| 1

Ik hoor een bromtoonHinder

door

laagfrequent

geluid

2 |

| 3

“Ik hoor een bromtoon!”

Hinder door laagfrequent

geluid.

Geluidhinder kan ��

uw leven en welzijn

behoorlijk verstoren.

Dat geldt ook voor

een voortdurende

bromtoon, het

zogenoemde

laagfrequent geluid.

Deze brochure geeft

informatie over

het verschijnsel

laagfrequent geluid.

Ook staan er adviezen

in over wat u zelf kunt

doen om de hinder

van dit soort geluid te

beperken.

4 |

e h

amvr

aag

voor

de

men

sen

die

last

heb

ben

van

een

bro

m-

toon

: waa

r k

omt

hij

van

daan

?O

p in

tern

et z

inge

n d

e m

eest

fan

tast

isch

e ve

rkla

rin

gen

ron

d.

Zo z

ou e

en s

oort

ele

ktr

o-sm

og -

onts

taan

doo

r al

le a

pp

arat

uu

rw

aarm

ee d

e W

este

rse

men

s zi

ch o

mri

ngt

-de

boo

sdoe

ner

zij

n. D

ie s

mog

zou

net

als

tran

sfor

mat

oren

een

con

stan

te b

rom

afg

e-ve

n, e

en la

agfr

equ

ent

gelu

id d

at d

aar

waa

rde

sm

og d

ikk

er is

, du

idel

ijk

er t

e h

oren

is.

Ook

rad

ar e

n m

obie

le t

elef

onie

wor

den

als

sch

uld

igen

aan

wez

igen

. En

zel

fs d

e ze

ebe-

vin

g in

Azi

ë va

n t

wee

de k

erst

dag

vori

g ja

arzo

u e

r m

ee t

e m

aken

heb

ben

. Doo

r de

ver

-sc

hu

ivin

gen

in d

e on

derg

ron

d zo

u e

r ee

nbr

omto

on z

ijn

on

tsta

an d

ie n

u o

p v

ersc

hil

-le

nde

ple

kk

en v

an d

e w

erel

d h

oorb

aar

is.

An

dere

n h

ebbe

n h

elem

aal g

een

tsu

nam

i no-

dig

en b

ewer

en d

at d

e aa

rde

van

bin

nen

uit

brom

t. G

erom

mel

, zoa

ls b

ij e

en v

ulk

aan

uit

-ba

rsti

ng,

kom

t co

nst

ant

voor

in h

et b

inn

en-

ste

van

on

ze p

lan

eet

en e

r zi

jn m

ense

n d

ieda

t h

oren

.

Maa

r al

die

ver

kla

rin

gen

zij

n v

oor

dr. i

r.Fr

ans

Fran

kor

t u

it B

och

oltz

te

wei

nig

wet

en-

sch

app

elij

k. H

ij w

as t

ot v

oor

kor

t le

raar

aan

de H

oges

choo

l Zu

yd in

Hee

rlen

, hee

ft e

enei

gen

inge

nie

urs

bure

au e

n is

des

ku

ndi

ge o

pge

luid

sgeb

ied.

Van

196

8 to

t 197

5 w

as h

ij b

ij-

voor

beel

d on

derz

oek

er b

ij d

e V

akgr

oep

Ak

oest

iek

van

het

Ph

ilip

s N

atu

urk

un

dig

Labo

rato

riu

m.

Al m

eer

dan

vij

f m

aan

den

hoo

rt h

ij e

en la

gebr

omto

on. H

ij is

er

van

ove

rtu

igd

dat

die

van

bu

iten

af k

omt

en p

leit

voo

r ee

n g

ron

dig

onde

rzoe

k. „

Het

gel

uid

is m

oeil

ijk

te

om-

sch

rijv

en. B

onk

end,

als

of e

r co

nst

ant

bots

in-

gen

pla

atsv

inde

n; r

omm

elen

d zo

als

het

ma-

len

van

een

bet

onm

olen

, maa

r da

n z

ach

t en

hee

l laa

g.” DE

ING

ENIE

UR

UIT

Boc

hol

tz is

nie

t de

en

ige.

Op

een

kra

nte

nar

tik

el o

ver

hem

en

zij

n k

lach

ten

rea

geer

den

mee

r da

ndr

ieh

onde

rd m

ense

n u

it Z

uid

-Lim

burg

.W

erd

hij

eer

st b

ijn

a ge

k v

an d

e br

omto

on,

na

de p

ubl

icat

ie w

erd

hij

gek

van

de

tele

-fo

ontj

es. „

Mij

n v

rou

w e

n ik

heb

ben

all

e te

le-

foon

nu

mm

ers

gen

otee

rd e

n o

ok o

p e

-mai

lsge

reag

eerd

.” In

mid

dels

hee

ft h

et M

eldp

un

-te

nn

etw

erk

Gez

ondh

eid

en M

ilie

u d

e li

jst

(en

het

wer

k) v

an F

ran

kor

t ov

erge

nom

en.

All

e m

ense

n w

orde

n t

eru

ggeb

eld

en e

rw

ordt

om

mee

r in

form

atie

gev

raag

d ov

erh

et b

rom

gelu

id d

at z

e h

oren

. „U

it h

et f

eit

dat

drie

hon

derd

men

sen

rea

gere

n, l

eid

ik a

fda

t er

sp

rak

e is

van

een

om

van

grij

k p

ro-

blee

m. D

e ov

erh

eid

hee

ft o

nde

rzoe

ken

naa

rla

agfr

equ

ent

gelu

id in

het

ver

lede

n (h

et la

at-

ste

onde

rzoe

k d

atee

rt v

an 1

999)

ter

zijd

e ge

-le

gd, o

mda

t h

et o

m e

en t

e k

lein

e gr

oep

van

men

sen

gin

g di

e er

last

van

had

. Ik

gel

oof

dat

nu

het

teg

ende

el is

aan

geto

ond.

”

Het

pro

blee

m w

ordt

inde

rdaa

d se

rieu

s ge

no-

men

. Na

de k

lach

ten

rege

n is

er

een

wer

k-

groe

p g

evor

md

met

ver

tege

nw

oord

iger

s va

nde

GG

D, h

et M

eldp

un

t G

ezon

dhei

d en

Mi-

lieu

, de

Prov

inci

e, h

et H

oen

sbro

eck

Au

diol

o-gi

sch

Cen

tru

m e

n F

ran

s Fr

ank

ort.

Ee

n d

oorb

raak

. Wan

t m

ense

n d

ie la

st h

eb-

ben

van

laag

freq

uen

te g

elu

iden

, heb

ben

vaak

nog

een

ext

ra p

robl

eem

. Hu

n k

lach

ten

wor

den

nie

t al

tijd

ser

ieu

s ge

nom

en. ‘

Jah

oor,

het

zal

wel

tu

ssen

de

oren

zit

ten

.’ O

okda

t k

an h

et g

eval

zij

n. E

r is

zel

fs e

en n

aam

voor

: tin

nit

us

ofw

el o

orsu

izen

. Men

sen

ho-

ren

gel

uid

en d

ie a

nde

ren

nie

t h

oren

en

die

nie

t va

n b

uit

en k

omen

. Bij

voor

beel

d h

etk

lop

pen

van

hu

n e

igen

har

t, h

et r

onds

tro-

men

van

het

blo

ed, e

en ‘f

luit

end’

bin

nen

oor

of n

og a

nde

re g

elu

iden

.M

aar

ook

als

dez

e m

ense

n ‘e

ruit

gef

ilte

rd’

wor

den

, bli

jven

er

veel

on

opge

lost

e k

lach

-te

n o

ver.

Al s

inds

198

2 st

eken

ste

eds

mee

r

beri

chte

n v

an la

agfr

equ

ent

gelu

id (L

FG) d

ek

op o

p. N

iet

alle

en in

Ned

erla

nd.

Ook

inZw

eden

, Gro

ot-B

ritt

ann

ië, d

e V

eren

igde

Sta

-te

n v

an A

mer

ika

en A

ust

rali

ë. D

e la

atst

e ja

-re

n is

er

voor

al in

Du

itsl

and

en T

sjec

hië

vee

laa

nda

cht

voor

het

fen

omee

n. I

n D

uit

slan

d is

de In

tere

ssen

gem

ein

sch

aft

zur

Au

fklä

run

gde

s B

rum

ton

s (I

GZA

B e

.V.)

opge

rich

t.W

at is

laag

freq

uen

t ge

luid

eig

enli

jk?

C. G

ielk

ens-

Sijs

term

ans

van

de

GG

D O

oste

-li

jk Z

uid

-Lim

burg

con

stat

eert

in e

en o

nde

r-zo

ek u

it 1

996

(‘Laa

gfre

quen

tGel

uid

: een

ge-

zon

dhei

dsp

robl

eem

?!?!

’) da

t er

ver

sch

ille

nde

defi

nit

ies

geh

ante

erd

wor

den

. Zij

gaa

t u

itva

n 1

tot 1

25 H

ertz

(een

hei

d di

e h

et a

anta

lge

luid

stri

llin

gen

per

sec

onde

wee

rgee

ft).

De

nor

mal

e ge

luid

en d

ie w

ij d

agel

ijk

s h

oren

be-

weg

en z

ich

mee

stal

tu

ssen

de

125

en d

e80

00 H

ertz

.

GIE

LKEN

S G

EEFT

IN h

aar

onde

r-zo

ek a

an d

at e

r in

divi

duel

e ve

rsch

ille

n z

ijn

in d

e ge

hoo

rdre

mp

el. E

r zi

jn m

ense

n d

iedu

s w

el la

ge g

elu

iden

ku

nn

en h

oren

, als

die

ster

k g

enoe

g zi

jn. V

an d

ie m

ense

n h

eeft

een

deel

er

geen

last

van

en

een

an

der

deel

juis

tw

el. W

ie e

r la

st v

an h

eeft

, kan

er

ziek

van

wor

den

. In

het

GG

D-o

nde

rzoe

k w

ordt

een

aan

tal k

lach

ten

gen

oem

d: g

eïrr

itee

rd z

ijn

,sl

ech

t sl

apen

, zw

aar

gevo

el in

het

hoo

fd,

bran

deri

ge o

gen

, dru

k o

p d

e bo

rst,

be-

nau

wdh

eid,

ove

rsp

ann

en z

ijn

.

Ir. D

yon

Sch

eyen

, kli

nis

ch f

ysic

us

audi

oloo

gva

n h

et H

oen

sbro

eck

Au

diol

ogis

ch C

en-

tru

m, i

s al

zev

en ja

ar b

ezig

met

tin

nit

us

enbr

omto

nen

. Hij

en

zij

n c

olle

ga’s

kri

jgen

we-

kel

ijk

s ti

enta

llen

men

sen

op

het

sp

reek

uu

r.Ze

heb

ben

all

emaa

l las

t va

n e

en o

nve

rkla

ar-

baar

gel

uid

.

In 2

004

zag

alle

en D

yon

Sch

eyen

al v

ierh

on-

derd

nie

uw

e p

atië

nte

n. ,

,In

eer

ste

inst

anti

eon

derz

oek

en w

e de

fu

nct

ie v

an h

et o

or. H

etis

moe

ilij

k o

m v

ast

te s

tell

en o

f ie

man

d la

sth

eeft

van

tin

nit

us

of v

an g

elu

id v

an b

uit

en-

af. M

aar

in b

eide

gev

alle

n k

an h

et h

eel e

rge

vorm

en a

ann

emen

en

zel

fs t

ot e

rnst

ige

psy

-ch

isch

e p

robl

emen

leid

en. I

k h

eb h

et v

er-

haa

l geh

oord

van

een

pat

iën

t di

e zi

jn h

oofd

in d

e br

andn

etel

s st

ak o

mda

t de

pij

n d

aar-

van

de

last

die

hij

had

van

een

gel

uid

in z

ijn

hoo

fd, o

vers

tem

de. B

rom

ton

en w

orde

n in

oorl

ogst

ijd

ook

geb

ruik

t al

s m

arte

lin

g. Ik

den

k d

at d

at v

eel z

egt.”

Het

hor

en v

an g

elu

iden

zeg

t ie

ts o

ver

de m

a-te

van

gev

oeli

ghei

d va

n m

ense

n v

oor

be-

paa

lde

pri

kk

els.

Het

kan

vol

gen

s Sc

hey

en t

em

aken

heb

ben

met

een

te

grot

e h

oeve

el-

hei

d p

rik

kel

s w

aara

an ie

man

d bl

ootg

este

ldw

ordt

. Vee

l daa

rvan

nem

en w

e n

iet

een

s be

-w

ust

waa

r. ,,

Maa

r is

het

een

pri

kk

el d

ie o

ns

irri

teer

t of

die

on

s ee

n g

evoe

l van

an

gst

be-

zorg

t, d

an g

aan

we

die

pri

kk

el o

ok b

ewu

ster

en s

terk

er w

aarn

emen

”, z

egt

Sch

eyen

die

aan

geef

t da

t di

t ee

n c

omp

lexe

mat

erie

is. D

e

gevo

elig

hei

d va

n ie

man

d vo

or p

rik

kel

sw

ordt

bep

aald

doo

r h

eel v

eel f

acto

ren

, nie

tal

leen

lich

amel

ijk

e m

aar

ook

psy

chis

che.

DAT

LAAG

FREQ

UEN

T G

ELU

IDoo

k h

andi

g k

an z

ijn

, bew

ijze

n o

lifa

nte

n. Z

ijco

mm

un

icer

en m

et e

lkaa

r ov

er a

fsta

nde

nto

t tw

inti

g k

ilom

eter

via

voo

r de

men

s on

-h

oorb

aar

laag

freq

uen

t ge

luid

van

on

geve

er15

Hz,

zo

ontd

ekte

aar

dbev

ings

desk

un

dige

Läsl

o Ev

ers

van

het

KN

MI.

Oli

fan

ten

ku

nn

endi

e ge

luid

en z

elfs

via

de

gron

d la

ten

gaa

n.

Maa

r ja

, ze

ku

nn

en w

el d

uiz

end

kee

r zo

goed

hor

en a

ls d

e m

ens.

Fran

kor

t is

erv

an o

vert

uig

d da

t m

ense

n d

ieee

n la

agfr

equ

ent

gelu

id h

oren

, las

t h

ebbe

nva

n é

én o

f an

der

app

araa

t in

de

buu

rt. G

rote

ven

tila

tore

n b

ijvo

orbe

eld,

per

sap

par

atu

ur,

koe

lin

stal

lati

es, a

irco

ndi

tion

ing.

Dat

gel

dtoo

k v

oor

hem

zelf

. „O

p g

ezet

te t

ijde

n v

er-

dwij

nt

de b

rom

nam

elij

k. B

ijvo

orbe

eld

twee

de k

erst

dag.

Toe

n w

as h

et v

ier

uu

r la

ng

weg

. Nad

erh

and

is h

et n

og v

aker

zo’

n v

ier

uu

r la

ng

afw

ezig

gew

eest

. Tij

d w

aari

n b

ij-

voor

beel

d on

derh

oud

aan

een

ap

par

aat

ver-

rich

t k

an w

orde

n.”

Hij

kom

t in

fei

te t

ot d

e-ze

lfde

con

clu

sie

als

het

wet

ensc

hap

pel

ijk

tijd

sch

rift

Jour

nal o

f Low

Fre

quen

cy N

oise

and

Vibr

atio

nin

198

2. H

et A

mer

ikaa

nse

bla

dsc

hri

jft

de b

rom

toon

ook

toe

aan

ap

par

aten

zoal

s tu

rbin

es, v

enti

lato

ren

, lu

chtc

omp

res-

sore

n, b

oile

rs e

n d

iese

lmot

oren

. R

eden

tem

eer

voor

de

goed

hor

ende

Boc

hol

t-ze

naa

r om

aan

te

drin

gen

op

ver

der

wet

en-

sch

app

elij

k o

nde

rzoe

k. O

m t

e be

gin

nen

maa

r ee

ns

gelu

idsm

etin

gen

. Die

hee

ft h

ij in

-m

idde

ls in

zij

n e

igen

won

ing

late

n d

oen

. In

febr

uar

i zij

n b

ij h

em t

hu

is f

requ

enti

es g

e-m

eten

van

31

en 3

4 H

z, t

ot e

en s

terk

te v

an45

dec

ibel

(dec

ibel

of

dB is

de

een

hei

d di

e de

gelu

idst

erk

te w

eerg

eeft

). O

p a

nde

re p

laat

-se

n in

Par

kst

ad z

ijn

ook

(par

ticu

lier

e) m

etin

-ge

n v

erri

cht.

In H

eerl

en is

op

een

pla

ats

een

pie

k v

an 4

8 H

z ge

met

en e

n in

het

cen

tru

mva

n K

erk

rade

22

Hz.

Die

waa

rden

zij

n a

llem

aal b

inn

en d

e n

or-

men

van

de

rich

tlij

n v

an d

e N

eder

lan

dse

Stic

hti

ng

Gel

uid

shin

der

Del

ft. B

ij e

en la

ag-

freq

uen

t ge

luid

van

40

Her

tz is

doo

r de

NSG

de g

ren

swaa

rde

bep

aald

op

46

dB. M

aar

bij

die

nor

m z

ette

n F

ran

kor

t en

Sch

eyen

hu

nvr

aagt

eken

s. „

Die

is t

e h

oog,

daa

r zi

jn v

eel

wet

ensc

hap

per

s h

et o

ver

een

s. M

aar

omda

ter

zo

wei

nig

kla

gers

war

en, i

s h

et p

robl

eem

van

laag

freq

uen

t ge

luid

in N

eder

lan

d n

ooit

seri

eus

gen

omen

.”O

ns

lan

d k

ent,

in t

egen

stel

lin

g to

t bi

jvoo

r-be

eld

Zwed

en e

n E

nge

lan

d, g

een

wet

ten

waa

rmee

laag

freq

uen

t ge

luid

kan

wor

den

aan

gep

akt.

Du

s oo

k a

ls d

e ve

roor

zak

er v

ande

bro

mto

on d

ie h

onde

rden

Lim

burg

ers

ho-

ren

, wor

dt g

evon

den

, is

het

maa

r de

vra

agof

er

iets

aan

ged

aan

kan

wor

den

. M

aar

voor

lop

ig is

de

zoek

toch

t n

og in

vol

lega

ng.

Fra

ns

Fran

kor

t h

eeft

daa

rbij

in-

mid

dels

hu

lp v

an d

e p

rovi

nci

e Li

mbu

rg. H

ijov

erle

gt m

omen

teel

met

am

bten

aren

of

het

mog

elij

k is

om

het

gel

uid

in z

ijn

hu

is m

etri

chtm

icro

foon

s te

met

en. „

Met

tw

ee t

otdr

ie m

etin

gen

zou

de

bron

zo

aan

gew

ezen

ku

nn

en w

orde

n”,

zeg

t Fr

ank

ort.

OO

K D

YON

SCH

EYEN

van

het

Hoe

nsb

roec

k A

udi

olog

isch

Cen

tru

m v

indt

onde

rzoe

k n

aar

de b

ron

van

laag

freq

uen

tge

luid

bel

angr

ijk

. ,,M

ense

n k

un

nen

ech

th

eel v

eel l

ast

heb

ben

van

gel

uid

, zek

er a

lsze

nie

t w

eten

waa

r h

et v

anda

an k

omt.

Een

vree

md

gelu

id b

etek

ent

vaak

gev

aar.

On

zeh

erse

nen

waa

rsch

uw

en. W

e zi

jn e

xtra

ale

rt.

Dat

kan

zov

er g

aan

dat

we

onru

stig

wor

den

,ge

stre

sst,

geï

rrit

eerd

of

angs

tig.

Wet

en w

eee

nm

aal w

aar

het

gel

uid

van

daan

kom

t, d

anst

elt

dat

geru

st e

n k

an e

r so

ms

wat

aan

ge-

daan

wor

den

.”

Het

au

diol

ogis

ch c

entr

um

in H

oen

sbro

ekh

eeft

een

zog

enoe

md

Tin

nit

ust

eam

in h

etle

ven

ger

oep

en, w

aar

beh

alve

Sch

eyen

ook

psy

chol

ogen

en

maa

tsch

app

elij

k w

erk

ers

inzi

tten

. Hu

n m

eth

ode

kan

ook

men

sen

die

last

heb

ben

van

een

bro

mto

on h

elp

en, z

egt

Sch

eyen

. „Ee

rst

moe

t n

atu

url

ijk

naa

r de

oor

-za

ak g

ezoc

ht

wor

den

. Maa

r al

s di

e n

iet

ge-

von

den

wor

dt ó

f al

s de

oor

zaak

nie

t w

egge

-n

omen

kan

wor

den

, dan

ku

nn

en w

ij h

el-

pen

.”

Het

tea

m le

ert

men

sen

om

gaan

met

het

ge-

luid

doo

r er

nie

t op

gef

ixee

rd t

e zi

jn. ,

,Den

km

aar

aan

een

klo

k in

de

hu

isk

amer

. Als

je e

rn

iet

op le

t, h

oor

je h

et t

ikk

en e

n z

elfs

het

slaa

n e

rvan

nie

t. Z

óver

pro

bere

n w

e on

zep

atië

nte

n t

e k

rijg

en.”

De

ther

apie

doo

r-br

eek

t de

ket

en v

an n

egat

ieve

gev

oele

ns

over

het

gel

uid

dat

geh

oord

wor

dt e

n p

ro-

beer

t do

or a

flei

din

g de

fix

atie

op

het

hor

enva

n h

et g

elu

id w

eg t

e n

emen

. ,,H

et w

erk

t,w

ant

er z

ijn

mee

rder

e p

atië

nte

n d

ie o

p d

eze

man

ier

van

hu

n p

robl

emen

af

zijn

geh

ol-

pen

.”

Aan

th

erap

ie m

oet

de s

cher

ph

oren

de in

ge-

nie

ur

uit

Boc

hol

tz v

oora

lsn

og n

iet

den

ken

.Ee

rst

de b

ron

van

het

gel

uid

op

spor

en. E

nda

n b

ekij

ken

hoe

het

kan

sto

pp

en.

Zoda

t Zu

id-L

imbu

rg o

ok v

oor

Fran

s Fr

ank

ort

en z

ijn

lotg

enot

en w

eer

stil

wor

dt.

Klac

hten

in L

imbu

rg o

ver

laag

freq

uent

gel

uid

wor

den

geïn

vent

aris

eerd

doo

r Pi

a Cu

yper

s van

het

Mel

dpun

tenn

etw

erk

Gez

ondh

eid

& M

ilieu

tele

foon

045-

5714

954.

Fran

s Fra

nkor

t is t

e be

reik

en v

ia e

-mai

l: fr

ans@

fran

kort

.com

De

NSG

-ric

htlij

n is

te v

inde

n op

: ww

w.n

sg.n

lH

oens

broe

ck A

udio

logi

sch

Cent

rum

van

de

Stic

h-tin

g Re

valid

atie

Lim

burg

: ww

w.sr

l.nl

Dui

tse

web

site

s ove

r la

agfr

eque

nt g

elui

d zi

jn:

ww

w.ig

zab.

de e

n w

ww

.bru

mm

t.de

Gev

echt

tege

n di

e m

arte

lend

e br

omto

on

Een

bro

mto

on k

an m

ense

n to

tw

aanzi

n d

rijv

en. F

rans

Fran

kort

uit

Bo

cho

ltz

laat

dat

nie

t geb

eure

n. H

ijb

ind

t de

stri

jd a

an m

et e

en g

eluid

dat

in o

orl

ogs

tijd

geb

ruik

t kan

wo

rden

als

mar

telw

erkt

uig

.

ACHTERGRONDD

cyaa

nm

agen

taye

llow

zwar

t

1D

AG

BLA

D D

E LI

MB

UR

GER

ZAT

ERD

AG

19M

AA

RT

20

05

F 4F 2

H O

RI

ZO

NCO

NNIE

PAL

MEN

VIN

DTTV

-WER

K ‘E

NG, M

AAR

OOK

LEUK

’VR

EDEP

EEL A

LS P

OORT

NAAR

DE

PRAI

RIE

HO

R1/

F1-

PAG

NR

: 4

9 -

ALL

E ED

ITIE

S

F HO

R1

Doo

r W

im D

rags

tra

Inge

nie

ur

Fra

ns

Fra

nkort

(links)

en a

udio

loog

Dyo

n S

cheye

n d

oen o

nderz

oek n

aar

laag

frequent

gelu

id d

at v

eel

inw

oners

van

Zuid

-Lim

burg

teis

tert

. fo

to H

arry

Heu

ts

| 5

Naar aanleiding ��

van dit krantenartikel

meldden zich zo’n

300 lezers die ook last

hadden van ‘de brom’.

Na twee jaar vonden

270 van hen het niet

meer nodig om op de

lijst te blijven staan

van mensen die hinder

hadden van ‘de brom’.

Ofwel ze hoorden het

geluid niet meer, ofwel

de hinder was zodanig

dat er mee te leven viel,

ofwel ze reageerden

niet op een oproep

hieromtrent.

bron: Dagblad De Limburger

www.srl.nl��www.ggdzl.nl��www.limburg.nl/hmao��www.gezondmilieu.n�� l

Bijgaand krantenartikel is ook te lezen op de volgende websites:

6 |

Hoe klinkt laagfrequent geluid?��Hinder door laagfrequent geluid (LFG) kan grote invloed hebben op de kwaliteit van leven,

zowel voor gehinderden als voor hun omgeving. Mensen die last hebben van laagfrequent

geluid omschrijven het vaak als ‘het gedreun van een draaiende wastrommel’. Lang niet

iedereen hoort laag frequent geluid even hard. Sommige mensen geven aan dat ze het

geluid meer voelen dan horen. Ze omschrijven het als een drukkend of trillend gevoel.

Gezondheidsklachten door LFG��Juist omdat lang niet iedereen LFG kan horen of voelen, worden gehinderden niet altijd

serieus genomen. Het wordt daarom ook wel stil geluid genoemd. Wanneer mensen

last hebben van een geluid dat anderen niet waarnemen, denkt de omgeving al snel aan

psychische oorzaken. Net zoals bij moeilijk te verklaren lichamelijke klachten de oorzaak

tussen de oren wordt gezocht. Dat anderen laagfrequent geluid niet altijd waarnemen kan

leiden tot extra psychische spanning bij LFG-gehinderden.

Wat men hoort, voelt of hinderlijk vindt, is voor iedereen verschillend. De klachten bij LFG

zijn veelal ingrijpender dan bij ander geluid. ‘Gewone’ geluidshinder went vaak, laagfrequent

geluid meestal niet. Integendeel, gehinderden worden zich steeds meer bewust van de

lage tonen. Dit leidt uiteindelijk tot vermoeidheid, uitputting en stress. Overigens kunnen

soortgelijke gezondheidsklachten ook optreden bij geluid dat niet van buiten komt,

bijvoorbeeld bij tinnitus (oorsuizingen).

Waar komt laagfrequent geluid vandaan?��Er zijn verschillende bronnen van LFG bekend. Bronnen binnenshuis zijn onder

meer wasmachines, koelkasten, ventilatoren, verwarmingspompen, liftmotoren en

koelcompressoren. Bronnen buitenshuis zijn bijvoorbeeld dieselmotoren van zwaar

vrachtverkeer, motoren van boten en vliegtuigen, transformatoren en koelinstallaties. Ook

in de natuur komt laagfrequent geluid voor, maar meestal is dat niet hoorbaar. Dat verandert

bij storm, omdat een storm relatief veel luide laagfrequente tonen bevat. Ook geluiden in het

lichaam (je kunt denken aan slikken, of bloedstromingen in aders) zijn voor een groot deel

laagfrequent. De meeste mensen zoeken de bron van LFG dicht bij huis, maar zelfs een

bron op enkele kilometers afstand kan hinder veroorzaken.

| 7

Kan een bron worden opgespoord?��Wie last heeft van geluiden die niemand anders hoort, krijgt weinig begrip van anderen.

Daarom is het voor de meeste mensen een opluchting als het LFG wordt gemeten en,

idealiter, de bron wordt gevonden. LFG metingen zijn niet eenvoudig en kostbaar: er is

speciale apparatuur en deskundigheid voor nodig. Bovendien moeten de metingen vrijwel

altijd ’s avonds of ‘s nachts plaatsvinden om verstoring door andere omgevingsgeluiden

zoveel mogelijk te vermijden.

Mogelijk heeft de gehinderde een vermoeden van de bron van het geluid. Door metingen

te verrichten bij het aan- en uitzetten van de mogelijke bron(nen) wordt nagegaan of dit

vermoeden klopt. Het is eenvoudig om te bepalen of de LFG-bron in de woning gelegen is:

zet de hoofdschakelaar uit en luister dan of het geluid weg is.

gehoorbeentjes

8 |

Kan een bron worden uitgeschakeld?��Wanneer een bron buiten de woning wordt opgespoord, is het nog maar de vraag of het

mogelijk is om de geluidhinder te beperken of op te heffen. Er bestaan nog geen wettelijke

normen voor LFG. Dit betekent dat wanneer een bron van LFG-hinder wordt aangetoond,

er geen wettelijke mogelijkheden zijn om maatregelen af te dwingen. Alleen wanneer de

normen voor ‘gewoon geluid’ worden overschreden, kunnen aanpassingen opgelegd

worden. Kortom het uitvoeren van metingen leidt slechts in een beperkt aantal gevallen tot

een gewenste oplossing.

Waarom heb ík last van LFG?��Om te begrijpen waarom de een wel last heeft van LFG en een ander niet, moet eerst

bekend zijn hoe het gehoor werkt en hoe geluid wordt beleefd. Geluid is een trilling van

de lucht. De oorschelp helpt geluid op te vangen. Door de gehoorgang komt het geluid

bij het trommelvlies. Dit vlies gaat door het geluid trillen. Via de gehoorbeentjes wordt de

trilling versterkt en doorgegeven aan het slakkenhuis. Het slakkenhuis zet de trilling om in

een zenuwprikkel, die door de zenuwbanen naar de hersenen wordt geleid. De hersenen

herkennen in deze prikkel een geluid.

In de hersenen zitten zogenoemde ‘auditieve filters’. Die bepalen of een prikkel wel of niet

belangrijk is om waar te nemen, afhankelijk van de betekenis die we aan een bepaald geluid

geven. Door ervaringen of informatie die wij krijgen, worden deze filters onbewust gestuurd.

Zowel belangrijke als onbelangrijke geluiden gaan langs de auditieve filters. Wanneer een

geluid geen belangrijke betekenis heeft, dan neemt u het nauwelijks bewust waar. Denk

bijvoorbeeld aan het geluid van de koelkast of de computer.

| 9

De

volgende

voorbeelden

maken

duidelijk

hoe de

auditieve

filters in het

dagelijkse

leven

werken:

Voorbeeld

U hoort uw naam

Waarschijnlijk heeft u ooit het volgende

meegemaakt:

U bent met iemand aan het praten. Naast u

zijn andere mensen met elkaar in gesprek,

maar die kunt u niet verstaan, zeker niet als u

geconcentreerd luistert naar uw gesprekspartner.

Dan hoort u ineens in een gesprek naast

u uw naam. Vanaf dat moment bent u ook

geïnteresseerd in het gesprek naast u. Zonder uw

hoofd te bewegen kunt u zich meer concentreren

op dit gesprek. Eerder hebt u niets van dat andere

gesprek kunnen verstaan, maar na het horen

van uw eigen naam, volgt u ook de rest van dat

gesprek.

Voorbeeld

Ouders horen babygehuil

Een ander voorbeeld is dat van een huilende

baby. Een stel jonge ouders heeft het huis vol

met kraamvisite. Er is veel geroezemoes, maar de

kersverse vader of moeder hoort toch dat de baby

boven in zijn bedje huilt. Dat blijkt te kloppen.

Deze ouders hebben geen beter gehoor dan de

kraamvisite, maar ze zijn wel bewust en onbewust

scherp afgestemd op alles wat met hun baby te

maken heeft. Hierdoor horen zij het zachte gehuil

van de baby.

10 |

Betekenis van geluid��Uit de voorbeelden blijkt dat de betekenis die u aan een

geluid geeft van invloed is op de waarneming van het

geluid. Wanneer u een geluid waarneemt dat een gevoel

van irritatie of angst opwekt, dan gaat u dat geluid sterker en

bewuster waarnemen. LFG kan zo’n geluid zijn. Vaak is niet

te bepalen waar dit LFG vandaan komt en welke betekenis

dit geluid voor ons heeft. Daardoor wordt de irritatie en/of

angst steeds groter. Zolang er vooral negatieve gevoelens

bestaan, zal ook de LFG-klacht blijven bestaan of zelfs

toenemen. Als dit geluid niet meer wordt ervaren als irritant,

gevaarlijk of bedreigend, wordt het minder waargenomen.

Voorbeeld

Het geluid van slikken

Iedereen slikt vele keren

per dag zonder dat we

bewust het slikgeluid

waarnemen. Maar als

u nu slikt en bewust

luistert, hoort u hoe luid

het slikken klinkt.

Voorbeeld

Het tikken van een

klok

Een ander voorbeeld

is de grote klok die

bij sommigen in de

woonkamer staat.

Deze tikt de hele dag

en slaat zelfs op het

uur, en soms ook op

het halve uur. Het zijn

geluiden die men niet

meer bewust opmerkt;

ze zijn vanzelfsprekend.

Alleen op bepaalde

momenten vallen ze op,

bijvoorbeeld wanneer

het acht uur is en het

journaal begint: de

nieuwslezer is dan niet

te verstaan door het

slaan van de klok. Pas

dan is men zich bewust

van de klok in de

woonkamer.

| 11

Wat kunt u doen om de hinder te verminderen? ��Er zijn geen geneesmiddelen of operaties om de hinder van LFG te verminderen. Uw

houding ten opzichte van een bepaald geluid is van invloed op de mate van hinder die u

ondervindt. Uit ervaringen van gehinderden is bekend dat er verschillende manieren zijn om

te leren omgaan met de hinder van LFG.

Loslaten��Probeer het geluid los te laten door er geen aandacht aan te geven. Dit lijkt een te gemakkelijk

advies, zeker als u al min of meer ‘gevangen’ zit in het geluid. Lang niet iedereen lukt het

om het bromgeluid te negeren. Maar evenals de tikkende klok in de woonkamer blijkt LFG

voor veel gehinderden op den duur een alledaags geluid te worden dat niet meer als echt

hinderlijk wordt ervaren, zolang ze er niet bewust naar luisteren.

Afleiding��Door te luisteren naar aangename geluiden of muziek wordt de LFG-hinder minder: dit

zorgt voor afleiding of kan zelfs het LFG maskeren. Gebruik maken van prettige en bekende

geluiden is een goede remedie. Zowel de muziek als het LFG kunnen waarneembaar blijven.

U kunt zich erin trainen het geluid van de muziek bewuster waar te nemen dan het LFG. Dit

vergt wel enige oefening en vooral goede wil, maar het werkt vaak.

Tip

Om oververmoeidheid door een tekort aan slaap te voorkomen, kunt u bijvoorbeeld

tijdelijk of regelmatig ergens anders gaan (bij)slapen. Dat heeft een heel ontspannend

effect en geeft nieuwe energie.

12 |

Hans:

Een LFG-gehinderde:

“Ik heb geleerd

ermee te leven”

Bonken��“Aanvankelijk hoorde ik een zacht bonkend geluid. Omdat ik in een rustige omgeving woon,

was het geluid vooral ’s morgens goed hoorbaar. Na enkele maanden werd het geluid

sterker. Ik ben gaan luisteren om te achterhalen wat het was en waar het vandaan kwam.

Rondrijden op industrieterreinen leverde niets op. Door dit intensieve luisteren, hoorde ik

de brom steeds luider. Vooral binnenshuis, maar ook buiten. Zeer irritant! Ik kon de brom

niet ontwijken: de lage frequentie ging overal doorheen. Oordoppen hielpen niet. Ik werd

als het ware uit mijn eigen huis gedreven. Het was heel erg. Slapen kon ik alleen nog maar

met slaappillen. Overdag kon ik binnenshuis de brom enigszins maskeren met muziek.

Een aangeschafte MP3 werkte als een soort toevluchtsoord. Als ik de brom niet meer kon

| 13

verdragen, zette ik de MP3 aan. Maar de nacht was moeilijk door te komen, vooral het

inslapen lukte slecht. Ik kon maar twee uur achter elkaar slapen. Daarna werd ik wakker

van de brom en kon dan zonder slaappillen niet meer in slaap komen.

Keerpunt��Het contact met een Audiologisch Centrum vormde een keerpunt. Daar werd mij duidelijk

dat de irritatie vooral veroorzaakt wordt door de negatieve houding ten opzichte van de

brom. Ook het feit dat ik zo intensief met de brom bezig was, speelde een belangrijke rol. Ik

kreeg het advies de brom te accepteren en te proberen er aan te wennen. Immers mensen

die aan het spoor wonen, wennen aan het geluid van de trein en horen dat na verloop van

tijd niet meer.

Dat advies heb ik opgevolgd en ik ben actief gaan proberen om de brom te negeren, om

hem niet zo negatief te ervaren, om er mee te leven. Overdag lukte dat wel, omdat er dan

altijd wel afleiding is. ’s Nachts was moeilijker, totdat ik een keer vier uur achter elkaar sliep.

Tweemaal zolang als normaal. De volgende nacht dacht ik: dat moet nu ook weer lukken.

En warempel, het lukte! Dit actief proberen heb ik herhaald. Zo ben ik langzaam steeds

langer gaan slapen en van de slaappillen afgekomen.

Gewenning��Nu, na ongeveer twee jaar, hoor ik de brom nog steeds, vooral ’s nachts. Prettig is het niet,

maar het is een deel van mijn leven geworden. Ik kan ermee leven. Beter gezegd: ik heb

mezelf geleerd om er mee te leven.”

Niet iedereen kan leren omgaan met LFG zoals de LFG-gehinderde Hans hierboven

beschrijft. Sommige mensen vertellen dat zij het geluid leerden buiten te sluiten door

middel van meditatie of door heel kordaat te besluiten: die brom is er maar ik laat me niet

gek maken door een geluid dat verder geen kwaad kan. En andere hebben begeleiding

nodig om er van los te komen.

14 |

Meer informatie en hulp��De informatie en adviezen in deze brochure helpen u

hopelijk om uw LFG-klachten te verminderen. Wanneer

u behoefte hebt aan contact met lotgenoten, dan kunt u

contact opnemen met het Meldpunt Gezondheid en Milieu.

Het delen van ervaringen en tips kan al tot een oplossing

leiden. Ook voor vragen, meer informatie en hulp kunt u

contact opnemen met:

Meldpunt Gezondheid en Milieu

www.gezondmilieu.nl

T 010 - 455 82 01

info@gezondmilieu.nl

| 15

Colofon

Deze brochure is een uitgave van de Werkgroep laagfrequent geluid Zuid-Limburg.

De volgende instanties zijn vertegenwoordigd in deze werkgroep:

Hoensbroeck Audiologisch Centrum - www.srl.nl �

GGD Zuid Limburg, afdeling medische milieukunde - www.ggdzl.nl �

Provincie Limburg, afdeling Handhaving - www.limburg.nl/hmao �

Meldpunt Gezondheid en Milieu, - � www.gezondmilieu.nl

Dr. Ir. Frans Frankort, Bocholtz, initiatiefnemer van de werkgroep �

Krantenartikel, blz. 4 en 5:

Dagblad De Limburger; redacteur, Wim Dragstra; foto: Harry Heuts

Foto’s:

Loet van Moll

Marsha Kessels

Provincie Limburg

SRL

Grafisch vormgeving:

Provincie Limburg, cluster communicatie

Druk:

Provincie Limburg, afdeling facilitair