Invitational ConferenceVerkenning

Zorgstandaard kanker

29 september 2009, Maarssen

Programma• Opening, Reinout van Schilfgaarde • Integrale zorg voor mensen met kanker, Els Borst• Programmatische aanpak chronisch zieken, Eric Koster• Kaders zorgstandaard, Reinout van Schilfgaarde• Verkenning zorgstandaard kankerzorg, Ella Visserman

Lunch

• Workshoprondes 1 en 2Pauze

• Terugkoppeling en vooruitblik, Reinout van Schilfgaarde

Workshops

Workshop 1 = Geel Eén zorgstandaard voor Kankerzorg

• Workshop 2 = Blauw De vorm van een zorgstandaard Kankerzorg

Workshop 3 = RoodAlle fasen van kanker in één

zorgstandaardWorkshop 4 = Groen

Iedereen is voor een zorgstandaard

Integrale zorg voor mensen met kanker

Els Borst

Met elkaar voor elkaar, beleidskader chronische aandoeningen

Eric KosterCluster coördinator chronische ziekten en screeningen, directie PGLid Kernteam vernieuwing chronische zorg

Chronisch ziekenbeleid:

1. Waarom2. Ambitie3. Visie4. Inzet

Cliënt als uitgangspunt en niet het aanbod van zorg en diensten: Zorgvraag!

Aardverschuiving?1. Vraag uitgangspunt (maar nu echt) 2. Diseasemanagement concept3. Integrale zorg4. Zorgstandaard is de norm, inclusief preventie5. Integrale bekostiging: Wat en niet Wie6. Vervagen van de indeling: 1ste en 2de lijn

Sluit aan bij: Kaiser Permanente VSUKDuitslandFinland en andere scandinavische landenWHO framework

Waarom• VTV geeft aan dat groei enorm is: maatschappelijk probleem• oorzaken o.a demografie, technologie, levensstijl

Nu zien we al:• 25%Nederlanders heeft chronische ziekte(s) 4,5 mln • 65-plussers, meer dan de helft heeft chronische ziekte(s)• 30% chronisch zieken met meerdere aandoeningen 1,3 mln. vooral ouderen

Voettekst9

Gevolgen voor de zorg

Chronische aandoeningen vragen andere concepten van zorgverlening dan enkelvoudige, kortdurende aandoeningen:

complexe zorgvraag, zeker als sprake is van co-/multimorbiditeit meerdere disciplines betrokken grote rol patiënt aandacht voor leefstijl, preventie

Toename kosten in de zorg

Toename zorgvraag: discrepantie met aanbod zorgpersoneel

1. Toename afremmen

2. Leeftijd waarop ziekte manifesteert uitstellen

3. Complicaties voorkómen dan wel uitstellen

4. Mensen in staat stellen zo goed mogelijk met hun ziekte om te gaan zodat de best mogelijke kwaliteit van leven wordt bereikt

Chronisch ziekenbeleid: ambitie

Best mogelijke kwaliteit van leven bereiken

Belangrijk element:

Adequaat zelfmanagement! Zodat patiënt:

regie houdt over eigen levenmede richting geeft aan hoe beschikbare zorg wordt ingezetverantwoordelijkheid neemt voor eigen gezondheid (preventie)

Vergt het nodige van patiënt én aanbieders

Chronisch ziekenbeleid: visie

De ‘programmatische aanpak’ (diseasemanagement) met als kenmerken:

1. Patiënt centraal: zorgvraag 2. Sluitende keten van vroegtijdige onderkenning, preventie, zelfmanagement en goede zorg3. Multidisciplinaire aanpak (‘zorgteam’)4. Transparant en gericht op uitkomsten

indicatorengoede informatiesystemen

De zorgstandaard is de norm!

Zorgstandaard als norm

Zorgstandaard beschrijft waar goede zorg inhoudelijk en procesmatig aan voldoet, vanuit patiëntenperspectief:• functioneel omschreven; niet wie maar wat • onderdelen uitgewerkt in richtlijnen• zorg transparant• geen blauwdruk: ruimte voor innovatie en lokale toepassing

Met de zorgstandaard in handen weten:• patiënten waar ze recht op hebben (patiëntenversie!)• aanbieders wat ze moeten leveren• verzekeraars wat te contracteren

Goed om te weten over zorgstandaarden1. Zorgstandaard is NIET van VWS maar WEL van de patiënten en

aanbieders;2. Zorgstandaard kan WEL zonder integrale bekostiging, maar

integrale bekostiging kan NIET zonder zorgstandaard;3. Het is een norm voor goede zorg, basis voor maatwerk

behandel programma;4. Voor succes is draagvlak vereist: weg met vrijblijvendheid

(noodzaak federatie, alliantie etc)5. VWS faciliteert ontwikkeling concept zorgstandaard en

autorisatie fase6. Goed middel om schotten te doorbreken: 1ste/2de lijn

Voettekst15

voedingbewegenniet

rokenVTO

zorg

huisvesting

hulpmiddel

etc.

diagnosemedicatie

preventie

zelf- management

educatie

Inzet VWS t.a.v chronische aandoeningen:

1. Integratie diagnostiek, genees- en hulpmiddelen in ketens2. Naar werkelijk integrale zorg (Zvw, Awbz, WMO, wet PG

zonder schotten): stip op de horizon3. Integrale zorg + bekostiging op basis van 4

zorgstandaarden: Diabetes, CVRM, COPD, hartfalen per 1 januari 2010

4. Bevorderen ontwikkeling standaarden: obesitas, atrose, depressie, CVA

5. In studie: kanker6. Verbinden: 2de met 1ste lijn (nieuwe organisatie vormen)7. Aansluiting lokaal gezondheidsbeleid8. Verbinding preventie en curatie9. Ontwikkelen van zelfmanagement

DANK VOOR UW AANDACHT!

Zorgstandaarden: waarom, wat, waartoe ?

Invitational ‘ Zorgstandaard voor kanker ? ‘29 september 2009 , ‘De Nonnerie’ , Maarssen

Reinout van Schilfgaarde

Oorsprong ‘zorgstandaard’ : in diabeteszorg• Bekend wat goede diabeteszorg is – overeenstemming• Goede diabeteszorg : niet duur

niet complex geen bijzondere faciliteiten

• Niettemin : geen complete goede zorg bij de helft of meer • Conclusie : organisatie !

NDF : zorgstandaard voor diabetes ( 2003 )VWS : ‘ Diabeteszorg Beter ’ ( start 2004 )

Drijfveer is KWALITEIT !

NDF Zorgstandaard : actueel en compleet

ActueelNDF eerste versie 2003 NDF update 2007

Compleet 2007 : beperkt tot type 22008 : patiëntenversie :

‘Zorgwijzer’ ( DVN / NDF )2009 : addenda type I :

Volwassenen Kinderen & adolescenten2010 : addendum preventie

21

‘ Programmatische aanpak chronische ziekten ’

Beleidsbrief VWS aan Tweede Kamer ( juni 2008 )

Vier pijlers :

• Ontwikkeling en verbetering van zorgstandaarden• Versterking van de samenhang van preventie en curatie • Bevorderen van zelfmanagement• Stimuleren van goede ketenzorg

Zorgstandaarden

23

Zorgstandaarden

Inhoud van de zorg

inclusief preventie preventie & cureparadigma verschuivingcomplete zorgcontinuüm‘standaard’ en toch: oog voor individu (!) balans tussen strak & ruimleidraad voor praktijk (!)

24

Raamwerk (model) voor zorgstandaarden

Drie ziektespecifieke zorgstandaardenWaardevolle initiatieven vanuit het veld Maar : gevaar van verzuiling en fragmentatie Behoefte aan gemeenschappelijk raamwerk :

een ‘meta-zorgstandaard’ als model voor zorgstandaardenIn opdracht van VWS door ZonMw ingesteld :

‘ Coördinatieplatform Zorgstandaarden’tevens adviescommissie ‘chronische ziekten’ voor ZiZo

Tussentijds rapport ‘ Standaard voor Zorgstandaarden ‘

Preventie cf. CVZ

Collectieve preventie

• Universeel : algemene bevolking• Selectief : (hoog) risico groepen

Individu-gerichte preventie

• Geïndiceerd : individu met risico / symptomen• Zorggerelateerd : individu met ziekte

Zorgstandaard

• Uitgangspunt :geeft de inhoud van preventie en zorgstelt de norm voor preventie en zorg

• Leidraad voor : organisatiestructuur van het zorgproces kwaliteitsbewaking en –bevordering

• Prestatie-indicatoren :procesuitkomststructuur

• Aanwijzingen m.b.t. parameters die elektronisch moeten kunnen worden vastgelegd (epd) en de bijbehorende data die jaarlijks moeten worden gerapporteerd

• Richtinggevend voor aanspraken en bekostiging

Zorgstandaard : definitie

Een zorgstandaard geeft vanuit het patiëntenperspectief een op actuele en zo mogelijk wetenschappelijk onderbouwde inzichten gebaseerde functionele beschrijving van de multidisciplinair georganiseerde individuele preventie, zorg en ondersteuning bij zelfmanagement voor een bepaalde chronische ziekte gedurende het complete zorgcontinuüm, alsmede een beschrijving van de organisatie van de betreffende preventie en zorg en de relevante prestatie-indicatoren.

Zorgstandaard : gebruiksdoelen

Een zorgstandaard dient tenminste de volgende gebruiksdoelen :het opstellen van een individueel zorgplan, de transparante communicatie tussen patiënten en zorgverleners, de informatievoorziening, en het voeren van een adequaat kwaliteitsbeleid. Bovendien is de zorgstandaard de leidraad bij het contracteren van ketenzorg door de zorgverzekeraar en bij het bepalen van de aanspraken in verzekerde zorg en de onderliggende bekostigingssystematiek.

Compositie zorgstandaard

Dilemma’s :• Ziektespecifiek vs. generiek • Wel ‘zorgstandaard’ maar geen ‘standaard zorg’ • ‘Standaard’ combineren met behoefte individuele patiënt • ‘Algemeen geldend’ en toch voldoende concreet• ‘Grote lijn’ en toch voldoende detail

Daarom :• Modulaire opbouw • Zorgstandaard bestaat uit componenten (bouwstenen)• Variabele samenstelling en afstemming op individu

Ziektespecifieke modules

Vier fasen in het zorgcontinuüm

Begeleiding, revalidatie,

re-integratie, participatie & relapsprevent.

Individueel zorgplan & behandeling

DiagnostiekVroegeonderkenning & preventie

Geïndiceerdepreventie

Zorggerelateerde preventie en behandeling( goede zorg, behandeling & begeleiding )

Individueel ( individu-gerichte preventie en zorg )

ziektespecifieke module ‘Vasculair risicomanagement’ ( VRM )( = zorgstandaard VRM minus: generiek, organisatie en prestatie-indicatoren)

ziektespecifieke module ‘COPD‘( = zorgstandaard COPD minus: generiek, organisatie en prestatie-indicatoren)

ziektespecifieke module ‘Hartfalen’ ( = zorgstandaard hartfalen minus: generiek, organisatie en prestatie-indicatoren)

ziektespecifieke module ‘Artrose’( = zorgstandaard artrose minus: generiek, organisatie en prestatie-indicatoren)

ziektespecifieke module ‘Depressie’( = zorgstandaard depressie minus: generiek, organisatie en prestatie-indicatoren)

ziektespecifieke module ‘Diabetes’( = zorgstandaard diabetes minus: generiek, organisatie en prestatie-indicatoren)

( idem : andere chronische ziekten )

Generieke modules

Generieke module Ziektespecifieke additie(s)

Informatie, voorlichting, educatie

& ondersteuning bij zelfmanagement

Individueel ( individu-gerichte preventie en zorg )

Bewegen

& ondersteuning bij zelfmanagement

Ziektespecifieke additie(s)

Ziektespecifieke additie(s)

Voeding & dieet

& ondersteuning bij zelfmanagement

Stoppen met roken ( tabaksverslaving )

& ondersteuning bij zelfmanagement

Laatste levensfase & palliatieve zorg

& ondersteuning bij zelfmanagement

Ziektespecifieke additie(s)

Ziektespecifieke additie(s)

Ziektespecifieke additie(s)

Ziektespecifieke additie(s)

Ziektespecifieke additie(s)

Ziektespecifieke additie(s)

Ziektespecifieke additie(s)

Ziektespecifieke additie(s)

( idem : andere generieke modules )

Ziektespecifieke additie(s)

Ziektespecifieke additie(s)

Opbouw modules

Elke ziektespecifieke (sub)module en elke generieke module bevat drie rubrieken :

- Indicatie :op welke cliënten / patiënten van toepassing ?

- Behandeling :welk advies / interventie / ondersteuning / begeleiding ?

- Verantwoordingsinformatie :welke gegevens ( data ) worden elektronisch vastgelegd ?

Zorgstandaard heeft vier componenten

Een ziektespecifieke module *( waar mogelijk : verwijst naar generieke modules )

Een aantal generieke modules *( passend bij de betreffende chronische ziekte )

Een hoofdstuk over de organisatiestructuur van het zorgproces *Een hoofdstuk over de relevante prestatie-indicatoren

* Elk met een aantel parameters die verplicht elektronisch moeten worden vastgelegd : minimale parameterset ( MPS )

Organisatie ketenzorg ( ‘ netwerkzorg ‘ ? )

35

Multidisciplinair Merendeel kan in eerste lijnProgrammatische aanpak ( ‘ disease management ’ )Disciplines participeren ex aequo in de zorggroep ( ? )Heldere verdeling van taken en verantwoordelijkhedenPlaats voor taakherschikking ‘Slimme’ organisatie & samenstelling Aantal zorggroepen > 100 (meestal: diabetes), veel variatie

Zorggroep : zorgaanbieder / contractantrechtspersoon

Adequate ICT met e-dossier in landelijk epd

36

Eénmalige registratie van gegevens in HIS, ZIS, KIS, AIS Standaardisatie parameters ( ‘ Detailed Clinical Model ’ )

Praktijk zorgverlening• Uitwisseling gegevens tussen zorgverleners en patiënten• Communicatie HIS – ZIS – KIS – AIS via LSP ( Nictiz ) Verantwoordingsrapportage ( verplicht ) • Kwaliteitsbevordering * : feed back & benchmark • Onderzoek / analyse * : beleid & wetenschap

* Centrale datafaciliteit (!)

Inkoop met keten-dbc

37

Contract

Keten-dbc

Efficiënte organisatie & Compleet product

Zorg-standaard

alsbasis voorcontract

Patiënt

Professional Verzekeraar

Inkoop bij individuele zorgaanbieders

38

aanvullend

basis

A Zorg-aanbieder

CliëntPatiënt

D Zorg-aanbieder

B Zorg-aanbieder

C Zorg-aanbieder

Zorg-verzekeraar

AWBZ

Zvw

Inkoop bij zorggroep ( direct )

39

A Zorg-aanbieder

CliëntPatiënt

D Zorg-aanbieder

B Zorg-aanbieder

C Zorg-aanbieder

aanvullend

basis

Zorg-verzekeraar

AWBZ

Zvw

Inkoop bij zorggroep ( indirect )

40

A Zorg-aanbieder

CliëntPatiënt

D Zorg-aanbieder

B Zorg-aanbieder

C Zorg-aanbieder

Hoofd-aannemer

aanvullend

basis

Zorg-verzekeraar

AWBZ

Zvw

Keten-contract en NZa beleidsregel(s)

Declareren alleen indien ‘prestatie’ ( ← NZa ) : ‘ betaaltitel ‘Ketenzorg betreft prestatie van een team ( ‘zorggroep’ ) Omschrijving ‘ prestatie ’ op basis van zorgstandaardNZa beleidsregel (2007 t/m 2009 ) experimenteelZonMw-programma ‘Diabetes ketenzorg’ ( 2007 – 2009 ) NZa beleidsregel(s) structureel m.i.v. januari 2010 :

diabetes , vasculair risicomanagement ( VRM ) , COPD (?) Inkoop :

complete zorgstandaard , met oog op populatieprofiel

41

Openstaande kwesties – eclectisch

• Inkoop van componenten ( bijv. generieke module ) • Waar ligt initiatief ? • Waar ligt verantwoordelijkheid voor onderhoud ? • Hoe verloopt autorisatie ? • Afstemming ?

Vermijden overlap & tegenstrijdigheden ? • Welke instantie draagt de kosten ? • Implementatie ? Alleen via bekostiging , of ook anders ? • Hoe om te gaan met multimorbiditeit & comorbiditeit ?

Verkenning Zorgstandaard Kankerzorg

Ella Vissermanonderzoeker - adviseur

STG/Health Management Forum

Onderzoeksvragen

• Is het mogelijk om voor oncologische zorg een Zorgstandaard te ontwikkelen?

• Hoe kan een Zorgstandaard Kankerzorg bijdragen aan het verbeteren van het zorgproces rondom mensen met kanker?

• Welke randvoorwaarden zijn nodig om tot een Zorgstandaard Kankerzorg te komen?

STG/Health Management Forum

Onderzoeksopzet

• Bestudering documenten en internet.

• Interviews met deskundigen in ontwikkelen Zorgstandaard.

• Interviews met deskundigen uit Kankerzorg.

• Invitational Conference met stakeholders.

• Eindrapportage met alle bevindingen.

STG/Health Management Forum

Doel onderzoek

• Helderheid of Zorgstandaard Kankerzorg zinvol en mogelijk is.

• Zicht op invulling, waarde en betekenis van een Zorgstandaard Kankerzorg.

• Inzicht in succes- en faalfactoren.

• Randvoorwaarden stakeholders.

Periode• juni 2009 – september 2009

STG/Health Management Forum

Interviews – deskundigen Zorgstandaard

• Coördinatieplatform Zorgstandaarden - ZonMw

• Diabetes Federatie Nederland

• Hart & Vaatgroep

• Platform Vitale Vaten

STG/Health Management Forum

Interviews – deskundigen Kankerzorg• Integrale Kanker Centra’s: IKMN, IKL, IKNO• Kankerpatiëntenorganisaties: Borstkankervereniging,

Stichting Contactgroep Prostaatkanker, Nederlandse Stomavereniging• Koningin Wilhelmina Fonds • Koninklijke Nederlands Genootschap Fysiotherapie • Medische psychologie • Nederlandse Huisartsen Genootschap• Nationaal Programma Kankerbestrijding • Afdeling Gastro-entologie• Nederlandse Vereniging voor Medische Oncologie• Nederlandse Vereniging van Radiotherapie en Oncologie• Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen• RIVM• Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland - oncologie• VWS• Werkgroep 4• Zorgverzekeraars Nederland

STG/Health Management Forum

Resultaten Interviews

STG/Health Management Forum

Zorgstandaard Kankerzorg zinvol omdat het bijdraagt aan:

- kwaliteit van zorg - centraal staan van de patiënt - autonomie patiënt - transparantie van zorg- gelijkwaardigheid van zorg- beschikbaarheid van zorg- zelfmanagement van de patiënt- integratie psychosociale zorg, verwerking,

arbeidsreïntegratie - communicatie tussen disciplines- toetsingsmogelijkheden- vraaggerichte zorg

STG/Health Management Forum

Randvoorwaarden ontwikkeling

- betrek vanaf start alle partijen: - vertegenwoordigers van patiënten- vertegenwoordigers van zorgverleners (1e, 2e, 3e lijn)- inspectie- vws- zorgverzekeraars

- definieer welke rol partijen hebben - kies of ontwikkel een model waarop je de ZS baseert- gebruik model van Coördinatieplatform Zorgstandaarden - heldere projectbeschrijving met doelen en deadlines- start met implementatie bij aanvang project- zorg voor borging en evaluatie van wat ontwikkeld is - houd de vaart erin – houd elan

STG/Health Management Forum

Randvoorwaarden ontwikkeling

Organisatie ontwikkeling en implementatie- richt een nieuw eigenstandig platform op

- in platform alle partijen vertegenwoordigd- dagelijks bestuur: klein, flexibel, actief- in db: voorzitter, vertegenwoordiger patiënten, vertegenwoordiger

zorgverleners, secretaris- werkgroepen voeren taken uit iov platform

- betrek de juiste mensen in de ontwikkeling: - formuleer duidelijke profielen voor betrokkenen- voorzitter: naam uit het veld, onpartijdig, visionair, lef,

verbindend, flexibel, luisteren, technisch goed, lobbyen.- leden dagelijks bestuur: trekkend, enthousiast, verbindend- in werkgroepen: mensen op persoonlijke titel – vernieuwers- patiënten: ervaringsdeskundigen in georganiseerde vorm –

ondersteun patiënten zo nodig

STG/Health Management Forum

Reikwijdte Zorgstandaard Kankerzorg

doelgroepen- alle tumorsoorten- starten met 4 grootste patiëntengroepen

- hersenen-, borst-, darm-, weke delen kanker - tumorsoorten waarbij chronische fase voorkomt

- borst-, prostaatkanker, leukemie, kaler, laaggradige non-hodgkin

inhoud - diagnostiek, behandeling, palliatieve zorg, secundaire preventie- niet de acute fase- alleen chronische fase van kanker

STG/Health Management Forum

Vorm Zorgstandaard Kankerzorg

- Eén Zorgstandaard Kankerzorg met - algemene module voor alle kankersoorten- specifieke modules voor …

- Ordening specifieke modules- tumorsoorten- zorgbehoeften (complex, midden, eenvoudig)- fasen behandelproces- ‘snijdend’ en ‘niet snijdend’

- Patiëntenversie van de zorgstandaard formuleren- Uitgaan van holistisch principe- Omschrijf niet te veel - Formuleer niet te globaal- Praktisch toepasbaar

STG/Health Management Forum

Bevorderende factoren (1)

1. alle partijen vanuit begin betrekken

2. partijen mede-verantwoordelijk maken voor resultaat

3. partijen hebben één gemeenschappelijke visie

4. formuleer voor alle partijen een duidelijk doel

5. blijf bij je visie: zorgverlening verbeteren

6. concentreer je op de zorg niet op secundaire zaken

7. voldoende middelen, menskracht en tijd

8. één of twee gezichten die de zorgstandaard promoten

STG/Health Management Forum

Bevorderende factoren (2)

9. goede communicatie over het hele proces

10. hard voor de inhoud en soepel voor de vorm

11. kritiek komt er, bereid je er op voor

12. laat verschillende patiëntengroepen zich herkennen

13. patiënten niet laten ondersneeuwen door professional of wetenschappers

14. motiveer met feiten waarom zorgstandaard nuttig is

15. tijd om draagvlak te creëren bij alle partijen

16. start tijdig met implementatie

STG/Health Management Forum

Belemmerende factoren (1)

1. 150 kankersoorten in één zorgstandaard

2. domeindiscussie professional

3. geen consensus over definities

4. angst voor taakherschikking

5. angst voor functionele bekostiging

6. angst voor koppeling met DBC’s en financiering

7. belangendiscussies patiënten- en zorgverleners organisaties

8. inhoud zorg vermengen met politieke discussies

STG/Health Management Forum

Belemmerende factoren (2)

9. onduidelijkheid over reikwijdte zorgstandaard

10. onvoldoende middelen, menskracht en tijd

11. professionals stemmen samen af zonder patiënt

12. sceptische houding van aantal professionals

“een patiënt kan zijn eigen zorg niet managen”

13. angst voor te hoog abstractieniveau

14. weerstand tegen ‘weer iets nieuws’ in het veld

15. angst dat de zorgstandaard iets wordt van één partij/organisatie

STG/Health Management Forum

Conclusie

• Een Zorgstandaard Kankerzorg is zinvol.

• Een Zorgstandaard Kankerzorg ontwikkelen is complex.

• Houd de patiënt centraal in ontwikkeltraject.

• Informeer en communiceer juist naar alle partijen.

• Blijf enthousiast en houd elan!

STG/Health Management Forum

Resultaten Verkenning én

resultaten Invitational

in eindrapport.

Gereed eind oktober.

Vragen?

STG/Health Management Forum

Uitkomsten workshop 1

Eén zorgstandaard voor Kankerzorg

1. gebruik wat er al is!2. Ontwikkel generieke standaard aangevuld met

1 of 2 tumorspecifieke standaarden, start experiment met implementatie tumorspecifieke standaard (cave neveneffecten o.a. juridisch)

3. Zorgstandaard vergroot het continuüm (screening-palliatie) van maatschappelijk gevalideerde goede zorg

Uitkomsten workshop 2

De vorm van een zorgstandaard Kankerzorg1. één van de kenmerken van een zorgstandaard

waarin de patiënt centraal staat is dat deze alleen in de taal van de patiënt verwoord is

2. in zorgstandaarden voor de oncologische zorg moet palliatieve zorg een onderdeel zijn

3. beschikbaar materiaal (bv richtlijnen en kwaliteitsinstrumenten) moet geordend worden en leemtes moeten worden opgespoord. keep it simple (matrix/kerstboommodel)

Uitkomsten workshop 3

Alle fasen van kanker in één zorgstandaard1. we gaan het doen2. kerstboom met ballen3. zorgstandaard moet toekomstgericht

Uitkomsten workshop 4

Iedereen is voor een zorgstandaard

1.meerwaarde van de zorgstandaard:a. minimum norm met ruimte voor meer en innovatieb. empowerment voor de patiënt; is ook voorwaarde

voor gebruik

2. voorwaarde voor starten zorgstandaarda. iedereen doet mee en gaat zorgstandaard gebruikenb. financiering voor ontwikkeling en actualisering