Informatisering en Informatievaardigheden

Albert K. Boekhorst

UvA 2013

Informatiseringvan de samenleving

UNIVERSITEIT VAN AMSTERDAMFACULTEIT DER GEESTESWETENSCHAPPEN

Documentaire informatiewetenschapAlbert K. Boekhorst

©akb Informatisering van de samenleving 3

Informatiewetenschap(Borko 1968)

‘Een interdisciplinaire wetenschap waarbinnen onderzoek wordt verricht naar de eigenschappen en het gedrag van informatie, de krachten die de informatiestromen en het gebruik van informatie sturen, en de technieken van zowel handmatige als geautomatiseerde informatieverwerking tbv optimale opslag, retrieval en verspreiding van informatie’

©akb Informatisering van de samenleving 4

3 aspecten

Eigenschappen van informatie Informatiestromen Informatieverwerking

©akb Informatisering van de samenleving 5

STINFON:

‘Informatiewetenschap houdt zich bezig met de wijze waarop kennis in de vorm van informatie wordt vastgelegd, verspreid en verwerkt’

©akb Informatisering van de samenleving 6

©akb Informatisering van de samenleving 7

Niveaus

Individueel Mensen als individuele informatieproducenten en

-gebruikers Micro-economisch

Informatie in organisatie Macro-economisch

Informatie tussen organisaties (nationaal/internationaal)

Shannon & Weaver (1948)

©akb Sibiu 2013 8

©akb Informatisering van de samenleving 9

Informatisering van de samenleving: Theoretisch perspectief over het proces

waarin informatie de dominante productiefactor wordt en de betekenis hiervan voor die maatschappij

http://upetd.up.ac.za/thesis/submitted/etd-11082004-111737/unrestricted/thesis.pdf

©akb Informatisering van de samenleving 10

Informatiserings paradigma

Sociologisch perspectief Lange termijn: civilisatieproces Discontinue: sociaal-economisch

Informatiewetenschappelijk

©akb Informatisering van de samenleving 11

Beschavingsproces

toenemende technische beheersing van natuurkrachten technologisering

toenemende maatschappelijke verscheidenheid differentiëring

Uitbreiding van de afhankelijkheidsnetwerken mondialisering

©akb Informatisering van de samenleving 12

Afhankelijkheden & Bindingen

Economisch Politiek Affectief Cognitief

©akb Informatisering van de samenleving 13

Discontinue verandering

©akb Informatisering van de samenleving 14

Opeenvolgende regimes

Nomadisch: Jagen / voedselverzamelen Agrarisch: Ontrekken Industrieel: Produceren Informatie:Dienstverlening

:

:

: :

©akb Informatisering van de samenleving 15

Karakterisering

nomadischregime

natuur

agrarischregime

hierarchisch

industrieelregime

bureaucratie

kennisregime

netwerken

©akb Informatisering van de samenleving 16

Verhouding productiefactoren

grond

arbeid

kapitaalgoederen

informatie

DF = 1

grond

arbeid

kapitaalgoederen

informatie

DF = 0,7

agrarisch industrieel

grond

arbeid

informatie

kapitaalgoederen

DF = 0,001

informatie

DF = duplicatiefactor

©akb Informatisering van de samenleving 17

Informatiewetenschap

Informatie-infrastructuur Infostructuur Informatie Technische infrastructuur Sociale infrastructuur

©akb Informatisering van de samenleving 18

Infostructuur

©akb Informatisering van de samenleving 19

Informatie

Informatie-als-kennis Informatie-als-object Informatie-als-proces

Product Productiemiddel Proces

©akb Informatisering van de samenleving 20

Aspecten van informatie II Syntaxis Semantiek Pragmatiek Fysieke vorm

Universiteit van Amsterdam

Informatiecontinuüm

informatie

kennis

wijsheid

gegevens

feiten

Filosofie

Bèta-wetenschappen

Informatiewetenschap

Informatie professionals

Information continuum

©akb Sibiu 2013 22

wisdom

knowledge

information

data

facts

©akb Informatisering van de samenleving 23

Informatiecyclus

feitenfeiten

gegevensgegevens

informatieinformatie

kenniskennis

wijsheidwijsheid

gegevensgegevens

informatieinformatie

kenniskennis

feitenfeiten

gegevensgegevens

informatieinformatie

2006 24

Kennisgroei

a’

e’

i’

k’’

a’’

e’’

i’’

k’’’’k k’

i

e

a

©akb Informatisering van de samenleving 25

Pragmatiek van informatie

hoeveelheid

tijd

aanbod informatie (syntaxis)

kennisniveau (semantiek)

effect informatie op gedrag (pragmatiek)

©akb Informatisering van de samenleving 26

Popper

Principe van wetenschappelijke groei dmv falsificatie

Drie Werelden: ‘Wereld I’ is de fysieke wereld ‘Wereld 2’ is de wereld zoals mensen die ervaren ’Wereld 3’ de wereld zoals mensen de ervaren

werkelijkheid vastleggen en erover communiceren.

©akb Informatisering van de samenleving 27

Documentaire informatie:

Informatie die op een informatiedrager is vastgelegd:

tekst, inclusief: indexen, gestructureerde full text, ongestructureerde full text

numeriek multimedia, inclusief:

beelden, full-motion video / film, geluid

©akb Informatisering van de samenleving 28

Technische infrastructuur

Alle technische en fysieke hulpmiddelen die mensen hebben ontwikkeld om in staat te zijn informatie vast te leggen, te verspreiden, te raadplegen, te bewerken en te gebruiken

©akb Informatisering van de samenleving 29

Sociale infrastructuur

Het geheel van instituten, organisaties, instellingen en personen die betrokken is bij activiteiten in het informatieproces

©akb Informatisering van de samenleving 30

Informatiemodel

mensen

informatie en kennis

sociale context

ICT

©akb Informatisering van de samenleving 31

Barrières

Economisch Politiek Affectief Cognitief

©akb Informatisering van de samenleving 32

Criteria (Martin 1988/95)

Technologisch: Sociaal: Economisch: Politiek: Cultureel:

ICT sleutelrol verhogen kwaliteit leven sleutelrol als grondstof participatie & consensus individuele en nationale

ontwikkeling

©akb Informatisering van de samenleving 33

Webster

technologisch economisch beroepsmatig (occupational) ruimtelijk (spatial) cultureel

©akb Informatisering van de samenleving 34

Moore (1997)

Informatie wordt gebruikt als een economische bron

Er is een groter gebruik van informatie door het algemene publiek

De ontwikkeling van een informatie sector in de economie bevredigt de algemene behoefte aan informatiefaciliteiten en –diensten: ‘the networks of telecommunications and computers’

©akb Informatisering van de samenleving 35

Parameters informatiemaatschappij (Dordick) Infrastructurele parameters Economische parameters: Sociale parameters:

©akb Informatisering van de samenleving 36

Infrastructurele parameters

Telephone main lines per 100 population; Television sets per 1,000 population; Newspaper circulation/1,000 population; Amount of data terminal equipment on the

public telephone and telex networks;

©akb Informatisering van de samenleving 37

Economische parameters:

Percentage of information workers in the nation’s work force;

Contribution of information sector to GNP/GDP;

Contribution of the information sector to productivity of the industrial sector;

©akb Informatisering van de samenleving 38

Sociale parameters:

Rate of literacy; Percentage of nation’s school age population

attending tertiary school.

©akb Informatisering van de samenleving 39

Fasen communicatie

oraal

drukpers

digitaal

tijd

com.techniek

schrift

structureel

©akb Informatisering van de samenleving 40

Communicatierevoluties

Structureel: veranderingen tov ruimte/plaats

Technisch: verbetering van techniek

©akb Informatisering van de samenleving 41

Innovaties

©akb Informatisering van de samenleving 42

Informatie

Tastbaar (tacit) Niet-tastbaar (non tacit)

©akb Informatisering van de samenleving 43

Documenten

‘Een document is elk object waarvan de bedoeling is, of waaraan de bedoeling wordt toegekend, te dienen tot kennisname van de gegevens waarvan het de drager is’

(VIP jaarboek 1996: p.100-101)

©akb Informatisering van de samenleving 44

Problemen digitaal doc

Grens van digitaal document is moeilijk vast te stellen

Toegankelijkheid wordt bepaald door de technologische context

©akb Informatisering van de samenleving 45

Kenmerken ‘document’

kennis in de vorm van ‘human-readable’ informatie

©akb Informatisering van de samenleving 46

Documentaire informatie

Informatie die op een informatiedrager is vastgelegd:

tekst, inclusief: indexen, gestructureerde full text, ongestructureerde full text

numeriek multimedia, inclusief:

beelden, full-motion video / film, geluid

©akb Informatisering van de samenleving 47

World Times/IDC index 1999

Computer index Informatie index Internet-index Sociale index

Aantal pc’s*

Thuis geïnstalleerde pc’s

Pc’s bij overheid en zakelijk gebruik (niet agrarisch)

Pc’s in onderwijs per student

% zakelijke pc’s in netwerken

Uitgaven software vs hardware

Kabelaansluitingen* Bezit GSM*

Kosten telefoongesprek

Fax bezit*

Radio bezit*

Telefoonstoringen

Aantal telefoonlijnen*

Tv bezit*

Aantal zakelijke gebruikers (niet agrarisch)

Internetgebruik thuis per huishouden

Internetgebruik in onderwijs per student

Totaal eCommerce uitgaven van Internet gebruikers

Individuele rechten Krantenconsumptie*

Persvrijheid

Deelname aan voortgezet onderwijs

Deelname aan hoger onderwijs

  * per hoofd bevolking

©akb Informatisering van de samenleving 48

RangordeSkaters Striders Sprinters Strollers

Rang

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

Land

Zweden

VS

Finland

Noorwegen

Denemarken

Canada

Nederland

Zwitserland

Australië

Japan

Singapore

Ver.Koninkrijk

Duitsland

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

Hong Kong

België

Oostenrijk

Nieuw Zeeland

Taiwan

Ierland

Israël

Frankrijk

Korea

Italië

Spanje

VAE

Portugal

Tsjechië

Hongarije

Griekenland

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48

Polen

Roemenië

Chili

Argentinië

Costa Rica

Maleisië

Bulgarije

Panama

Zuid-Afrika

Venezuela

Rusland

Saudi-Arabië

Brazilië

Equador

Mexico

Turkije

Colombia

Filippijnen

Thailand

49

50

51

52

53

54

55

Jordanië

Egypte

China

Indonesië

Peru

India

Pakistan

©akb Informatisering van de samenleving 49

Rangorde InformatiemaatschappijLand Rang Land Rang

Verenigde Staten

Finland

Zweden

Nederland

Groot-Britannië

1

2

3

7

10

Japan

Duitsland

Zuid-Afrika

China

Pakistan

WorldTimes/IDC ‘99

11

15

36

49

55

Cijfers 1997

©akb Informatisering van de samenleving 50

Informatiseringsmodel

©akb Informatisering van de samenleving 51

Deelaspect I

©akb Informatisering van de samenleving 52

Deelaspect II