Post on 26-Feb-2019
| 1
Ik hoor een bromtoonHinder
door
laagfrequent
geluid
2 |
| 3
“Ik hoor een bromtoon!”
Hinder door laagfrequent
geluid.
Geluidhinder kan ��
uw leven en welzijn
behoorlijk verstoren.
Dat geldt ook voor
een voortdurende
bromtoon, het
zogenoemde
laagfrequent geluid.
Deze brochure geeft
informatie over
het verschijnsel
laagfrequent geluid.
Ook staan er adviezen
in over wat u zelf kunt
doen om de hinder
van dit soort geluid te
beperken.
4 |
e h
amvr
aag
voor
de
men
sen
die
last
heb
ben
van
een
bro
m-
toon
: waa
r k
omt
hij
van
daan
?O
p in
tern
et z
inge
n d
e m
eest
fan
tast
isch
e ve
rkla
rin
gen
ron
d.
Zo z
ou e
en s
oort
ele
ktr
o-sm
og -
onts
taan
doo
r al
le a
pp
arat
uu
rw
aarm
ee d
e W
este
rse
men
s zi
ch o
mri
ngt
-de
boo
sdoe
ner
zij
n. D
ie s
mog
zou
net
als
tran
sfor
mat
oren
een
con
stan
te b
rom
afg
e-ve
n, e
en la
agfr
equ
ent
gelu
id d
at d
aar
waa
rde
sm
og d
ikk
er is
, du
idel
ijk
er t
e h
oren
is.
Ook
rad
ar e
n m
obie
le t
elef
onie
wor
den
als
sch
uld
igen
aan
wez
igen
. En
zel
fs d
e ze
ebe-
vin
g in
Azi
ë va
n t
wee
de k
erst
dag
vori
g ja
arzo
u e
r m
ee t
e m
aken
heb
ben
. Doo
r de
ver
-sc
hu
ivin
gen
in d
e on
derg
ron
d zo
u e
r ee
nbr
omto
on z
ijn
on
tsta
an d
ie n
u o
p v
ersc
hil
-le
nde
ple
kk
en v
an d
e w
erel
d h
oorb
aar
is.
An
dere
n h
ebbe
n h
elem
aal g
een
tsu
nam
i no-
dig
en b
ewer
en d
at d
e aa
rde
van
bin
nen
uit
brom
t. G
erom
mel
, zoa
ls b
ij e
en v
ulk
aan
uit
-ba
rsti
ng,
kom
t co
nst
ant
voor
in h
et b
inn
en-
ste
van
on
ze p
lan
eet
en e
r zi
jn m
ense
n d
ieda
t h
oren
.
Maa
r al
die
ver
kla
rin
gen
zij
n v
oor
dr. i
r.Fr
ans
Fran
kor
t u
it B
och
oltz
te
wei
nig
wet
en-
sch
app
elij
k. H
ij w
as t
ot v
oor
kor
t le
raar
aan
de H
oges
choo
l Zu
yd in
Hee
rlen
, hee
ft e
enei
gen
inge
nie
urs
bure
au e
n is
des
ku
ndi
ge o
pge
luid
sgeb
ied.
Van
196
8 to
t 197
5 w
as h
ij b
ij-
voor
beel
d on
derz
oek
er b
ij d
e V
akgr
oep
Ak
oest
iek
van
het
Ph
ilip
s N
atu
urk
un
dig
Labo
rato
riu
m.
Al m
eer
dan
vij
f m
aan
den
hoo
rt h
ij e
en la
gebr
omto
on. H
ij is
er
van
ove
rtu
igd
dat
die
van
bu
iten
af k
omt
en p
leit
voo
r ee
n g
ron
dig
onde
rzoe
k. „
Het
gel
uid
is m
oeil
ijk
te
om-
sch
rijv
en. B
onk
end,
als
of e
r co
nst
ant
bots
in-
gen
pla
atsv
inde
n; r
omm
elen
d zo
als
het
ma-
len
van
een
bet
onm
olen
, maa
r da
n z
ach
t en
hee
l laa
g.” DE
ING
ENIE
UR
UIT
Boc
hol
tz is
nie
t de
en
ige.
Op
een
kra
nte
nar
tik
el o
ver
hem
en
zij
n k
lach
ten
rea
geer
den
mee
r da
ndr
ieh
onde
rd m
ense
n u
it Z
uid
-Lim
burg
.W
erd
hij
eer
st b
ijn
a ge
k v
an d
e br
omto
on,
na
de p
ubl
icat
ie w
erd
hij
gek
van
de
tele
-fo
ontj
es. „
Mij
n v
rou
w e
n ik
heb
ben
all
e te
le-
foon
nu
mm
ers
gen
otee
rd e
n o
ok o
p e
-mai
lsge
reag
eerd
.” In
mid
dels
hee
ft h
et M
eldp
un
-te
nn
etw
erk
Gez
ondh
eid
en M
ilie
u d
e li
jst
(en
het
wer
k) v
an F
ran
kor
t ov
erge
nom
en.
All
e m
ense
n w
orde
n t
eru
ggeb
eld
en e
rw
ordt
om
mee
r in
form
atie
gev
raag
d ov
erh
et b
rom
gelu
id d
at z
e h
oren
. „U
it h
et f
eit
dat
drie
hon
derd
men
sen
rea
gere
n, l
eid
ik a
fda
t er
sp
rak
e is
van
een
om
van
grij
k p
ro-
blee
m. D
e ov
erh
eid
hee
ft o
nde
rzoe
ken
naa
rla
agfr
equ
ent
gelu
id in
het
ver
lede
n (h
et la
at-
ste
onde
rzoe
k d
atee
rt v
an 1
999)
ter
zijd
e ge
-le
gd, o
mda
t h
et o
m e
en t
e k
lein
e gr
oep
van
men
sen
gin
g di
e er
last
van
had
. Ik
gel
oof
dat
nu
het
teg
ende
el is
aan
geto
ond.
”
Het
pro
blee
m w
ordt
inde
rdaa
d se
rieu
s ge
no-
men
. Na
de k
lach
ten
rege
n is
er
een
wer
k-
groe
p g
evor
md
met
ver
tege
nw
oord
iger
s va
nde
GG
D, h
et M
eldp
un
t G
ezon
dhei
d en
Mi-
lieu
, de
Prov
inci
e, h
et H
oen
sbro
eck
Au
diol
o-gi
sch
Cen
tru
m e
n F
ran
s Fr
ank
ort.
Ee
n d
oorb
raak
. Wan
t m
ense
n d
ie la
st h
eb-
ben
van
laag
freq
uen
te g
elu
iden
, heb
ben
vaak
nog
een
ext
ra p
robl
eem
. Hu
n k
lach
ten
wor
den
nie
t al
tijd
ser
ieu
s ge
nom
en. ‘
Jah
oor,
het
zal
wel
tu
ssen
de
oren
zit
ten
.’ O
okda
t k
an h
et g
eval
zij
n. E
r is
zel
fs e
en n
aam
voor
: tin
nit
us
ofw
el o
orsu
izen
. Men
sen
ho-
ren
gel
uid
en d
ie a
nde
ren
nie
t h
oren
en
die
nie
t va
n b
uit
en k
omen
. Bij
voor
beel
d h
etk
lop
pen
van
hu
n e
igen
har
t, h
et r
onds
tro-
men
van
het
blo
ed, e
en ‘f
luit
end’
bin
nen
oor
of n
og a
nde
re g
elu
iden
.M
aar
ook
als
dez
e m
ense
n ‘e
ruit
gef
ilte
rd’
wor
den
, bli
jven
er
veel
on
opge
lost
e k
lach
-te
n o
ver.
Al s
inds
198
2 st
eken
ste
eds
mee
r
beri
chte
n v
an la
agfr
equ
ent
gelu
id (L
FG) d
ek
op o
p. N
iet
alle
en in
Ned
erla
nd.
Ook
inZw
eden
, Gro
ot-B
ritt
ann
ië, d
e V
eren
igde
Sta
-te
n v
an A
mer
ika
en A
ust
rali
ë. D
e la
atst
e ja
-re
n is
er
voor
al in
Du
itsl
and
en T
sjec
hië
vee
laa
nda
cht
voor
het
fen
omee
n. I
n D
uit
slan
d is
de In
tere
ssen
gem
ein
sch
aft
zur
Au
fklä
run
gde
s B
rum
ton
s (I
GZA
B e
.V.)
opge
rich
t.W
at is
laag
freq
uen
t ge
luid
eig
enli
jk?
C. G
ielk
ens-
Sijs
term
ans
van
de
GG
D O
oste
-li
jk Z
uid
-Lim
burg
con
stat
eert
in e
en o
nde
r-zo
ek u
it 1
996
(‘Laa
gfre
quen
tGel
uid
: een
ge-
zon
dhei
dsp
robl
eem
?!?!
’) da
t er
ver
sch
ille
nde
defi
nit
ies
geh
ante
erd
wor
den
. Zij
gaa
t u
itva
n 1
tot 1
25 H
ertz
(een
hei
d di
e h
et a
anta
lge
luid
stri
llin
gen
per
sec
onde
wee
rgee
ft).
De
nor
mal
e ge
luid
en d
ie w
ij d
agel
ijk
s h
oren
be-
weg
en z
ich
mee
stal
tu
ssen
de
125
en d
e80
00 H
ertz
.
GIE
LKEN
S G
EEFT
IN h
aar
onde
r-zo
ek a
an d
at e
r in
divi
duel
e ve
rsch
ille
n z
ijn
in d
e ge
hoo
rdre
mp
el. E
r zi
jn m
ense
n d
iedu
s w
el la
ge g
elu
iden
ku
nn
en h
oren
, als
die
ster
k g
enoe
g zi
jn. V
an d
ie m
ense
n h
eeft
een
deel
er
geen
last
van
en
een
an
der
deel
juis
tw
el. W
ie e
r la
st v
an h
eeft
, kan
er
ziek
van
wor
den
. In
het
GG
D-o
nde
rzoe
k w
ordt
een
aan
tal k
lach
ten
gen
oem
d: g
eïrr
itee
rd z
ijn
,sl
ech
t sl
apen
, zw
aar
gevo
el in
het
hoo
fd,
bran
deri
ge o
gen
, dru
k o
p d
e bo
rst,
be-
nau
wdh
eid,
ove
rsp
ann
en z
ijn
.
Ir. D
yon
Sch
eyen
, kli
nis
ch f
ysic
us
audi
oloo
gva
n h
et H
oen
sbro
eck
Au
diol
ogis
ch C
en-
tru
m, i
s al
zev
en ja
ar b
ezig
met
tin
nit
us
enbr
omto
nen
. Hij
en
zij
n c
olle
ga’s
kri
jgen
we-
kel
ijk
s ti
enta
llen
men
sen
op
het
sp
reek
uu
r.Ze
heb
ben
all
emaa
l las
t va
n e
en o
nve
rkla
ar-
baar
gel
uid
.
In 2
004
zag
alle
en D
yon
Sch
eyen
al v
ierh
on-
derd
nie
uw
e p
atië
nte
n. ,
,In
eer
ste
inst
anti
eon
derz
oek
en w
e de
fu
nct
ie v
an h
et o
or. H
etis
moe
ilij
k o
m v
ast
te s
tell
en o
f ie
man
d la
sth
eeft
van
tin
nit
us
of v
an g
elu
id v
an b
uit
en-
af. M
aar
in b
eide
gev
alle
n k
an h
et h
eel e
rge
vorm
en a
ann
emen
en
zel
fs t
ot e
rnst
ige
psy
-ch
isch
e p
robl
emen
leid
en. I
k h
eb h
et v
er-
haa
l geh
oord
van
een
pat
iën
t di
e zi
jn h
oofd
in d
e br
andn
etel
s st
ak o
mda
t de
pij
n d
aar-
van
de
last
die
hij
had
van
een
gel
uid
in z
ijn
hoo
fd, o
vers
tem
de. B
rom
ton
en w
orde
n in
oorl
ogst
ijd
ook
geb
ruik
t al
s m
arte
lin
g. Ik
den
k d
at d
at v
eel z
egt.”
Het
hor
en v
an g
elu
iden
zeg
t ie
ts o
ver
de m
a-te
van
gev
oeli
ghei
d va
n m
ense
n v
oor
be-
paa
lde
pri
kk
els.
Het
kan
vol
gen
s Sc
hey
en t
em
aken
heb
ben
met
een
te
grot
e h
oeve
el-
hei
d p
rik
kel
s w
aara
an ie
man
d bl
ootg
este
ldw
ordt
. Vee
l daa
rvan
nem
en w
e n
iet
een
s be
-w
ust
waa
r. ,,
Maa
r is
het
een
pri
kk
el d
ie o
ns
irri
teer
t of
die
on
s ee
n g
evoe
l van
an
gst
be-
zorg
t, d
an g
aan
we
die
pri
kk
el o
ok b
ewu
ster
en s
terk
er w
aarn
emen
”, z
egt
Sch
eyen
die
aan
geef
t da
t di
t ee
n c
omp
lexe
mat
erie
is. D
e
gevo
elig
hei
d va
n ie
man
d vo
or p
rik
kel
sw
ordt
bep
aald
doo
r h
eel v
eel f
acto
ren
, nie
tal
leen
lich
amel
ijk
e m
aar
ook
psy
chis
che.
DAT
LAAG
FREQ
UEN
T G
ELU
IDoo
k h
andi
g k
an z
ijn
, bew
ijze
n o
lifa
nte
n. Z
ijco
mm
un
icer
en m
et e
lkaa
r ov
er a
fsta
nde
nto
t tw
inti
g k
ilom
eter
via
voo
r de
men
s on
-h
oorb
aar
laag
freq
uen
t ge
luid
van
on
geve
er15
Hz,
zo
ontd
ekte
aar
dbev
ings
desk
un
dige
Läsl
o Ev
ers
van
het
KN
MI.
Oli
fan
ten
ku
nn
endi
e ge
luid
en z
elfs
via
de
gron
d la
ten
gaa
n.
Maa
r ja
, ze
ku
nn
en w
el d
uiz
end
kee
r zo
goed
hor
en a
ls d
e m
ens.
Fran
kor
t is
erv
an o
vert
uig
d da
t m
ense
n d
ieee
n la
agfr
equ
ent
gelu
id h
oren
, las
t h
ebbe
nva
n é
én o
f an
der
app
araa
t in
de
buu
rt. G
rote
ven
tila
tore
n b
ijvo
orbe
eld,
per
sap
par
atu
ur,
koe
lin
stal
lati
es, a
irco
ndi
tion
ing.
Dat
gel
dtoo
k v
oor
hem
zelf
. „O
p g
ezet
te t
ijde
n v
er-
dwij
nt
de b
rom
nam
elij
k. B
ijvo
orbe
eld
twee
de k
erst
dag.
Toe
n w
as h
et v
ier
uu
r la
ng
weg
. Nad
erh
and
is h
et n
og v
aker
zo’
n v
ier
uu
r la
ng
afw
ezig
gew
eest
. Tij
d w
aari
n b
ij-
voor
beel
d on
derh
oud
aan
een
ap
par
aat
ver-
rich
t k
an w
orde
n.”
Hij
kom
t in
fei
te t
ot d
e-ze
lfde
con
clu
sie
als
het
wet
ensc
hap
pel
ijk
tijd
sch
rift
Jour
nal o
f Low
Fre
quen
cy N
oise
and
Vibr
atio
nin
198
2. H
et A
mer
ikaa
nse
bla
dsc
hri
jft
de b
rom
toon
ook
toe
aan
ap
par
aten
zoal
s tu
rbin
es, v
enti
lato
ren
, lu
chtc
omp
res-
sore
n, b
oile
rs e
n d
iese
lmot
oren
. R
eden
tem
eer
voor
de
goed
hor
ende
Boc
hol
t-ze
naa
r om
aan
te
drin
gen
op
ver
der
wet
en-
sch
app
elij
k o
nde
rzoe
k. O
m t
e be
gin
nen
maa
r ee
ns
gelu
idsm
etin
gen
. Die
hee
ft h
ij in
-m
idde
ls in
zij
n e
igen
won
ing
late
n d
oen
. In
febr
uar
i zij
n b
ij h
em t
hu
is f
requ
enti
es g
e-m
eten
van
31
en 3
4 H
z, t
ot e
en s
terk
te v
an45
dec
ibel
(dec
ibel
of
dB is
de
een
hei
d di
e de
gelu
idst
erk
te w
eerg
eeft
). O
p a
nde
re p
laat
-se
n in
Par
kst
ad z
ijn
ook
(par
ticu
lier
e) m
etin
-ge
n v
erri
cht.
In H
eerl
en is
op
een
pla
ats
een
pie
k v
an 4
8 H
z ge
met
en e
n in
het
cen
tru
mva
n K
erk
rade
22
Hz.
Die
waa
rden
zij
n a
llem
aal b
inn
en d
e n
or-
men
van
de
rich
tlij
n v
an d
e N
eder
lan
dse
Stic
hti
ng
Gel
uid
shin
der
Del
ft. B
ij e
en la
ag-
freq
uen
t ge
luid
van
40
Her
tz is
doo
r de
NSG
de g
ren
swaa
rde
bep
aald
op
46
dB. M
aar
bij
die
nor
m z
ette
n F
ran
kor
t en
Sch
eyen
hu
nvr
aagt
eken
s. „
Die
is t
e h
oog,
daa
r zi
jn v
eel
wet
ensc
hap
per
s h
et o
ver
een
s. M
aar
omda
ter
zo
wei
nig
kla
gers
war
en, i
s h
et p
robl
eem
van
laag
freq
uen
t ge
luid
in N
eder
lan
d n
ooit
seri
eus
gen
omen
.”O
ns
lan
d k
ent,
in t
egen
stel
lin
g to
t bi
jvoo
r-be
eld
Zwed
en e
n E
nge
lan
d, g
een
wet
ten
waa
rmee
laag
freq
uen
t ge
luid
kan
wor
den
aan
gep
akt.
Du
s oo
k a
ls d
e ve
roor
zak
er v
ande
bro
mto
on d
ie h
onde
rden
Lim
burg
ers
ho-
ren
, wor
dt g
evon
den
, is
het
maa
r de
vra
agof
er
iets
aan
ged
aan
kan
wor
den
. M
aar
voor
lop
ig is
de
zoek
toch
t n
og in
vol
lega
ng.
Fra
ns
Fran
kor
t h
eeft
daa
rbij
in-
mid
dels
hu
lp v
an d
e p
rovi
nci
e Li
mbu
rg. H
ijov
erle
gt m
omen
teel
met
am
bten
aren
of
het
mog
elij
k is
om
het
gel
uid
in z
ijn
hu
is m
etri
chtm
icro
foon
s te
met
en. „
Met
tw
ee t
otdr
ie m
etin
gen
zou
de
bron
zo
aan
gew
ezen
ku
nn
en w
orde
n”,
zeg
t Fr
ank
ort.
OO
K D
YON
SCH
EYEN
van
het
Hoe
nsb
roec
k A
udi
olog
isch
Cen
tru
m v
indt
onde
rzoe
k n
aar
de b
ron
van
laag
freq
uen
tge
luid
bel
angr
ijk
. ,,M
ense
n k
un
nen
ech
th
eel v
eel l
ast
heb
ben
van
gel
uid
, zek
er a
lsze
nie
t w
eten
waa
r h
et v
anda
an k
omt.
Een
vree
md
gelu
id b
etek
ent
vaak
gev
aar.
On
zeh
erse
nen
waa
rsch
uw
en. W
e zi
jn e
xtra
ale
rt.
Dat
kan
zov
er g
aan
dat
we
onru
stig
wor
den
,ge
stre
sst,
geï
rrit
eerd
of
angs
tig.
Wet
en w
eee
nm
aal w
aar
het
gel
uid
van
daan
kom
t, d
anst
elt
dat
geru
st e
n k
an e
r so
ms
wat
aan
ge-
daan
wor
den
.”
Het
au
diol
ogis
ch c
entr
um
in H
oen
sbro
ekh
eeft
een
zog
enoe
md
Tin
nit
ust
eam
in h
etle
ven
ger
oep
en, w
aar
beh
alve
Sch
eyen
ook
psy
chol
ogen
en
maa
tsch
app
elij
k w
erk
ers
inzi
tten
. Hu
n m
eth
ode
kan
ook
men
sen
die
last
heb
ben
van
een
bro
mto
on h
elp
en, z
egt
Sch
eyen
. „Ee
rst
moe
t n
atu
url
ijk
naa
r de
oor
-za
ak g
ezoc
ht
wor
den
. Maa
r al
s di
e n
iet
ge-
von
den
wor
dt ó
f al
s de
oor
zaak
nie
t w
egge
-n
omen
kan
wor
den
, dan
ku
nn
en w
ij h
el-
pen
.”
Het
tea
m le
ert
men
sen
om
gaan
met
het
ge-
luid
doo
r er
nie
t op
gef
ixee
rd t
e zi
jn. ,
,Den
km
aar
aan
een
klo
k in
de
hu
isk
amer
. Als
je e
rn
iet
op le
t, h
oor
je h
et t
ikk
en e
n z
elfs
het
slaa
n e
rvan
nie
t. Z
óver
pro
bere
n w
e on
zep
atië
nte
n t
e k
rijg
en.”
De
ther
apie
doo
r-br
eek
t de
ket
en v
an n
egat
ieve
gev
oele
ns
over
het
gel
uid
dat
geh
oord
wor
dt e
n p
ro-
beer
t do
or a
flei
din
g de
fix
atie
op
het
hor
enva
n h
et g
elu
id w
eg t
e n
emen
. ,,H
et w
erk
t,w
ant
er z
ijn
mee
rder
e p
atië
nte
n d
ie o
p d
eze
man
ier
van
hu
n p
robl
emen
af
zijn
geh
ol-
pen
.”
Aan
th
erap
ie m
oet
de s
cher
ph
oren
de in
ge-
nie
ur
uit
Boc
hol
tz v
oora
lsn
og n
iet
den
ken
.Ee
rst
de b
ron
van
het
gel
uid
op
spor
en. E
nda
n b
ekij
ken
hoe
het
kan
sto
pp
en.
Zoda
t Zu
id-L
imbu
rg o
ok v
oor
Fran
s Fr
ank
ort
en z
ijn
lotg
enot
en w
eer
stil
wor
dt.
Klac
hten
in L
imbu
rg o
ver
laag
freq
uent
gel
uid
wor
den
geïn
vent
aris
eerd
doo
r Pi
a Cu
yper
s van
het
Mel
dpun
tenn
etw
erk
Gez
ondh
eid
& M
ilieu
tele
foon
045-
5714
954.
Fran
s Fra
nkor
t is t
e be
reik
en v
ia e
-mai
l: fr
ans@
fran
kort
.com
De
NSG
-ric
htlij
n is
te v
inde
n op
: ww
w.n
sg.n
lH
oens
broe
ck A
udio
logi
sch
Cent
rum
van
de
Stic
h-tin
g Re
valid
atie
Lim
burg
: ww
w.sr
l.nl
Dui
tse
web
site
s ove
r la
agfr
eque
nt g
elui
d zi
jn:
ww
w.ig
zab.
de e
n w
ww
.bru
mm
t.de
Gev
echt
tege
n di
e m
arte
lend
e br
omto
on
Een
bro
mto
on k
an m
ense
n to
tw
aanzi
n d
rijv
en. F
rans
Fran
kort
uit
Bo
cho
ltz
laat
dat
nie
t geb
eure
n. H
ijb
ind
t de
stri
jd a
an m
et e
en g
eluid
dat
in o
orl
ogs
tijd
geb
ruik
t kan
wo
rden
als
mar
telw
erkt
uig
.
ACHTERGRONDD
cyaa
nm
agen
taye
llow
zwar
t
1D
AG
BLA
D D
E LI
MB
UR
GER
ZAT
ERD
AG
19M
AA
RT
20
05
F 4F 2
H O
RI
ZO
NCO
NNIE
PAL
MEN
VIN
DTTV
-WER
K ‘E
NG, M
AAR
OOK
LEUK
’VR
EDEP
EEL A
LS P
OORT
NAAR
DE
PRAI
RIE
HO
R1/
F1-
PAG
NR
: 4
9 -
ALL
E ED
ITIE
S
F HO
R1
Doo
r W
im D
rags
tra
Inge
nie
ur
Fra
ns
Fra
nkort
(links)
en a
udio
loog
Dyo
n S
cheye
n d
oen o
nderz
oek n
aar
laag
frequent
gelu
id d
at v
eel
inw
oners
van
Zuid
-Lim
burg
teis
tert
. fo
to H
arry
Heu
ts
| 5
Naar aanleiding ��
van dit krantenartikel
meldden zich zo’n
300 lezers die ook last
hadden van ‘de brom’.
Na twee jaar vonden
270 van hen het niet
meer nodig om op de
lijst te blijven staan
van mensen die hinder
hadden van ‘de brom’.
Ofwel ze hoorden het
geluid niet meer, ofwel
de hinder was zodanig
dat er mee te leven viel,
ofwel ze reageerden
niet op een oproep
hieromtrent.
bron: Dagblad De Limburger
www.srl.nl��www.ggdzl.nl��www.limburg.nl/hmao��www.gezondmilieu.n�� l
Bijgaand krantenartikel is ook te lezen op de volgende websites:
6 |
Hoe klinkt laagfrequent geluid?��Hinder door laagfrequent geluid (LFG) kan grote invloed hebben op de kwaliteit van leven,
zowel voor gehinderden als voor hun omgeving. Mensen die last hebben van laagfrequent
geluid omschrijven het vaak als ‘het gedreun van een draaiende wastrommel’. Lang niet
iedereen hoort laag frequent geluid even hard. Sommige mensen geven aan dat ze het
geluid meer voelen dan horen. Ze omschrijven het als een drukkend of trillend gevoel.
Gezondheidsklachten door LFG��Juist omdat lang niet iedereen LFG kan horen of voelen, worden gehinderden niet altijd
serieus genomen. Het wordt daarom ook wel stil geluid genoemd. Wanneer mensen
last hebben van een geluid dat anderen niet waarnemen, denkt de omgeving al snel aan
psychische oorzaken. Net zoals bij moeilijk te verklaren lichamelijke klachten de oorzaak
tussen de oren wordt gezocht. Dat anderen laagfrequent geluid niet altijd waarnemen kan
leiden tot extra psychische spanning bij LFG-gehinderden.
Wat men hoort, voelt of hinderlijk vindt, is voor iedereen verschillend. De klachten bij LFG
zijn veelal ingrijpender dan bij ander geluid. ‘Gewone’ geluidshinder went vaak, laagfrequent
geluid meestal niet. Integendeel, gehinderden worden zich steeds meer bewust van de
lage tonen. Dit leidt uiteindelijk tot vermoeidheid, uitputting en stress. Overigens kunnen
soortgelijke gezondheidsklachten ook optreden bij geluid dat niet van buiten komt,
bijvoorbeeld bij tinnitus (oorsuizingen).
Waar komt laagfrequent geluid vandaan?��Er zijn verschillende bronnen van LFG bekend. Bronnen binnenshuis zijn onder
meer wasmachines, koelkasten, ventilatoren, verwarmingspompen, liftmotoren en
koelcompressoren. Bronnen buitenshuis zijn bijvoorbeeld dieselmotoren van zwaar
vrachtverkeer, motoren van boten en vliegtuigen, transformatoren en koelinstallaties. Ook
in de natuur komt laagfrequent geluid voor, maar meestal is dat niet hoorbaar. Dat verandert
bij storm, omdat een storm relatief veel luide laagfrequente tonen bevat. Ook geluiden in het
lichaam (je kunt denken aan slikken, of bloedstromingen in aders) zijn voor een groot deel
laagfrequent. De meeste mensen zoeken de bron van LFG dicht bij huis, maar zelfs een
bron op enkele kilometers afstand kan hinder veroorzaken.
| 7
Kan een bron worden opgespoord?��Wie last heeft van geluiden die niemand anders hoort, krijgt weinig begrip van anderen.
Daarom is het voor de meeste mensen een opluchting als het LFG wordt gemeten en,
idealiter, de bron wordt gevonden. LFG metingen zijn niet eenvoudig en kostbaar: er is
speciale apparatuur en deskundigheid voor nodig. Bovendien moeten de metingen vrijwel
altijd ’s avonds of ‘s nachts plaatsvinden om verstoring door andere omgevingsgeluiden
zoveel mogelijk te vermijden.
Mogelijk heeft de gehinderde een vermoeden van de bron van het geluid. Door metingen
te verrichten bij het aan- en uitzetten van de mogelijke bron(nen) wordt nagegaan of dit
vermoeden klopt. Het is eenvoudig om te bepalen of de LFG-bron in de woning gelegen is:
zet de hoofdschakelaar uit en luister dan of het geluid weg is.
gehoorbeentjes
8 |
Kan een bron worden uitgeschakeld?��Wanneer een bron buiten de woning wordt opgespoord, is het nog maar de vraag of het
mogelijk is om de geluidhinder te beperken of op te heffen. Er bestaan nog geen wettelijke
normen voor LFG. Dit betekent dat wanneer een bron van LFG-hinder wordt aangetoond,
er geen wettelijke mogelijkheden zijn om maatregelen af te dwingen. Alleen wanneer de
normen voor ‘gewoon geluid’ worden overschreden, kunnen aanpassingen opgelegd
worden. Kortom het uitvoeren van metingen leidt slechts in een beperkt aantal gevallen tot
een gewenste oplossing.
Waarom heb ík last van LFG?��Om te begrijpen waarom de een wel last heeft van LFG en een ander niet, moet eerst
bekend zijn hoe het gehoor werkt en hoe geluid wordt beleefd. Geluid is een trilling van
de lucht. De oorschelp helpt geluid op te vangen. Door de gehoorgang komt het geluid
bij het trommelvlies. Dit vlies gaat door het geluid trillen. Via de gehoorbeentjes wordt de
trilling versterkt en doorgegeven aan het slakkenhuis. Het slakkenhuis zet de trilling om in
een zenuwprikkel, die door de zenuwbanen naar de hersenen wordt geleid. De hersenen
herkennen in deze prikkel een geluid.
In de hersenen zitten zogenoemde ‘auditieve filters’. Die bepalen of een prikkel wel of niet
belangrijk is om waar te nemen, afhankelijk van de betekenis die we aan een bepaald geluid
geven. Door ervaringen of informatie die wij krijgen, worden deze filters onbewust gestuurd.
Zowel belangrijke als onbelangrijke geluiden gaan langs de auditieve filters. Wanneer een
geluid geen belangrijke betekenis heeft, dan neemt u het nauwelijks bewust waar. Denk
bijvoorbeeld aan het geluid van de koelkast of de computer.
| 9
De
volgende
voorbeelden
maken
duidelijk
hoe de
auditieve
filters in het
dagelijkse
leven
werken:
Voorbeeld
U hoort uw naam
Waarschijnlijk heeft u ooit het volgende
meegemaakt:
U bent met iemand aan het praten. Naast u
zijn andere mensen met elkaar in gesprek,
maar die kunt u niet verstaan, zeker niet als u
geconcentreerd luistert naar uw gesprekspartner.
Dan hoort u ineens in een gesprek naast
u uw naam. Vanaf dat moment bent u ook
geïnteresseerd in het gesprek naast u. Zonder uw
hoofd te bewegen kunt u zich meer concentreren
op dit gesprek. Eerder hebt u niets van dat andere
gesprek kunnen verstaan, maar na het horen
van uw eigen naam, volgt u ook de rest van dat
gesprek.
Voorbeeld
Ouders horen babygehuil
Een ander voorbeeld is dat van een huilende
baby. Een stel jonge ouders heeft het huis vol
met kraamvisite. Er is veel geroezemoes, maar de
kersverse vader of moeder hoort toch dat de baby
boven in zijn bedje huilt. Dat blijkt te kloppen.
Deze ouders hebben geen beter gehoor dan de
kraamvisite, maar ze zijn wel bewust en onbewust
scherp afgestemd op alles wat met hun baby te
maken heeft. Hierdoor horen zij het zachte gehuil
van de baby.
10 |
Betekenis van geluid��Uit de voorbeelden blijkt dat de betekenis die u aan een
geluid geeft van invloed is op de waarneming van het
geluid. Wanneer u een geluid waarneemt dat een gevoel
van irritatie of angst opwekt, dan gaat u dat geluid sterker en
bewuster waarnemen. LFG kan zo’n geluid zijn. Vaak is niet
te bepalen waar dit LFG vandaan komt en welke betekenis
dit geluid voor ons heeft. Daardoor wordt de irritatie en/of
angst steeds groter. Zolang er vooral negatieve gevoelens
bestaan, zal ook de LFG-klacht blijven bestaan of zelfs
toenemen. Als dit geluid niet meer wordt ervaren als irritant,
gevaarlijk of bedreigend, wordt het minder waargenomen.
Voorbeeld
Het geluid van slikken
Iedereen slikt vele keren
per dag zonder dat we
bewust het slikgeluid
waarnemen. Maar als
u nu slikt en bewust
luistert, hoort u hoe luid
het slikken klinkt.
Voorbeeld
Het tikken van een
klok
Een ander voorbeeld
is de grote klok die
bij sommigen in de
woonkamer staat.
Deze tikt de hele dag
en slaat zelfs op het
uur, en soms ook op
het halve uur. Het zijn
geluiden die men niet
meer bewust opmerkt;
ze zijn vanzelfsprekend.
Alleen op bepaalde
momenten vallen ze op,
bijvoorbeeld wanneer
het acht uur is en het
journaal begint: de
nieuwslezer is dan niet
te verstaan door het
slaan van de klok. Pas
dan is men zich bewust
van de klok in de
woonkamer.
| 11
Wat kunt u doen om de hinder te verminderen? ��Er zijn geen geneesmiddelen of operaties om de hinder van LFG te verminderen. Uw
houding ten opzichte van een bepaald geluid is van invloed op de mate van hinder die u
ondervindt. Uit ervaringen van gehinderden is bekend dat er verschillende manieren zijn om
te leren omgaan met de hinder van LFG.
Loslaten��Probeer het geluid los te laten door er geen aandacht aan te geven. Dit lijkt een te gemakkelijk
advies, zeker als u al min of meer ‘gevangen’ zit in het geluid. Lang niet iedereen lukt het
om het bromgeluid te negeren. Maar evenals de tikkende klok in de woonkamer blijkt LFG
voor veel gehinderden op den duur een alledaags geluid te worden dat niet meer als echt
hinderlijk wordt ervaren, zolang ze er niet bewust naar luisteren.
Afleiding��Door te luisteren naar aangename geluiden of muziek wordt de LFG-hinder minder: dit
zorgt voor afleiding of kan zelfs het LFG maskeren. Gebruik maken van prettige en bekende
geluiden is een goede remedie. Zowel de muziek als het LFG kunnen waarneembaar blijven.
U kunt zich erin trainen het geluid van de muziek bewuster waar te nemen dan het LFG. Dit
vergt wel enige oefening en vooral goede wil, maar het werkt vaak.
Tip
Om oververmoeidheid door een tekort aan slaap te voorkomen, kunt u bijvoorbeeld
tijdelijk of regelmatig ergens anders gaan (bij)slapen. Dat heeft een heel ontspannend
effect en geeft nieuwe energie.
12 |
Hans:
Een LFG-gehinderde:
“Ik heb geleerd
ermee te leven”
Bonken��“Aanvankelijk hoorde ik een zacht bonkend geluid. Omdat ik in een rustige omgeving woon,
was het geluid vooral ’s morgens goed hoorbaar. Na enkele maanden werd het geluid
sterker. Ik ben gaan luisteren om te achterhalen wat het was en waar het vandaan kwam.
Rondrijden op industrieterreinen leverde niets op. Door dit intensieve luisteren, hoorde ik
de brom steeds luider. Vooral binnenshuis, maar ook buiten. Zeer irritant! Ik kon de brom
niet ontwijken: de lage frequentie ging overal doorheen. Oordoppen hielpen niet. Ik werd
als het ware uit mijn eigen huis gedreven. Het was heel erg. Slapen kon ik alleen nog maar
met slaappillen. Overdag kon ik binnenshuis de brom enigszins maskeren met muziek.
Een aangeschafte MP3 werkte als een soort toevluchtsoord. Als ik de brom niet meer kon
| 13
verdragen, zette ik de MP3 aan. Maar de nacht was moeilijk door te komen, vooral het
inslapen lukte slecht. Ik kon maar twee uur achter elkaar slapen. Daarna werd ik wakker
van de brom en kon dan zonder slaappillen niet meer in slaap komen.
Keerpunt��Het contact met een Audiologisch Centrum vormde een keerpunt. Daar werd mij duidelijk
dat de irritatie vooral veroorzaakt wordt door de negatieve houding ten opzichte van de
brom. Ook het feit dat ik zo intensief met de brom bezig was, speelde een belangrijke rol. Ik
kreeg het advies de brom te accepteren en te proberen er aan te wennen. Immers mensen
die aan het spoor wonen, wennen aan het geluid van de trein en horen dat na verloop van
tijd niet meer.
Dat advies heb ik opgevolgd en ik ben actief gaan proberen om de brom te negeren, om
hem niet zo negatief te ervaren, om er mee te leven. Overdag lukte dat wel, omdat er dan
altijd wel afleiding is. ’s Nachts was moeilijker, totdat ik een keer vier uur achter elkaar sliep.
Tweemaal zolang als normaal. De volgende nacht dacht ik: dat moet nu ook weer lukken.
En warempel, het lukte! Dit actief proberen heb ik herhaald. Zo ben ik langzaam steeds
langer gaan slapen en van de slaappillen afgekomen.
Gewenning��Nu, na ongeveer twee jaar, hoor ik de brom nog steeds, vooral ’s nachts. Prettig is het niet,
maar het is een deel van mijn leven geworden. Ik kan ermee leven. Beter gezegd: ik heb
mezelf geleerd om er mee te leven.”
Niet iedereen kan leren omgaan met LFG zoals de LFG-gehinderde Hans hierboven
beschrijft. Sommige mensen vertellen dat zij het geluid leerden buiten te sluiten door
middel van meditatie of door heel kordaat te besluiten: die brom is er maar ik laat me niet
gek maken door een geluid dat verder geen kwaad kan. En andere hebben begeleiding
nodig om er van los te komen.
14 |
Meer informatie en hulp��De informatie en adviezen in deze brochure helpen u
hopelijk om uw LFG-klachten te verminderen. Wanneer
u behoefte hebt aan contact met lotgenoten, dan kunt u
contact opnemen met het Meldpunt Gezondheid en Milieu.
Het delen van ervaringen en tips kan al tot een oplossing
leiden. Ook voor vragen, meer informatie en hulp kunt u
contact opnemen met:
Meldpunt Gezondheid en Milieu
www.gezondmilieu.nl
T 010 - 455 82 01
info@gezondmilieu.nl
| 15
Colofon
Deze brochure is een uitgave van de Werkgroep laagfrequent geluid Zuid-Limburg.
De volgende instanties zijn vertegenwoordigd in deze werkgroep:
Hoensbroeck Audiologisch Centrum - www.srl.nl �
GGD Zuid Limburg, afdeling medische milieukunde - www.ggdzl.nl �
Provincie Limburg, afdeling Handhaving - www.limburg.nl/hmao �
Meldpunt Gezondheid en Milieu, - � www.gezondmilieu.nl
Dr. Ir. Frans Frankort, Bocholtz, initiatiefnemer van de werkgroep �
Krantenartikel, blz. 4 en 5:
Dagblad De Limburger; redacteur, Wim Dragstra; foto: Harry Heuts
Foto’s:
Loet van Moll
Marsha Kessels
Provincie Limburg
SRL
Grafisch vormgeving:
Provincie Limburg, cluster communicatie
Druk:
Provincie Limburg, afdeling facilitair