouwbeginnenmees-talinmeubelsofanderbrandbareinven-taris, zoals gordijnen en degelijke, alsdezemet eenwarmtebron in aanrakingkomen, waarbij brandbare gassen ont-staan.Zodra er hittewordt ontwikkeld,zullenrookengiftigegassenvrijkomendie zich onder het plafond verzamelen.Zolangervoldoendezuurstofaanwezigis,kandebrandzichverderontwikkel-en.Alsergeenzuurstofmeertoegevoerdwordt,zaldebranddoven.Het is dus belangrijk deuren en ramengesloten te houden. Helaas zal in veelgevallendehittezogrootzijndatruitenbarsten en extra zuurstof wordt aange-voerd.Hethangtdanvandebrandbarematerialenafhoelangeenbrandduurt.

Deontwikkelingvaneenbrandinenkeleminuten

3. Bouwfysischeaspecten

3. Bouwfysische aspecten, brand

��


Ophetmomentdatdevlammenhetplafondraken isdebrandbaarheidvanhetmateriaalessentieel.Gipsproductenzijnon-brandbaar.Alsdetemperatuurdoordebrandbarematerialenverderstijgt,zalereenmomentzijnwaaropalleanderebrandbarematerialeninderuimteplotselinginbrandvliegen.Ditnoemtmende”flashover”eenallesvernietigendevlamoverslag.Zodra80%vandebrandbarestoffenopzijnzaldetemperatuursneldalenenhetvuurdoven.Zolangerzichbrandbaregassenontwikkelen,zaldehittestijgenenkunnentemperaturenbovende10000Cvoorkomen.Ophetmomentdatderuitenspringenzaldehittenaarbuitengaanmetdekansdataangrenzendebouwdeleninbrandvliegen,ditnoemtmenbrandoverslag.

Deontwikkelingvaneenbrand

Doorhetstijgenvandetemperatuurgaateenmateriaalontledeningassen.Eriseentemperatuurwaarbijdezegassenplotselingvlamvatten(benedensteexplosiegrens=flash-over).

Devierstadiavaneenbrand

Destandaardbrandkromme

Constructieswordengetestvolgensdegenormaliseerdestandaardbrandkromme.

Hettemperatuur-tijdverloopwordtuitgedruktvolgens:

Θ-Θ0=345log(8t+1)

waarin:

Θ = Degemiddeldetemperatuurin°CΘ0 = Degetalwaardevandeaanvangstemperatuur, waarvoor20°Cmoetwordenaangehoudent = Degetalwaardevandetijdinminuten

voort=30gΘ-Θ0=820oC



Debrandproefbegintbijdeflash-over.Erisdusextrareserveindeontstaantijd.



�8

Eigenschappenvangipsproducten

Debijdragevangipsengipsproductenaandebrandveiligheidkomtdoorhungedragbijhogetemperaturen.Bijverhittingver-dampthetvrijewaterinhetgipsbijongeveer100oC,terwijlhetkristalwater,dat21%vandemassavanCaSO42H2Ouitmaaktbij150oCvrijkomt.Voordatdetemperatuurde250oCheeftbereikt,isdedehydratiebeëindigd.Daarnablijfthetmateriaalstabieltotverbovende1000oC.

Gipszetuittotca.100oCuit,waarna,afhankelijkvanhetvochtverliesenanderechemischeveranderingen,krimpenoptreedt.Deafbeeldingtoontgeringeveranderingentussen200oCen250oC.Bij450oContstaateensamentrekkingwaarnadeveranderinggeringerwordt,omdaarnameerenmeertoetenementot800oC.Hierbedraagtdesamentrekkingbijna3%.Degevolgenvanhetkrimpenzienwedoorhetontstaanvanscheuren.Vaakwordentoeslagstoffenaandegipskerntoegevoegddiederuimtes,ontstaandoorhetverliesvanwater,opvullen.Hierdoorwordtscheur-vormingverminderd.

Thermische“beweging”ingips

Nadathetdehydratatieprocesisbeëindigd,treedtvrijsneldesintegratievandestandaardgipskartonplatenop.Omdituiteenvallentevertragen,wordendeplatenvoorzienvaneenwapeningmetglasvezels.Dezezor-genervoordatnadescheurvormingindegipskartonplatendestukkengedurendeeenlangereperiodenietuitdeconstructievallen.Delaagvangebrandgipsgeefteenhogerewarmte-isolatie,waardoordeconstructieooklangerwordtbeschermdtegenbrand.

Verbandtussenplaatdikteenwarmte-overdracht

Dikkereplatengevenminderwarmte-overdracht.

Indefiguur:Plaatdiktesinmm.OpdeverticaleasdetemperatuurinoCOpdehorizontaleasdeminuten


��


Zelfsna30minutenisdetemperatuuraandenietverhittezijdenogrondde50oC,terwijldeoventemperatuural820oCis!

Hetzijnjuistdebekledingsmaterialenvanwandenenplafondsdiegrote,bijbrandalsneldoorwarmtestralingenconvectie,directver-hitteoppervlakkeninbeslagnemen.Vangrootbelangisdanookdiematerialen tekiezendiegeenof eengeringebijdrage leverenaanbrandvoortplanting, vlamoverslag of vlamuitbreiding. Gipskarton-platenzijneenuitstekendekeuze.

Na30minutenisdetemperatuuropdeachterkantvanplaat2nogsteedsbeneden100oC.

Voorstelbaarisdatna60minutendewandaandeanderekantslechtshandwarmis.

AandekernvangipskartonplatentypeFwordenglasvezelstoege-voegdomdesamenhangteverbeteren.Vooralbijplafondskanditdebrandwerendheidsterkverhogen.

Dedoorbrandtijdvaneen12,5mmgipskartonplaattypeFis23mi-nuten.


Temperaturengemetentijdenseenbrandproefvaneenwandconstructiemetgipskartonplaten

Temperatuurgemetentijdenseenbrandproefaandeachterzijdevande12,5mmgipskartonplatentypeF.

Temperatuurverloopdooreen12,5mmdikkegipskartonplaattypeF.


�0

Indebouwdoenvele termenderondeop het gebied van brand, zoals vlam-dovend,vuurbestendigenzovoort.Onderstaandenkeleofficiëledefinities.

BrandwerendheidDetijdgerekendvanafhetbeginvandeverhittingtotaanhettijdstipwaaropeenproefstukblootgesteldaandestandaardbrandconditie, brandkromme, juist vol-doet aan één ofmeer van de relevantebrandwerendheidscriteria.Dezewordenlaterindithoofdstukbehandeld.De brandwerendheid wordt uitgedruktin minuten. Wellicht ten overvloede:eenbrandrapportisslechtsgeldigindiendeconstructieisuitgevoerdzoalsinhetrapportvermeld.

BrandvoortplantingDeuitbreidingvaneenbrandbinnenderuimtewaarindebrandisontstaan.Ditwordt veroorzaakt door vlamoverslagen/ofvlamuitbreiding.

VlamoverslagFlash-over, het verschijnsel tijdensde ontwikkeling van een brand in een ruimte, datwordt gekenmerkt door hetplotselinggeheelinbrandrakenvandieruimte.Boven de 300oCwordt dewarmtestra-ling zo hevig dat brandbarematerialeninderuimtebeginnenteontledenentotzelfontbrandingkomen.Erontstaateensoortkettingreactie.

VlamuitbreidingMaat voor de snelheidwaarmee vlam-men zich bij de vlamuitbreidingsbepa-lingovereenproefstukoppervlakvoort-planten.

BrandoverslagDe uitbreiding van een brand van eenruimte naar een andere ruimte uitslui-tendviadebuitenlucht.

BranddoorslagDeuitbreidingvaneenbrandvaneenruimtenaareenandereruimteuitsluitendviadebouwkundigescheidingen,zoalswanden,plafondsenvloeren.

BrandcompartimentBeslotengedeeltevaneengebouw,bestemdalsmaximaaluitbreidingsgebiedvaneenbrand.

WBDBOWeerstandtegenbranddoorslagenbrandoverslag.

DoorbrandtijdDeverhittingsduurinminuten,waarbijplaatmaterialen,eenzijdigverhitvolgensdestandaardbrandkromme,doorbranden,uiteenvallenofwaarvandenietdirectver-hittezijdeeenbepaaldekritiekverondersteldetemperatuuroverschrijdt.

Erisnooitsprakegeweestvandebrandwerendheidvaneengipskartonplaat,maaráltijdvandebrandwerendheidvaneenconstructie!Degeheleconstructieteltmee!

Als indicatie kan worden uitgegaan van het onderstaande, bij 12,5 mm dikke gipskartonplaten:

3.2Termenendefinities


�1


Brandwerendheid is de tijd gerekendvanafhetbeginvandeverhittingtotaanhettijdstipwaarophetproefstuk,bloot-gesteldaandestandaardbrandconditie,juistvoldoetaanéénofmeervandere-levantebrandwerendheidscriteria.

Brandwerendheidm.b.t.bezwijkenDetijdgedurendewelkeeenbouwdeelkanwordenonderworpenaanverhittingvolgens de standaard brandkromme,zonderdatbezwijkenoptreedt.

Brandwerendheid m.b.t. de schei-dingsfunctieDelaagstewaarde(dekortste tijd)vandecriteria:-vlamdichtheidopafdichting;-vlamdichtheidopontvlambaarheid;-thermischeisolatieoptemperatuur;-thermischeisolatieopwarmtestraling.

1. VlamdichtheidvolgensEuropese normEa. betrokkenopafdichting: -aandeniet-directeverhittezijde

van het proefstuk zijn vlammenvoortdurend zichtbaar gedurende10seconden;

-wattengaangloeienofontvlammennadatdezeterplaatsevan doorgaande scheuren, kierenof andere openingen op een af-standvan25±5mmvanhetproef- stukoppervlakzijngehouden;

-openingskalibers,meteendiameter van 6 en 25 mm, kun-nen zonder kracht uit te oefenendoor scheuren, kieren of andereopeningen tot in de ovenwordengestoken.Voorhetkalibermetdekleinste middellijn geldt boven-diendathetovereenafstandvantenminste 150mm in de lengte-richtingvandeopeningmoetkun-nenwordenbewogen.

b. betrokkenopontvlambaarheid: -aandeniet-directverhittezijde

van het proefstuk blijven gassen,ontstoken met een gasbrander,langer dan 30 seconden zelfstan-digdoorbranden.

2. Thermischeisolatie volgens EuropesenormIa. betrokkenoptemperatuur: -degemiddeldetemperatuurstijging vanhetproefstukoppervlak, gemetenmetdevastethermokop- pelsbedraagtmeerdan140°C; -demax.temperatuurstijgingvan

het proefstukoppervlak, gemetenmet mobiele thermokoppels be-draagtmeerdan180°C.

b. betrokkenopwarmtestraling: -hetmomentwaaropdemaximale

warmtestraling>15kW/m².

3. BezwijkenvolgensEuropese normR: -hetmomentwaarophetproefstuk

nietlangerinstaatisdebelasting,waaronder begrepen de belastingdooreigengewicht,over tebren-gen.

Eenbrandverplaatstzichdooreengebouwalseenmens

Via-deuren-trappen-gangen

Om dit te voorkomen worden brand-compartimentenenbranddeurenaange-bracht.Daaromwordenaanvluchtwegenextraeisengesteld.Hetisbelangrijkbijbrandhetgebouwzospoedigmogelijktever-latenenramenendeurentesluiten.

Rookontwikkeling

De meeste slachtoffers bij een brandvallen door verstikking en vergiftigingdoorderookgassen.Rookgassen hebben een hoge tempe-ratuur,een laagzuurstofgehalteenzijnvaakgiftig.Dooreenverstandigekeuzevanmateri-alenkanrookoverlastbijeenbrandwor-denvoorkomen.Gipskartonplatenzijnookinditverbandzeergunstig.Hetkartongeeftweliswaarenige rookontwikkeling,maardit is teverwaarlozen. Na een paar minuten ishetkartonverbrand.

WeerstandtegenrookdoorgangWRD

Hierbij is de rookwerendheid van eenscheidingsconstructievanbelang.Derookwerendheidvaneenscheidings-constructie mag volgens NEN 6075gelijkworden gesteld aan 1,5maal debrandwerendheid van een scheidings-constructie,uitgaandevanhetcriteriumvlamdichtheid.

3.3Brandwerendheidscriteria



�2

Berekeningsmethoden

Niet-dragendewanden/plafonds(volgensNEN6073,1edruk,dec.‘91enNEN6073/A2dec.2001)

1. BerekeningdoorbrandtijdgipskartonplatenTYPEF

Formule: tD;p;d = xpxt500

Waarin tD;p;d =doorbrandtijdinminuten xp =1,0metuitzonderingvanplatenbevestigdtegen: -eenhorizontaalhoutenraamwerk,xp=0,9 -stalenveerrailsvanvloeren,xp=0,8 t500 =1,9dalsd≤15mm =2,5d-9alsd>15mm D =plaatdikteofdesomvanbeideplaatdiktenbijeen dubbelebeplatinginmm

Voorbeelden

a. enkelebeplating12,5mmTYPEF(wand) tD;p;d=1x1,9x12,5=23minuten

b. dubbelebeplating12,5mmTYPEF(wand) tD;p;d=1x2,5x25,0-9=53minuten

c. dubbelebeplating12,5mmTYPEF(plafond) tD;p;d=0,9x2,5x25,0-9=47minuten

3.4Brandwerendheidgipskartonplaatwanden


�3


Berekeningsmethoden

Niet-dragendewanden/plafonds(volgensNEN6073,1edruk,dec.‘91enNEN6073/A2dec.2001)

2. BerekeningdoorbrandtijdstandaardgipskartonplatenTYPEA

Formule: tD;p;d = xpx1,7xd

Waarin tD;p;d =doorbrandtijdinminuten xp =1,0metuitzonderingvanplatenbevestigdtegen: -eenhorizontaalhoutenraamwerk, xp=0,9bijeenenkelebeplating xp=0,8bijeendubbelebeplating -stalenveerrailsvanvloeren xp=0,8bijeenenkeleplaat d =plaatdikteofdesomvanbeideplaatdiktenbijeendubbelebeplatinginmm

Voorbeelden

a. enkelebeplating12,5mmTYPEA(wand) tD;p;d=1x1,7x12,5=21minuten

b. dubbelebeplating12,5mmTYPEA(wand) tD;p;d=1x1,7x25=42minuten

c. enkelebeplating9,5mmTYPEA(plafond) tD;p;d=0,9x1,7x9,5=14minuten



��

Berekeningsmethoden

Niet-dragendewanden(volgens.NEN6073,1edruk,dec.‘91enNEN6073/A2dec.2001)

3. Berekeningbrandwerendheidm.b.t.descheidendefunctievanvlakkebouwdelenmetgipskartonplaten

Formule: ts;d =∆ts;b1;d+∆ts;b2;d+∆ts;i;d

Waarin: ts;d =brandwerendheidinminuten ∆ts;b1;d =doorbrandtijddirectverhittezijde ∆ts;b2;d =0,65xdedoorbrandtijdvandeverhittezijde(iswaardevoorniet-verhittezijde) ∆ts;i;d =debijdragevandeisolatie

Bijdrageisolatiewordtberekendmetdevolgendeformule

di-20Formule:t=Kb---------3√ρi²Ki

Waarin: Kb =1,0indienaandevandebrandafgekeerdezijdevan deisolatieeenbekledingaanwezigis Kb =0,6indienergeenbekledingaanwezigis di =dikteisolatieinmm Ki =30voorsteenwolen45voorglaswol ρi =volumiekemassavandeisolatieinkg/m³


��


Voorbeelden

BrandwerendheidTYPEA,dikte12,5mmts;d = doorbrandtijdverhittezijde+0,65x

doorbrandtijdvoorniet-verhittezijde = 21+0,65x21=34minuten

BrandwerendheidTYPEF,dikte12,5mm = 23+0,65x23=38minuten

Enkelebeplating

BrandwerendheidTYPEA,dikte12,5mm = 42+0,65x42=69minuten

BrandwerendheidTYPEF,dikte12,5mm = 53+0,65x53=87minuten

Dubbelebeplating

Watisdeinvloedvanmineralewol?Stelwekiezen40mmdik,massa35kg/m³

40-20t=1x------------3√352 30(steenwol)

=0,6x10,7=6minuten.Deinvloedvanmineralewolisgering.



��

TabelbrandwerendheidgipskartonplaatwandenberekendvolgensNEN6073metplatentypeA.

- C-11/40/70 421 x 15 mm 40 mm 70 mm 30 mm C-11/40/70

+ MW 30 43- C-11/45/70 34

1 x 12,5 mm 45 mm 70 mm 40 mm C-11/45/70+ MW 40 38

- C-11/50/75 341 x 12,5 mm 50 mm 75 mm 40 mm C-11/50/75

+ MW 40 38- C-11/75/100 34

1 x 12,5 mm 75 mm 100 mm 60 mm C-11/75/100+ MW 60 41

- C-11/100/125 341 x 12,5 mm 100 mm 125 mm 75 mm C-11/100/125

+ MW 75 43

- C-22/50/100 692 x 12,5 mm 50 mm 100 mm 40 mm C-22/50/100

+ MW 40 71- C-22/75/125 69

2 x 12,5 mm 75 mm 125 mm 60 mm C-22/75/125+ MW 60 75

- C-22/100/150 692 x 12,5 mm 100 mm 150 mm 75 mm C-22/100/150

+ MW 75 77

- C-33/50/125 1053 x 12,5 mm 50 mm 125 mm 40 mm C-33/50/125

+ MW 40 108- C-33/75/150 105

3 x 12,5 mm 75 mm 150 mm 60 mm C-33/75/150+ MW 60 111

- C-33/100/175 1053 x 12,5 mm 100 mm 175 mm 75 mm C-33/100/175

+ MW 75 113

> 30

> 60

> 90

Enkel frame - Dubbele beplating

Enkel frame - Drievoudige beplating

Doorsnede Beplating Breedte Totale dikte Minerale TYPE Brandwerend- perzijde profielen wolvulling heidinminuten

(a) (d)

Enkel frame - Enkele beplating


��



(a) (d)

40 mm CC-22/45/145+ MW 40 72

40 mm + 40 mm CC-22/45/145+ 2MW 40 77

40 mm CC-22/50/155+ MW 40 72

40 mm + 40 mm CC-22/50/155+ 2MW 40 77

60 mm CC-22/75/205+ MW 60 75

60 mm + 60 mm CC-22/75/205+ 2 MW 60 83

- CC-22/100/255 69 75 mm CC-22/100/255

+ MW 75 77 75 mm + 75 mm CC-22/100/255

+ 2 MW 75 87

> 60

Dubbel frame – Niet gekoppeld – Dubbele beplating

2 x 12,5 mm 2 x 45 mm 145 mm

2 x 12,5 mm 2 x 50 mm 155 mm

2 x 12,5 mm 2 x 75 mm 205 mm

2 x 12,5 mm 2 x 100 mm 255 mm



�8


(a) (d)

40 mm CC*-22/45/145+ MW 40 72

40 mm + 40 mm CC*-22/45/145+ 2MW 40 77

40 mm CC*-22/50/155+ MW 40 72

40 mm + 40 mm CC*-22/50/155+ 2MW 40 77

60 mm CC*-22/75/205+ MW 60 75

60 mm + 60 mm CC*-22/75/205+ 2 MW 60 83

- CC*-22/100/255 69 75 mm CC*-22/100/255

+ MW 75 77 75 mm + 75 mm CC*-22/100/255

+ 2 MW 75 87

> 60

Dubbel frame - Gekoppeld – Dubbele beplating

2 x 12,5 mm 2 x 45 mm 145 mm

2 x 12,5 mm 2 x 50 mm 155 mm

2 x 12,5 mm 2 x 75 mm 205 mm

2 x 12,5 mm 2 x 100 mm 255 mm

- CC-33/100/280 105

75 mm CC-33/100/280 113+ MW 75

75 mm + 75 mm CC-33/100/280 123+ 2MW 75

3 x 12,5 mm 2 x 100 mm 280 mm

Dubbel frame – Niet gekoppeld – Driedubbele beplating

> 90

> 120


��



(a) (d)

Dubbel frame - Gekoppeld – Driedubbele beplating

- CC*-33/100/280 105

75 mm CC*-33/100/280 113+ MW 75

75 mm + 75 mm CC*-33/100/280 123+ 2MW 75

3 x 12,5 mm 2 x 100 mm 280 mm

> 90

> 120

CC*=dubbelframegekoppeld



80

Deberekeninggaatopdezelfdewijzealsvoorwanden.

Brandwerendheid30minuten

Opbouw:profielen50mmmetderuggentegenelkaar.Steenwoldik50mm,ρi45kg/m³,1x12,5mmTYPEF.di-20ts;d=1x1,9d+0+Kb-----³√ρi2 Ki 50-20=23,75+0+(0,6--------³√452)30=23,75+7,59=31minuten


Opbouw:Profielen50mmmetderuggentegenelkaar.Steenwoldik50mm,ρi45kg/m³,2x12.5mmTYPEF.

50-20ts;d=1x2,5d-9+0+(0,6------³√452)30

=53,5+0+7,59=61minuten

3.5Brandwerendheidvoorzetwanden


81



ts;d=tD;p;d+0,65tD;p;d+ts

Wekiezen2x18mmTYPEFgeschroefdop2profielen75mmmetderuggentegenelkaar.60mmsteenwol.ρi45kg/m3.

ts;d = tD;p;d+0,65tD;p;d+ts

ts;d = 2,5d–9+0+Kbxdi-20x3√ρi2 Ki

= 81+0+(0,6x60-20x3√452) 30

= 81+0+(0,6x1,3x12,65)

= 81+9,8=90minuten


ts;d=tD;p;d+0,65tD;p;d+ts

Wekiezen2x25mmTYPEFgeschroefdop2profielen75mmmetderuggentegenelkaar.50mmsteenwol.ρi35kg/m3.

ts;d= tD;p;d+0,65tD;p;d+ts

ts;d = 2,5d–9+0+Kbxdi-20x3√ρi2 Ki

= 116+0+(0,6x50-20x3√352) 30

= 116+0+(0,6x1x10,69)

= 116+6,4=122minuten



82

Hout kan een belangrijke bijdrageleveren aan de brandwerendheid vanbouwdelen.Eenhoutenvloerofwandkanlangetijdaan het criterium van thermische iso-latie voldoen, omdat het een vrij lageλ-waarde heeft (warmtegeleidingscoëf-ficiënt).

Ergeldteenvuistregelvoordeinbrand-snelheidvanhout.Voorvurenhoutisdat4 cm per uur.Voor hardhout 3 cm peruur.Menkandushout zodanigdimen-sionerendatooknaeenbrandnogvol-doendedoorsnedeover isomdebelas-tingtekunnendragen.

Inplaatsvandedoorsnedeteverhogen,kanmendehoutenconstructiebekledenmetgipskartonplaten.Hetvoordeelhier-vanisdatinveelgevallennaeenbrandslechtsdebekledinghoefttewordenver-vangen.

In veel gevallen is een bekleding met2x12,5mmTYPEFgipskartonplatenvoldoendeomeenbrandwerendheidvan60minutentebereiken.Deplatenwor-den direct op het hout genietmet spe-ciale nietenof geschroefdmet gipskar-tonplaatschroeven.Schroevenennietenminimaal25mminhethout.

3.6Brandwerendheidvanhoutconstructies


Houtenkolommen

Effectievegereduceerdedoorsnede

Koollaagkanbrandremmenofzelfsdoven

PlatenaltijdtypeF

Afmetingenkolommenwordenbepaalddoordeconstructeur

83


3.7HetbegripvuurbelastingBijdevaststellingvandebrandwerendheidseisenwordtrekeninggehoudenmetdevuurbelasting.

Dewaardevandevuurbelastingisdesomvandepermanentevuurbelasting(materi-alenvandebouwconstructie)endevariabelevuurbelasting(materialeninderuimte,geendeeluitmakendvandeconstructie). 1Permanentinformulevorm:qperm.=---ΣHi.miinMJ/m²nettovloeroppervlakAWaarin: A=nettovloeroppervlakinm², mi=totalemassadatdeeluitmaaktvandebouwdelendiezichin deruimtebevindendanwelbegrenzen(Nen6702)inkg, Hi=nettoverbrandingswaardevanhetmateriaal(Nen6090)inMJ/kg.

1Variabelinformulevorm:qvar.=---ΣHj.mjinMJ/m²vloeroppervlakA

Waarin: A=nettovloeroppervlakinm², mj=totalemassavanhetmateriaaldatvoorkomtinderuimte, voorzoverditgeendeeluitmaaktvandebouwdelen(Nen6702), Hj=nettoverbrandingswaardevanhetmateriaal(Nen6090)inMJ/kg.

Opmerking

Degrenzenvanbrandwerendheidzijnvaakafhankelijkvandevuurbelastingenwel<500en>500MJ/m².

Vuurbelastingvaneenruimte isdehoeveelheidwarmtedievrijkomtpereenheidvloeroppervlakbijvolledigeverbrandingvanalleinderuimteaanwezigebrandbarematerialen,met inbegripvanmaterialendiedeeluitmakenvandebouwdelendiezichinderuimtebevinden,danweldezeruimtebegrenzen.

Denettoverbrandingswaardevanvurenhoutis19MJ/kg.1kgvurenhoutisongeveer1minuutbrandtijd.



8�

3.8Uitzettingenkrimpvangipskartonpla- tendoortemperatuurverschillenAlhoewelbovengenoemdegeringis,dienterbrandtechnischenakoestischtochre-keningmeetewordengehouden.

Erzijndilatatiesnodigindien:- inlengterichtingmeerdan15meteraaneengeslotenplaatoppervlakaanwezigis;-hettotaleoppervlakmeerdan100m²is;- ervormveranderingeninhetoppervlakaanwezigzijn;- erbouwkundigedilatatieszijn.

Bijdetailleringrekeninghoudenmetbrand-engeluidseisen.Uitzettingvangipskartonplatenisca.0,018mm/mpergraadverschil.Dusbijeenverschilvan0–200Cisbijeenplaatbreedtevan1200mmdeuitzet-ting:20x0,018x1,2=0,43mm.Dusbij12platen(ca.15meter)isdeuitzetting5,16mm.

30minutenbrandwerendheid

60minutenbrandwerendheid

Glijdendeplafondaansluitingvaneenwandmetbrandeisen

Brandwerendheid 60 minuten, profiel-breedteminimaal50mm.a=kleinerdanofgelijkaan20mm.Dezeconstructieisgeldigbijeendoor-buigingvandevloervan10mm.Indien een grotere doorbuiging wordtverwacht, moet de detaillering wordenaangepast.

aa

Bovenkantstijl

Dilatatievaneenwandmetbrandeisen

Dilatatiekleinerdan20mm;ruimtegroterdan20mm.Letopwijzevanschroeven,constructiemoetkunnenbewegen.Dilatatiekanmetspecialestripswordenafgewerkt.Terplaatsevandedilatatiedientdezelfdeplaatdikte aanwezig te zijn alsvandewandzelf.


8�


Inbouwvanelektradozeninbinnenwanden

Min.75mmprofiel

Min.50mmprofielen10mmgips

Dozenaltijdrondomafdichtenmetgips.

Fout

Goed

30minuten 60minuten

Elektradozennooittegenoverelkaarbijenkelestijlen.Altijdlatenverspringenperstijlveld.



8�

Inbouwelektradozenineenwoningscheidendewand

IndespouwextragipskartonplaattypeFaanbrengen,minimaal300mmhoog.


8�

Handboek droge afbouw | 3. Bouwfysische aspecten, brand

Detailaansluitingenwoningscheidendewand

Rondomafkittenmeteenflexibelblijvendekit.

Ditdetailiszowelakoestischalsbrandtechnischgoed.

Afkitten 1 laageAfgipsen 2 laage

Hardhouten plint


88

Staalconstructies kunnen weinig weer-stand bieden aan een brand, omdatstaalbijhogetemperaturenuitzetende sterkte en stijfheid afnemen. De staal-constructie zal vervormen en uiteinde-lijkbezwijken.Ditgebeurtalondereenconstantetrekkrachtbij400oC.Tijdens eenbrand zal eengelijkmatigetemperatuurverdeling in het staal op-treden,zoweloverdelengtealsdehoog-tevanhetprofiel.Dezestaaltemperatuurzal een punt bereiken waarop de con-structie dreigt te bezwijken. Dit wordtdekritiekestaaltemperatuurgenoemd.De kritieke staaltemperatuur ligt tus-sen de 400 en 600o C. Deze waardeligtzohoog,doordatbijhetontwerpenvan staalconstructies wordt gewerktmet veiligheidsfactoren. Een lagereveiligheid zal een lagere kritieke tem-peratuurgeven.Zozalbijeenconstruc-tiewaaropdebezwijkbelastingbijna isbereiktdekritieketemperatuurnietveelhogerzijndan20oC.Alsergeenbelastingopdeconstructieisaangebracht,zaldekritiekestaaltem-peratuurhetsmeltpuntvanstaalzijn,on-geveer1000oC.

Zo zal de kritieke staaltemperatuureenfunctievandebelastingzijn.Indepraktijkhoudtmenmeestaldevolgendewaardenaan: kolommen 400oC liggers 500oC spanten 600oC

De kritieke staaltemperatuur dient tewordenopgegevendoordeconstructeur.Deze weet immers hoe de constructiewordtbelast.Uitbrandproevenisgeblekendatdebe-rekende kritieke staaltemperatuur lagerligtdan tijdensdeproef isvastgesteld.De berekening geeft dus een veiligeroplossing. Dit ontstaat door de aan-namesvoordeberekening.

Destaaltemperatuurwordtdoordevolgendefactorenbeïnvloed.-Devormeninhoudvanhetstaalprofielendeblootstellingaanbrand.-Deaardendiktevandebrandwerendebekleding.

De geometrie (vorm en inhoud)wordt aangeven door de profielfactor.Dit is hetquotiëntvanhetstaaloppervlakOawaarlangswarmtewordtgevoerdendestaalin-houdA,waaraanwarmtewordttoegevoegd. Oa P=--- AHoe groter het oppervlakOawaarlangs dewarmtewordt gevoerd, des te snellerstijgtdetemperatuur.HoegroterdehoeveelheidstaalA,destelangzamerstijgtdetemperatuur.Dewaardevandeprofielfactorhangtafvandeomstandigheden.Hetisvanbelangofhetstaalprofielbekleedofonbekleedis.

Staalconstructieskunnenoptweemanierenwordenbeschermd:- direct,door *isolerendebekleding: -profielvolgendebekleding (vermiculietmetbindmiddel) -kokervormigebekleding(gipskartonplaten) -massievebekleding(beton) *schuimvormendebekleding *kernvulling,doorvullenmetbetonofstromendwater- indirect,door: *brandwerendeplafonds

Vooralzijdigverhitte,onbekledestaalprofielenisOagelijkaanhetverfoppervlakeengrootheiddieinveelstaaltabellentevindenis.Als de profielen worden beschermd, moet de profielfactor hierop worden afge-stemd.Nietallestaalconstructieswordenalzijdigverhit.Balkenonderbetonvloerenwordenoverdriezijdendoorhittebelast.

ProfielfactorenvanbekledestaalprofielenvolgensNEN6072

Berekeningsmethodevoorprofielenmetbekledingvanconstantedikte.DeprofielfactorPiinm-1.

OiPi=---- Oiishetbinnenoppervlakvandebekledinginm²/mA Aishetvolumevanhetstaalprofielinm³/m

3.9Brandwerendheidvanstaalconstructies


8�


BijeenkokervormigeisolatieisOige-lijkaanhetontwikkeldeoppervlakvande rond het staalprofiel omschreven rechthoekpereenheidvanlengte.

Bijbekledestaalprofielenishettempe-ratuurverloopbehalvevandeprofielfac-torookafhankelijkvandewarmtegelei-dingscoëfficiënt λ en de dikte van debekleding.

VochthoudendebekledingmaterialenGipskartonplaten zijn door de aan-wezigheidvankristalwaterzeergeschiktvoorhetbekledenvanstaalconstructies.Alsgevolgvanverdampingontstaateenvertragingvandetemperatuurverhogingin het staal. Verdamping zorgt voorafkoeling.EengipskartonplaatTypeFmeteendiktevan12,5mmbevat2 liter water per m2. Kristalwater ver-damptpasbij150oC.Twee platen van 12,5 mm geven eenextra vertragingstijd van ongeveer 10minutentenopzichtevanplatenwaarinzichgeenkristalwaterbevindt.

Inhoofdstuk5zalnaderophetbekledenvanstaalconstructieswordeningegaan.

Voorbeeldenvanbrandwerendebekledingvanstaalconstructies

PlatentypeFbevestigd Platenbevestigdmetmetclipsenprofielenen nietenopklossen.geschroefd alleplatenenklossen typeF

Brandwerendheidmogelijkvan30tot180minuten.

Detailklos.Klossen20mmdiktypeF.



�0

3.10Geluid

GeluidvaltvolgenshetBouwbesluit indecategorie:“Voorschriftenuithetoog-punt van gezondheid”. Geluidsoverlastkan schade toebrengen aan de gezond-heid.Zowordenereisengesteldaanbe-scherming van geluid van buiten af enaandegeluidsweringtussenruimten.Bij hetontwerpenvangebouwendientreeds met de geluidseisen rekening teworden gehouden. Voor de afbouw isdandekeuzevandejuistesamenstellingvanmaterialenvoorwandenenplafondsessentieel.Geluidsoverdracht kan plaatsvindendoor:-delucht,-vastestoffen,-vloeistoffen.Om te begrijpen hoe eenwand of pla-fond zich gedraagt onder een geluids- belastingiseniginzichtinhetnatuurkun-digverschijnselgeluidnoodzakelijk.Watisnueigenlijkgeluid?

Geluid is een trillingsverschijnsel, datbestaat uit drukschommelingen in delucht.Erontstaangeluidsgolven.Deze geluidstrillingen worden veroor-zaakt door een geluidsbron, bijv. luid-sprekers, de menselijke stembanden,machinesendergelijke.Deze bronnen brengen de omgevendeluchtintrilling.Hierdoor ontstaan drukverschillen. Deluchtdeeltjesrakenuithunevenwichtenmakeneenheenenweergaandebewe-ging rond een evenwichtstoestand. Zeblijvenwel op hun plaats,maar stotenophunbeurtaangrenzendeluchtdeeltjesaan,waardoordetrillingwordtvoortge-plant.Ditiseengeluidsgolfinlucht.

Golflengteλbijeenlongitudinalegeluidsgolfinlucht

Wanneerderichtingvandedeeltjesdezelfdeisalsdevoortplantingisersprakevaneenlongitudinalegolf.Indienderichtingvandedeeltjesloodrechtopdevoortplan-tingsrichtingis,sprekenwevaneentransversalegolf.Longitudinalegolvenkomenvooringassenenvloeistoffen.Devoortplantingssnelheidisafhankelijkvandetemperatuurendeaardvanhetme-dium.

De voortplantingssnelheid van het geluid (c) is dus afhankelijk van hetmedium,bijv.:-lucht c= 331,8m/s(meestalafgerondop340m/s)-water c= 1450,0m/s-staal c= 5050,0m/s-beton c= 3700,0m/s-gips c= 1800,0m/sAlsergeenmediumaanwezigis,iserookgeengeluid.Wijkunnengeluidwaarnemendoortehoren,maarookdoortevoelen.Denkhierbijaanlage,hardetonen,zwarebassen,voelbaaralstrillingen.Hogetonenzijnvoelbaaralspijn.Somsgehoorbeschadigingen.Degevolgenzijnzichtbaartemaken:bijv.dooreenniersteenvergruizer,scheureningebouwenofgesprongenglas.

Wekunnenonderscheidmakentussen: eenhard-laaggeluid eenhard-hooggeluid eenzacht-laaggeluid eenzacht-hooggeluid

Hoeharderhetgeluiddestegroterisdeafwijkingindegolf.Hetaantaltrillingenpersecondebepaaltdetoonhoogte.DitisdefrequentieenwordtuitgedruktinHertz.Bijvoorbeeld1000Hzis1000trillingenperseconde.

3. Bouwfysische aspecten, geluid

�1


Lagetonenhebbeneengrotegolflengte.Hogetonenhebbeneenkleinegolflengte.

voortplantingssnelheidDegolflengte=-----------------------------aantaltrillingen

Duswatwijgeluidnoemen,zijninfeitelongitudinaletrillingenindelucht.Alsergeengeluidis,isersprakevaneenstatischetoestandenbewegendeluchtdeeltjesniet.Afgezienvanmeteorologischeomstandigheden.Dehierbijbehorendeatmos-ferischedrukisPs=105Pa.105Pais10.0000PascalinN/m2of1atmosfeerof1bar.Een geluidsgolf ontstaat door drukschommelingen, zowel positief (overdruk) alsnegatief (onderdruk) ten opzichte van de atmosferische druk. Deze drukschom-melingennoemenwegeluidsdrukenistemetenmeteenmicrofoon.Degemiddeldegeluidsdrukisdus0.Het gehoororgaan is in staat ditwaar te nemen en bepaalt uit de geluidsdruk desterkteenhoogtevaneengeluid.Desterktezoalswijdieervarenhangtnietvandemaximaleofgemiddeldegeluidsdrukaf,maarvandeeffectievegeluidsdruk(ishetkwadratischgemiddelde)Peff.Deeffectievegeluidsdrukisdeworteluithetgemid-deldekwadraatvandegeluidsdruk.

Peff =√P2

DemenskangeluidenwaarnemenmeteenPefftussen2.10-5Paen200Pa.

Hetgehoororgaan

Oorschelp-Hierinwordendegeluidsgolven opgevangen engebundeld.Gehoorgang-Dezezorgtvoorresonantie van geluid rond4000 Hertz, het geluid komtdaardoor versterkt aan bij hettrommelvlies. Rond de 4000Hertzzijndemeestemenselij-keendierlijkegeluidenwaartenemen.De gehoorbeentjes geven detrilling door aan een vloeistofin het slakkenhuis. De hoge

tonenwordengeregistreerdaanhetbeginendelagetonenwordenaanheteindvanhet slakkenhuiswaargenomen.De geluidsdrukniveausworden uitgemiddeld.Hetmenselijkoorisnietvooralletonenevengevoelig.Trilhaartjesgeventrillingendooraangehoorzenuwen.Degehoorzenuwengevendetrillingendooraandehersenen.Dehersenenvertalendetrillingeningeluidsgewaarwordingenenwehorenspreken,muziekofanderegeluiden.

2.10-5Paisdegehoordrempelen200Paisdepijngrens.Dezewaarden liggen een factor 107uitelkaar.Deatmosferischedruk:105Pa ligt eenfactor 5.109 boven de gehoordrempel.Ditzijnonhandelbaregetallen.Doorditgroteverschilinwaardenheeftmengezochtnaareenbeterhanteerbareeenheidomdesterktevangeluidaantegeven.Daarom is de dB (decibel) schaalontwikkeld.Alsgrootheidvoorgeluids-sterkte maken we gebruik van het ge-luidsdrukniveauLp(Levelofpressure)uitgedruktindB.Hierbij wordt Peff vergeleken met eenvaste vergelijkingsdruk P0, die over-eenkomtmet de onderste gehoorgrens:P0=2.10

-5Pa.Ditwordtgedefinieerdals0dB (gehoordrempel).AlexanderGra-hamBellheefteenlogaritmischeschaalontwikkeld waarbij iedere factor 10,waarbij de geluidsdruk toeneemt, eenverhogingisvan20dB.Opdezemanier iseenschaalvan1-10miljoenteruggebrachttoteenvan0-140dB.

OmdathetkwadraatvanPeff eenmaatisvandesterktevanhetgeluid,gebruiktmenvoorhetbepalenvanLpdeterm:

(Peff)2

------- (P0)

2

Hetgeluidsdrukniveau (Lp) isde loga-ritmevandezeverhoudingvermenigvul-digdmet10omeenbetereschaalverde-lingtekrijgen: (Peff)

2 Peff

Lp=10log -------(dB)of20log---- (P0)

2 P0

Een logaritmische schaal brengt metzich mee dat geluidsdrukniveaus nietrekenkundigkunnenwordenopgeteld.



�2

Hetgeluidsdrukniveauisduseenlogaritmischefunctiedievoordemensverlooptvan0tot140dB.

Overzichtgeluidsdrukniveaus.Bron:Bouwfysica,vanderLinden

Soortgeluid Geluidsdruk Peff Peff2 Lp(dB)

------ ------ P0 P0

2

Gehoordrempel 2.10-5Pa 1 1 0Bladergeritsel 2.10-4Pa 10 102 20Fluisterenop1m 2.10-3Pa 100 104 40Gesprekop1m 2.10-2Pa 1000 106 60Luideradio 2.10-1Pa 10000 108 80Claxondichtbij 2Pa 100000 1010 100Straalmotor 20Pa 1000000 1012 120Pijngrens 2.102Pa 10000000 1014 140

Hierzienwedusduidelijkdateenverhogingvandegeluidsdrukmetfactor1020dBmeergeeft.ZievoorberekeningsvoorbeeldenLpverderop.

Geluidsniveauskunnennietzomaarwordenopgeteld.

Menmoeteerstdewaardenvan(Peff)2/(P0)

2bijelkaaroptellenendaarvandelogaritmenemen:

(Peff)2

Lptotaal=10logS ------- (dB) (P0)

2

SterktevaneengeluidsbronDesterktevaneengeluidsbronwordtgeluidsvermogenWgenoemdenuitgedruktinWatt.Ookhieriseenvervangendegrootheidgedefinieerd:HetgeluidsvermogenniveauLw.

WLw=10log------(dB)waarinW0=10

-12Watt,eenreferentievermogen=0dB.W0

Steleenbronvan10Watt:bijvoorbeeldeenluidsprekerboxofeengrootorkest.

10Lw=10log-----=10log1013=130dB10-12


�3


Opdezelfdewijzekunnenwemeerdereberekeningenuitvoeren,bijvoorbeeld:4x1040WattLw=10log------=10(log4+log1013)=10(0,6+13)=136dB10-12 Zogeeft100Watt:140dBen1Watt:120dB(bijv.eenkettingzaag)

Degroottevaneenruimtewaarinzicheengeluidsbronbevindt,bepaaltoferaldanniethinderontstaat.Zozalineengrootstadioneenconcertmetboxenvan100Wattgeenhindergeven.Eenboxvan10Wattineenafgeslotenautozalzelfsgehoorbe-schadigingenkunnengeven.Geluidvaneengeluidsbronplantzichoverhetalgemeenbolvormigvoort.Doordathetgeluidzichovereensteedsgroterwordendoppervlakverdeelt,neemtdegeluidssterkteaf.Hetgeluidsdrukniveauneemtbijiedereverdub-belingvandeafstandmet6dBaf.

Natuurlijkzalbijhetontwerpenvanwandenenplafondsindeafbouwrekeningmetbovengenoemdeaspectenmoetenwordengehoudenenkanhetinschakelenvaneenakoestischspecialistnoodzakelijkzijn.

BerekeningsvoorbeeldenLp,zieookvoorgaandetabel:Overzichtgeluidsdrukniveaus

Formule:Peff

2

Lp=10log--------waarinP0=2.10-5Pa

P02

StelPeff=2.10-5Pa

(2.10-5)2 Lp=10log-----------------=10log12=10.0=0dB(2.10-5)2

StelPeff=2.10-4

(2.10-4)2 Lp=10log--------------=10log102=10.2log10=10.2.1=20dB(2.10-5)2



��

StelPeff=2.10-3

(2.10-3)2Lp=10log-------------=10log104=10.4log10=10.4.1=40dB(2.10-5)2

StelPeff=200Pa(2.102)

(2.102)2Lp=10log-----------=10log1014=10.14log10=10.14.1=140dB(2.10-5)2

Evenzozijndeoverigewaardenindetabelberekend.

Geluidsbronnenkunnendusnietrekenkundigwordenopgeteld.Hetberekenenvantweegeluidsbronnengaatalsvolgt.Wenementweeradio’svanelk80dB.Debijbehorendeeffectievegeluidsdrukis2.10-1Pa(zietabel).

(Peff)2

FORMULE: Lptotaal= 10log S -------- (dB) (Po)2

(2.10-1)2 (2.10-1)2

Lptotaal= 10log ----------- + ----------- (2.10-5)2 (2.10-5)2

4.10-2 4.10-2

Lptotaal= 10log --------- + ----------- 4.10-10 4.10-10

= 10log 108 + 108

= 10log 2.108=10log108+10log2

=80 +3 = 83dB


��


Dustweeradio’svan80dBgeven83dB. Bij3radio’swordthetlaatstestukvandeberekening 10log 3.108= 10log108 +10log3 =80 +5

= 85dB

Vuistregels:bijtweegelijkebronnen3dBmeer(10log2),bijdriegelijkebronnen5dBmeer(10log3),bijngelijkebronnen10lognmeer,wanneertweebronnenmeerdan10dBverschillenishettotaleniveauvrijwelgelijkaandehoogste.Optellenheeftdangeenzin.Dusbijvoorbeeld20violenextrageeft:10log20=13dBmeer.Zoisook10van60dBevenhardals1van70dB(10log10=10,60+10=70).Evenzo1van70dB+10van60dB=73dB.

Bovenstaandeisookmetbehulpvanonderstaandegrafiektebepalen.Bron:Jellema7a

Wanneermeerderegeluidsdrukniveausmoetenwordenopgeteld,dankandattweeaantweegebeuren.

Voorbeeld: Lp1=53 Lp2=53 Lp3=60

Lp1+2=56

Lptotaal=61,5dB

NeemverschiltussenLp1enLp2=0,opdeverticalelijnvindenwe3dB.Hetverschiltussen56en60dB=4,opdeverticalelijnvindenwe1,5dB.Lptotaalisdus61,5dB.



��

Bovenstaandewordtinonderstaandetabelnogeensverduidelijkt.Bron:Bouwfysica,v.d.Linden

Hetkaraktervaneengeluidwordtbepaalddoor:- dewijzewaaropdegeluidsdrukindetijdvarieert,- detoonhoogte.

Eenzuiveretoonbestaatuiteengeluid,waarvandegeluidsdruksinusvormigindetijdverandert.

Onsgehoorneemthogeenlagetonenwaar.Detoonhoogtewordtbepaalddoorhetaantaltrillingenperseconde.DitisdefrequentieenwordtuitgedruktinHerz(Hz).

Desnelheidwaarmeegeluidsgolvenzichvoortplanten,isvoorallefrequentiesgelijk: C=fxl(m/s)

Waarin c=voortplantingssnelheidinm/s f=frequentieinHz l=golflengteinm

Voorbeeld:

Watisdefrequentievaneengeluidsgolfmeteengolflengtevan0,80minlucht?

C=331,8m/s 331,8fx0,80 a f= -------=415Hz 0,80


��


Hoorgevoeligheid

Hetwaarneembarefrequentiegebiedligtvoordemenstussen20–20000Hz.Voor bepaalde diersoorten ligt dit aan-merkelijkhoger.Hondenkattot40.000Hz, dolfijnen en vleermuizen zelfs tot90.000Hz.

Hetmenselijkoorisnietvooralletonen(frequenties)evengevoelig.Bijeenfysischzelfdegeluidsdrukniveauervarenwe bijv. een toon van 100Hzminderluiddaneentoonvan1000Hz.Omdetoonvan100Hzevenluidteho-ren,zalhetgeluidsdrukniveauverhoogdmoetenwordenmetenkeledB’s.Doormiddel van proeven zijn zgn. isofonenvastgesteld. Isofonen zijn lijnen vangelijkeluidheid.Allepuntenopeenlijnin onderstaande grafiek horen we alsevenluid.Door filters in te bouwen in de elek-tronische meetapparatuur kan men hetgeluidbijv.peroctaafbandmetenofkanmen de frequentie afhankelijke gevoe-ligheidvanhetoorinbouwen.Hetoorhoortlogaritmisch,dusnietrek-enkundig.10dBwordtervarenalsver-dubbelinggeluidsniveau.

Hetoorwordtbij100Hzongevoeliger,boven5000Hzlopendelijnenookweeropdusongevoeliger.Voorbeeld:bij1000Hzvindenweeenluidheidvan30dBombij125Hzdezelfdeluidheidtekrijgen,hebbenwe10dBmeernodig(lijnkruist40dBgrens).Inmeetapparatuurwordt de oorgevoeligheid ingebouwd. Per frequentiebandwordt het geluidsdrukniveau bepaald, daarnawordtgecorrigeerdnaaroorgevoeligheid.WekrijgendaneengeluidsdrukniveauindB(A).Onderstaandetabelgeeftdecor-rectiestenopzichtevan1000Hz.

Frequentie A-weginginHz indB

63 - 26,2125 - 16,1250 - 8,6500 - 3,21000 + 0,02000 + 1,04000 + 1,18000 - 1,0


Isofonen(lijnenvangelijkeluidheid)volgensISO-R220(1961)


�8

Octaafbanden

Om teweten hoe de geluidsenergie over het frequentiegebied is verdeeld,wordtgebruikgemaaktvaninternationaalgenormaliseerdeoctaafbanden.

Octaafband:eenfrequentiegebied,waarbijdebovenstegrensfrequentie(f2)tweemaalzohoogisalsdievandeonderstegrensfrequentie(f1).Deoctaafbandenwordenaangegevenmethunmiddenfrequentie(fm).

Deindelingvanhetfrequentiegebiedinoctaafbanden

Genormaliseerdewaardenvanoctaafbandfilters.

fm f1 f2

63 44 88125 88 177250 177 354500 354 7071000 707 14142000 1414 28284000 2828 56578000 5657 11314

Wordtdeoctaafbandfilteringesteldopbijvoorbeeld500HZdanwordtalleengeme-tentussen354–707Hz. _____Informulefm=√f1.f2 _________=√707.1414=999,8(1000)

f2Genormaliseerd----=2f1


��


Octaafbandfilter.Bron:Jellema7a

fm=middenfrequentie f2fm=√(f1.f2)=f1.√2= --- √2

f2f2=2.f1of= --- =2 f1

1/3octaafbandofterts

f1I f1II f2---- = ---- = ---- =21/3=1,23~1,25f1 f1 f1II

stel:fm=1000

1000f1=-----=707Hz√2

f2=1000.√2=1414Hz

10001/3octaaf--------=800Hz1,25

1000.1,25=1250Hz



100

MiddenfrequentiesvangenormaliseerdefrequentiebandeninHz

1/1octaaf 1/3octaaf fm(Hz) fm(Hz)

50 63 63 80

100 125 125 160

200 250 250 315

400 500 500 630

800 1000 1000 1250

1600 2000 2000 2500

3150 4000 4000 5000

6300 8000 8000 10000

Eenoctaafbandisopgebouwduitdrie1/3-octaafbanden.

Luchtgeluidsisolatie is een eigenschap van een element: wand, plafond ofvloer. Onder luchtgeluidsisolatie wordt vers-taandematewaaringeluidineenruimteviaeenbouwelementwordtverhinderdtoteenandereruimtedoortedringen.

De geluidisolatie is dus de verhoudingtussenopvallendendoorgelatengeluid.DeluchtgeluidsisolatiewordtuitgedruktindB.

Luchtgeluidsisolatie ishetverschil tus-senA, het opvallend geluid, en B, hetdoorgelatengeluid.Vanhetopvallendgeluidwordteendeelteruggekaatst en een deel geabsor-beerddoordeconstructie,derestishetdoorgelatengeluid.

Eengeluidsisolatievan20dBbetekentdat1/100deelvanhetgeluidsvermogen,inWatt,wordtdoorgelaten.Eengeluidsisolatievan30dBbetekentdat1/1000deelwordtdoorgelaten.Eengeluidsisolatievan40dBbetekentdat1/10000deelwordtdoorgelaten.Eengeluidsisolatievan50dBbetekentdat slechts 1/100000 deel wordt door-gelaten.

A B

3.11Luchtgeluidsisolatie


101


Massawetten

Diverse onderzoekers hebben gezochtnaar een wiskundig verband tussenluchtgeluidsisolatie en de fysische ei-genschappen van een scheidingscon-structie,wandenenplafonds.Hieruitzijndetheoretischeenpraktischemassawetten voortgekomen. Zonder integaanopdeachtergrondenenafleidin-gen houden de theoretischemassawet-tenindat:

- degeluidsisolatietoeneemtmet6dBbijverdubbelingvandemassaperop-pervlak;

- degeluidsisolatietoeneemtmet6dBbijverdubbelingvandefrequentieperoctaaf63,125,250enz.

Bij deze theoretischemassawetten zijnechter een paar aannames gedaan dienietmetdepraktijkinovereenstemmingzijn,namelijk:

- Dewandheeftoneindigeafmetingen.

- Dewandbeweegtalsééngeheel,alseenzuiger.

- Dewandheeftgeenstijfheid.

Dithoudtindatderesultatenteoptimis-tischzijn.

Laterzijnerdezogenaamdepraktischemassawettenontwikkeld.

Voor homogene constructies (massiefbeton, metselwerk e.d.) kan een voor-spellingwordengedaanvandegeluids-isolatie.

De geluidsisolatie is nl. afhankelijkvan:- demassa(traagheid)vandewand;- defrequentievandeinvallendegeluidsgolf.

Menheeftzowelproefondervindelijkalswiskundigrelatiestussendegeluidsisolatie(R)endefysischeeigenschappenafgeleid.Bron:Jellema7a

a.R500=17,5logm+3(dB)Waarin: R500=weerstandbij500Hz

perhogerresp.lageroctaaf4à5dBoptellenresp.aftrekken m=massainkg/m2

b.wandm<200kg/m2 Rm=13,3log10m(dB)

c.wandm>200kg/m2 Rm=15log4m(dB)

d.Rm=12+5,33√m

Bovenstaandemassawettenvoldoengoedbijhetvergelijkenvanwanden.Erisgeenrekeninggehoudenmetbuigstijfheid.

Onderstaandegrafiekiseenmakkelijkhulpmiddel.

Praktischemassawetvandegeluidsisolatiebij500Hz.Bron:Bouwfysica,v.d.Linden



102

Metselwerk200kg/m² Gipskartonplatenwand(24kg/m2) 43dB(ziegrafiek) 43dB

Gewapendbetonwand480kg/m² Gipskartonplatenwand(40kg/m2) 49dB(ziegrafiek) 49dB

Bijmassa-veer-massa systemenzoals,gipskartonplaatwanden,oppassenvoorresonanties inde spouwenongewenstekoppelingen.

Buigstijfheid

Bijdemassawettenwordtgéénrekeninggehoudenmetdebuigstijfheidvaneenconstructie.

Valteengeluidsgolfondereenhoekopeenconstructie,danzaldezetengevolgevandeonder-enoverdrukkendewanduitzijnevenwichtstoestandbrengen.

Indiendeeigenfrequentie(fg=waarbijdewandgemakkelijkintrillingkomt)samenvaltmetdefrequentievandebuiggolf,danresulteertditineensterkeplaattrillingenwordthetgeluidgemakkelijkdoorgelaten.Ditheethetcoïncidentie-effect(coïncidentie=samenvallen).

110 100

200 100


Massa–Buigstijfheid

103


Grafischevoorstellingvanhetcoïncidentie-effectBron:Bouwfysica,VanderLinden

Eenvlakke,lopendegeluidsgolfdieondereenbepaaldehoekinvaltopeenplaatvor-migeconstructie(wand)veroorzaakthierineengedwongenbuigingsgolf.

Isdefrequentievanhetinvallendegeluidgelijkaandegrensfrequentievandecon-structie,danishetgeluidsisolerendeeffectvandewandnihil!

Beïnvloedingvandegeluidsisolatiedoorcoïncidentie.Degrensfrequentiefgisdelaagstefrequentiewaarbijcoïncidentieoptreedt.Hetef-fecthiervanishierhetgrootst,ditkomtdoorscherendeinval.

Wijzagenbijdemassawetbijeenhogerefrequentieeenhogeregeluidsisolatie.Doorcoïncidentieontstaateendip.DegrensfrequentieisafhankelijkvandevoortplantingssnelheidvandelongitudinalegolvenCLendeeigenschappenendiktevanhetmateriaal.Eenconstructieopgebouwduit3lagenzaleenveelhogeregrensfrequentiehebbendaneenmassieveconstructiemetdezelfdedikte.Hogeregrensfrequentieszijngun-stiger.



10�

Devoortplantingssnelheidvangeluidineenmateriaalis:

E CL = √ - r

Waarin CL =voortplantingssnelheidinm/sineenbepaaldmateriaal E =elasticiteitsmodulusinN/mm2

r =dichtheidvanhetmateriaalinkg/m3

C2

Degrensfrequentie: fg = ----------- 1,8CLxd

Waarin C =voortplantingssnelheidinluchtbij20°C,ca.340m/s CL =voortplantingssnelheidineenbepaaldmateriaalinm/s d =diktevanhetmateriaalinmm

64000 64000(afgerond) fg= -------- gfgxd= --------iseenmateriaalconstante CLxd CL

Dezeformuleisuiteindelijkafgeleiduiteenaantalwiskundigeennatuurkundigebeschouwingenoverbuiggolven,hoekvanin-valφ,voortplantingssnelheidenz.Bijinvalshoekφ900isdecoïncidentiefrequentiehetlaagst.Ditisdegrensfrequentie,benedenfgtreedtgeencoïncidentieop,erbovenwel.

fgmoet>3000Hzzijn,omdatandersde“dip”indegeluidsisolatiezichinhetmiddenvanhetfrequentiegebiedvandemense-lijkestembevindt.

Indelingvanwandennaarfgenmassa:

1.buigslappewanden fg>100Hz;m<50kg/m2

(bijv.10mmgipskartonplaat,fg=3550Hz)

2.lichte,buigstijvewanden 200Hz<fg<1000Hz 50<m<200kg/m2

(bijv.70mmgipsblok,fg=507Hz)

3.zware,buigstijvewanden fg<200Hz;m>200kg/m2

(bijv.170mmbeton,fg=101Hz)


10�


Dubbeleconstructies

Eenhogeluchtgeluidsisolatiekanmetenkelvoudigeconstructiesalleenbereiktwor-dend.m.v.grotemassa’speroppervlak.

Opzichkandegeluidsisolatievaneenspouwconstructiebeterzijndandievaneenenkelewand.Erkunnenechter randverschijnselenoptreden,waardoorde isolatiewordtverslechterd.

Indieneenwandwordtopgebouwduittweedelenmetluchtertussen,kandoorhetontbreken van rechtstreekse trillingsoverdracht een grote geluidsisolatie wordenbereiktbijeenrelatiefkleinemassaperoppervlak.

CL=√ (E/ ) Fg x d Materiaal (kg/m3) (m/s) (Hz m) Voorbeeld

d (mm) Fg (Hz) Aluminium 2700 5100 12,5 2 6250 5 2500Staal 7800 5050 12,8 1 12800 3 4267Glas 2500 5000 12,8 4 3200 8 1600Beton 2400 3700 17,3 120 144 200 87Cellenbeton 650 1700 38,0 80 475 200 190Kalkzandsteen 1900 3000 21,4 105 204 210 102Poriso 1200 2500 26,0 50 520 90 289Gips 1200 1800 35,5 50 710 70 507Gipskartonpl. 1200 1800 35,5 12,5 2840 15 2367Hout/spaanpl. 700-1000 2500 25,0 12 2083 22 1136Lood 11300 1250 51,2 0,5 102400 2 25600


MateriaalgegevensVoordeberekeningvanluchtgeluidsisolatievanenkelvoudigewanden.


10�

waarin d =spouwbreedteinm m =massainkg/m2

Bijeensymmetrischespouwconstructie, 120waarbijm1=m2=½mtot,geldt: fo=------------- √mtotxd

Bijeenvoorzetwand,eenlichteconstructievooreenzware,dusalsm1<m2–geldt:

60 fo=------------ √m1xd

Vooreengoedegeluidsisolatiegeldtdeeis:massa-veerresonantiefo<80Hz

Deresonantiefrequentieszijnalsvolgtteberekenen:

nxc n=aantalgolvenfo= ------ c=voortplantingssnelheidinlucht 2xd d=breedteluchtspouwinm

Vooreenspouwvan12mm=fsp=14000Hz

Bijderesonantiefrequentiesisdegeluidsisolatiezeergering.Evenalsbijcoïncidentiezoudenspouwresonantiesbenedende3000Hznietmogenvoorkomen.

Voorbeeldenenkeleresonantiefrequenties

Materiaal m1=m2 dsp fo inkg/m2 inm inHz------------------------------------------------------------------------------

Gips(12mm) 14 0,08 80Glas(6mm) 15 0,012 200Glas(6mm) 15 0,10 69

ResonantieWordtveroorzaaktdoor staandegolvenindespouw.

Staandegolvenindespouw

Geluidsisolatie van een dubbele wandkanverslechterdwordendoorspouwre-sonanties.Het aanbrengenvangeluids-absorberendmateriaal in de spouw zalditsterkverbeteren.Ookbijspouwconstructieswordtdege-luidsisolatieverlaagddoorhetoptredenvanhetcoïncidentieeffect.Ditkomthetmeest tot uiting als beide spouwbladendezelfdegrensfrequentiehebben.

Isditniethetgevaldankanhetzijndatdedipbijdegrens-frequentieopgevan-genwordtdoordehogeisolatievanhettweede spouwblad. Bij dubbele begla-zingwordendanookvaakverschillendeglasdiktesgebruikt.


Spouwconstructies

Tweespouwbladenkunnenopdetussenliggendeluchtlaageentrillinguitvoeren.Deluchtlaagfungeertdanalseenveerwaaraantweemassa’szijngekoppeld.

Ookbijeenspouwconstructie isereenfrequentie,waarbijdeheleconstructiege-makkelijkintrillingwordtgebracht.Ditisderesonantiefrequentiefo.

1 1 1 fo = 60√ -- + -- x -- m1 m2 d

10�


Spouwconstructieofenkelvoudigewand

Theoretische geluidisolatie van een spouwconstructie en een even zware, enkel-voudigewandvanloodrechteinval.Bron:Jellema7a

Conclusies- Benedendefo-frequentieisdegeluidsisolatievandedubbelewandevenhoog alsdievandeevenzware,enkelvoudigewand.- Rondfoblijftdegeluidsisolatievandedubbelewandachterbijdievande enkele.- Bovenfostijgtdegeluidsisolatievandedubbelewandsnellerbijtoenemende frequentie.- Degeluidsisolatievaneendubbelewandkanverslechterendoor spouwresonanties.Geluidsabsorberendmateriaalindespouwkandeinvloed vanspouwresonantiessterkverminderen.- Hoeverderfozichnaarlinksbevindt,destekleinerdeinvloed.Ditkanbereikt wordendoordemassateverhogenofdespouwteverbreden.



108

Luchtgeluidsoverdrachttussenruimten

Degrootheiddiewordtgehanteerdvoorluchtgeluidsoverdrachttussenruimten,ishetgenormeerdgeluidsniveauverschilDntinoctaafbanden,gedefinieerddoor: TDnt=Lz–Lo+10log----To Waarin:

Lz = geluidsdrukniveauindezendruimte,indBL0 = geluidsdrukniveauindeontvangruimte,indBT = nagalmtijdindeontvangruimte,insecTo = referentiewaardevoordenagalmtijd,0,5sec

Denormwaardenvoorluchtgeluidsisolatiezijn:

trillingsgetal fm normwaarde tussen inHz indB

88 en 177Hz 125 34 177 en 354Hz 250 43 354 en 707Hz 500 50 707 en 1414Hz 1000 53 1414 en 2828Hz 2000 54

LuchtgeluidsisolatieR

DeluchtgeluidsisolatieRishetindeontvangruimtedooralleomringendeconstructiesafgestraaldevermogen,gedefinieerdals: S R=Lz–Lo+10log----AWaarin:Lz = geluidsdrukniveauindezendruimte,indBLo = geluidsdrukniveauindeontvangruimte,indBS = oppervlaktevanhetgemeenschappelijkedeelvandescheidingsconstructie tussenzend-enontvangruimte,inm2

A = geluidsabsorptieindeontvangruimte,inm2openraam(gemetennanagalmtijd)

DuskaninRwordenuitgedruktmet: V VDnt=R+10log---- gR=Dnt–10log----6To S6To S


10�


GrafischevoorstellingvandenormwaardenvoorluchtgeluidsisolatieNEN1070

Ilu =luchtgeluidisolatieindexIlu,k =karakteristiekeluchtgeluidisolatieindex

Ilu,lab wordtnogveelgebruiktindewoningbouweniseenlaboratoriumwaardeIlu,k wordtberekenduitdeIlu

Iluwordtuitgedrukttenopzichtevandenormwaarden, erboven = + eronder = -

Bijvoorbeeld: Ilu= +5 Ilu= -20 Ilu= 0



110

BerekeningvanIlu

Ilu,deisolatie-indexvoorluchtgeluid,wordtverkregendoordeindepraktijkverkregenwaardentevergelijkenmetdenormwaarden.Komendezeovereen,danisdeisolatie-indexIlu=0dB.

Isditniethetgeval,verminderdanperoctaafbanddegemetenDntmetdebijgehorendenormwaarde.Opdezewijzeworden5isolatieverschillenverkregen(op0,1dBnauwkeurig).

Berekendaaruit:

a]hetgemiddeldevande5isolatieverschillen;b]hetgemiddeldevande(algebraïsch)2kleinsteisolatieverschillen,vermeerderdmet2dB;c]het(algebraïsch)kleinsteisolatieverschilvermeerderdmet4dB.Iluishet(algebraïsch)kleinstegetalvandezedriewaarden.

AfrondingIluwordtafgerondophetdichtstbijzijndehelegetal.Alshetnietafgerondegetaleindigtop“5”wordtIluafgerondophetdichtstbijzijndeevengetal.

VoorbeeldberekeningIlu

VoorbeeldvandeuitwerkingvaneenluchtgeluidisolatiemetingvolgensNEN1070

Berekeningvandewaardena,b,c:

a=1/5x(1,2–0,5+2,8+6,3+6,8) =+3,32~+3b=1/2x(1,2–0,5)+2 =+2,35~+2c=-0,5+4 =+3,50~+4

DekleinstevandezeuitkomstenisIlu=+2dB

Eenheid Octaafbanden met fm in Hz

125 250 500 1000 2000

1. Lz dB 99,4 99,8 101,1 99,9 99,3

2. Lo dB 67,2 60,7 51,3 43,2 40,0

3. Nagalmtijd sec. 1,0 1,1 1,0 0,9 0,7

4. 10 log T/To dB + 3,0 + 3,4 + 3,0 + 2,6 + 1,5

5. Genormeerde dB 35,2 42,5 52,8 59,3 60,8

luchtgeluids-

isolatie 1-2+4

6. Normwaarden dB 34 43 50 53 54

7. Verschillen 5-6 dB + 1,2 - 0,5 + 2,8 + 6,3 + 6,8


111


Ilu Ilu;k

Ilu = luchtgeluid-isolatie-index

Maatvoordebeschermingtegenluchtgeluiduiteenanderebeslotenruimte.

Ismedeafhankelijkvandeverhouding:

Volumev.d.ontvangruimte V --------------------------------------------- = --- Oppervlaktev.d.scheidingsconstructie S

DitbetekentdatIluzalveranderenwanneerdemeetrichtingwordtomgekeerd,alsdeontvangst-enzendruimteniet gelijkzijn. Indiendiepteontvangvertrekhalveert,wordtdeIlu3dBslechter.

Ilu;k= karakteristiekeisolatie-index

Index,onafhankelijkvandefeitelijkeafmetingenvanderuimten,rekeninghoudendmetdeinvloedvanflankerende geluidsoverdracht.

Ilu;k

Volumev.d.ontvangruimteV--------------------------------------------- = ----Oppervlaktev.d.scheidingsconstructieS

VDeverhouding--wordtgenormaliseerd: S

Referentienagalmtijd V(genormaliseerd)insec. -- S

0,5 7,5m 0,8 12,0m

Bijtenopzichtevanelkaarverspringenderuimtenkanhetgemeenschappelijkdeelvandescheidingswandof–vloerheelkleinzijn.Hierzaldegeluidsisolatiehoofdzakelijkwordenbepaalddoorflankerendgeluidsoverdracht.Ontbreekteengemeenschap-pelijkescheidingsconstructie,danwordtSgelijkgesteldaan10m2.

Ilu;kinformule

55,3.VIlu;k=Ilu–10log[---------]-1 C.To.S

C=331,8m/s



112

VIlu;k=Ilu–10log[-------]-1 6.To.S

BijTo=0,5sec.wordtdeformule: VIlu;k=Ilu–10log ------1 3.S

Ilu;kwordtopdezelfdemanierafgerondalsIlu

VIndien----groterdan2,5:moet2,5wordenaangehouden6To S

Voorbeeld:stelV=50m3

S=5m2

Ilu=+4

VIlu;k=Ilu–10log------1 3.S50=4-10log-------1=4-10log2,5(!!)-1=4-4-1=-1dB15

Hetverschilisdus5dB,(inditvoorbeeld.)

InonderstaandegrafiekwordthetverbandtussenIluenIlu;kgrafischweergegeven.

VerbandtussenIlu–Ilu;kGrafiek

VDeIlu;kwaardegaatoverinIluindien10log[-------]=-1 6ToSV--=ca2,5mS

3.12GeluidsabsorptieGeluidsabsorptie is de eigenschap vaneenmateriaalofconstructieomeendeelvaneengeluidsgolfnietterugtekaatsen.Deenergievandetrillendeluchtdeeltjeswordtomgezetinwarmtedoorwrijvingof doorgelaten. Poreuzematerialen zo-als minerale wollen absorberen goed.Degeluidsgolvenkomen inhetmateri-aal,botsentegendevezelsenhetgeluidsterftuit(demping).Absorptieisdesomvan de wrijving en de doorlating. Hetgedeeltevandeopdeconstructieinval-lende energie dat niet wordt gereflec-teerd,wordtgeabsorbeerdenverdwijntuitderuimte.

Deabsorptiecoëfficiënt(a)isafhankelijkvano.a.- frequentie;- invalshoek;- oppervlaktestructuurvandewand.

Geluidsabsorptie wordt uitgedrukt inm2.o.r.O.R=openraam,immerseenopenraamgeeft 100% geluidsabsorptie want allegeluidsenergieverdwijnt.


113


Bepalingabsorptiecoëfficiënta

1.LoodrechteinvalBij loodrechte invalwordtabepaaldd.m.v.deinterferometermethode(debehandeling van deze methode blijftbuitenbeschouwing).

2.AlzijdigeinvalBij alzijdige inval wordt a bepaaldd.m.v.denagalmmethode.Hetprincipe is: eerst denagalmme-tenineenlege,speciaaldaarvoorbe-stemderuimte(nagalmkamer).Daarna wordt het te onderzoekenmateriaal aangebracht en vervolgenswordterweergemeten.

M.b.v.devolgendeformuleisastebepalen.

Vo11as = --- ---- --- 6STvol Tleeg

V0 =hetvolumevandelegeruimte (m3).S =deoppervlaktevandewandmet hetteonderzoekenmateriaal (m2).Tvol=denagalmtijdvanderuimtemet materiaal(sec.).Tleeg=denagalmtijdvandelege ruimte(sec.).

Poreuzematerialen- Poreuzematerialenhebbeneenopenoppervlaktestructuur: je moet er alshet ware doorheen kunnen blazen.Danishetgeschiktvoorabsorptie.

- Eengeluidsgolfdieeenporeusmateriaal binnendringt, verliest doorwrijving energie. Hierdoor wordt degolfverzwaktofgedempt.

- Bepalendisdelucht-ofstromingsweerstandvanhetmateriaal. Optimaaltussen104à105Ns/m4.- Omgoedteabsorberenmoeteenlaagmateriaalminstenseenkwartgolflengte vanhetteabsorberengeluiddikzijn.- Dedeeltjessnelheidismaximaalop1/4lvandemuur. Bron:Bouwfysica,vanderLinden. b.v.dikte50mm: l/4=50lengte=200mm f=340/0,2=1700Hz

dusbij1700Hzeengoedeabsorptie!Absorptiemateriaalwordtsomsvoorzienvaneenfolie.Ditmagnietdikkerzijndan50µm,alshetdikkeriskanhetgaanwerkenalseenpaneel.

- Heledikke,absorberendeisolatielagen zijnnietaltijdmogelijk.

- Doorhettoepassenvaneenspouwkan menzorgendathetabsorberende materiaalzichjuistop¼lbevindt.

- diteffectwordttoegepastbijverlaagde plafondsenvoorzetwanden.



11�

Geluidsabsorptiegipskartonplaten

- Gipskartonplaatabsorbeertopzichnieterggoed.- Doorhetaanbrengenvanperforatiekanditwordenverbeterd.- Deperforatiemoetdanminimaal20%zijn,vooralvoordehogefrequenties.- Poreuzematerialenabsorberenhogetonenbeterdanlage.- Ongeperforeerdematerialenkunnenookabsorberen,wanneerzewordenaangebrachtopeenluchtspouw.

Deplaatvormtmetdeerachtergelegenluchtlaageenmassa-veersysteem, waarbijtrillingsenergiewordtomgezetinwarmte. Ditsysteemabsorbeertalleendelagerefrequenties.- Goedabsorberendeconstructieshebbeneenabsorptie-coëfficiënt a=0,7–0,9overhetfrequentiegebiedvan500–2000Hz.

GeperforeerdepanelengedragenzichalseenzogenaamdeHelmholtzresonator.EenHelmholtzresonatoriseengatineenvlakmetdaarachtereenzekerluchtvolume.Debewegendeluchtinenrondhetgatfungeertalsmassa,hetachterliggendeluchtvolumealsveer.Doorronddeopeningeenporeuzeabsorberaantebrengenwordtdegeluidsabsorptievergroot. oppervlakgatDeperforatiegraad=--------------- totaleoppervlak

Ookplatenmetperforatiesdempendoorabsorptiehetgeluid.Bron:TrockenbauAtlas

a)Poreusabsorptiemateriaal

b)Alsa,metgeperforeerdeafdekplaat

c)Akoestischeplaat

d)Platenresonator

e)Helmholtzresonator Geperforeerdegipskartonplaat


11�


Geluidsabsorptievanpanelen.Bron:Bouwfysica,vanderLinden

Invloedfactorenopdegeluidsisolatievanwanden.Bron:TrockenbauAtlas

BeterSlechter

Staalprofiel-hout

H.o.h.profielen

Spouwbreedte

Enkele-dubbeleprofielen

Dubbele-enkeleplaten

Mineralewol



11�

Factorendiedegeluidsisolatiebeïnvloeden

Omloopgeluid

Viadeuren: afstandenvandeurtotdeurvergroten.Viaverlaagdeplafonds: barrièresbovendewand; isolerendeverlaagdeplafonds; geluidabsorptieinplafondspouw.

Lekkage

Geentegenoverelkaarliggendeperforatiesenalleendannogwanneergeluidsabsorptieindespouwaanwezigis.Aansluitingtussenwandenleidinggoedenblijvendafdichten.

Nevenwegen(flankerendetransmissie)

Geluidwordtuitgestraalddooranderewanden.Ookvloerenenplafondskunnenhierinmeespelen.Indeontwerpfasedienthierrekeningmeetewordengehouden.Zwevendevloerconstructieskunnengeluidisolatievaneenwandnegatiefbeïnvloe-den,daaromdedekvloeronderdewanddoorsnijden.

Geluidsoverdrachtviaconstructies

OORBRON


11�


Verlaagdeplafonds

Aansluitingsysteemplafonds

Linkerenmiddelstedetails:Oplossingmetbandrasterprofiel.Rechterdetail:Doorlopendewand

Zowelakoestischalsbrandtechnischgoed.

Aansluitinggipskartonplatenplafond

Plafonduitgevoerdmethetzogenaamde60/27profiel

Vloeraansluitingenopzwevendedekvloer

Dekvloerdoorsnijden Wandlooptdoor kantstrokenen pe-folie


Metabsorberschot Plafondplaat Platenlopenvoeginplafondplaat onderbroken doormetvoeg


118

Principedetailsgebruikafdichtingsband

BijvlakkevloerPEafdichtingsband Bijruwevloer5x20 2maal5x9 houtenstelregel

Afkitdetailbijgeluids-enbrandeisenwoningscheidendewand

Rondomafkittenmeteenflexibelblijvendekit.Ditdetailiszowelakoestischalsbrandtechnischgoed.Uiteraardwordtdewandvoorzienvaneenmineralewol.

50 50

Afkitten 1 laageAfgipsen 2 laage

Hardhouten plint


11�


Anderefactorendiehetresultaatbeïnvloeden

1.Welofgeenmineralewolindespouw,absorptie.2.Stijlendichterbijelkaar,negatief.Grotereafstandgeenverbetering.3.Enkelofdubbelframe.4.Enkelofmeerderebeplating.5.Schroefafstanden.6.Graadvanaanschroeven.7.Kwaliteitmontagewerk.8.Afkitten.

Ad1. Wordtlaterdieperopingegaan,spouwvullentotmaximaal75%.Ad2. Indienstijlenvan600mmh.o.h.naar400mmgeeft: -bijenkelebeplating3-5dBslechter, - bijdubbelebeplating0-2dBslechter.Ad3. Wordtlaternaderuitgewerkt,dubbelframegeefthogereresultaten.Ad4. Wordtlaterdieperopingegaan.Ad5. Grotereschroefafstandengevenbetereakoestischewaarden,echtervoorstabiliteitnietwenselijk.Ad6. Ookgraadvanaanschroevenisvaninvloed.Ad7. Eenbelangrijkpunt,nauwkeurigwerkenkanresultaatpositiefbeïnvloeden.Ad8. Welofgeenkitisvangroteinvloed,zonderenigeafdichtinggeeftbijdubbelebeplatingeenverslechteringvanwel20dB. Verschiltussenafgipsenenflexibelekit:Alleenafgipsengeeft: - ca.1dBslechterresultaatbijenkelestijlen, - ca.2dBslechterresultaatbijdubbelegekoppeldestijlen.



120

Invloedvanplatenenmineralewol

Wandmetprofiel100 metabsorptie(1x)

Enkelframe, enkelebeplating 36dB 43dB

dubbelebeplating 45dB 54dB

drievoudigebeplating 50dB 59dB

Dubbelframe, dubbelebeplating 49dB 63dB 65dB(2x)

drievoudigebeplating 55dB 70dB 72dB(2x)

36 43

45 54

50 59

49 63 65

55 70 72


121


Invloedspouwbreedteenmineralewol

Enkelebeplating,enkelframe metabsorptie(1x)

Spouw50 33dB 39dBSpouw100 36dB 43dB

Dubbelebeplating,enkelframe

Spouw50 41dB 49dB

Dubbelebeplating,dubbelframe absorptie(2x)

Spouw2x50 47dB 57dB 58dBSpouw2x100 49dB 63dB 65dB

Deinvloedvan2xabsorptiebijgroterdubbelframeisgering.

33 39

36 43

49

49

41

47 57 58

63 65



122

- C-11/40/701 x 15 mm 40 mm 70 mm 30 mm C-11/40/70

+ MW 30- C-11/45/70

1 x 12,5 mm 45 mm 70 mm 40 mm C-11/45/70+ MW 40

- C-11/50/751 x 12,5 mm 50 mm 75 mm 40 mm C-11/50/75

+ MW 40- C-11/75/100

1 x 12,5 mm 75 mm 100 mm 60 mm C-11/75/100+ MW 60

- C-11/100/1251 x 12,5 mm 100 mm 125 mm 75 mm C-11/100/125

+ MW 75

- C-22/50/1002 x 12,5 mm 50 mm 100 mm 40 mm C-22/50/100

+ MW 40- C-22/75/125

2 x 12,5 mm 75 mm 125 mm 60 mm C-22/75/125+ MW 60

- C-22/100/1502 x 12,5 mm 100 mm 150 mm 75 mm C-22/100/150

+ MW 75

- C-33/50/1253 x 12,5 mm 50 mm 125 mm 40 mm C-33/50/125

+ MW 40- C-33/75/150

3 x 12,5 mm 75 mm 150 mm 60 mm C-33/75/150+ MW 60

- C-33/100/1753 x 12,5 mm 100 mm 175 mm 75 mm C-33/100/175

+ MW 75

Enkel frame - Dubbele beplating

34 (-3 ;-5)

41 (-4 ;-11)

33 (-2 ;-6)

39 (-4 ;-10)

33 (-2 ;-6)

39 (-4 ;-10)

35 (-2 ;-7)

42 (-5 ;-12)

36 (-2 ;-7)

43 (-4 ;-11)

41(-1 ;-7)

49(-5 ;-13)

43(-1 ;-7)

52(-5 ;-12)

45(-2 ;-8)

54(-4 ;-10)

Enkel frame, drievoudige beplating

47(-2 ;-8)

55(-4 ;-12)

49(-2 ;-8)

58(-4 ;-10)

50(-2 ;-8)

59(-3 ;-9)

40 mm CC-22/45/145+ MW 40

40 mm + CC-22/45/145 40 mm + 2MW 40 40 mm CC-22/50/155

+ MW 40 40 mm + CC-22/50/155 40 mm + 2MW 40 60 mm CC-22/75/205

+ MW 60 60 mm + CC-22/75/205 60 mm + 2 MW 60

- CC-22/100/255 75 mm CC-22/100/255

+ MW 75 75 mm + CC-22/100/255 75 mm + 2 MW 75

56(-4 ;-11)

57(-4 ;-12)

57(-4 ;-11)

58(-4 ;-12)

61(-5 ;-13)

62(-5 ;-13)

49(-2 ;-8)

63(-5 ;-12)

65(-5 ;-13)

2 x 12,5 mm 2 x 45 mm 145 mm

2 x 12,5 mm 2 x 50 mm 155 mm

2 x 12,5 mm 2 x 75 mm 205 mm

2 x 12,5 mm 2 x 100 mm 255 mm

Dubbel frame, niet gekoppeld, dubbele beplating

Doorsnede Beplating Breedte Totale dikte Minerale TYPE Geluids- perzijde profielen wolvulling isolatieRW

(a) (d)

Enkel frame, enkele beplating


123


Doorsnede Beplating Breedte Totale dikte Minerale TYPE Geluids- perzijde profielen wolvulling isolatieRW

(a) (d)

40 mm CC*-22/45/145+ MW 40

40 mm + 40 mm CC*-22/45/145+ 2MW 40

40 mm CC*-22/50/155+ MW 40

40 mm + 40 mm CC*-22/50/155+ 2MW 40

60 mm CC*-22/75/205+ MW 60

60 mm + 60 mm CC*-22/75/205+ 2 MW 60

- CC*-22/100/255 75 mm CC*-22/100/255

+ MW 75 75 mm + 75 mm CC*-22/100/255

+ 2 MW 75

Dubbel frame, gekoppeld, dubbele beplating

2 x 12,5 mm 2 x 45 mm 145 mm

2 x 12,5 mm 2 x 50 mm 155 mm

2 x 12,5 mm 2 x 75 mm 205 mm

2 x 12,5 mm 2 x 100 mm 255 mm

- CC-33/100/280

75 mm CC-33/100/280+ MW 75

75 mm + 75 mm CC-33/100/280+ 2MW 75

3 x 12,5 mm 2 x 100 mm 280 mm

Dubbel frame – Niet gekoppeld – Driedubbele beplating

53(-3 ;-9)

53(-3 ;-8)

53(-3 ;-8)

54(-3 ;-8)

55(-3 ;-8)

55(-3 ;-7)

48(-2 ;-8)

56(-4 ;-7)

56(-3 ;-6)

55(-3 ;-9)

70(-5 ;-12)

72(-5 ;-12)



12�

Doorsnede Beplating Breedte Totale dikte Minerale TYPE Geluid- perzijde profielen wolvulling isolatieRW

(a) (d)

Dubbel frame, gekoppeld, driedubbele beplating

- CC*-33/100/280 53(-2 ;-7)

75 mm CC*-33/100/280+ MW 75 60(-3 ;-5)

75 mm + 75 mm CC*-33/100/280+ 2MW 75 61(-4 ;-5)

3 x 12,5 mm 2 x 100 mm 280 mm

CC*=dubbelframegekoppeld

BovenstaandetabellenengegevenszijngebaseerdophetInsulgeluidscalculatieprogrammavanMarshallDayAcoustics.Hetprogrammagaatuitvandemassa,degrensfrequentie,deelasticiteitsmodulusendedempingvanhetmateriaal,inditgevalvangipskartonplaten.Voordebere-keningvandegekoppeldestijlenisuitgegaanvan“pointconnections”,omdatditdewerkelijkheidhetdichtstbenadert.

DegeluidsisolatiewordtaangegevenmetdeééngetalsaanduidingRw(C;Ctr)bijv.34(-2;-6).RwgeeftdeglobalegeluidsisolatieindBaanvanbijvoorbeeldeenwandbijnor-maleactiviteitenineenwoning.SommigelandenhantereneenA-gewogengeluids-isolatieindB(A),daarvoorwordtdetermCtoegevoegd.RA=Rw+C.Voorweg-/verkeersgeluidvoegtmendetermCtrtoe.

Alhoewelbovenstaandeberekeningeentheoretischebenaderingis,komenderesul-tatenoverhetalgemeengoedovereenmetlaboratoriummetingen.Voorexactewaardendienenpraktijkmetingentewordenuitgevoerd.Welkunneneenaantalvuistregelswordengehanteerd:voorpraktijkwaardendienenvandemeestewandtypesdelaboratoriumwaardenmet5dBtewordenverhoogd.Ditomdatindepraktijkrekeningmoetwordengehoudenmetneveneffecten.

Stelwehebbeneenwandnodigvan50dBdankiezenweeenwandmeteenlabora-toriumwaardevan55dB.Laterwordthieropnogverderingegaan.


12�


BepalingvanRw

Indegrafiekwordthetisolatiespectrumintertsbandenweergegeven.Denormcurvekrijgtdewaarde52dBtoegewezen,omdatbij500Hzdegeluidsiso-latie52dB is.Demetingenwordenmetdezenormcurvevergelekenenmenver-schuiftdecurveinzijngeheelnaarbovenofbenedenafhankelijkofdewandbeterofslechterpresteert.Deverschuivingengebeureninstapjesvan1dB.Degemiddeldenegatieveafwijking (onderschrijding)moetkleinerzijndan2dB.Hetgemiddeldewordtbepaalddoordeonderschrijdingentedelendoor16tertsen.MenleestnudeRwwaardeafbij500Hzopdenormcurve.



12�

Voorbeeldvaneenmeting Enkelebegrippennadertoegelicht

AfstraalfactorDeafstraalfactor isde relatie tussendesnelheidsamplitude van een trillendeplaatendeafgestraaldegeluidenergie.Gebleken is dat inhetgebiedonderdegrensfrequentie,deafstraalfactorkleinerisdan1.Datwilzeggendatdeplaatinverhouding tot zijn trillingsamplitudeweinig geluidsvermogen uitstraalt. Ditleidt tot een relatief hoge geluidsiso-latie.Dit isdushetgevalbijbuigslappema-terialen

Verliesfactor(lossfactor)(hoogbijzachtematerialen)Bij het coïncidentieverschijnsel wordtde plaat relatief sterk aangestoten doorluchtgeluidsgolven.Ditgeeftverminde-ringvandegeluidsisolatie.Dematevanverminderingwordtbepaalddoordeinwendigedemping(verliesfac-tor) van het plaatmateriaal en door dedempingvanderanden.Een sterk dempende plaat zal de buig-golfenergie sneller absorberen en dusmeteenkleinereamplitudetrillen.Menkanditmetendoorde tijdop tenemendie verloopt om het trillingsniveau, nahetbeëindigenvandeaanstoting,tot60dB onder de oorspronkelijkewaarde telatendalen.Dit lijkt op de vaststelling van de na-galmtijd(wordtlaterbehandeld).

GrensfrequentieDegrensfrequentieisdelaagstefrequen-tiewaarbijdevoortplantingssnelheidvanvrijebuiggolvengelijk isaandevoort-plantingssnelheidvangeluidinlucht.

VerbandtussenRwenIluAls vuistregel wordt aangehouden dateenIluvan0=eenRwvanca.52dB.Opdezewijzekaneenverbandwordengelegd tussen de laboratoriumwaardenendeRw.


12�


Watbetekentde0dBwand?

Vaakwordtgedachtdateendergelijkewandgeengeluiddoorlaat.Ditiseenmisverstand.HierwordtbedoeldeenwandmeteenIlu;kofIluvan0dB.Inditgevalhoudtdezewandca.52dBtegen:Rw=52dB.

Voorbeeld:eenluideradiogeeft80dB,erkomtdus80–52=28dBdoordeconstructie.Ditisnauwelijkshoorbaar.

Overzichtsoortengeluidenhungevolgen

Ookhierwordtduidelijkdateen0dB-wandwelgeluiddoorlaat.

Voorzetwanden(buigslap)Verbeteringissterkafhankelijkvandeconstructiewaaropdevoorzetwandwordttoegepast.

Wekrijgenwinstdoortweeeffecten:-voorzetwandheeftlagereafstraalfactor;-voorzetwandheeftkleineretrillingsamplitude(doorontkoppeling).

Wedienenerrekeningmeetehoudendatalleenhetaanbrengenvaneenvoorzetwandnietvoldoendekanzijn.Doorflankerendegeluidsoverdrachtviaanderewanden,vloerenenplafondskanhetresultaatvaneenvoorzetwandteleurstel-lendzijn.

Lichtewandengevenmeerflankerendgeluiddanzwarewanden,waardoorwesnellerverbeteringkrijgen.

Grotevlakkenstralenmeerafdankleine.



128

Mogelijkeverbeteringendoorvoorzetwanden:-steensmuur475kg/m²g3dB-½steensmuur200kg/m²g6dB-lichteblokkenwand80kg/m²g10dB

Kenmerkengoedevoorzetwand

-Spouwruimte4cmofmeer.-Enkeleofdubbelebeplatingvangipskartonplaat.-Geenstarreverbindingmetdeachterliggendewand.-Spouwvullingmetmineralewol,70%tot75%-Despouwvullingvervulteenaanvullenderolenheefteengunstigeffectopdegeluidsisolatiebijmiddenenhogetonen.-Sommigetypenvoorzetwandenhebbendemineralewolalsdragervandegipskartonplaat.Eenspouwvullingontbreektdan.

Voorbeeldenvoorzetwandenvanuitakoestischoogpunt

goed fout goed fout

Aansluitingopbetonwandbijthermischevoorzetwand Aansluitingopbetonwandmetgipskartonplaat voorzetwand


12�


Schachtwanden(BronLafarge)

InverbandmetbrandwerendheidseisenwordendeschachtwandenuitgevoerdmettypeFgipskartonplaten.



130

Schachtwanden(ziehoofdstuk4)Bron:LafargeGips

ZievoorberekeningwandenSoundSpotSimopwww.ISSO.nl.


131


Geluidslekken

Geluidslekkenkunnenontstaandoor:- doorvoervanleidingen;- luchtkanalen;- wandcontactdozen;- randaansluitingen,vloeren,gevels, wanden,kolommenendergelijke;- ramenendeuren.

SR=10log---- S lek

Eenlekpercentagevan1‰beperktdegeluidisolatietot30dB!Bij1%=Rmax.20dB!Deinvloedvangeluidslekkenisvooralbijdehogefrequenties,boven1000Hz,duidelijkmerkbaar.

Wattedoen?

- Doorvoerleidingenluchtdicht afkitten.- Luchtkanalenvoorzienvan absorberendmateriaal.- Wandcontactdozen:* tegenoverelkaarliggendedozenvermijden. Indien dit niet kan, moeter extra geluidsabsorberend materi-aal ter plaatse in de spouw wordenaangebracht en een schot, b.v. gips-kartonplaatvan300mmhoog,tussende wandcontactdozen en bevestigdtussendestijlen.Dozenrondomgoedafdichten;

*niettegenoverelkaarliggendedozen,éénstijlvelduitelkaarplaatsenendo-zenrondomgoedafdichten.Mineralewolindespouwaanbrengen.

- Randaansluitingenvoorzienvan geslotencellenbandenafkitten.- Ramenendeurenmoetenvoorzienzijn van deugdelijke afdichtingspro-fielen.

Inbouwelektradozen

Elektradozennooittegenoverelkaarbijenkelestijlen.Latenverspringenperveld.Zowelbijbrandeisenalsakoestischeengoedeoplossing.

Inbouwelektradozenineenwoningscheidendewand

IndespouwextragipskartonplaattypeFaanbrengen,minimaal300mmhoog.Dezeoplossingiszowelbrandtechnischalsakoestischgoed.

fout

goed



132

Deinvloedvaneenraam,deurofkierineenwandopdegeluidsisolatie

Metbehulpvanonderstaandegrafiekkunnenwedeinvloedbepalen.Bron:Jellema7a

R1 = deisolatievanhetbestisolerendedeel.R2 = deisolatievanhetslechtstisolerendedeel.S2 = hetoppervlakvanhetslechtstisolerendedeel.Stot = hettotaleoppervlakvandewand.

Voorbeeld : Rwand=40dBoppervlak2,5x5=12,5m² Rkier=0dBoppervlak0,0025x5=0,0125m²0,0125φ=-------=0,000999afgerond0,001g10dB12,5125

Rwand+kier=40-10=30dB

Degeluidsisolatievanlekkenisechterniet0!Inkierenengatenontstaanresonanties.Deisolatievanhetlekwordtbepaalddoordedempingtengevolgevanwrijving.

Geluidsisolatieindepraktijk

De meeste opgegeven waarden zijn laboratorium-waarden.Dewandenwordendanonderdemeest idealeom-standighedengetest.

Voor praktijkwaarden dienen van demeeste wand-types de laboratoriumwaardenmet 5 dB tewordenverhoogd.

Duslaboratoriummetinggeeft45dB,voordeprak-tijkeenwandkiezenvan50dB.

Afgezienvanhetontstaanvangeluidslekken,dienenweookrekeningtehoudenmet:- flankerendetransmissievia aansluitendewanden,vloeren, pafondsenz.;- omloopgeluidviaverlaagdeplafonds, vloeren,gangenentrappenhuizen.


133


Voorbeelden

Voorindepraktijkkiezen: +5dB

Ilu,lab =-20dB Rw=32dB 37dBIlu,lab =0dB Rw=52dB 57dBIlu,lab =+5dB Rw=57dB 62dB

voor–20dBwand 39dB45mmprofiel

voor0dBwand 57dB2x45mmprofielof75mmprofiel 58dBen3platen

voor+5dBwand 62dB2x75mmprofiel

Gipskartonplatendik12,5mm.Mineralewol: steenwol35kg/m³ glaswol16kg/m³

of



13�

Nagalmtijd

Perdefinitieisdenagalmtijddetijddieverstrijkt,nauitschakelingvandebron,tothetgeluidsdrukniveaumet60dBisgedaald.Denagalmtijdisafhankelijkvandeabsorptieinderuimte.Nadatdegeluidsbronisuitgeschakeld,wordteralleennoggeluidgeabsorbeerdenhetgeluidsniveauzaldalen.

DeformulevanSabinegeefthetverbandtussendetijdT,hetvolumeVendeabsorptieA(m².o.r).

A=α1.s1+α2.s2+.......α=absorptiecoëfficiënt(hiervoorbestaantabellen).

V1VT=0,161----ofT=-----(s)A6A

Vooreengemeubileerdekameriseengoedenagalmtijd T= 0,5sec.Vooreenkantoor T= 0,5-0,7sec.Vooreenschouwburg T= 0,9-1,3sec.Vooreenconcertzaal T= 1,7-2,3sec.

Onderstaandvoorbeeldgeeftdenagalmtijdinditgeval1,8sec.Bron:Jellema7a

Contactgeluidsisolatie

AC=Lco+10log----10

Genormeerdcontactgeluidsniveau:

TLnT=Lco–10log-----To

Ingebouwconstructieskunnendooraan-stoting, door lopen, trillingen van ma-chines,slaanvandeurenenzovoortge-luid worden opgewekt. Deze trillingenplanten zich door de constructie voorten kunnen elders in het gebouw doorvloerenenwandenweeralsluchtgeluidwordenafgestraald.Nadatdeconstructieeenmaalisaange-stoten is de overdracht van lucht- ofcontactgeluid hetzelfde. De afstralinggebeurt in beide gevallen op dezelfdemanier.

Doordeverhoogdeeisenzijnerdiversevloerconstructies ontwikkeld om decontactgeluidsisolatieteverbeteren.


13�


4. Wandbekledingen,voorzetwanden enschachtwanden

4.1Wandbekledingen:soortenplaten- Gipskartonplaatindiversediktesenafmetingen.Alsbekledingopbijvoorbeeldruwmetselwerk.Geeftnauwelijksbouwfysischever-beteringen.

- Gipskartonplaatwaaropgelijmd:- polystyreenplaat (EPS) indiversediktes- polyurethaanplaat (PU) indiversediktes- polyisocyanuraat (PIR) indiversediktes- mineralewol -glaswol indiversediktes -steenwol indiversediktesDitnoemenweookweldegeïsoleerdegipskartonplaten.Deeerstedrietypenvoorverbeteringvandethermischeeigenschappen.Delaatste,demineralewollen,voor-namelijkterverbeteringvandegeluidsisolatie.

Bovenstaandesoortengipskartonplaat,EPS,PUenPIR,kunnen:- metkloddersgipslijm,afmetingca.100x100mm,directopderuwemuur wordengelijmd.Oneffenhedentot20mm;- meteendunnelaaggipslijmopvlakkeondergronden,bijvoorbeeldeen

betonwand,wordengelijmd.Gladdebetonoppervlakkendienenvaneenhecht-laagtewordenvoorzien.Nietopversbetonlijmenofwanneernogbekistingolieaanwezigis;

- opaandemuurbevestigdelatten(eventueeltenbehoevevanvlakheiduitvullen) wordengeschroefd;- opaandemuur,metkloddersgipslijm,bevestigdestrokengipskartonplaat wordengelijmd.

Voordemineralewollen,glaswolensteenwol,geldt:- eersteenhechtlaag,soortvertinlaag,aanbrengeninbanenvanca.100mmbreed. Hieropworden,nadroging,kloddersenstrokengipslijmaangebracht (zieschets).

Inhetalgemeen:Kalkpleisterisnietgeschiktalsondergrond,vanwegeontbrekendehechting.

Montage

Deonderlaagmoetgoedschoonzijn,vrijvanstofenloszittendpleisterwerk.Groteoneffenhedenmoeteneerstgeëgaliseerdworden.Sterkzuigendeondergron-den,zoalscellenbeton,moetenwordenbehandeldomdezuigingteverminderen.

Degipslijmwordtaangemaaktvolgensdevoorschriftenvandefabrikant.Deklod-dersmoeten een zodanige consistentie hebben dat ze op de plaat blijven zitten tijdensdemontage.

De platen worden met hun zichtzijdeop een schone ondergrond gelegd. Zewordenoplengtegesneden,zodanigdattussendeafgewerktevloerenplaateenvoegvanca.20mmen tussenplafonden plaat een voeg van ca.5 mm openblijft. De gipslijm wordt in een flinkestrook langs de zijkanten van de pla-ten aangebracht. Op de tussenliggende ruimte worden klodders van ca.100 x100mmmeteenonderlingeafstandvanmaximaal 300mm gesmeerd. Bij 12,5mm gipskartonplaat en de geïsoleerdeplatengebeurtdit inéénstrook,bij9,5mmgipskartonplaatintweestroken(zieschets).Dit gaathetgemakkelijkstmeteentroffel.Indienopdeplaattegelszijnvoorzien, dan is de maximale afstandvandekloddersgipslijm200mm.Doorvoeringen en sparingen wordenvan te voren uitgesneden. Bij groteresparingen wordt een strook gipslijmrondomderandaangebracht.Deplatenwordenovereindgezetentegendemuur geplaatst op bijvoorbeeld een paarstrookjes gipskartonplaat. Met behulpvaneenreieneenwaterpaswordendeplatenuitgerichtenaangeklopt.Letop!Zodradegipslijmbegintuit teharden,magdeplaatnietmeerwordenaangeklopt.

�. Wandbekledingen, voorzetwanden en schachtwanden


13�

1/3 1/3 1/3 1/2 1/2

Verdelingbij9,5mm Verdelingbij12,5mm Verdelingbijminerale gipskartonplaten. gipskartonplatenengeïsoleerde wolplaten.Eerstvertin- gipskartonplaten laagaanbrengen,daarop aandekantenstrook gipslijmenkloddersop demiddenstrook.

Binnenhoekmet Buitenhoekmetgipskartonplaatverlijmd. gipskartonplaatverlijmd.

hoekbeschermer

platenlijm

gipskartonplaat


13�


Dilataties

De dilatatievoegen van de bouwdelenmoetenwordenaangehouden.Bijwand-lengtesgroterdan15metermoetendila-taties worden aangebracht. Zie voor-beelden.

Geïsoleerdegipskartonplaten

Dilatatievoegmetgipsstrook. Dilatatievoegmetprofiel.

hoekbeschermer

platenlijm

plaatmetEPS

Buitenhoekmetgeïsoleerde Binnenhoekmetgeïsoleerdegipskartonplaatverlijmd. gipskartonplaatverlijmd.

4.2VoorzetwandenSoortenvoorzetwanden

- Vrijstaandopeenstaalskelet,geen contactmetdeachterliggendewand. - Vrijstaandopeenhoutskelet,geen

contactmetdeachterliggendewand.

- Metafstandhoudersenstalen profielen.

Afbeeldingen Lafarge



138

Enkelesoortenafstandhouders/montagebeugels.

Opmerking:Hetisaantebevelentussenafstandhouderenmuurakoestischbandaan tebrengenvooreengoedeontkop-peling.

- Opeenuitgelijndregelwerkvanhout directopderuwemuur.

Waaromvoorzetwanden

- Verbeteringvangeluidsisolatie(zieookhoofdstuk3:geluid).- Verbeteringvanwarmteisolatie.- Verbeteringvanbrandwerendheid(zieookhoofdstuk3:brand).- Wegwerkenvanleidingen,afvoerenendergelijke.

Verbeteringvangeluidsisolatie(Bron:brochurevoorzetwandenSBR).

Voorzetwandenmet als doel de geluidsisolatie te verbeterenmoeten zijn samen-gestelduitbuigslapmateriaal,zoalsgipskartonplatenenlichtemetalenprofielen.Wilmenmeteenvoorzetwandeenvoldoenderesultaatbereikendanmoetengeluids-lekkenwordenvermeden,tevensdientaandachttewordenbesteedaanflankerendegeluidsoverdracht.Flankerendegeluidsoverdrachtspeelteenminderbelangrijkerolbijhoutenvloerenengipskartonplaatwanden.Hierkunnendanookhogereverbete-ringenworden bereikt bij toepassing van voorzetwanden.Niet elke voorzetwandgeefteenverbetering!Lichte,buigstijvematerialenzoalsgipsblokkenencellenbe-tonzijnongeschikt.Hetgeluidwordtdoordezematerialenextraafgestraald.Eendergelijkevoorzetwandkandegeluidsisolatiezelfsverminderen.Destezwaarderdeachterliggendeconstructiedestelagerdeverbeteringzalzijn.Bijvoorbeeld:Mogelijkeverbeteringendoorvoorzetwandenop:

- steensmuur 475kg/m2 → 3dB- halfsteensmuur 200kg/m2 → 6dB- lichteblokkenwand 80kg/m2 →10dB

Vooreenverbeteringvan5dBofzelfsmeermoetendeomstandighedengunstigzijnenvaakextrainspanningenwordengeleverd,zoalshettevensbekledenvande aangrenzende vloer, het plafond en(een deel van) de aangrenzende wan-den.

Devoorzetwandwordtopenigeafstandvandeachterliggendeconstructieaange-bracht.Hoe groter de afstand en hoe hogerhet gewicht, met behoud van de buig-slapte,destebeterisdewerkingvandevoorzetwand over een breed frequen-tiegebied. Meerdere lagen gipskarton-platengeveneenhogeregeluidsisolatiedanééndikke.Despouwvaneengoedevoorzetwandisminimaal40mm.In de spouw kunnen echter allerlei re-flecties ontstaan.Omdit tegen te gaankanindespouweengeluidsabsorberendmateriaalwordenaangebracht:bijvoor-beeldglas-ofsteenwol.


- Metafstandhouders/montagebeugels enhoutenregels.

13�


Hetabsorptiemateriaalmoetaandevol-gendeeisenvoldoen.- Hetmoetminderstijfzijndandestijfheidvandeluchtlaagteneindedemassa-veer-resonantie niet te verho-gen.

- Hetmateriaalmoetaanhetoppervlakweinig reflecterend zijn. Het moetvoldoendedoorblaasbaarzijn, anderswordt de effectieve luchtspouw ver-kleind.

De spouw moet voor minimaal 70%gevuldzijn.Despouwvullingheeftduseenaanvullenderol.Kunststofschuimen, zoals polystyreenen polyurethaan,met een gesloten cel-structuurzijnongeschiktalsspouwvul-ling en kunnen zelfs de geluidsisolatieverslechteren.

Verbeteringvanwarmteisolatie(Bron:Jellema7a)

Voorzetwanden met als enige doel dewarmte isolatie te verbeteren hoevennietlosvandeachterliggendeconstruc-tietewordenopgebouwd.Hierspeeltdedikte ende lambda (λ)-waardevanhetisolatiemateriaaleenbelangrijkerol.In een gebouw vindt voortdurend uit-wisselingvanwarmteplaats.Dewarm-testroomΦtreedtopvanhogenaarlagetemperaturen.

Dewarmtestroomisafhankelijkvan:- temperatuurverschil;- dediktevandeconstructie;- warmtegeleidingscoëfficiënt,deλ-waarde.Ditiseenmateriaaleigenschap.

Bij grote materiaaldikte is de warmte-stroomgering,bijkleinediktegroot.Bij goed geleidend materiaal is de λgroot en dewarmtestroomgroot. Is deλkleindanisdewarmtestroomkleinenhetmateriaalwarmte-isolerend.

Bijvoorbeeld:λvanstilstaandelucht=0,025W/mK,luchtisgoedwarmte-isolerend;λvanstaal=50W/mK,staalgeleidtwarmtedusgoed,dusslechtwarmte-isolerend.

Geïsoleerde gipskartonplaten kunnen als isolerende bekleding uitstekend wordentoegepast.De voorzetwandenmet stalen profielen,maar ook diemet houten stijlen, hebbenhetnadeelterplaatsevandestijlenkoudebruggentekunnenveroorzaken.Koudebruggenzijnthermischzwakkeplekkenineengeïsoleerdescheidingsconstructie.Terplaatsevandezeplekkenvloeitmeerwarmteweg.DewarmteweerstandRcvaneenconstructiegaathierdoorachteruit.DeRc-waardeisdesomvanallemateriaallageninclusiefluchtspouwen.

Rmisdewarmteweerstandvaneenlaag,informulevorm:

dRm=-----m2K/W(dinmeter)λ0,1Bijvoorbeeld100mmmineralewolRm=------=2,5m2K/W0,04

HetBouwbesluiteisteenRc-waardevan2,5m2K/Wvoorbuitenwanden,dakenenbeganegrondvloeren.Ooktussenbijvoorbeeldwoonkamerengarage.

Bijbuitenwandenkunnenvoorzetwandenhiervooreengoedeoplossingzijn.VoorhetberekenenvandeRc-waardenzijngoedecomputerprogramma’sbeschik-baar.Dezehoudenook rekeningmetdekoudebruggendieontstaandoordepro-fielen.Bij het berekenenvande totaleR-waarde (Rl=warmteweerstand luchtop lucht)worden ook zogenaamde overgangsweerstandenmeegerekend.De luchtlaag dichttegendeconstructie,aanbinnen-enbuitenkant,staatminofmeerstilenheeftdusookeenwarmteweerstand.Mengebruikthiervoorvastewaarden aandebinnenkantRi=0,13m2K/W, aandebuitenkantRe=0,04m2K/W.Vooreennietofzwakgeventileerdespouwmeteendiktevanminimaal10mmwordteenwarmteweerstandaangehoudenvanRspouw=0,17m2K/W.

Inprincipeishetaandebinnenkant,warmezijde,isolerenbouwfysischgezienfout.Tochiseenna-isolatieaandebuitenkant,koudezijde,meestalnietmogelijkenmoetmenwelkiezenvoordebinnenzijde.Hetprobleemdatkanontstaanisinwendigecondensatie.Ervindtvoortdurenduit-wisselingvanvochtplaats,ditiswaterdampdiffusie.Ervindteenstromingplaatsvanplekkenmeteenhogeconcentratienaarplekkenmeteenlageconcentratiewaterdamp.Lucht kan een zekere hoeveelheidwaterdampbevatten.Dit is afhankelijk van detemperatuur.Luchtvan200Ckanmaximaal17,3gr/m3waterdampbevatten.



1�0

DerelatieveluchtvochtigheidRVenhetdauwpunt

Stel,luchtvan200Cbevat10gr/m3waterdamp(max.17,3gr./m3).10RV=-----x100%=57,8%17,3Luchtvan100Ckanmaximaal9,4gr/m3waterdampbevatten.Stel,luchtvan100Czou10gr/m3waterdampbevatten,(ditisfeitelijknietmogelijk)10RV=----x100%=meerdan100%,duscondensatie.(Overtolligvochtslaatneer)9,4

1 2 3 1 2 34

Detemperatuurwaarbijnaafkoeling,bijgelijkblijvendedruk,vanvochtigeluchtdeRVjuist100%wordtishetdauwpunt.Hetdauwpuntisduseentemperatuurengeenpuntineenconstructie.Innevenstaandvoorbeeldtreedtinwen-dige condensatie op in hetmetselwerkenineenstukjevandeisolatie.De geregelde aanwezigheid van zo’nnatte laag zal de warmteweerstand Rcvan de constructie verminderen.Waar-doornogmeervochtkanontstaan.Verderkancondensatieindeconstructieleidentotaantastingvandematerialen.Bijvoorbeeld indien hout in een con-structieaanwezigis,tothoutrot.Vooralbij daken kan dit leiden tot grote pro-blemen.Ingevalvanmetselwerkkanditleidentotvorstschadedoorijsvorming.

Eenbouwfysischjuisteconstructieheeftisolatieaandekoudezijdeofdedamp-remmeraandewarmezijde.Indieneraandebinnenzijdegeïsoleerdmoetworden, is een dampremmer aante bevelen.Het is altijdverstandig eendergelijkeconstructieopcondensatietelatendoorrekenen.Het kan zo zijn dat enige condensatiegeenprobleemgeeft indiendedroginghet ruimschoots van de condensatiewint.Er bestaan goede bouwfysische calcu-latieprogramma’s.

Inwendigecondensatie,isolatieaan Geeninwendigecondensatie,doordebinnenzijde aanbrengendampremmer

--------=maximaledampspanningslijn dampremmer(3)_____=werkelijkedampspanningslijn

1=metselwerk(buiten) 1=metselwerk(buiten)2=isolatie(binnen) 2=isolatie(binnen)3=gipskartonplaat 4=gipskartonplaat


1�1


Verbeteringvanbrandwerendheid

Voorzetwandenmetgipskartonplatenlenenzichuitstekendvoorhetverbeterenvandebrandwerendheidvanachterliggendeconstructies.Zoalsbijvoorbeeldstaalconstruc-tiesenbetonwanden.ZievoordeberekeningvanbrandwerendheidvoorzetwandenHoofdstuk3:Brand.MetééngipskartonplaattypeFbereiktmenaleenbrandwe-rendheidvan30minuten.

Wegwerkenvanleidingen,afvoerenendergelijke

Metvoorzetwandenopeenmetalenofhoutenregelwerkkunnenleidingenenderge-lijkeuitstekendwordenweggewerkt.

Ookhierkanaanalleeisenwatbetreftgeluidsisolatieenbrandwerendheidwordenvoldaan.

Maximalewandhoogtesvrijstaandevoorzetwandenenvolledigewanden(volgensDIN18183)

Algemeen:(volgensDIN4103)

Toepassingsgebied1= ruimteswaarkleinegroepenmensensamenkomen,bijvoorbeeldinwoningen,hotelkamers,kantorenenziekenhuizeninclusiefdegangen.

Toepassingsgebied2= ruimteswaargrotegroepenmensensamenkomen,bijvoorbeeldhoorzalen,vergaderzalen,bioscoopzalen,schoolvertrekkenententoonstellingsruimten.

(Ditgeldtookvoorwandentussenruimteswaareenhoogteverschiltussendevloerenisvanmeerdan1meter,bijvolledigewanden.)

Tabelmaximalehoogtesvrijstaandevoorzetwanden(inmm)

wandtype wanddikte plaatdikte toepassingsgebied 1 toepassingsgebied 2C-1/50/62,5 62,5 12,5 2500 -C-2/50/75 75 2x12,5 2600 -C-1/75/87,5 87,5 12,5 3000 2500C-2/75/100 100 2x12,5 3500 2750C-1/100/112,5 112,5 12,5 4000 3000C-2/100/125 125 2x12,5 4250 3500

Indienonverhoopthogerewandhoogtesnoodzakelijkzijn,dienendewandenaandeachterliggendeconstructieopdemaximalewandhoogtestewordenondersteunddoormiddelvanbijvoorbeeldontkoppeldeafstandhouders.



1�2

4.3SchachtwandenSchachtwandenenvoorzetwandenhebbenveelgemeen.Hetgroteverschilzitindetoepassing.Voorzetwandenstaanaltijdvóóriets,erisaltijdeenachterconstructieaanwezig.Ditisniethetgevalbijschachtwanden.Schachtwandenstaanrondeenopeningineenvloer.Deeisenliggenookanders,omdatbijvoorzetwandendeachterliggendeconstructiemeetelt.Ditkanbijschachtwandendusniet.Deopbouwvaneenschachtwandkanverschillen.Meestalisaanéénzijde,debui-tenzijde,eenbeplating.Wilmentocheenvolledigewandopbouwdanisonderstaan-demethodeeenmogelijkheid.

Erdientwelrekeningmeetewordengehoudendatuitoogpuntvanbrandwerend-heiddelaagaandebinnenzijdevanminimaal10mmonbrandbaarmateriaalmoetzijn.Gipskartonplaatofgipsvezelplaatisdannietgeschikt!Dezewordennietalsonbrandbaarbeschouwd.MateriaalmoetklasseA1zijn.Bijvoorbeeldeengipsplaatmeteenglasvliesinplaatsvankarton.Bovenstaandekanuiteraardookmetmeer-derelagenbeplatingwordenuitgevoerd.VoorbrandwerendheidvanschachtwandenwordtookverwezennaarHoofdstuk3:Brand.

1 2

3 4

VoorbeeldBrandwerendheid60minuten:

Opbouw:profielen50mmmetde rug-gentegenelkaarsteenwoldik50mm,ρ45kg/m³,gipskartonplaten2x12.5mmTYPEF.

50-20ts;d=1x2,5d-9+0+(0,6------3√452)30

=53,5+0+7,59 =61minuten

Meestal geldt voor schachtwanden eenWBDOvan60minuten.


1�3


Geluidsisolatie(Bron:rapportPeutz,RA708-5LafargeGips)

Omhetgeluidsniveauvanstandleiding-ennaardeaangrenzenderuimtentever-minderen,wordenschachtentoegepast.Hetgeluidsniveaubinnenineenschachtzalveranderen,afhankelijk van de opbouw van deschacht. Meestal wordt een dergelij-ke schacht tegen een massieve, vaakwoningscheidende wand gebouwd. Destandleidingdientaltijdaandezezwarewandtewordenbevestigd.

Afgezien van de opbouw van eenschachtwand is ook het schachtwand-materiaalvanbelang.Menkanookdestandleidingzelfisole-ren. Een positieve verbetering wordtverkregenbijtoepassingvaneenflexibelporeusmateriaal,bijvoorbeeldmineralewol, met een luchtdichte toplaag. Iso-latiemateriaal met gesloten cellen zo-als PUR en PIR zijn ongeschikt. Ookde soort standleiding is van invloed.Door toepassing van geluidsdempendeleidingsystemenkan2tot8dBwordengewonnen.De invloed van de schachtafmetingen,het akoestisch volume, is beperkt.Eengrotere schachtafmetinggeeft ca.2dBverbetering.Beterishetommateriaalmeteengoe-degeluidsabsorptieindeschachtaantebrengen, bijvoorbeeld tegen de achter-wand.Ditkaneenverbeteringopleverenvan5tot13dB.

EnkeledoorPeutzgetesteschachtwanduitvoeringen

Schachtwand:D-1/45+MW40

Schachtwand:D-2/45+MW40

Schachtwand:D-1/45+MW40+C-1/45/57,5+MW40



1��

InverbandmetdebrandwerendheidisgekozenvoortypeF.InonderstaandetabelkomtéénwandvoormettypeA.

SW=Schachtwand.D=Dubbeleprofielen,inditgevalmetderuggentegenelkaar.EisBouwbesluitmaximalegeluidsniveauwaarde:30dB(A).Indiendewaardevanhetgeluidniveauindeschachtbekendis,kandejuisteschachtwandwordengekozen.

afbeelding type opbouw massa frequentie Rw125 250 500 1000 2000 4000

C-1/45/57,5 1x12,5 type F 10,5kg/m2 17 21 26 30 27 26 28

C-2/45/70 2x12,5 type F 21,0kg/m2 22 27 32 36 34 35 34

C-11/45/70 1x12,5 type A+MW40 +40mm MW 20,0kg/m2 18 31 43 53 49 45 41

SW:D-1/45 1x12,5 type F+MW40 +40mm MW 12,0kg/m2 17 21 27 34 34 38 31

schachtzijde

SW:D-2/45 2x12,5 type F+MW40 +40mm MW 22,0kg/m2 22 27 33 40 41 44 37

schachtzijde

SW:D-1/45+ 2x(1x)12,5MW40+ Type F+2x 22,0kg/m2 18 31 44 57 56 54 41C-1/45/57,5+ MW40MW40


1��

Handboek droge afbouw | �. Scheidingswanden

5. Scheidingswanden:lichte,niet-dragendemontagewanden5.1WandcodesCode-opbouw.Decombinatiesvanlet-tersencijfersbetekenenhetvolgende:

C-11/45/70+MW40C =enkelestijlCC =dubbelestijlnaastelkaarmet eenkleinetussenruimte(5mm)CC* =dubbelestijlnaastelkaarmet

eenkleinetussenruimtemaardangekoppeld

C-11/45/70+MW4011 =éénlaaggipskartonplatenaan elkekant22 =tweelagengipskartonplatenaan elkekant33 =drielagengipskartonplatenaan elkekant21 =tweelagengipskartonplatenaan

éénkantenéénlaagaandeanderkantenz.

C-11/45/70+MW4045 =debreedtevandestijlen

C-11/45/70+MW4070 =detotalewanddikte

C-11/45/70+MW40MW =1laagmineralewol2MW=2lagenmineralewol (bijdubbelestijlen!)

C-11/45/70+MW4040 =diktemineralewol

Dus:C-11/45/70+MW40betekent:wandmetenkelestijlen,metaanelkekant1gipskartonplaat,opeenC-profielvan45mm.Deto-taledikteis70mm.Ditbetekentaanelkekanteengipskartonplaatvan12,5mm.Indespouw40mmmineralewol.

C-12/….betekentdusookéénplaataanéénkantentweeaandeanderekant(zieookC-21).

Bijvoorzetwandengeldthetzelfdeprincipe.

C-1/50/62,51 =éénlaagaanéénkant50 =breedtevandestijl62,5 =totalewanddikte,waaruitde plaatdikteweerkanworden afgeleid

Wandtypes

Voorzetwanden,zieookhoofdstuk4

C-1/50/62,5C-2/50/75C-1/75/87,5C-2/75/100C-1/100/112,5C-2/100/125

Enkelestijlenenenkelebeplating Enkelestijlenendubbelebeplating

C-11/40/70 C-22/50/100C-11/40/70+MW30 C-22/50/100+MW40C-11/45/70 C-22/75/125C-11/45/70+MW40 C-22/75/125+MW60C-11/50/75 C-22/100/150C-11/50/75+MW40 C-22/100/150+MW75C-11/75/100C-11/75/100+MW60C-11/100/125C-11/100/125+MW75

Enkelestijlenendrievoudigebeplating

C-33/50/125C-33/50/125+MW40C-33/75/150C-33/75/150+MW60C-33/100/175C-33/100/175+MW75


1��

�. Scheidingswanden

Dubbelestijlen,nietgekoppeld Dubbelestijlen,gekoppelddubbelebeplating dubbelebeplating

CC-22/45/145+MW40 CC*-22/45/145+MW40CC-22/45/145+2MW40 CC*-22/45/145+2MW40CC-22/50/155+MW40 CC*-22/50/155+MW40CC-22/50/155+2MW40 CC*-22/50/155+2MW40CC-22/75/205+MW60 CC*-22/75/205+MW60CC-22/75/205+2MW60 CC*-22/75/205+2MW60CC-22/100/255 CC*-22/100/255CC-22/100/255+MW75 CC*-22/100/255+MW75CC-22/100/255+2MW75 CC*-22/100/255+2MW75

Dubbelestijlen,nietgekoppeld Dubbelestijlen,gekoppelddrievoudigebeplating drievoudigebeplating

CC-33/100/280 CC*-33/100/280CC-33/100/280+MW75 CC*-33/100/280+MW75CC-33/100/280+2MW75 CC*-33/100/280+2MW75

Verschillende soorten platen (zieHoofdstuk2,Gipskartonplaten)kunnenmetspecialeschroeven(zieHoofdstuk2,Bevestigingsmiddelen)zondervoor-borenopspecialemetalenprofielen(zieHoofdstuk 2, Metalen profielen) wor-denbevestigd.De platen worden meestal verticaaltoegepastopstijlenmeteenhartophart(h.o.h.)afstandvan600mmbijplatenmeteendiktevanaf12,5mm.In natte ruimtes en bij dunnere platenwordt de h.o.h.-afstand verkleind. Dithangt mede af van het type plaat:A,F,H, IofRofeencombinatievandelaatste4.Bij ronde wanden wordt de h.o.h.-af-standeveneensaangepast. Ineen laterstadium worden deze wanden behan-deld.

Demontage

Op de vloer en het plafond wordt deplaats bepaaldwaar dewandmoet ko-men. Ook de plaats van de aanslui-tendewanden,deuropeningenenandereopeningen worden aangeven. Het afte-kenenkanhetbestemeteensmetlijnenbouwlaser.Hetisaantebevelendetotalewanddikteaftetekenen.

Vervolgens worden de onderregels, U-profielen, op de vloer bevestigd en debovenregelsaanhetplafond.Deonder-en bovenregels worden van tevorenvoorzienvanakoestischband(zieHoofd-stuk 2, Afdichtingsband). De stijlen,C-profielen, worden 10-15 mm kortergekniptdandeafstandtussendeonder-en bovenregel. De U-profielen wordenbevestigd met slagpluggen h.o.h. 800mm(minimaal2stuksperwandlengte).Daarnawordeneerstdestijlentegende

aansluitende bouwkundige constructiegeplaatst en ook voorzien van akoes-tisch band en met slagpluggen h.o.h.800mm(minimaal3perwandhoogte)vastgezet.Devolgendestijlenwordentussendeboven-enonderregelgescho-venmeteenh.o.h.-afstandvanca.600mm.DeC-profielendienenmetdeopeningin dezelfde richting te staan. Tevensdient er op teworden gelet dat de inde stijlen aanwezige sparingen voorleidingen op dezelfde hoogte komen.De onder- en bovenregels kunnen terverlenging koud tegen elkaar wordengelegd.Indien de stijlen moeten worden ver-lengd kunnen deze in elkaar wordengeschoven door ze 1800 ten opzichtevan elkaar te draaien. Beide flenzenzijnvoorditdoelongelijkvanafmetinggemaakt (zieHoofdstuk 2, Profielen).Deze koppelingen mogen niet in het

5.2Opbouwgipskartonplaatwandenopmetalenprofielen

1��


middenvandewandwordenuitgevoerdenmoetenafwisselendonderenbovenindewandwordengeplaatst.Deover-lapisminimaal500mm.Deprofielenwordengefixeerdmeteenfixeertangofmetschroevenbevestigd.

De gipskartonplatenworden op lengte gesneden, ca.10mm korter dan dewand-hoogte.Deplatenwordenmetbehulpvaneenvoet-ofhandhefboomtegenhetplafondge-drukt.Destijlenwordennuexactophunplaatsverticaalwaterpasgesteld,opplaatbreedteenhalveplaatbreedte.Aanéénzijdevandewandwordtbegonnenmeteenhelegips-kartonplaat,aandeanderezijdemeteenhalveplaat.Opdezewijzekomendenadenniettegenoverelkaar.Erwordtbegonnenmetschroevenenbeplatenvanafdeopenzijdevanhetprofiel(zieookHoofdstuk2,Bevestigingsmiddelen).Bijdubbelebe-platingmoetenookdeinhetzichtkomendeplatenverspringendwordenaangebrachttenopzichtevandeeerstelaagplaten.Nahetaanbrengenvandegipskartonplatenaanéénkantvandewandkunnenleidin-gen,wandcontactdozen,voorzieningenvoorhetophangenvanzwarevoorwerpenenmineralewolworden aangebracht.Daarnawordt dewand aande andere kantgesloten.Bijdubbelebeplatingwordtdebuitenstelaagh.o.h.maximaal250mmgeschroefd.Debinnenstelaagmaximaal750mm.Denadenwordenafgewerktzoalsomschreveninhoofdstuk2,voegmateriaal.Daarnawordtdeplinth.o.h.maximaal600mmopdeonderregelgeschroefd.

Tabelminimaleschroeflengtesinmetalenprofielen.

Toepassingfixeertang

Fixeertang

Monterenvandeplatenvanaf Voethefboom Handhefboomdeopenzijde

Plaatdikte Aantal lagen Lengte schroef in mm in mm6,5 1 25

2 25

9,5 1 252 35

12,5 1 252 353 55

15,0 1 352 45

18,0 1 352 55

20,0 1 352 55


1�8

Tabelmaximalewandhoogtes

Type wand Toepassingsgebied 1 Toepassingsgebied 2

C-11/40/70C-11/45/70C-11/50/75C-11/75/100C-11/100/125C-22/50/100C-22/75/125C-22/100/150C-33/50/125C-33/75/150C-33/100/175CC-22/45/145CC-22/50/155CC-22/75/205CC-22/100/255CC*-22/45/145CC*-22/50/155CC*-22/75/205CC*-22/100/255CC-33/100/280CC*-33/100/280

280028003000450050004000550065004500600070002600260035004250450045006000650047507000

n.v.t.n.v.t.275037504250350050005750400055006500n.v.t.n.v.t.27503500400040005500600040006500


1��


Profieltype Profiel Toepas- Enkele beplating 12,5mm Dubbele beplating 2x12,5mm afstand h.o.h. singsgebied Staaldikte mm Staaldikte mm

0,6 0,75 1,0 1,5 2,0 0,6 0,75 1,0 1,5 2,0

3,00 3,34 3,84 4,63 5,28 3,75 4,18 4,79 5,79 6,60

2,75 3,06 3,52 4,25 4,84 3,44 3,83 4,39 5,31 6,05

3,68 4,09 4,70 5,68 6,47 4,59 5,12 5,87 7,10 8,09

3,37 3,75 4,31 5,20 5,93 4,21 4,69 5,38 6,50 7,41

4,24 4,73 5,42 6,55 7,47 5,30 5,91 6,78 8,19 9,34

3,89 4,33 4,97 6,01 6,85 4,86 5,42 6,22 7,51 8,56

4,05 4,52 5,19 6,29 7,34 5,16 5,76 6,62 8,03 9,36

3,71 4,14 4,76 5,77 6,73 4,73 5,28 6,06 7,36 8,58

4,96 5,53 6,35 7,71 8,82 6,32 7,05 8,10 9,83 11,24

4,55 5,07 5,82 7,07 8,08 5,80 6,46 7,43 9,01 10,31

5,73 6,39 7,34 8,90 10,18 7,30 8,14 9,36 11,35 12,98

5,25 5,85 6,73 8,16 9,33 6,69 7,46 8,58 10,41 11,90

4,95 5,37 6,35 7,72 8,85 6,44 6,99 8,26 10,04 11,50

4,54 4,93 5,82 7,08 8,11 5,90 6,40 7,57 9,20 10,54

6,06 6,76 7,78 9,46 10,84 7,88 8,79 10,11 12,29 14,09

5,56 6,20 7,13 8,67 9,93 7,22 8,06 9,27 11,27 12,91

7,00 7,81 8,98 10,92 12,51 9,10 10,15 11,68 14,19 16,27

6,42 7,16 8,23 10,01 11,42 8,34 9,31 10,70 13,01 14,91

C-50

C-75

C-100

600

400

300

600

400

300

600

400

300

1

2

1

2

1

2

1

2

1

2

1

2

1

2

1

2

1

2

Tabelberekendemaximalewandhoogtenvanenkeleveelvoorkomendewandeninmeters.

Bovenstaande tabel dientmet enig beleid teworden toegepast.Het is gebaseerd op een inDuitsland ontwikkelde reken-methode.

Maximalewandhoogtesvrijstaandevoorzetwandenenvolledigewanden(volgensDIN18183)

Algemeen:(volgensDIN4103)

Toepassingsgebied1=Ruimteswaarkleinegroepenmensensamenkomen,bijvoorbeeldinwoningen,hotelkamers,kantorenenziekenhuizeninclusiefdegangen.

Toepassingsgebied2=Ruimteswaargrotegroepenmensensamenkomen,bijvoorbeeldhoorzalen,vergaderzalen,bioscoopzalen,schoolvertrekkenententoonstellingsruimten.(Ditgeldtookvoorwandentussenruimteswaareenhoogteverschiltussendevloerenisvanmeerdan1meter,bijvolledigewanden.)



1�0


Wandtype C-11/40/70(+MW30)

Plaattype :ADikte :15mmStijl :a=40mm

Mineralewol: d=30mm-steenwolminimaal 33kg/m3

-glaswolminimaal 15kg/m3

Brandwerendheid:-zondermineralewol :42minuten-metsteenwol35kg/m3 :43minuten

Geluidsisolatie:-zondermineralewol :Rw=34(-3;-5)-metmineralewol :Rw=41(-4;-11)

Maximalewandhoogteinmm:-toepassingsgebied1 :2800-toepassingsgebied2 :n.v.t.

Zondermineralewol

Met30mmmineralewol

5.3Wandtypes

1�1


Zondermineralewol

Met40mmmineralewol

WandtypeC-11/45/70(+MW40)

Plaattype :ADikte :12,5mmStijl :a=45mm

Mineralewol :d=40mm-steenwolminimaal 33kg/m3 -glaswolminimaal 15kg/m3

Brandwerendheid:-zondermineralewol :34minuten-metsteenwol35kg/m3:38minuten


Maximalewandhoogteinmm.:-toepassingsgebied1 :2800-toepassingsgebied2 :n.v.t


1�2



Mineralewol :d=40mm-steenwolminimaal 33kg/m3



Geluidsisolatie:-zondermineralewo :Rw=33(-2;-6)-metmineralewol :Rw=39(-4;-10)

Maximalewandhoogteinmm:-toepassingsgebied1 :3000-toepassingsgebied2 :2750

Zondermineralewol

Met40mmmineralewol


1�3









Zondermineralewol

Met60mmmineralewol



1��









Zondermineralewol

Met75mmmineralewol

1��








Maximalewandhoogteinmm:toepassingsgebied1 :4000toepassingsgebied2 :3500


Zondermineralewol

Met40mmmineralewol


1��









Zondermineralewol

Met60mmmineralewol

1��










Zondermineralewol

Met75mmmineralewol


1�8








Zondermineralewol

Met40mmmineralewol


1��










Zondermineralewol

Met60mmmineralewol


1�0







Geluidsisolatie-zondermineralewol :Rw=50(-2;-8)-metmineralewol :Rw=59(-3;-9)


Zondermineralewol

Met75mmmineralewol

1�1


Met1x40mmmineralewol


WandtypeCC-22/45/145(+MW40) (+2MW40)

Plaattype :ADikte :12,5mmStijl :a=2x45mm



Brandwerendheid:-met1xsteenwol35kg/m3 :72minuten-met2xsteenwol35kg/m3 :77minuten

Geluidsisolatie:-met1xmineralewol :Rw=56(-4;-11)-met2xmineralewol :Rw=57(-4;-12)



1�2

WandtypeCC-22/50/155 (+MW40) (+2MW40)










1�3


WandtypeCC-22/75/205 (+MW60) (+2MW60)










1��

WandtypeCC-22/100/255 (+MW75) (+2MW75)




Brandwerendheid:-zondersteenwol :69minuten-met1xsteenwol35kg/m3 :77minuten-met2xsteenwol35kg/m3 :87minuten

Geluidsisolatie:-zondermineralewol :Rw=49(-2;-8)-met1xmineralewol :Rw=63(-5;-12)-met2xmineralewol :Rw=65(-5;-13)





Zondermineralewol

1��


WandtypeCC*-22/45/145 (+MW40) (+2MW40)











1��

WandtypeCC*-22/50/155 (+MW40) (+2MW40)










1��


WandtypeCC*-22/75/205 (+MW60) (+2MW60)

Plaattype :ADikte :12,5mmStijl :a=2x75mm Mineralewol :d=60mm-steenwolminimaal 33kg/m3









1�8

WandtypeCC*-22/100/255 (+MW75) (+2MW75)




Brandwerendheid:-zondermineralewol :69minuten-met1xsteenwol35kg/m3 :77minuten-met2xsteenwol35kg/m3 :87minuten






Zondermineralewol

1��


WandtypeCC-33/100/280 (+MW75) (+2MW75)


Mineralewol :d=75mm-steenwolminimaal 33kg/m3 -glaswolminimaal 15kg/m3


Geluidsisolatie:-zondermineralewol :Rw=55(-3;-9)-met1xmineralewol :Rw=70(-5;-12)-met2xmineralewol :Rw=72(-5;-12) Maximalewandhoogteinmm:-toepassingsgebied1 :4750-toepassingsgebied2 :4000




Zondermineralewol


1�0


WandtypeCC*-33/100/280 (+MW75) (+2MW75)









Zondermineralewol

1�1


5.4GebogenwandenGipskartonplaten zijn zeer geschiktvoorhetcreërenvanrondevormen.Metinachtneming van enkele regels, zo-als het op de juistewijze bevochtigen,de juiste plaatdikte en profielafstandkiezen,isbijnaallesmogelijk.

Deplaten

De platen buigen het gemakkelijkst inde lengte richting, een horizontale be-plating is dan ook aan te bevelen.Al-hoewel in principe de plaatdiktes 6,5,9,5en12,5mmtypeAkunnenwordengebogen,wordthiervoormeestalde6,5mmdikkeplaattoegepast.Dezeis,alofniet bevochtigd, makkelijker te buigen(zietabel).Hetbevochtigenenovereenmalvoor-buigenvandeplatenisaantebevelen,vooral bij kleinere stralen.Nahet dro-genkunnendeplatenophetframewor-den geschroefd. Dit geeft uiteindelijkeen beter resultaat zonder ongewenstespanningenindeplaat.Hetopdejuistewijzebevochtigen,meteenrollerofkwast,vandeplateniszeerbelangrijk.Gips kan geen trek opnemen, daaromzijn gipskartonplaten van een speciaalsoortkartonvoorzien.Ditdientdusalswapening.Deplatenmoetendaaromaandedrukzijdewordenbevochtigd.Dit isde kortste zijde, de binnenkant van dekromming(zieschets).Deplatenmogenvochtopnementotindekern,dochniettotdeanderekarton-zijde.Ditombrekentevoorkomen.Na het bevochtigen kan de plaat voor-zichtig over een mal worden gebogen(zie schetsen). Bij grotere stralen kanmendeplatenvoorzichtigdirectophetframe bevestigen. Vaak kan men vol-staanmetdebevochtigdeplaat rechtoptegen eenmuur te zetten,waardoor deplaatuitzichzelfaldoorgaatbuigen.

Hetbuigenovereenmal.

Dejuistewijzevanbevochtigen,altijdaandebinnenkantvandekromming.Deplaatnooitaanbeidezijdenbevochtigen!

Druk de plaat voorzichtigmet een plank in de juistevorm,plankvastzetten.Plaatlatendrogen.


1�2

Meestalwordtde6,5mmplaatdubbeltoegepast.Ditinverbandmetstabiliteit,geluids-enbrandeisen.Tweeplatenvan6,5mmkomendanovereenmetéénvan12,5mm.Alsmen de platen per zijdeoverdezelfdemalbuigt,moetrekeningworden gehouden met een klein ver-schiltussendeinwendigeenuitwendigestraal. Het kan dan noodzakelijk zijneenextrastijltemoetenbijplaatsen(zieschets).Opdezewijzekunnenookmeerderela-genwordentoegepast,alnaargelangdeeisen.

Doorverschilleninstraalextrastijlnodig.

Tabel:mogelijkhedenvoorhetbuigenvandeplatendirectophetframe.

X=mogelijk○=platenvantevorenbevochtigdovereenmalbuigenenlatendrogen

Deprofielen

Deverticalestijlenzijndezelfdealsbijrechtewanden,alleendehart-op-hartafstandisvariabel(zietabel).Voordeboven-enonderregelzijndiversemogelijkheden:deU-profielenkunnenwordeningekniptmeteenblikschaarenerzijnspecialevervormbareprofielenteverkrijgen(zieschetsen).

Afbeeldingen Lafarge.

Straal in mm 6,5 mm plaat 9,5 mm plaat 12,5 mm plaat

bevochtigd droog bevochtigd droog bevochtigd droog

>35003500-26002600-20002000-15001500-12001200 - 900 900 - 600 600 - 400 400 - 300

XXXXXX○○○

XXXXX____

XXX○○○___

XXX______

XX○○○○___

_________

BuigzaamL-profiel.

AfstandtussendeL-profielenwordtbepaalddoordestijlen.


1�3


BuigzaamL-profiel.

Afbeeldingen Dingemans

Tabel:hart-op-hartmaatstijlafstanden.

A=50mmB=50mmC=25mm

Degeslotenzijdemoetalsbuitenhoekwordentoegepast.

Straal in mm Stijlafstand in mm

6,5 mm plaat 9,5 mm plaat 12,5 mm plaat

Zonder Met Zonder Met Zonder Metvoorbuigen voorbuigen voorbuigen voorbuigen voorbuigen voorbuigen

>35003500-26002600-20002000-15001500-12001200 - 900900 - 600600 - 400400 - 300

300200150150150

----

300300300300200200200150150

300200150150150100

---

400400300300200200

---

300200150150

-----

600600300300300300

---



1��


5.5Brandwerendebekledingvanstaalconstructies(zieookHoofdstuk3,Brand)

Staalconstructies kunnen weinig weer-standbiedenaanhogetemperaturen.Totca.4000Cbehoudtstaalzijnsterkte.Wanneerbrandeisenwordengestelddanmoetdeconstructiewordenbeschermd.Indezeparagraaf zalworden ingegaanophetbeschermendooreen isolerendebekleding.Inditgevalgipsplaten,gips-kartonplatenofgipsvezelplaten.

Voor de keuze en dikte van de bekle-dingzijneenaantalfactorenvanbelangnamelijk:- dekritiekestaaltemperatuur;- deprofielfactor,afhankelijkvantypeprofielenaardvandebekleding;

- dewijzevanverhitting:alzijdig,aan één,tweeofdriezijden;- devereistebrandwerendheidin minuten.

Paswanneerallebovengenoemdefacto-renbekendzijn,kandejuistebenodigdeplaatdiktewordenvastgesteld.

Kritiekestaaltemperatuur

De kritieke staaltemperatuur dient tewordenopgegevendoordeconstructeur,dezeweethoedestaalconstructiewordtbelast en welke veiligheidsfactorengelden.Meestal ligt deze temperatuur tussen400-6000C.Dithangtafvandebezwijk- belasting.Als de bezwijkbelasting al bijna isbereikt,zaldekritiekestaaltemperatuurnietveelhogerzijndan200C.Als er helemaal geen belasting op deconstructie is aangebracht, zal de kri-tieke temperatuur het smeltpunt vanstaalzijn,ongeveer10000C.Uitbovenstaandezalhetbelangvandejuiste kritieke staaltemperaturen duide-lijk zijn.Wilmendebenodigdebekle-dingdiktes van diverse fabrikantenmetelkaarvergelijkendan ishetzaakeerst

dekritieketemperaturenvasttestellenwaarmeeisgerekend.Bijdegegevensvandeleveranciervandebenodigdebekledingsmaterialendientdekritiekestaaltemperatuurtewordenvermeld.Hetgaathieromdeveiligheid!Immers,destehogerdekritieketemperatuur,destedunnerdebekledingkanzijn.

DeprofielfactorPiinm-1

OiPi=------Oi=hetbinnenoppervlakvandebekledinginm2/m.AA=hetvolumevanhetstaalprofielinm3/m.

Dewijzevanverhitting

Eenvrijstaandekolomwordtalzijdigverhit.Eenliggermeestal3-zijdig.Eenkolomtegeneenachterconstructie3-zijdig.Eenkolomineenhoek2-zijdig.Eenkolom1-zijdig.

Principedetailswijzevanbekleden,schematischaangegeven:

Kolomalzijdigbeschermd Kolom3-zijdigbeschermd Kolom2-zijdigbeschermd

Kolom1-zijdigbeschermd Ligger3-zijdigbeschermd

1��


Devereistebrandwerendheid

VoordevereistebrandwerendheiddienenhetBouwbesluitendegeldendenormentewordenaangehouden.

Tabel: Profielfactorenindienbekledingstrakrondprofielisaangebracht.Bijvoorbeeldgenietofgeschroefd.

Attentie

Zodrawordtgewerktmetklemmenofprofielenopdestalenprofielen,verandertdeprofielfactorendaardoordediktevandebekleding.

Profiel- Kolommen4-zijdigbekleed Balken3-zijdigbekleed

nummer

IPE HE-A HE-B HE-M IPE HE-A HE-B HE-M

80 329,8 - - - 269,6 - - -100 301,0 184,9 153,8 85,0 247,6 137,7 115,4 65,0120 278,8 185,0 141,2 80,1 230,3 137,5 105,9 61,1140 259,8 173,9 130,2 75,9 215,2 129,3 97,7 57,8160 240,8 160,8 117,9 71,3 200,0 119,6 88,4 54,2180 226,8 155,0 110,3 68,1 188,7 115,2 82,7 51,7200 210,5 145,0 102,4 64,9 175,4 107,8 76,8 49,2220 197,6 133,7 96,7 62,4 164,7 99,5 72,5 47,3240 184,1 122,4 90,6 51,9 152,5 91,1 67,9 39,5260 - 117,5 87,8 50,8 - 87,6 65,9 38,6270 176,5 - - - 147,1 - - -280 - 113,1 85,2 49,8 - 84,3 63,9 37,8300 167,3 104,9 80,5 42,9 139,4 78,2 60,4 32,7320 - 98,1 76,9 42,8 - 74,0 58,3 32,9330 156,5 - - - 131,0 - - -340 - 94,4 74,9 43,4 - 71,9 57,3 33,7360 145,8 91,0 73,1 44,1 122,4 70,0 56,5 34,4400 137,3 86,8 70,8 45,4 116,0 67,9 55,6 35,9450 129,6 83,1 68,8 46,8 110,3 66,3 55,0 37,7500 120,7 80,0 67,1 48,2 103,4 64,8 54,5 39,3550 113,4 79,3 66,9 49,5 97,8 65,2 55,1 40,9600 105,1 78,6 66,7 50,9 91,0 65,3 55,6 42,5


1��

Debekleding

Debekledingkanbestaanuit:-gipskartonplatentypeF,DFenanderecombinatieswaarinFvoorkomt;-gipsvezelplatentypemet: -glasvliesen/ofglasvezelverstrektekern.; -glasvliesophetoppervlak.

Diversefabrikantenbiedenmeerdereoplossingen.Hierondervolgenenkelemogelijkheden.

Geschroefdopprofielen GenietAfbeeldingenKnauf.

AfbeeldingenLafarge.Geschroefdopprofielen

Genietmetvoorgevormdeelementen

AfbeeldingenLafarge.


1��


Voorbeeld brandwerende bekleding stalen liggers (3-zijdig) en kolommen(4-zijdigofalzijdig)metgipskartonplaten.

Als kritieke staaltemperatuur is in dit voorbeeld gekozen voor minimaal4000C.Dekritiekestaaltemperatuurdient,zoalseerdervermeld,tewordenbepaalddoordestaalconstructeur.

Zoalseerderopgemerktwijzigtdebekledingsdiktebijanderetemperaturen.Eenho-geretemperatuurgeeftminderbekledingsdikte.Degegevenbrandwerendheidismetbetrekkingtotbezwijkenenwordtuitgedruktinminuten.Debekledingisbevestigdopprofielendieophetstaalprofielzijngeklemd,hierdoorontstaateenandereprofielfactordaneerderindetabelgenoemd.DejuisteprofielfactorenzijnbepaaldovereenkomstigNEN6072artikel10.2.2.3.

Tabel(Bron: Lafarge)

HetbenodigdeplaattypeisaltijdtypeFofcombinatieswaarinFvoorkomt,bijvoor-beeldDF.Voor30minutenbrandwerendheidisinallegevallen1x12,5mmvoldoende.

ATTENTIE:Deenigejuistemaniervanwerkenisviadeprofielfactor,omdatdanzekerisdatdewijzevanbevestigingvandebekledingismeegenomen.Mendienthierbijhettoepassenvandegegevensvandeleverancieropteletten.Alsdeprofielfactor endekritieke temperatuurniet zijnvermeld,moetmenhieromtrentnavraagdoenbijdefabrikant.Hetgaatomdeveiligheid!

Terillustratiehiernadetabelmetprofielfactorenvanhethiervooraangegevenover-zicht.Erzijnduidelijkeverschillenmetdetabelopéénvandevoorgaandepagina’s.Ditontstaatdoordebevestigingsmethodevandeplatenopdestaalconstructie.Inditgevalisdatmetspecialeclips,hetgeenresulteertineenextraafstandvanbekledingtothetprofiel.Ditleidttotdikkerbenodigdebeplating.

Profielfactor in m-1 Minimale bekledingsdikte in mm (aantal platen) bij kritieke staaltemperatuur ≥ 4000 Cbij gegeven brandwerendheid op bezwijken.

60 minuten 90 minuten 120 minuten≤ 60 15 (1 x 15,0) 25 (2 x 12,5) 30 (2 x 15,0)≤ 90 15 (1 x 15,0) 30 (2 x 15,0) 30 (2 x 15,0)≤ 120 15 (1 x 15,0) 30 (2 x 15,0) 37,5 (3 x 12,5)≤ 150 25 (2 x 12,5) 30 (2 x 15,0) 37,5 (3 x 12,5)≤ 180 25 (2 x 12,5) 30 (2 x 15,0) 37,5 (3 x 12,5)≤ 210 30 (2 x 15,0) 37,5 (3 x 12,5) 45 (3 x 1 5,0)≤ 250 30 (2 x 15,0) 37,5 (3 x 12,5) 45 (3 x 15,0)≤ 300 30 (2 x 15,0) 37,5 (3 x 12,5) 45 (3 x 15,0)



1�8

Tabelmetprofielfactorenbijbekledingbevestigdmetclipsenprofielen(Bron: Lafarge)

**geeftaandatdeclipsbijdatprofielnietpassenopdeprofielflens.


1��


Voorbeeld brandwerende bekleding stalen liggers (3-zijdig) en kolommen(4-zijdigofalzijdig)metgipsvezelplatenvoorzienvanglasvliesophetopper-vlak.

Als kritieke staaltemperatuur is in dit voorbeeld gekozen voor minimaal4000C.Dekritiekestaaltemperatuurdient,zoalseerdervermeld,tewordenbepaalddoordestaalconstructeur.

Tabel (Bron: Lafarge)

OpmerkingenDevermeldeprofielfactorenzijndievooreenbekledingstrakronddestaalprofiel-en.Debekledingsdiktemagook een samenstellingvanplaten zijn dus voor 45mmbijvoorbeeld20+25mmplaten.

Tabel:Numeteenkritiekestaaltemperatuurvan6000C.Wezienduidelijkever-schillenmetdevorigetabel.Weconstaterendus:Eenhogerekritieketemperatuurgeeftminderplaatdikte,zoalseerderopgemerkt.

Minimale bekledingsdikte in mm bij een kritieke staaltemperatuur van 4000 C

Brandwerendheid Brandwerendheid op Brandwerendheid op Brandwerendheid opop bezwijken ≥ 30 min. bezwijken ≥ 60 min. bezwijken ≥ 90 min. bezwijken ≥ 120 min.Profielfactor Minimale Profielfactor Minimale Profielfactor Minimale Profielfactor Minimalein m-1 dikte in mm in m-1 dikte in mm in m-1 dikte in mm in m-1 dikte in mm

≤ 205 12,5 ≤ 55 12,5 ≤ 55 15,0 ≤ 35 15,0≤ 320 15,0 ≤ 112 15,0 ≤ 85 20,0 ≤ 50 20,0 ≤ 212 20,0 ≤ 146 25,0 ≤ 72 25,0 ≤ 320 25,0 ≤ 210 30,0 ≤ 93 30,0 ≤ 320 35,0 ≤ 138 35,0 ≤ 240 40,0 ≤ 320 45,0

Minimale bekledingsdikte in mm bij een kritieke staaltemperatuur van 6000 C

Brandwerendheid Brandwerendheid op Brandwerendheid op Brandwerendheid opop bezwijken ≥ 30 min. bezwijken ≥ 60 min. bezwijken ≥ 90 min. bezwijken ≥ 120 min.Profielfactor Minimale Profielfactor Minimale Profielfactor Minimale Profielfactor Minimalein m-1 dikte in mm in m-1 dikte in mm in m-1 dikte in mm in m-1 dikte in mm

≤ 320 12,5 ≤ 117 12,5 ≤ 60 12,5 ≤ 49 12,5 ≤ 250 15,0 ≤ 110 15,0 ≤ 70 15,0 ≤ 320 20,0 ≤ 187 20,0 ≤ 100 20,0 ≤ 320 25,0 ≤ 146 25,0 ≤ 203 30,0 ≤ 320 35,0


180

Inhethuidigecomputertijdperkhebbenwetemakenmetgrotehoeveelhedenbekabelingendiedoorhethelegebouwlopen.Hetgevaarisdanooknietdenkbeeldigdat,viadekabelsofleidingen,eenbrandzichovereengebouwverspreidtindiengeengoedemaatregelenwordengenomen.Inprincipeverdelenwedekabelkanalen,waarindekabelgotenzijnopgenomen,intweetypen:

TypeIbeschermtvluchtwegentegeneenkabelbrand.Hetvuurblijftinhetkabel-kanaalenverhindertzodeuitbreidingvaneenbrandnaardeomgeving.

Debekledingbestaatuitonbrandbaregipsplaten.Bijvoldoendedikte,bijvoorbeeld2x25mm,kunnenbrandwerendhedenvan120minutenwordengehaald.Ookdekabelgootwordtopstrokenonbrandbareplaatgelegd.Opdedraagprofielenkomteveneenseenextrastrookonbrandbaregipsplaat.Bijdubbelebeplatingdenadenminimaal100mmverspringendaanbrengen.Bijenkelebeplatingdenadenafdekkenmetstrokenvan100mmbreedindezelfdediktealsdebeplating.


5.6Hetbrandwerendbekledenvankabelgotenenventilatiekanalen

TypeI,eenkanaaldatvoorkomtdateenkabelbrandzichbuitenhetkanaalverspreidt.

TypeI=internebrand

TypeE,eenkanaaldatvoorkomtdateenbrandvanbuitenhetkanaalzichviahetkanaalverspreidt.

TypeE=externebrand

Daarnaastkomenvoor:Ventilatiekanalen.Hierbijmoetwordenvoorkomendateenbrandzichviahetkanaalverspreidt.

Ventilatiekanaal

181


TypeE.Hierbijblijftdebekabelinginhetkanaalbeschermdtegenvuurvanbuiten.Kabelstenbehoevevandenoodstroomvoorzieningendergelijkeblijvendusintact.

Debekledingbestaatuitonbrandbaregipsplaten.Bijvoldoendedikte,bijvoorbeeld2x25mm,kunnenbrandwerendhedenvan120minutenwordengehaald.Dekabelgootwordtopstrokenonbrandbareplaatgelegd.Bijdubbelebeplatingdenadenminimaal100mmverspringendaanbrengen.Bijenkelebeplatingdenadenafdekkenmetstrokenvan100mmbreedindezelfdediktealsdebeplating.

Ventilatiekanaalbeschermttegenvuurvanbuitenomtevoorkomendateenbrandzichviahetkanaaldooreengebouwverspreidt.

Debekledingbestaatuitonbrandbaregipsplaten.Hetstalenkanaalkanzelfstandigaandebovenconstructiewordenopgehangen.

Bij voldoende dikte van de bekleding, bijvoorbeeld 2 x 25 mm, kunnen brandwerendhedenvan120minutenwordenbehaald.Bijdubbelebeplatingdenadenminimaal100mmverspringendaanbrengen.Bijenkelebeplatingdenadenafdekkenmetstrokenvan100mmbreedindezelfdediktealsdebeplating.

Afbeeldingen Knauf.

Hoekdetail


182

6. PlafondsEenplafondiseenhorizontaleafscheidingvaneenruimteaangebrachtondereenvloerofhetdak.Demeesteplafondsystemenkunnendirecttegendebouwkundigeconstructiewordenbevestigdofverlaagdopgehangenwordendoorbijvoorbeeldeenuitmetalenprofielenbestaanddraagsysteem.Indithoofdstukzullendiversemogelijkhedenwordenbehandeld.

6.1IndelingplafondsPlafondskunnenopdiversemanierenwordeningedeeldalnaargelanghetdoel.Eenplafondwordtaangebrachtombouwfysischeofesthetischeredenen.Weonderscheiden:-systeemplafonds.HiervoorgeldtdeEuropesenormEN13964-vasteplafonds

Vasteplafondsbestaanuiteendraagconstructievanmetaalofhout,waaropbevestigd:-gipskartonplaten-geperforeerdegipskartonplaten-gipsvezelplaten-houtwolcementplaten-houtenschroten-metaal

Systeemplafondsbestaanuiteenmetalendraagconstructie,meestal┴vormigepro-fielen,waarintegelvormigeelementenliggen,bestaandeuit:-hardmineraal-zachtmineraal-houtwolcement-gipskartonplatenbekleedmetvinyl-geperforeerdegipskartonplaten-lamellen-staal-roosters

Systeemplafondswordenookingedeeldnaaruitvoering:-inlegsysteem-doorzaksysteem-verdektsysteem-verdektuitneembaarsysteem

Indelingsysteemplafondsnaarmontagetechniek:-nietuitneembareplafonds-uitneembareplafonds

�. Plafonds

183


6.2 Desysteemplafonds

Inlegsysteem

Doorzaksysteem

Verdektsysteem

Verdektuitneembaarsysteem

�. Plafonds


18�

�. Plafonds

6.3 Hetophangsysteem ofhetgrid

Hetophangsysteemwordtopgebouwduit:-kantlat-hoeklijn/hoekprofiel-hoofdprofiel-tussen-ofdwarsprofiel-(snel)hangers-toebehoren

Afbeelding Armstrong

Hoofdonderdelen

Hangers Detailhoeklijn–kantlat

18�

Handboek droge afbouw | �. Plafonds

Deverschillendeonderdelennaderbekeken

Dehoofdprofielenwordenaanhetbouwkundigplafondgemonteerddoormiddelvanhangers.Eenhoofdprofielishetdragendegedeeltevanhetsysteemplafond.Detussen-ofdwarsprofielendragendeplaten.Dehoeklijngeeftdehoogtevanhetplafondaan.Dehoeklijnofrandprofielkomteenhalvecentimeterlagerdanhetkanthout.Doordekantlatmatzwartteschilderen,ontstaateenschaduwwerking.Dezeschaduwcamoufleerteventueleoneffenhedenindemuur.Bijbrandeisenmaggeenhoutenkantlatwordentoegepast! Basisopzetvanhetstramien

Opbovenstaandewijzedienthetsysteemtewordenopgebouwd:hetzogenaamdeladderprincipe.

FirebreaksDehoofdprofielenentussenprofielenbijophangsystemendieinhetzichtkomen,zijnvoorzienvaneenfirebreakofkreukelzoneomhetuitzettenbijverhittingoptevangen.Firebreaksmogenerdusnooitafgekniptworden!Firebreakszittenaltijdaanheteindvanhetprofiel.

Firebreakbijhoofdprofielaanbovenzijde Firebreakbijdwarsprofielaanuiteinde


18�

Enkelevoorbeeldenvankoppelinghoofdprofielen

Enkelevoorbeeldenvankoppelingdwarsprofielen

6.4 Benamingenprofielonderdelen

metomplooineus

metbajonetkoppeling

rechthoekigesleufeninhaakneus

kluifvormigesleufeninsteekneus

�. Plafonds

18�


6.5 Bandrasterprofielen

Bandrasterprofielen worden gebruikt wanneer een ruimtewordt ingedeeld door lichte scheidingswanden. De wandenworden ter plaatse van de bandrasterprofielen gemonteerd.Bandrasterprofielenzijnindiversebreedtesteverkrijgen,bv:50,75en100mm.

1-Lengtekoppeling2-Kruiskoppeling3-Aansluitingopkantlatenhoekprofiel

Diversefabrikantenhebbenhuneigensystemenontwikkeld.BovenstaandevoorbeeldenzijnontleendaandedocumentatievanChicagoMetallicContinental(CMC).

Op bandrasterprofielen kunnen gemakkelijk voorzieningenwordenaangebrachtomgeluidsoverdrachtenbrandoverslagviahetplenumtevoorkomen.

Bovenop het bandrasterprofiel kan eventueel een geluids-/brandschotwordengemonteerd.

Afbeelding Trockenbau Atlas

�. Plafonds


188

6.6 AkoestiekvansysteemplafondsEnkelebegrippen

- AbsorptievermogenαwofNRCvan0,00-1,00

αw = gewogengeluidsabsorptiecoëfficiëntbepaaldvolgensEN11654. Waardenvanoctaafbandenwordenvergelekenmetdestandaard frequentiewegingscurve. Bijvolledigereflectieisdewaarde0,00. Bijvolledigeabsorptieisdewaarde1,00(100%).αw = 0,6=60%vandeophetvlakvallendegeluidsenergiewordtgeabsorbeerd.NRC = NoiseReductionCoëfficiënt: • IndeVSontwikkeldsysteem. • Rekenkundiggemiddeldevanviermiddenfrequentiesindetertsbanden 250,500,1000en2000Hz,afgerondop0,05.

- OverlangsgeluidsisolatieDncw

Dncw = weightedsuspendedceilingnormalisedleveldifference (laboratoriummeting).

- GeluidsreductieRw

Rw = geluidsisolatievangeluiduitbovenliggendevoerofplenum.

Geluidsabsorptievaneenplafondtegel(bronArmstrong)

1Oorspronkelijkgeluid2Gereflecteerdgeluid3Overgedragengeluid4Geabsorbeerdgeluid

3+4isgeluidsabsorptie

�. Plafonds

6.7 Overlangs geluidsisolatie Dncw(bronArmstrong)

1Oorspronkelijkgeluid2Gereflecteerdgeluid3Overgedragengeluid4Geabsorbeerdgeluid

GeluidsisolatieRw

18�


6.8 Voorbeeldvaneen geluidsmeting (bronArmstrong)

Geluidsabsorptieenoverlangsmeting

Fysiekeeigenschappenplafondtegels

Hierbijspelendevolgendeeigenschappeneenrol:

poreusheid,dikteendichtheid.

- Toenameporeusheid + absorberendewerking - geluidsisolatie- Toenamedikte + absorberendewerking + geluidsisolatie- Toenamedichtheid - absorberendewerking + geluidsisolatie

6.9 Geluidsabsorptie plafondpanelen1 Harde, gladde materialen, zoals hout en metaal geven meerreflectieenabsorberengeluidindelagefrequenties 50tot500Hzincombinatiemeteenluchtspouw.

2 Zachte, poreuze materialen, zoals glas- en steenwol absorberengeluidindehogerefrequenties1000tot8000 Hz.

3 Geperforeerdepanelenabsorberengeluidindemidden frequentiesincombinatiemeteenluchtspouw.

Degeluidsabsorptiecoëfficiëntbij 1000Hzwordt vaak alsmaatgevendgezien,omdatdemenselijkespraakindatfre-quentiegebiedzit.

Degeluidsabsorptiewordtbepaalddoorhetoppervlakvanhetmateriaalendegeluidsabsorptiecoëfficiënt.

Eenkenmerkvansysteemplafondsisdatzeinmoduul-maten worden uitgevoerd. Moduulmaten van systeem-plafondszijnveelvoudenvan300mm.

Plaatmaatenmoduulmaat

- Inlegofdoorzakzichtbaarplafondsysteem:profieleninmoduul 600 x 600mm, plafondplatenworden 5-6mmkortergeleverd.Dusbijvoorbeeld595x595mm.

- Bijverdektofeenverdektuitneembaarplafondis meestal:plaatmaat=moduulmaat.

Het is vanbelangdeverdelingvandeplafondtegels sym-metrischuittevoeren.Ditgeefteenmooierenrustigerbeeldvanhetplafond.Onderstaandrekenvoorbeeldgeeftaanhoedeverdelingisvasttestellen.

- Steleenruimtevan4000x4000mm- Demoduulmaatis600x600mm 4000/600=6x→restmaatvan400delendoor2 is200mm.- Deregelisnu:eenpastegelnietkleinerdanhalve moduulmaatdus300mm.- Oplossing:restmaatoptellenbijvolmoduulendelen door2dus600+400/2=500. Verdelingwordtdan5x600+2x500.


1�0

6.10DeplatenIndithoofdstukzullenalleendemetvinylbekleeddeendegeperforeerdegipskar-tonplatenwordenbehandeld.Voordeandereplatenzoals,onderanderen,hardenzachtmineraalwordtverwezennaardediversefabrikantenvandezeproducten.

Gipskartonplatenalsinlegpaneelbekleedmetvinyl.DezevallenonderdeEN14190.

Dezeplafondsvindentoepassinginbijvoorbeeldsupermarkten,showroomsenwin-kels.Deplatenzijngemakkelijkmeteenzachtezeepoplossingschoontemaken.Demeestvoorkomendeplaatafmetingenzijn:595x1195en595x595mmendaar-doorpassendinhetmodulairesysteem.Deplatenzijn9,5mmdikendemonteer-baar.

1-Hoeklijn 2-┴profiel 3-Vinylplaat 4-Hangermetophangdraad

6.11Gipskarton- platenmet perforatiesals inlegpaneelDeze plafonds worden toegepast inruimtenwaarakoestischeeisenaanhetplafondwordengesteld.Deachterkantvandetegelkanvoorzienzijnvaneenwitofzwartglasvlies.Ditdemptge-luiden,veroorzaaktdoordemenselij-kestem.Ophetplafondkaneenlaagmineralewolwordengelegdvoordeverbeteringvandeabsorptievanhogetonen, wel dient gelet te worden opeventuelecondensvorming.

Afbeelding Lafarge

Afbeelding Lafarge

�. Plafonds

1�1


De tegels zijn verkrijgbaar in diktes van 12,5mmen in demeest voorkomendeplaatafmetingenvan595x595en595x1195.Detegelswordendoordiverseleve-ranciersindiversedesignsgeleverd.Deperforatieszijnmeestalrondofvierkant.Destehogerdeperforatiegraaddestebeterdeabsorptie.Devormvandeperforatiesisvanminderbelang.

Enkelevoorbeelden(afbeeldingenLafarge)

Regelmatige,rondeperforatieOnregelmatige,rondeperforatie

Regelmatige,vierkanteperforatieWillekeurige,rondeperforatie

Bovenvermeldeplafondslevereneengoedebijdrageaandezaalakoestiekenver-beterendenagalmtijd.Bijeenzelfdeoppervlakgevenveel,kleinere,perforatieseenhogereabsorptie.

�. Plafonds


1�2

6.12Vasteplafondsmetgipskartonplaten

Vasteplafondskunnenintweehoofdgroepenwordenverdeeldnamelijk:-eenverlaagdplafond,-eenplafonddirecttegendehoofddraagconstructiebevestigd.

Verlaagdeplafonds

Verlaagdeplafondswordenonderverdeeldin: -draagconstructie:houtofmetaal,-typebeplating:gipskartonplaten,geperforeerdegipskartonplaten,stucplaten.

Plafonddirecttegenhoofddraagconstructie

Dittypewordtonderverdeeldindraagconstructie:-houtenlatten,-metalenplafondprofielenzoalsveerrailsofC-profielentegenbalklaaggeklemd.

Onderdelenmetalendraagconstructie(zieookHoofdstuk2,Bouwstoffen:metalenprofielen)

Overzichtplafondonderdelen

(afbeelding Dingemans)

�. Plafonds

1�3


Plafondprofiel60/27(A/C) Randprofiel27(A)

Verbindingsstukkenplafondprofiel

(Snel)hangers,ophangdraden

Noniushanger,splitpen Directhangertegenhoutenbalklaag

Kruisverbinderplafondprofielen60/27

�. Plafonds


1��

6.13Verlaagdplafond,draagconstructiemetaal,gipskartonplaten

Afbeelding Lafarge

�. Plafonds

Plaatafmeting a // a ┴ b c d

600 x 9,5 mm 300 400 600 800 170

1200 x 9,5 mm 300 400 600 800 170

1200 x 12,5 mm 400 500 600 800 170

1200 x 15,0 mm 400 550 600 800 150

2 platen 1200 x 12,5 mm 400 500 600 800 150

2 platen 1200 x 15,0 mm 400 500 600 800 150

1=randprofiel27 (b=bevestigenmetpluggen h.o.h.600mm)2=plafondprofiel60/273=plafondprofiel60/274=gipskartonplaat5=snelhanger6=kruisverbinder7=ophangdraad

Enkeleprofiellaag,afstandenprofielen,hangersenschroeven

a//isevenwijdigaandeplaata┴isdwarsopdeplaat

Dubbeleprofiellaag,afstandenprofielen,hangersenschroeven

Plaatafmeting a // a ┴ b c d e

600 x 9,5 mm 300 400 600 800 170 750

1200 x 9,5 mm 300 400 600 800 170 750

1200 x 12,5 mm 400 500 600 800 170 750

1200 x 15,0 mm 400 550 600 800 150 750

2 platen 1200 x 12,5 mm 400 500 600 800 150 750

2 platen 1200 x 15,0 mm 400 500 600 800 150 750

1��


6.14Verlaagdplafond,draagconstructie metaal,geperforeerdegipskartonplaten

1=randprofiel272=plafondprofiel60/273=plafondprofiel60/274=akoestischegipskartonplaat5=snelhanger6=kruisverbinder7=ophangdraad

Afbeelding Lafarge

Enkelevoorbeeldenvantoepassingvangeperforeerdegipskarton-platen.Ookinwandenkunnendezeplatenwordentoegepastomdeakoes-tiekvaneenruimteteverbeteren.

Ookhieriseenscalaaansoortenperforaties,iedermetzijneigenakoestischewaarden,beschikbaarbijdediversefabrikanten.

�. Plafonds


1��

Evenalsbijdetegelszijnookhierdestandaardperforaties:

Regelmatige,rondeperforatie Onregelmatige,rondeperforatie

Regelmatige,vierkanteperforatie Willekeurige,rondeperforatie

Anderemogelijkheden:

MetsleuvenPerforatiesinblokvorm

Deafmetingenvandeplatenhangenafvandesoortenaantalperforaties.Zietabel.Bijde”standaard“platenvarieertdeperforatiegraadtussen8%en23%.Alsvuistregelgeldt:destegroterhetpercentageperforaties,destehogerdegeluidsabsorptie.Bijhetzelfdeoppervlakgevenveelkleineperforatieseenbetereabsorptie.

Afbeeldingen Lafarge

Afbeeldingen Knauf

�. Plafonds

1��


Tabel:Enkeleperforatiepatronenenplaatafmetingen(bronnen:Knauf,Lafarge)

Voorbeeldencoderingregelmatige,rondeperforatie

6/18:diameter6mmh.o.h.-afstand18mm

15/30:diameter15mm h.o.h.-afstand30mm

�. Plafonds

Perforatietype Perforatie- Perforatie- Plaatbreedte Plaatlengte H.o.h.-afstand patroon graadin% inmm inmm plaatdragendprofiel

Regelmatige, 6/18 8,7 1188 1998 310,50ronde perforatie 8/18 15,5 1188 1998 310,50

10/23 14,8 1196 2001 310,5012/25 18,1 1200 2000 312,5515/30 19,6 1200 1980 311,25

Onregelmatige, 8/12/50 13,1 1200 2000 312,55ronde perforatie 12/20/66 19,6 1188 1980 313,50

Vierkante, 8/18 19,8 1188 1998 310,50regelmatige perforatie 12/25 23,0 1200 2000 312,55

Willekeurige, 8/15/20 9,9 1200 1875 312,55ronde perforatie 12/20/35 9,8 1200 1875 312,55


1�8

Voorbeeldencoderingonregelmatige,rondeperforatie

8/12/50: diameter8mmen12mm 12/20/66: diameter12mmen20mm h.o.h.-afstand50mm h.o.h.-afstand66mm

Voorbeeldencoderingvierkanteperforatie

8/18: diameter8mm h.o.h.-afstand18mm

12/25: diameter12mm h.o.h.-afstand25mm

�. Plafonds

1��


Voorbeeldencoderingwillekeurige,rondeperforatie

8/15/20: diameter8mm,15mm,20mm 12/20/35: diameter12mm,20mm,35mm h.o.h.-afstandonregelmatig h.o.h.-afstandonregelmatig

�. Plafonds


200

6.15Grafiekenenwaardenvanenkeletypenperforaties (bronLafarge)

Uitonderstaandegrafiekeniseenruimekeuzetemaken,alnaargelangdeabsorptieeisen.

Type8/18regelmatige,rondeperforatie;plenumhoogte60mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,65_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,70


�. Plafonds

201


Type6/18regelmatigerondeperforatie;plenumhoogte60mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,60_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,70

Type6/18regelmatigerondeperforatie;plenumhoogte400mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,55_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,60

�. Plafonds


202



�. Plafonds

203




�. Plafonds


20�



�. Plafonds

20�


Type8/12/50onregelmatige,rondeperforatie;plenumhoogte60mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,65_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,35



20�


Type12/20/66onregelmatige,rondeperforatie:plenumhoogte400mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,60_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,60

�. Plafonds

20�


Type12/25vierkante,regelmatigeperforatie;plenumhoogte60mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,60_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,70

Type12/25vierkante,regelmatigeperforatie;plenumhoogte400mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,70_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,70

�. Plafonds


208

Type8/15/20willekeurige,rondeperforatie;plenumhoogte60mm_______=standaardvlies_______=metakoestischvliesαw=0,55_______=metmineralewolopstandaardvliesαw=0,45


�. Plafonds

20�




�. Plafonds


210

�. Plafonds

6.16Montagevandegeperforeerde, akoestischedesignplaten (bronLafarge)

Demontagevangeperforeerdeplatenvergtextraaandacht.Demontagehangtafvandesoortperforatie.Sommigefabrikantenmarkerenmetkleurendeproductierichting.

Opdatdeproductierichtingbijdemontagewordtaangehouden,moetsteedsderodeplaatmarkeringbijdeblauwemarkeringaankorteenlangezijdeaansluiten.

Afstandhoudersafhankelijkvanhettypeperforatie

Metdejuisteafstandhouderwordtdevoegbreedtebepaald,afhankelijkvanhettypeperforatie.Deplatenwordendiagonaalenrechtuitgelijnd.

211


Hetafvoegenvandegeperforeerdeplaten

1 Dekunststofspuitmondafhankelijkvandevoegbreedteafsnijden. Dehulsmetspecialevoegenvullervullen.2 Devoegengelijkmatigenbolopvullen. Devoegenvullermoetaandeachterzijdevandeplaatuitpuilen.3 Deovertolligevoegenvullernauithardenafsteken.4 Nahetvollediguithardendevoegennavoegenenookdeschroefgatenvullen.5 Voorzichtigschuren.

Metbehulpvaneenperforatiewieltjekunneneventueeldichtgevoegdeperforatiesweerwordengeopend.

Bijwillekeurigeperforatieszijngeenmontagehulpmiddelennodig.Deplatenwordenmeteenvoegvanca.4mmgemonteerd.

2

3

4

5

1


212

6.17Naadloosplafondsysteem (bronCoatacoustic)

Deperforatieszorgenvooreengoedeakoestiekvaneenruimte.Nietaltijdzijnzichtbareperforatiesgewenst,daarvoorzijnnieuwesystemenontwikkeld.Dezecombinerendeakoestischeeigenschappenvandegeperforeerdeplatenmeteenfraaieafwerkingvooreenstrakenegaalplafond.

Basisgeperforeerdegipskartonplaat

Eerstelaag:akoestischvlies

Tweedelaag:basiscoating

Derdelaag:akoestischespuitcoating

Ook op de achterkant is een akoestisch vliesaangebracht.

Bovengenoemd systeem zorgt voor een goedeakoestiek in een ruimte door geluidsabsorptie,maargeeftgeenverbeteringvandegeluidsiso-latie.

�. Plafonds

213


6.18Plafonddirectbevestigdtegenhoutenbalklaag, draagconstructievanmetalenprofielen,gipskartonplatenDezemethodewordttoegepastalserweinigruimteisvooreenverlaagdplafond

Afbeelding Lafarge

1=plafondprofiel60/272=directhanger3=gipskartonplaat


Pas vanaf een plaatdikte van 12,5 mm kan aan brand- of geluidseisen wordenvoldaan.BijbrandeiseniseenextrabrandwerendeplaattypeFnoodzakelijk.Bijvoorbeeld: 1 x 12,5 type Fmet afgeschuinde kant (AK) geeft een brandwer-endheidvan30minuten,indienopdebalklaageenvloerisaangebracht.Denadendienenafgewerkttezijn.Zievoorhogerebrandwerendheidseisenderapportenvandefabrikanten.

Plaatafmeting a // a ┴ Max. overspanningin mm in mm balklaag in mm

600 x 9,5 mm 300 400 7501200 x 9,5 mm 300 400 7501200 x 12,5 mm 400 500 7501200 x 15,0 mm 400 550 7502 platen 1200 x 12,5 mm 400 500 7502 platen 1200 x 15,0 mm 400 500 750

�. Plafonds


21�

6.19Plafonddirectbevestigdtegenhoutenbalklaag, draagconstructieveerrail,gipskartonplatenDezemethodewordttoegepastalserweinigruimteisvooreenverlaagdplafondenergeluidsisolatieeisenwordengesteld.Deveerrailzorgtvoorontkoppeling.

1=veerrail2=gipskartonplaat3=mineralewol

afmetingenveerrail vormveerrail

Veerrailschroevenh.o.h.maximaal500mm,schroeflengte35mm.


Pasvanafeenplaatdiktevan12,5mmkanaanbrand-ofgeluidseisenwordenvoldaan.BijbrandeiseniseenextrabrandwerendeplaattypeFnoodzakelijk.Bijvoorbeeld:1x12,5typeFmetafgeschuindekant(AK)geefteenbrandwerendheidvan30minuten,indienopdebalklaageenvloerisaangebracht.Denadendienenafgewerkttezijn.Zievoorhogerebrandwerendheidseisenderapportenvandefabrikanten.

Afbeelding Lafarge

Plaatafmeting a // a ┴ Max. overspanningin mm in mm balklaag in mm

12,5 400 500 600

�. Plafonds

21�


6.20Vrijdragendplafond,draagconstructiemetalenprofielen, gipskartonplatenDezemethodewordt toegepastonder,bijvoorbeeld,eenbestaandplafond.Erontstaatgeenkoppelingmetdebovenliggende,bouwkundigeconstructie.Voordeel: eenbeteregeluidsisolatie, bovenliggendplafondblijftbestaan.Vooralinrenovatieprojectenkanditeensnelleengoedeoplossingzijn.

1=U-randprofiel (zievoorprofielafmetingen Hoofdstuk2;Bouwstoffen; profielen)2=plaatdragendC-profiel3=gipskartonplaat4=pluggenh.o.h.600mm,bij brandeisenmetalen pluggentoepassen.

Tabelmaximaleoverspanningen(bronLafarge)

//isevenwijdigaandeplaat┴isdwarsopdeplaat

Plaatdikte mm Profielafstand mm Maximale overspanning mm

// ┴ C75 C100 9,5 300 3650 4400 400 3350 4150 12,5 400 3200 4000 500 3000 3750 15,0 400 3150 3900 550 2850 3500 2x12,5 400 2800 3500 500 2600 3250

�. Plafonds

Afbeelding Lafarge


21�

�. Gipsvezelplaten

7. Gipsvezelplaten7.1 Inleiding (bronFermacell)

GipsvezelplateninEuropaenNederland

Deeerstegipsvezelplaatkwamin1971opdeDuitsemarktonderdenaamFermacell,eensamenvoegingvanferma=stevigencell=cellulose.

In1977wordendeeersteplateninNederlandopdemarktgebrachtdoorBorsumijBouwspecialiteitenB.V.Ditzijndezogenaamdeéénmansplatenvan10mmdikeneenafmetingvan1000x1500mm,voordedoe-het-zelf-markt.Gammaisdeeersteafnemer.Beginjaren80wordenookgrotereplatengeproduceerdenvindtdeeerstetoepas-singplaatsvoorwandenenplafonds.EnkeleprojectenzijnhetEssohoofdkantoorteBredaenhetWaterlandziekenhuistePurmerend.

In1982wordtdoordePGEMinNijmegeneenkolengestookteelektriciteitscentraleinbedrijfgenomen.Dooreenstrengeremilieuwetgevingmoethetproductieprocesschoner.Bijdepro-ductievanelektriciteitkomengrotehoeveelhedenvliegasvrij.Omditteverwerkenwordt naast de centrale een fabriek, deBVVasim gebouwd, die de zogenaamdeLytagkorrelsproduceert.Lytagwordtgebruiktalsvervangingvangrindinbeton.Tevenswordenderookgassenontdaanvanzwavelverbindingendoormiddelvaneenrookgasontzwavelingsinstallatie(zieookHoofdstuk1).

1 Kalksteenpoeder2 Watertoevoeging3 Rookgas4 Afvalwaternaarwaterzuivering5 Voorreiniger6 Oxidatielucht7 Absorber8 Overloopwaterteruginhetproces9 Herverhitter10 Schoonafgasnaarachoorsteen11 Overlooptank12 Indikker13 Centrifuge14 Gips

OntzwavelingsinstallatieGipsinstallatie

21�

Handboek droge afbouw | �. Gipsvezelplaten

Bijditproceskomtgipsvrijmeteenzuiverheidtot98%.OmditrestproductteverwerkenwordtbeslotenonderdenaamVasimeenfabriektebouwenvoordevervaardigingvaneengipsvezelplaat.Deproductie-unitkomtaandeLoonsewaardinWijchenendeplaatkrijgtdenaamVagips.DezeplaatkomtnaastFermacellopdeNederlandsemarkt.In1994neemtFels-Werke,deproducentvanFermacell,defabriekvanVagipsover.DenaamFermacellblijftookinNederlandbestaanalsgipsvezelplaat.Laterkomenernogandereproducentenmetgelijkwaardigeplaten,maarhetgrootstemarktaandeelblijftvoorFermacell.

Museum voor Schone Kunsten te Gent

Esso hoofdkantoor te BredaWoonhuis te Gemert

Woonhuis te gemert in houtskeletbouw Ziekenhuis te Purmerend


218

7.2 GipsvezelplatenGipsvezelplatenwordenintweegroepenverdeeld:- gipskernversterktdoorvezelsengipskernversterktdooreenglasvlies,directonderhetoppervlakofophet oppervlak.ErzijnhiervoortweeEuropesenormen:- NENEN15283-1metmattenversterktegipsplaten,typeGM,- NEN EN15283-2metvezelversterktegipsplaten,typeGF.

7.3 Metglasvliesmattenversterktegipsplaten,typeGMHetglasvlies,ophetoppervlakofernetonder,zorgtvoordebuigtreksterktevandeplaat.Aandegipskernkunnenglasvezelsenanderestoffenwordentoegevoegdombepaaldeeigenschappenteverbeteren.Deplatenwordenineencontinuprocesopeenlopendebandvervaardigdindiktestussende6en25mm.

PlatensoortenvolgensNENEN15283-1:2008DezeplatenvalleninbrandwerendheidsklasseA1,onbrandbaar

Gipsvezelplaat: standaard type GMGipsvezelplaat: metvertraagdewateropname type GM-H1Gipsvezelplaat: metvertraagdewateropname type GM-H2Gipsvezelplaat: metverhoogdeoppervlakhardheid type GM-IGipsvezelplaat: methogerebreuksterkte type GM-RGipsvezelplaat: methogerebrandwerendheid type GM-F

TypeGM: Standaardplaat,toetepassenbijhogebrandwerendheidseisenzoals bekledingvanstaalconstructies,kabelgoten,ventilatiekanalen, specialeplafondsenwanden (zieookHoofdstuk5voortoepassing).TypeGM-H1: Alsboven,indienvertraagdewateropnamewordtgevraagd,zoals bijvoorbeeldinvochtigeruimtesalsbadkamers.Maximale waterabsorptie5%(gewichtsprocenten).TypeGM-H2: Alsboven,maardanmeteenmaximalewaterabsorptievan10% (gewichtsprocenten).TypeGM-I: Toetepassenalseenverhoogdeoppervlakhardheidwordt vereist,bijvoorbeeldvoorvloerenofwandendieeenhogere gebruiksbelastingmoetenkunnenhebben.TypeGM-R: Toetepassenindieneenhogerebreuksterkteisvereist.TypeGM-F: Toetepassenindieneenhogerehechtingvandekernbijhoge temperaturenisvereist.

KantuitvoeringenMeestvoorkomendekantuitvoeringenzijn:

AfgeschuindekantAK VollekantVK

OokanderekantuitvoeringenzoalsaangegeveninNENEN520zijnmogelijk.ZieookHoofdstuk2:Bouwstoffen,gipskartonplaten.


21�


AfmetingenentolerantiesvanmetglasvliesmattenversterktegipsplatenvolgensNENEN15283-1,typeGM

Geldtvooralletypes.

Voorplaten≥18,0mmisdediktetolerantie+of-0,04xd.Ookanderediktes,breedtesenlengteszijnmogelijk.Minimalenominaledikteis6mm.

MinimalebreukbelastingenvolgensNENEN15283-1typeGM

1)Getestmetdeachterkantindetrekzone2)Getestmetdevoorkantindetrekzone


6,0 + of -0,7 1200 + 0 tot -4 2700 + 0 tot -5

10,0 + of -0,7 1200 + 0 tot -4 2700 + 0 tot -5

12,5 + of -0,7 1200 + 0 tot -4 2500 + 0 tot -5

2700

3000

15,0 + of -0,7 1200 + 0 tot -4 2400 + 0 tot -5

2500

3000

20,0 + of -0,04 x d 1200 + 0 tot -4 2000 + 0 tot -5

2500

3000

25,0 + of -0,04 x d 1200 + 0 tot -4 2000 + 0 tot -5

2500

Type Dikte mm Breuklast in N

GM, GM-H1, GM-H2, GM-I, GM-F d 16,8.d 43.d

GM-R d 24.d 58.d

Monster 400 x 300,loodrecht op de vezelrichting

getest evenwijdig aande vezelrichting 1)

Monster 300 x 400,evenwijdig aan de vezelrichting

getest loodrechtop de vezelrichting 2)


220

ThermischeeigenschappenvangipsvezelplatentypeGM

HygrischeeigenschappenvangipsvezelplatentypeGM

AndereeigenschappentypeGM

-Waterdampgeleidingscoëfficiënt δ=31x10-12s

-Waterdampdiffusieweerstandsgetal μ=10

-Oppervlakhardheid(Brinell-test) =20

7.4 MetvezelversterktegipsplatentypeGFMeestalwordendezeplatengipsvezelplatengenoemd.Overhetalgemeenwordendezeplatenvervaardigduit rookgasont-zwavelingsgips,waterencellulosevezels.Decellulosevezels,meestalpapiervezelsdieviaeenrecyclingproceszijngewonnen,gevendeplaatzijnsterkte.Hetmengselvangips,waterenvezelswordtonderhogedruktoteenstabieleplaatgeperst,gedroogdenopmaatgezaagd.Deeerstegipsvezelplaatkwamin1971inDuitslandopdemarkt.Ditwaseenéénlaagse,homogenegipsvezelplaat.Deplatenwordenineencontinuprocesopeenlopendebandvervaardigdindiversediktes,bijvoorbeeldin10,0,12,5,15,0en18,0mm.

Warmtegeleidingscoëfficiënt ( λ ) 0,25 W/mK

Thermische uitzettingscoëfficiënt 0,013-0,02 mm/mK

Soortelijke warmtecapaciteit C 0,96 kJ/kgK bij 200C

Maximaal toelaatbare temperatuur 500C


Krimp/uitzetting Bij 200C en een 0,35 mm/mverhoging/verlagingvan de RV met 30%

Vochtgehalte Bij 200C en RV van 65% 0,6-1,0 %


221


PlatensoortenvolgensNENEN15283-2:2008DezeplatenvalleninbrandwerendheidsklasseA2-s1,d0

Gipsvezelplaat: standaardtype GFGipsvezelplaat: metvertraagdewateropnametype GF-HGipsvezelplaat: metmaximaleoppervlakwaterabsorptietype GF-W1Gipsvezelplaat: metmaximaleoppervlakwaterabsorptietype GF-W2Gipsvezelplaat: metminimaalvastgelegdgewichttype GF-DGipsvezelplaat: metverhoogdeoppervlakhardheidtype GF-IGipsvezelplaat: metverhoogdebuigtreksterktetype GF-R1Gipsvezelplaat: metverhoogdebuigtreksterktetype GF-R2

TypeGF: Standaardplaat,toetepassenalsbekledingenalsbeplatingvoorwandenenplafonds.TypeGF-H: Alsbovenindienvertraagdewateropnamewordtgevraagd,zoalsbijvoorbeeldinvochtigeruimtes alsbadkamers.Totalemaximalewaterabsorptie5%(gewichtsprocenten).TypeGF-W1: Toetepassenalsbeperkteoppervlakwaterabsorptiewordtgevraagd,maximaleabsorptie300g/m2.TypeGF-W2: Alsboven,maximaleabsorptie1500g/m2.TypeGF-D: Toetepassenalseenhogergewichtwordtgevraagd,bijvoorbeeldbijgeluidsisolatie-eisen.Minimaal gewicht1,4x103kg/m3.TypeGF-I: Toetepassenalsverhoogdeoppervlakhardheidwordtvereist,bijvoorbeeldbijtoepassinginvloeren.TypeGF-R1: Toetepassenindieneenverhoogdebuigtreksterktewordtvereist,minimaal10,0N/mm2.TypeGF-R2: Alsboven,buigtreksterkteminimaal8,0N/mm2.

KantuitvoeringentypeGF

Meestvoorkomendekantuitvoeringenzijn:

AfgeschuindekantAKVollekantVK

OokanderekantuitvoeringenzoalsonderanderenaangegeveninNENEN520zijnmogelijk.

ZieookHoofdstuk2:Bouwstoffen,gipskartonplaten.



222

AfmetingenentolerantiesvangipsvezelplatenvolgensNENEN15283-2typeGF

Geldtvooralletypes.

Opmerking: DeklasseC1ofC2vandediktetolerantiedientopdeplatentewordenvermeld. Ookanderediktes,breedtesenlengteszijnmogelijk.

MinimalebuigtreksterktesvolgensNENEN15283-2typeGF

ThermischeeigenschappenvangipsvezelplatentypeGF


10,0 + of -0,2 + of -0,5 1000 + 0 tot -4 1500 + 0 tot -5 1195 2600 12,5 + of -0,2 + of -0,5 600 + 0 tot -4 1200 + 0 tot -5 1000 1500 1195 2600 1200 2600 15,0 + of -0,2 + of -0,05 x d 1195 + 0 tot -4 2600 + 0 tot -5 1200 2400 18,0 + of -0,2 + of -0,05 x d 1200 + 0 tot -4 2500 + 0 tot -5 2600 2800 3000

klasse C1 C2

Type Minimale buigtreksterkte in N/mm2

d < 18 mm d ≥ 18 mm

GF, GF-H, GF-W1, 5,5 5,0 GF-W2, GF-D, GF-I Voor alle diktes GF-R1 10,0 GF-R2 8,0

Warmtegeleidingscoëfficiënt ( λ ) 0,29- 0,44 W/mKThermische uitzettingscoëfficiënt 0,01 mm/mKSoortelijke warmtecapaciteit C 1,1 kJ/kgK bij 200CMaximaal toelaatbare temperatuur 500C


223


HygrischeeigenschappenvangipsvezelplatentypeGF

AndereeigenschappentypeGF

-Waterdampgeleidingscoëfficiënt δ =31x10-12s-Waterdampdiffusieweerstandsgetal μ=13-20-Oppervlakhardheid(Brinell-test) =25-40-Oppervlakhardheid(getestvolgensEN15283)maximaleindrukking15mm,geldtvoortypeGF-I-Stootweerstand(volgensEN1128) =11mm/mmplaatdikte

ToepassinggipsvezelplatentypeGM

ZievoortoepassingalsbrandwerendebekledingvanstaalconstructiesHoofdstuk5.

ToepassinggipsvezelplatentypeGF

Gipsvezelplatenhebbeneenzelfdetoepassingsgebiedalsgipskartonplateninwanden,vloerenenplafonds.Naastdeéénlaagsehomogenegipsvezelplaatbestaantweeanderetypesnamelijk:-dedrielaagse,homogenegipsvezelplaat,-dedrielaagse,sandwichgipsvezelplaat.Vooralletypesgeldteenopbouwuitgips,cellulosevezelsenwater.Aandedrielaagsesandwichplaatwordenperlietkorrelstoegevoegdvoorhetverkrijgenvaneenlagergewichtmetbehoudvandebrandwerendeeigenschappen.

Nominalegewichten:éénlaagshomogeendrielaagshomogeendrielaagssandwich1125-1175kg/m31200kg/m3990kg/m3


Krimp/uitzetting Bij 200C en een 0,25-0,60 mm/mverhoging/verlagingvan de RV met 30%

Vochtgehalte Bij 200C en RV van 65% 1-1,3%

Zwelling bij onderdompeling Na 24 uur < 2%



22�

7.5 Hetwerkenmetgipsvezelplaten (éénlaagshomogeen,bronFermacell)

Deverwerkingvangipsvezelplateniseenvoudig.Speciaalgereedschapisnietno-dig.Nahetaangevenvandesnijlijnenkunnendeplatenmeteenritsmes,langseenrei,wordeningesnedenenvervolgensafgebroken.Erdientrekeningtewordenge-houdenmeteenvoegbreedtevan5-7mm(of½xdeplaatdikte).Ookishetmogelijkdeplatenopmaattemakenmetbehulpvaneenhandzaagofdecoupeerzaag.Omstoftevermijden,dientervoorvoldoendeafzuigingtewordengezorgd.

Voorhetuitsnijdenvanrechthoekigestukkendientdekortekanttewordeningezaagdendelangekanttewordeningesnedenenafgebroken.Degesnedenzijkantenhoe-venalleengeschaafdtewordenalszeinhetzichtblijven.Hetafvoegenvandeplatenwordtnietbemoeilijktdoorongeschaafdekanten.Voorhetverbindenvandeplatenendeafwerkingvandenadenbestaandriever-schillendevoegtechnieken.TweeopbasisvangipsbijrechtekantenafgeschuindekantAKenéénmeteenspecialelijm.

Voegverbindingenalgemeen

Bijdubbeleofmeervoudigebeplatingwordtdeeerstelaagaltijd“koud”tegenelkaarbevestigd.Devoegverbindigenkunnenopdriemanierenwordenuitgevoerd:- lijmvoegmethode- gipsvoegmethodevoorrechtekant- gipsvoegmethodevoorAKkant


Ritsmes

Insnijdenmetritsmes

Afbreken Specialespuitmondbijlijmvoegmethode

22�


7.6 Lijmvoegmethode

4/5d=breedtevandelijmstreng

Omeenoptimaleverbindingtussendeplatenteverkrijgen,dienthiervoordedoorde fabrikantaanbevolen lijm teworden toegepast.Dezijkantenvandeplaatdienenstofvrijtezijn.Delijmmagnietincontactkomenmethetregelwerk.Deplatendienenhaaksenvolledigrechtgezaagdtezijn.Hetisbelangrijkdatbijhettegenelkaardrukkenvandeplatendelijmdevoeghelemaalvultenuitdevoegvloeit.Demaximalebreedtevandevoegis1mmenmagniettotnulwordensamengedrukt.

Montagevandeplaten

DeeersteplaatwordtvolledigvastgeschroefdophetmetalenC-profiel(zievoordeprofielen:Hoofdstuk2Bouwstoffen;metalenprofielen).Men dient te beginnen aan de open zijde van het profiel.Daarnawordt de lijmvanuitdekoker indevormvaneenvlakke strengophetmiddenvandezijkantaangebracht.Minimaleverwerkingstemperatuurvandelijmis100C.Omgevingstemperatuurnietlagerdan50C.Detweedeplaatwordtaanéénzijdezodanigondersteunddatdeplatenelkaaraandebovenzijde raken.Deplaatwordtopca.60mmonderdebovenkantmeteenschroef3,9x30mmophetmetalenprofielbevestigd.Alsdeondersteuningwordtverwijderd,druktdeplaatzichdoorzijneigengewichttegendealgeplaatsteplaat,waardoordelijmwordtsamengedrukt.Devolgendeschroevenmoetengelijkmatigvanbovennaarbenedenwordenaangebracht.Hetmonterenkanookwordenuitgevoerdmeteenplatenhevel.Indatgevalwordendeplatenvanuithetmiddengeschroefd.Devoegbreedtedient0,5-1mmtezijn.

afbeeldingen Fermacell

Lijmalseenvlakkestrengaanbrengen


22�

Schroefvolgordevoorhetbevestigenvandeplatenbijgebruikvandeplatenhevelbijdelijmvoegtechniek.Ditgeldtookvoordeondersteplaatlaagbijmeervoudigebeplating.Delijmvoegtechniekwordtalleenbijdebuitenstelaagtoegepast.Bijdubbelebeplatingwordtdetweedelaagminimaal200mmverspringendaange-bracht.Bijdelijmvoegtechniekhoeftdevoegvandetweedelaagnietopdestijltewordenaangebracht.Schroevenca.1mmlatenverzinken.Nahetuithardenvandelijmwordtdeovertolligelijmvolledigverwijderd.Dewandwordtvervolgensafgewerktmetvoegengipsbijdevoegenendeschroefkoppen.

7.7 GipsvoegmethodevoorrechtekantGipsvezelplaten kunnen ookworden afgevoegdmet een speciaal voegengips, ziehiervoordevoorschriftenvandefabrikant.Bijplatenafgewerktmetdegipsvoegmethodedientdevoegbreedtedehelftvandeplaatdiktetebedragen.Platenvan10en12,5mmdikteworden5-7mmuitelkaargemonteerdopdezelfdestijl.Voorplatenvan15en18mmwordtdit7-9mm.Devoegenmoetenvoorhetafvoegenstofvrijzijn.Ermagpaswordenafgevoegdalsdewerkzaamhedeninderuimtediebouwvochtveroorzaken,zoalsstukadorenofhetaanbrengenvanafwerkvloeren,zijnuitgevoerdengedroogd.Deplatenmogennietmeerrestvochthebbendan1,3%.Normaalgesprokenwordtgeenwapeningsbandgebruikt.Alleenbijdikkereafwerk-lagen,bijvoorbeeldstructuurpleister,kanwapeningsbandnodigzijn.Bijdegipsvoegmethodeisachterdevoegaltijdeenondersteuningnoodzakelijk,ookbijhorizontalenaden.

Het afvoegen (zie ookHoofdstuk2,Bouwstoffen; voegmateriaal en afwerksyste-men).Devoegenwordenmetbehulpvaneenpleisterspaanvollediggevuldmetvoegen-gips en glad getrokken.Ookde schroefkoppenworden afgevoegd.Oneffenhedenkunnennaverhardinglichtwordengeschuurd.Nadatdevoegstofvrij isgemaakt,kandetweedelaagwordenaangebracht.Afhankelijkvandegesteldevlakheidseisen(zieHoofdstuk2,Voegmateriaalenafwerksystemen)kunnenextrafinishlagennodigzijn.


22�


7.8 GipsvoegmethodevoorAKkantBijdezemethodewordenplatenmeteenafgeschuindelangskant,AK,gebruikt.Deplatenwordentegenelkaargemonteerd.Schroevenca.1mmonderhetoppervlaklatenverzinken,ditomdeschroefkoppentekunnenafvoegen.Deplatenmogenpaswordenafgevoegdalshetrestvochtgehalteonder1,3%ligt.

Hetafvoegen.Deplatenmoetenvoorhetafvoegenstofvrijzijn.Opdenaadwordteenzelfklevendgaasbandalswapeningaangebracht,daarnawordthetverdieptegedeelte (deAKkant)volledigopgevuldmetvoegengips.Hetisvanbelanghetgipsdoorhetgaas-bandtedrukkenomdev-groefgoedtevullen.

Door het drogen zal het voegengips iets krimpen.Door na droging een tweedelaag aan te brengenwordt dit vlakgestreken.Oneffenhedenkunnen lichtwordengeschuurd.Tevenswordendeschroefkoppengevuld.Afhankelijkvandegesteldevlakheidseisenkaneenbredefinishlaagwordenaangebracht.

Vooralleafvoegmethodesgeldt:bijvlakheidsklasseA,dehoogstekwaliteit,wordthetoppervlakvollediggefilmdmeteendaartoegeschiktfinishmateriaal.

Bijenkelebeplatingnadentegenoverelkaar

afbeeldingen Fermacell



228

7.9 Bevestigingsmogelijkhedenvan gipsvezelplatenopmetalenprofielen (bronFermacell)

Bijenkelebeplatingwordendeplatengeschroefd.Bijdubbeleofmeervoudigebeplatingkunnendeplatengeschroefdwordenopdeonderconstructieofopdeeerstebeplatingenopdevolgendebeplatingengeniet.Indiendeplatenwordengeschroefd,komtdenaadaltijdterplaatsevanhetprofiel.Denadenverspringenperlaagperprofielveld.Indiendeplatenwordengeniet,ver-springendeplatenperlaagminimaal200mm.Zieonderstaandedetails.Deprofielaf-standenzijnvoorwandenafhankelijkvandeplaatdikte;maximaal50xplaatdikte.

Enkelebeplatinggeschroefd

Dubbelebeplatinggeschroefd Dubbelebeplating,buitensteplaatopdeondersteplaatgeniet

Drievoudigebeplating,detweedeendederdeplaatopdeonderstegeniet


22�


Ookishetzeergoedmogelijkdebuitenstebeplatingopdeondersteteschroevenzonderdatdeschroefinhetprofielwordtbevestigd.

TABEL:Type,lengteenh.o.h.-afstandvanbevestigingsmiddelenbijdebevestigingvanplaatopplaatinwandconstructies.

TABEL:Maximaleh.o.h.afstandenvandestijleninwandenmetgipsvezelplatenbijverschillendeplaatdiktes.Mateninmm.

SchroevenGipsvezelplatenwordenbevestigdmetspecialeschroeven.Afmetingen3,9x19;3,9x22;3,5x30;3,9x30;3,9x40en3,9x55

Gipsvezelschroef.

Dubbelebeplatinggeschroefd Dubbelebeplating,buitensteplaatopdeonderstegeniet

Plaatopbouw Spreidnieten, verzinkt en geharst Schroeven d = 3,9 mm, h.o.h.-afstand d=1,5mm,h.o.h-afstand rijen≤400mm rijen≤400mm lengte in mm afstand in mm lengte in mm afstand in mm10,0mmop10,0mm 18-19 150 30 25010,0mmop12,5mm

12,5mmop12,5mm 21-22 150 30 25012,5mmop15,0mm

15,0mmop15,0mm 25-28 150 30 25018,0mmop18,0mm 31-34 150 45 250


Dikte10,0 mm Dikte12,5 mm Dikte15,0 mm Dikte18,0 mm

500 625 750 900


230

TABEL:Veelvoorkomendewandtypesmetwaardenbrandwerendheidengeluidsisolatie(bronFermacell).

Wandtype Beplating Breedte Totale Minerale Brandwerend Geluids- perzijde profielen wanddikte wol(mw)mm/ heidin isolatie mm mm mm kg/m3 minuten Rw in dB

50 75 40/40 30 48 75 100 zonder mw 30 43 40/20 30 51 60/20 30 54 60/55 60 5412,5 100 125 zonder mw 30 43 40/20 30 51 60/20 30 54 75/45 60 54 125 150 zonder mw 30 43 100/20 30 55

12,5 + 10.0 50 95 50/50 90 5912,5 + 12.5 50 100 50/50 90 5912,5 + 10.0 75 120 50/50 90 6012,5 + 12.5 75 125 zonder mw 60 54 50/50 90 6012,5 + 10.0 100 145 50/50 90 6012,5 + 12,5 100 150 zonder mw 60 56 50/50 90 6012,5 + 10,0 125 170 80/30 90 6212,5 + 12,5 125 175 zonder mw 60 56 80/30 90 62

12,5 + 12,5 + 10,0 100 170 80/50 180 6312,5 + 12,5 + 10,0 125 195 80/50 180 64

12,5 + 10,0 2 x 50 150 50/50 90 6212,5 + 12,5 15512,5 + 10,0 15512,5 + 12,5 16012,5 + 10,0* 155* 59*12,5 + 12,5* 160*12,5 + 10,0 2 x 75 200 6412,5 + 12,5 20512,5 + 10,0 20512,5 + 12,5 21012,5 + 10,0* 205* 60*12,5 + 12,5* 210*

*=Profielenzijngekoppelddoormiddelvanstrokengipsvezelplaatop1/3wandhoogtemeteenmaximumafstandvan1500mm.


231


Koppeling van de stijlen door middel van stroken 12,5 mmgipsvezelplaat300mmhoog,op1/3en2/3vandehoogtemeteenmaximumafstandvan1500mm.

7.10Voorzetwanden(zieookHoofdstuk4)

Soortenvoorzetwandenmetgipsvezelplaten

OnderconstructiemetC-profielbevestigdaanachterwand.

OnderconstructiemetC-profielopafstandhouder/montagebeugel.Hetisaantebevelentussenmuurenafstandhouderakoestischbandaantebrengen.

Enkelesoortenafstandhouders/montagebeugels.

OnderconstructiemetC-profielvrijvanachterwandenkelebeplating.

OnderconstructiemetC-profielvrijvanachterwanddubbelebeplating.



232


TABEL:VoorzetwandenDegeluidsisolatievanvoorzetwandenisafhankelijkvandeachterliggendeconstructie.

Type voorzetwand Beplating Breedte Minerale Brandwerend inmm profielen Wanddikte wolmm/kg/m3 heid in

mm minuten

75 87,5

12,5 50/20 -

100 112,5

75 97,5

12,5 + 10,0 50/20 30

100 122,5

75 105,0 75/30

15,0 + 15,0 60

100 130,0 100/30

75 115,0 60/40

15,0 + 2 x 12,5 90

100 140,0 100/30

233


7.11 SchachtwandenSchachtwand

Beplating:12,5mm+10mmBrandwerendheid30minuten

Schachtwand

Beplating:15,0mm+2x12,5mmBrandwerendheid90minuten

Schachtwanden en voorzetwanden hebben veelgemeen. Het grote verschil zit in de toepassing.Voorzetwandenstaanaltijdvóóriets.Erisaltijdeenachterconstructieaanwezig.Dit isniethetgevalbijschachtwanden.Schachtwandenstaanrondeenope-ningineenvloer.Deeisen liggenookanders,omdatbijvoorzetwan-dendeachterliggendeconstructiemeetelt.Ditkanbijschachtwandendusniet.De opbouw van een schachtwand kan verschillen.Meestalisaanéénzijde,debuitenzijde,eenbeplating(zieboven).Wilmentocheenvolledigewandopbouwdanisnevenstaandemethodeeenmogelijkheid.

Erdientwelrekeningmeetewordengehoudendatuitoogpuntvanbrandwerendheiddelaagaandebinnen-zijdevanminimaal10mmdikonbrandbaarmateriaalmoetzijn.Gipsvezelplaatisdannietgeschikt!Dezewordennietalsonbrandbaarbeschouwd.Hetmateri-aalmoetklasseA1zijn.Bijvoorbeeldeengipsplaatmeteenglasvliesinplaatsvankarton.Bovenstaandekanuiteraardookmetmeerderelagenbeplatingwor-denuitgevoerd.

1 2

3 4


23�

TABEL:Geluidsisolatieschachtwandenmetgipsvezelplaten

MW=mineralewol,inditgevalsteenwol.D=dubbeleprofielen,inditgevalmetderuggentegenelkaar.EisinhetBouwbesluit:maximalegeluidsniveauwaarde30dB(A).Indiendewaardevanhetgeluidsniveauindeschachtbekendis,kandejuisteschachtwandwordengekozen.

Aansluitingen(bronFermacell)

Afbeelding Type Opbouw Massa Frequentie Rw

125 250 500 1000 2000 4000

C-1/45/57,5 1 x 12,5 14,0 kg/m2 18 22 26 30 33 27 30

C-2/45/70 2 x 12,5 28,0 kg/m2 24 28 32 36 39 33 36

SW:D-1/45 1 x 12,5 + MW40 + 40 mm MW 16,0 kg/m2 18 22 27 34 40 36 32 schachtzijde SW:D-2/45 2 x 12,5 + MW40 + 40 mm MW 30,0 kg/m2 24 28 33 40 46 42 38 schachtzijde

Beplatingdient5mmvrijgehoudentewordenvanaansluitingen

Cellenband/akoestischband


23�


Zij-aansluiting

Debesteresultatenwordenverkre-genindiendeeerstelaagwordtaf-gekit,goedeakoestischeoplossing,endetweedelaagwordtafgegipst,goedebrandwerendeoplossing.Geldtookvooronderstaanddetail.Brandwerendheidminimaal60minuten.

Bovenaansluiting

Goedeakoestischeenbrandwerendeoplossing.

Letop:platenmogennietaanboven-ofonderregelwordengeschroefd.

Elastischekit

Gipsvoeg

GipsvoegElastischekitvoeg



23�

7.12GlijdendeplafondaansluitingenIndemeestegevallenisgeenglijdendeplafondaansluitingnodigomdateendoorbuigingvandebovengelegenvloer<10mmwordtopgevangendoordewandzelf.Immerszoweldeplatenalsdeprofielenzijn10mmkorterdandeafstandvanvloertotvloerendeplatenwordennietaandebovenenonderregelgeschroefd.Zieookdemontagevoorschriftenvandefabrikanten.Wordteendoorbuigingverwacht≥10mmdanzijnspecialevoorzorgsmaatregelennoodzakelijk.Krachtenvanuitderuwbouwmogennooitwordenovergebrachtopnietdragendescheidingswanden.Onderstaandvolgenenkeleprincipedetailsvanglijdendebovenaansluitingenmetbrandeisen.

Glijdendeplafondaansluitingen,bewegingsmaatAisinmm.

(afbeeldingen Fermacell)Brandwerendheid30minuten Brandwerendheid90minuten

≥20

Hetpakketstrokenwordenterbreedtevandeboven-regel gezaagd.Zeworden onderling verlijmd ofmetnietenof schroevenaanelkaarbevestigd.Hetgeheelwordtgelijktijdigmetdebovenregelaanhetruwbouw-plafondbevestigdh.o.h.maximaal700mm.Dediktevanhetpakketishettotaalvandeverwachtedoorbuigingendeoverlappingvandewandplaten.Inverbandmetdevereistebrandwerendheidisdebreedtevandestrokenminimaal50mm.Dewandplatenwordenzodanigopmaatgesnedendattussen onderkant vloer en bovenkant beplating eenvoeg overblijft gelijk aan de te verwachten doorbui-ging-A-vandevloer.Deoverlappingtussenderandvandeplaatendestrokenisminimaal20mm.Depla-tenmogenalleenopdeC-stijlenwordenbevestigd.Debovenste schroeven dienen op demaat -A- onder debovenregeltewordengeschroefd.

≥20



23�


7.13GlijdendegevelaansluitingenGevelskunnenonderinvloedvanwindbelastingeendrukkendeofzuigendebeweginguitoefenenopaansluitendebinnenwanden.

Enkeleprincipedetailsomdezebewegingenoptekunnenvangen.

Enkelebeplating1x12,5mm Dubbelebeplating2x12,5mmBrandwerendheid30minuten Brandwerendheid90minuten

7.14DilatatievoegenDilatatieszijnnodigindien:- bouwkundigedilatatiesaanwezigzijn;- inlengterichtingmeerdan8meteraaneengeslotenplaatoppervlakaanwezigisbijgipsvoegen;- inlengterichtingmeerdan10meteraaneengeslotenplaatoppervlakaanwezigisbijlijmvoegen.

Bijdilatatiesdientextraaandachttewordenbesteedaanbrandeisen.Terplaatsevandevoegdientminimaaldezelfdeplaatdikteaanwezigtezijnalsbijderestvandewand.

Onderstaanddetailismogelijkindienergeenbrandeisenzijn.

Dilatatiekanmetspecialestripswordenafgewerkt.



238

Dilatatiedetailsmetbrandeisen.

Terplaatsevandevoegdezelfdeplaatdiktealsderestvandewand.Beplating1x12,5mm.


Terplaatsevandevoegdezelfdeplaatdiktealsderestvandewand.Beplating2x12,5mm.


Vloeraansluitingenopzwevendedekvloer

Tervoorkomingvanflankerendgeluidsoverdrachtviadevloer,dezwevendedekvloeronderdewanddilateren.


23�


7.15WandafwerkingZievoortabelAfwerkingsniveausvaninhetwerkaftewerkengipsvezelplatenopwandenenplafonds:Hoofdstuk2,Afwerksystemen.

Gipsvezelplatenkunnenopvelemanierenworden afgewerkt, bijvoorbeeld schil-derenofbehangen,betegelenofbepleisteren.Vantevorendienttewordenvastgesteldofhetoppervlakgeschiktis.Algemeen:Hetoppervlakmoetdroogenstofvrijzijn.Ditgeldtookvoordevoe-gen.

Voordatwordtbegonnenmoetextraaandachtwordengeschonkenaandevolgendepunten.- Restengips,cementendergelijkemoetenzijnverwijderd.- Krasseneneventuelebeschadigingenmoetenzijngeëgaliseerd.- Alleafgevoegdenadenenschroefkoppenmoetengladeneventueellicht nageschuurdzijn.- Deplatenmoetendroogzijn.- Stofmoetzorgvuldigzijnverwijderd.

ConditiesopdebouwplaatsDevochtigheidvandegipsvezelplatenmoetvóórhetafwerkenonderde1,3%lig-gen.

SchilderwerkOpgipsvezelplatenkunnenallealgemeengebruikelijkeverfsoortenwordentoege-past,zoalslatex-endispersieverf.Eenlatexverfmoetvoldoendedekkendwordenaangebracht.

BehangenAllesoortenbehang,ookstructuurbehang,kunnenmetdejuistebehanglijmwordenaangebracht. In tegenstelling tot gipskartonplaten hoeven gipsvezelplaten niet tewordenvoorgestrekenomhetbehanglatertekunnenverwijderen.Hetgebruikvaneenvoorstrijkmiddel isalleennodig indiende fabrikantvanhetbehangditvoorschrijft.

StructuurpleisterIndienstructuurpleisteropdegipsvezelplatenwordtaangebrachtmoetendegips-voegen (niet deAKkant) extravan eenwapeningsband tewordenvoorzien.Bijlijmvoegenisditnietnodig.De structuurpleisters moeten volgens voorschrift van de fabrikant worden ver-werkt.



2�0

Tegels

Inbadkamers,waardeoppervlakkenregelmatignatworden,dienendetegelsmetwatervaste tegellijm tewordenaangebracht.Hierondereenwaterdichte laagaan-brengen.Wandoppervlakkendienen totminstens 2meter bovendouche- of bad-vloerwaterdichttewordenafgewerktbijvoorbeelddoormiddelvantegels.Bijeendouchemoetdeafdichting totminstens300mmbovendehoogste standvandedouchekopwordenaangebracht.Alleonderaansluitingenvandewandaandevloermoetenovereenhoogtevanminimaal150mmwaterdichtwordenafgewerktdoormiddelvanbijvoorbeeldeenzelfklevendkimband.Deverticale tegelnaden indehoekenmoetenwordenafgedichtmeteenwaterdichte,flexibele,schimmelwerendekit, bijvoorbeeld siliconen.Dit geldt ookvoor alle horizontale aansluitingenvanwandaandevloer,douchebakofbad.

Detailaansluitingbad

WaterdichtelaagWatervastetegellijmTegelsWaterdichte,flexibelekitvoeg,bijvoorbeeldsiliconen.

Oppervlakkendieregelmatignatworden Oppervlakkendieweinignatworden

Akoestischband


2�1


7.16Hetbuigenvangipsvezelplaten (bronFermacell)

Netalsbijgipskartonplatenishierbijvoorzichtigheidgebodenenishetnoodzake-lijkdevoorschriftenvandefabrikantoptevolgen.De straalwaarover gipsvezelplaten kunnenworden gebogen is ten opzichte vangipskartonplatenbeperkt.Dedikteis10,0of12,5mmendeplatenzijnverdiepings-hoog.

Bijeenstraalvan1000-4000mmisdeafstandvandeonderconstructiemaximaalh.o.h.250mmendeplatenmoetennatwordengebogen.Deplatenmoetenminstens10uurwordenbevochtigd,waarnazeopmallenvoorzichtigindegewenstestraalwordengebogen.Nadrogingbehoudendeplatendegebogenvorm.

Bijeenstraal≤1000mmmoeteengespecialiseerdbedrijfwordeningeschakeld.Erkunnenlossekwartofhalveschaalconstructiesinprefabvormwordengemaaktvoorhet,bijvoorbeeld,bekledenvankolommen.

Bovende4000mmkunnendeplatendroogwordengebogenen isdemaximaleafstandvandeonderconstructieh.o.h.300mm.Deplatenwordendwars,dushori-zontaal,opdeonderconstructiegeschroefd.

(afbeeldingen Fermacell)



2�2

7.17Kolomenliggerbekledingstalenprofielen(zieookHoofdstuk5) (bronFermacell)

OokgipsvezelplatentypeGFkunnenwordentoegepastalsbrandwerendebekledingvanstaalconstructies.

Tabelbrandwerendheidbovenstaandeconstructiesbijprofielfactor≤300m-1

Tabelbrandwerendheidstalenkolombijprofielfactor≤300m-1

Bijmeerdereplaatlagendienenallelagenafzonderlijkindeonderliggendeplaattewordenbevestigdendenadenminimaal400mmtenopzichtevanelkaarteverspringen.

30 minuten 60 minuten 90 minuten 120 minuten

Plaatdikte Plaatdikte Plaatdikte Plaatdikte

10 mm 10 mm + 10mm 15 mm + 12,5 mm 18 mm + 18 mm

30 minuten 60 minuten 90 minuten 120 minuten 180 minuten

Plaatdikte Plaatdikte Plaatdikte Plaatdikte Plaatdikte

10 mm 10 mm + 10mm 2 x 15 mm + 1 x 12,5 mm 4 x 15 mm 5 x 15 mm


2�3


7.18Kolomenliggerbekledinghouten balkenenkolommen (bronFermacell)

Houtenbalkdriezijdigbekleed, Houtenkolomvierzijdigenkelebeplating bekleed,dubbelebeplating

Tabelbrandwerendheid

Deconstructieveafmetingenvanhoutenbalkenenkolommenwordendoordeconstructeurbepaald.Denadenvandeplatendienenookhierminimaal400mmtenopzichtvanelkaarteverspringen.

30 minuten 60 minuten

Plaatdikte Plaatdikte

10 mm 10 mm + 10mm



2��

7.19PlafondsmetgipsvezelplatentypeGF opstalendraagconstructie. (éénlaagshomogeen,bronFermacell)

Ditsoortplafondszijnnietbeloopbaar.Zievoorprofielenenophangconstructies:Hoofdstuk2,Bouwstoffen:metalenpro-fielen

Voorhetvervaardigenvanverlaagdeplafondszijndiversesystemenverkrijgbaar,zieHoofdstuk2enHoofdstuk6.Indezehoofdstukkenwordtingegaanopdever-schillende mogelijkheden wat betreft profielen, snelhangers, kruisverbinders enophangdraden.

Deconstructievanhetplafondmoetzodanigwordenuitgevoerddatdedoorbuigingvan1/500vandeoverspanningnietwordtoverschreden.Inonderstaandetabellenismetdieeisrekeninggehouden.

Tabelmaximaleafstandenaplaatdragendprofiel(bronFermacell)

Afstandbnoniusafhangers

Overspanningcplafondprofiel60/27

Overspanningaplaatdragendplafondprofiel60/27

Constructie Maximale h.o.h.-afstand a plaatdragend profiel in mm

Horizontaal vlak Plaatdikte Plaatdikte Plaatdikte Plaatdikte10,0 mm 12,5 mm 15,0 mm 18,0 mm350 435 525 630

Schuin dakvlak 400 500 600 720100-500

(afbeeldingen Fermacell)


2��


Tabelmaximaleafstandenbvandehangers

Tabelmaximaleafstandencvandeplafondprofielen

Tabelmaximaleschroefafstanden,schroefdikted=3,9mm

Deschroevenmoetenzodanigindegipsvezelplaatzijnverzonkendatdeschroefkopkanwordenopgevuldmeteenvoegmateriaal.Deplatenmoetenspanningsvrijwordenaangebracht.Datkanwordenbereiktdoordeplatenvanuithetmiddenteschroeven.Deplatendienenstevigtegendeonder-constructietewordengedrukt.Eenplatenliftkanhieruitkomstbieden.

PlatenliftDeplatenwordenmetbehulpvandeplatenliftstevigtegendedraagconstructiegedrukt.

Maximale h.o.h.-afstand b van de hangers in mmEnkele beplating tot 15 kg/m2 Dubbele beplating tot 30 kg/m2 Meervoudige beplating tot 50 kg/m2

900 750 600

Maximale h.o.h.-afstand c van het plafondprofiel in mmEnkele beplating tot 15 kg/m2 Dubbele beplating tot 30 kg/m2 Meervoudige beplating tot 50 kg/m2

1000 1000 750

Plaatdikte in mm Schroefdikte in mm Maximale h.o.h-afstand in mm

1 x 10,0 30 20 1 x 12,5 30 20 1 x 15,0 30 20 1e laag 10,0 30 30 2e laag 10,0 45 20 1e laag 12,5 30 30 2e laag 12,5 45 20 1e laag 15,0 30 30 2e laag 12,5 of 15,0 45 20



2��


7.20PlafondaansluitingenBijplafondaansluitingenmetgipsvezelplaten tegenanderebouwstoffen, zoalsbijvoorbeeldmetselwerkofbeton,dient eenscheidingtewordenaangebrachttussendeverschillendebouwmaterialen.Ditomeenstarreverbinding,metkansopscheuren,tevoorkomen.Onderstaandenkelevoorbeelden.

Brengplakstroken,bijvoorbeeldakoestischband,aanophetconstructievedeelvóórhetbeplaten.Destrokenstekenbuitenhetplaatoppervlak.Alsvoegbreedte5-7mmaanhouden.Devoegwordtgevuldmetvoegenvuller.Nahetuithardenwordendeplakstrokenafgesneden.

Dekitvoegdient5-7mmbreedtezijn.Derandvandeplaatmoetwordenvoor-gestreken.Dekitdientblijvendelastischtezijn.Inditgevaleninhetbovenstaandemaggeenbeweginguitderuwbouwteverwachtenzijn.

Hierbijwordtdevoegafgedichtmeteenhoekprofiel.Deplaatwordtnietophethoekprofielgeschroefd.

HierbijisdeaansluitingdoormiddelvaneenU-profiel.Devoegwordtafgekitmeteenelastischblijvendekit.

Aansluitingmetscheidingsstroken

Aansluitingmetelastischekit

Aansluitingmet∟profiel

AansluitingmetU-vormigrandprofiel

2��


7.21DilatatiesinplafondsDilatatieswordeniniedergevalaangebrachtdaarwaarderuwbouwisgedilateerd.Ookwordenplafondsgedilateerdbijeenlengtevanmaximaal8meter.

Dilatatiemetbrandeisen.Deplaatstrokenwordenéénzijdigverlijmdengeschroefd.Brandwerendheid30minuten.Plaatdikteminimaal18,0mm.

Dilatatiemetbrandeisen.Deplaatstrokenwordenéénzijdigverlijmdengeschroefd.Brandwerendheid60minuten.Plaatdikteminimaal2x15,0mm.

Dilatatiezonderbrandeisen.Dilatatiewordtafgedichtmetspeciaalprofiel.


2�8

7.22Bevestigenenophangenvanvoorwerpenaangipsvezelplaten (ZieookHoofdstuk2:Bouwstoffen,bevestigingsmiddelen)

Demeestevoorwerpenkunnendirectaandegipsvezelplaten,meteenminimumdiktevan10,0mm,wordenbevestigddoormid-delvanspijkers,schilderijhaken,schroevenofspecialepluggen.Zievoormaximalebelastingenonderstaandetabellen.Zwaarderevoorwerpenmoetenwordenbevestigdmetachterhoutofspecialeconstructiesdieindewandwordenopgenomen.

Tabel:schilderijhaakmetéénspijker

Tabel:schilderijhaakmettweespijkers

Tabel:schilderijhaakmetdriespijkers

Desterktevandehakenendemaximalebelastingisafhankelijkvanhetmerk.Devoorschriftenvandefabrikantvandehaakdienentewordenopgevolgd.

Schilderijhaken

Plaatdikte in mm Maximale belasting in kg

10,0 1512,5 1715,0 1818,0 2012,5 + 10,0 20


10,0 2512,5 2715,0 2818,0 3012,5 + 10,0 30


10,0 3512,5 3715,0 3818,0 4012,5 + 10,0 40


2��


Hollewandpluggen

De beschikbaarheid van hollewandpluggen is zeer divers.Het principe voor hetdraagvermogenvanditsoortpluggenligtinhetvormenvaneenknoopofhetsprei-denvandeplugaandeachterzijdevandeplaat.

HetvormenvaneenknoopHetspreidenvaneenplug

Lichte enmiddelzware lasten, zoals bijvoorbeeld boekenrekken, hangkasten, vi-trinesendergelijke,kunnendirectmethollewandpluggenaandegipsvezelplatenwordenopgehangen.Deafstandtussendepluggenmoetminimaal500mmzijn.Onderstaandtabellenmetprincipebelastingen.Dewerkelijkemaximalebelastingendienentewordenopgegevendoordepluggenfabrikant.

Pluggenvoorplafonds


10,0 4012,5 5015,0 5518,0 5512,5 + 10,0 60


10,0 2512,5 3015,0 3518,0 4012,5 + 10,0 40

Kantelpluggen

Tuimelpluggen


Voorhetaanbrengenvanlastenaanplafondszijnbovenstaandepluggenvanmetaalgeschikt.


2�0

Voorhetbevestigenvanzwareen/ofdynamischebelastingenzoalssanitair,waar-onderwastafels,hangtoilettenendergelijke,moeteninwandenmetgipsvezelplatenextravoorzieningenwordengetroffen.Hiervoorkangebruikgemaaktwordenvanintebouwenprefabsanitairdragersvoorhangtoilettenofachterhoutvoorwastafels.

Oplossingmet”achterhout”:Bijvoorbeeldmultiplexstrokenmini-maal 18mm dik en 300mm hoog.Hierop kunnen met stokschroeven lichte wastafels worden bevestigd.Het achterhout ligt vlak met deachterkantvandegipsvezelplaat.


7.23OphangenvanzwaresanitairevoorwerpenVoorhetophangenvanzwaresanitairevoorwerpenzijnverschillendeprefabsystemenopdemarkt.DezeframespassentussendeC-profielenvandewandenenwordenvolgensdeaanwijzingenvandefabrikantopdevloerenaandeprofielenbevestigd.Debevestigingopdevloermoetaandeconstructievevloerennietopdeafwerkvloergeschieden.

Onderstaandenkelevoorbeeldenvansanitairstandaards.

Sanitairstandaard Standaardvoorwastafel Standaardvoorhangtoilet

2�1


7.24Gipsvezelplatenophoutenonderconstructie, niet-dragendewanden.(bronFermacell)Inplaatsvan stalenprofielen, zoalsbehandeld inhet voorgaande,wordengipsvezelplatenookveelvuldig toegepastop eenhoutenonderconstructie,zowelvoorwandenalsplafonds.Deplatenkunnenmetnieten,spijkersofschroevenopdeonderconstructiewordenbevestigd.Deeerstelaaggipsvezelplatenwordensymmetrischvanwandtotwandaangebracht.Denadenbevindenzichtegenoverelkaaropdezelfdestijl.Bijenkelebeplatingaltijdeenondersteuningachterdenaadaanbren-gen.Bijmeerderebeplatingverspringendenadenvanafdeeerstelaagmetminimaal200mm.

Naden1elaagtegenoverelkaar Naden2eenvolgendelagenverspringendaanbrengen, minimaal200mm

Denadenwordenalslijmvoegen,AK–voegenofgipsvoegenuitgevoerd.Zieookvoegverbindingenalgemeenopbladzijde225.

Lijmalseenvlakkestrengaanbrengen

4/5d=breedtevandelijmstreng

TABEL:Maximale h.o.h.-afstanden van houten stijlen in niet-dragendewandenmet gipsvezelplaten bij verschillendeplaatdiktes.Mateninmm.

Dikte10,0 mm Dikte12,5 mm Dikte15,0 mm Dikte18,0 mm

500 600 750 900



2�2

TABEL:Type,lengteenh.o.h.-afstandvanbevestigingsmiddelenbijniet-dragendewandenmethoutenstijlen.

Afstandentotplaatrandenenbalkranden,bijdragendestijlen.d=diameterspijkersenschroeven.


Plaatopbouw/ Nieten, verzinkt en Spijkers,verzinkt en Schroeven d = 3,9 mmconstructie geharstd≥1,5mm geharstd≥2,2mm

Hout1laag Lengteinmm Afstandinmm Lengteinmm Afstandinmm Lengteinmm Afstand in mm

10,0mmStijlenh.o.h.500mm12,5mmStijlenh.o.h.600mm15,0mmStijlenh.o.h.600mm18,0mmStijlenh.o.h.600mm

≥30

≥35

≥44

≥50

200

200

200

200

≥30

≥35

≥44

≥50

200

200

200

200

30

30

45

45

250

250

250

250

Hout2lagen1elaag12,5mm2elaag10,0mmof12,5mm

≥35

≥50≥44

≥60

400

200400

200

≥35

≥50≥44

≥60

400

200400

200

30

4545

45

400

250400

250

1elaag15,0mm2elaag12,5mmof15,0mm

≥5xd

≥7xd≥7xd

2�3


TABEL:Veel voorkomendeniet-dragendewandtypesmet houten stijlenmetwaardenbrandwerendheid engeluidsisolatie.(bronFermacell)

Wandtype Beplating per Afmeting Totale Minerale Brandwerend Geluids-zijde mm stijlen wanddikte wol mm/kg/m3 heid in isolatie

mm mm minuten Rw in dB

10,0 40 x 60 80 40/30 30 47

40 x 80 100 40/30 30 47

12,5 40 x 60 85 40/30 30 47

40 x 80 105 40/30 30 47

12,5 38 x 89 114 90/35 60 47

12,5 + 10,0 40 x 60 105 50/50 90 54 40 x 80 125 50/50 90 54

12,5 38 x 89 215 2 x 90/35 60 60

12,5 + 10,0 40 x 60 170 50/50 90 68 40 x 80 210 50/50 90 68

12 5 50 x 80 105 - 30 41

12,5 + 10,0 50 x 80 125 - 60 48

12,5 + 10,0 + 10,0 50 x 80 145 - 90 54


2��

7.25 Plafondsmetgipsvezelplatenophoutendraagconstructie. Ditsoortplafondszijnnietbeloopbaar.

TABEL:maximaleafstandenaplaatdragendelattenofbalken(bronFermacell)

a

b

c

Constructie Maximale h.o.h.-afstand a plaatdragende lat in mm

Horizontaal vlak Plaatdikte Plaatdikte Plaatdikte Plaatdikte10,0 mm 12,5 mm 15,0 mm 18,0 mm350 435 525 630

Schuin dakvlak 400 500 600 720100-500


2��


TABEL:maximaleafstandenbvandehangers

TABEL:maximaleafstandencvandedraagbalken

TABEL:Type,lengteenh.o.h.-afstandvanbevestigingsmiddelenbijplafonds

Opmerking

Vandedrielaagse,homogenegipsvezelplaatendedrielaagsesandwichgipsvezelplaatzijnafgezienvanhetgewichtgeenanderewaardenbekenddandievandeéénlaagse,homogenegipsvezelplaat.Demeestewaardenzullendanookovereenkomenmetdeéénlaagse,homogeneplaat.Navraagenverzoekenomgegevens,bijdedesbetreffendeleveranciers,heeftgeenresultaatopgeleverd.OokindeEuropesenormNENEN15283-2wordtgeenonderscheidgemaaktenalletypeplatendienenaandezenormtevoldoen.

Maximale h.o.h.-afstand b van de hangers in mmAfmeting basislat in mm Enkele beplating Dubbele beplating

30 x 50 1000 85040 x 60 1200 1000

Maximale h.o.h.-afstand c van de draagbalken in mmAfmeting draagbalk in mm Enkele beplating Dubbele beplating

48 x 24 700 600

50 x 30 850 750

60 x 40 1100 1000

Plaatopbouw/ Nieten, verzinkt en Spijkers,verzinkt en Schroeven d = 3,9 mmconstructie geharstd≥1,5mm geharstd≥2,2mm

Hout1laag Lengteinmm Afstandinmm Lengteinmm Afstandinmm Lengteinmm Afstand in mm

10,0mm12,5mm15,0mm

≥30≥35≥44

150150150

≥30≥35≥44

150150150

300300450

200200200

Hout2lagen1elaag10,0mm2elaag10,0mm1elaag12,5mm2elaag12,5mm1elaag15,0mm2elaag12,5of15,0mm

≥30≥44≥35≥50≥44≥60

300150300150300150

≥30≥44≥35≥50≥44≥60

300150300150300150

300450300450450450

300200300200300200



2��

NawoordHandboekDrogeAfbouwAlhoewelaandeinhoudvandezeuitgavedeuiterstezorgisbesteedkunnenfoutenenofonvolledighedennietwordenuitgesloten.Het BedrijfschapAfbouw zowel als de auteur aanvaarden derhalve geen enkeleaansprakelijkheid,ooknietvoordirecteofindirecteschade,doorofverbandhou-dendemetdetoepassingvaninformatieuitdezeuitgave.

Hetisaantebevelendevermeldebronnenteraadplegeninverbandmeteventuelewijzigingenofaanvullingen.Dezeuitgaveissamengesteldaandehandvandehuidigestanddertechniek.Voortschrijdendinzichtkanleidentotaanpassingvandewaardenopgenomenindetabellen.HetisdanookraadzaambijhetBedrijfschapAfbouwteinformerenofdegegevensnogcorrectzijnalvorensovertegaantotgebruikhiervan.Dewaardenvoorgeluidsisolatieenbrandwerendheidzijnoflaboratoriumwaardenofberekendewaardenenzijnderhalveindicatief.Voorpraktijkwaardenkunnendeaanwijzingenindezeuitgavewordengevolgd.De juistepraktijkwaardekanuitsluitendwordenverkregendoor indepraktijk tetesten.

HetBedrijfschapAfbouwsteltopmerkingen,aanvullingenendergelijkenaaraan-leidingvandezeuitgavezeeropprijs.

Nawoord

2��


Literatuurlijstengeraadpleegdedocumentatie

CaSo42H2O,BertterLaan LafargeGipsBV

TechnischedocumentatieLafarge LafargeGipsBV

TechnischedocumentatieRockwool RockwoolBeneluxBV

TechnischedocumentatieIsover Saint-GobainIsoverBV

TechnischedocumentatieDingemans DingemansElementenbouwBV

TechnischedocumentatieKnauf KnaufBV

TechnischedocumentatieFermacell XellaDroogbouwSystemenBV

TechnischedocumentatieCMC ChicagoMetallicContinental

TechnischedocumentatieArmstrong ArmstrongBuildingProducts

TechnischedocumentatieRockfon RockfonBV

TechnischedocumentatieOWA OWABeneluxBV

TechnischedocumentatieAPI AcousticalProductsInternationalBV

JellemaBouwkundedeel7a1984 Waltman

Allesovergips NBVG

TrockenbaumitGipskartonplattenTeil1 IndustriegruppeGipskartonplatten

Gips-Datenbuch BundesverbandderGipsindustrieE.V.

TrockenbaupraxismitGipskartonplattensystemen,HarroBöker RudolfMüller

TrockenbauAtlas,Becker,Pfau,Tichelmann RudolfMüller

TabellenbuchTrockenbau,Wricke,Müller B.G.Teubner

Brandveiligheidstaalconstructies,Twilt/Witteveen StaalcentrumNederland

WetenschappelijkrapportTNO/K.U.Leuven

rapportnr.PV4335/DGT-RPT-020029 LafargeGipsBV

RapportPeutz,RA708-5 LafargeGipsBV

Bouwfysica1983,A.C.vanderLinden Waltman

Bouwfysica,termenenbegrippen StichtingBouwresearch

Warmte-envochttransportinbouwconstructies,

doorE.TammesenB.H.Vos KluwerTechnischeBoeken

Gipskartonplatten,HellmutHanusch RudolfMüller

Trockenbau,dasHandbuch LafargeGipsGmbH

Handboekhoutskeletbouw Centrumhout

Brochurevoorzetwanden StichtingBouwresearch

Eigenschappenvanbouw-enisolatiematerialennr.9,3edruk StichtingBouwresearch

Literatuurlijst en geraadpleegde documentatie


2�8

Normen Praktijkrichtlijnen Beoordelingsrichtlijnen

NEN-EN520 NPR5086 BRL1003

NEN-EN15283-1 NPR2068 BRL1009

NEN-EN15283-2 BRL1102

NEN-EN13964 BRL1308

NEN-EN14190 BRL2212

NEN-EN14195 BRL2880

NEN-EN14246 BRL4511

NEN-EN14496

NEN-EN14566

NEN-EN13501-1

NEN-EN13501-2

NEN-EN13815

NEN-EN13950

NEN-EN13963

NEN-EN13162

ETAG003

NEN6072

NEN6073

NEN1070

NEN1068

Literatuurlijst en geraadpleegde documentatie

Kaft Handboek droge Afbouw

Documents

Transcript of Kaft Handboek droge Afbouw