Post on 17-May-2015
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Ontwikkelingspsychologie
Het lagereschoolkind
(6 jaar – 12 jaar)
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Overzicht• De lichamelijke ontwikkeling• De motorische ontwikkeling• De perceptuele ontwikkeling• De tekenontwikkeling• De seksuele ontwikkeling• De sociaal-emotionele ontwikkeling• De cognitieve ontwikkeling• De taalontwikkeling• De schoolse ontwikkeling• De morele ontwikkeling• De spelontwikkeling• De persoonlijkheidsontwikkeling
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Lichamelijke ontwikkeling• ‘Eerste strekking’
– Ledematen groeien sneller dan hoofd– ‘Klein kind’-kenmerken verdwijnen
• Tandenwissel – Gezicht en lach veranderen– Gedurende hele lagereschoolperiode
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Motorische ontwikkeling
• Lichaamsbeheersing • Oog/hand-coördinatie
10 jaar: ‘het volmaakte kind’
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Tekenontwikkeling• Rond 7 j: Visueel realisme• Realiteitszin , meer details
– Bvb. rondjes worden handen met vingers, mensen krijgen een nek, lijntjes worden benen met volume, juistere lichaamsproporties, etc.
– Weergeven van bewegingen– Rekening met ruimte en tijd (vanaf 9 j)– Realiteit > fantasie– Creativiteit = subtieler en complexer
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Tekenontwikkeling
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Perceptuele ontwikkeling
• Kleuters– Geleid door opvallende kenmerken
• Lagereschoolkinderen– Waarneming zelfstandig ‘richten’– Gedetailleerder en systematischer– Bvb. zoek 10 ≠ tussen 2 tekeningen
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Seksuele ontwikkeling
• Latentiefase (Freud)– Seksuele ontwikkeling = stilgevallen– Terugdringen seksuele gevoelens tvv
schoolse kennis– Jongens/meisjes: weinig interesse voor elkaar
• MAAR kritiek!
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Seksuele ontwikkeling
• 6 tot 8 jaar– Verliefdheden– Aanraken/strelen geslachtsdelen, maar niet
openbaar– Schuine moppen met seksueel geladen
woorden = populair
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Seksuele ontwikkeling
• 8 tot 10 jaar– Gevoelens verliefdheid – Lichamelijk contact opzoeken, hoewel
onschuldig, bvb. handjes vasthouden, arm om elkaar, …
– Groepsnorm = heteroseksualiteit– Seksestereotiep rolgedrag– Voortplantingsverhaal = vrij duidelijk– 1ste kenmerken puberteit ‘kunnen’
verschijnen
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Seksuele ontwikkeling
• 10 tot 12 jaar– Verliefdheid: hevige emoties– Belangstelling volwassen seksualiteit – Maar ook ‘preutsheid’
• Beginnende puberteit schaamte ?
– Eerste menstruatie kan optreden
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Sociaal-emotionele ontwikkeling
• Drie thema’s:– Gehechtheid– Sociale relaties en vriendschappen– Pesten
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Sociaal-emotionele ontwikkeling
1. Gehechtheid– Invloed op relaties en emoties– Onveilige hechting in verleden
Knuffelen, geborgenheid, … op schoot, maar houden het daar geen minuut uit.
Nood aan structuur, voorspelbare situaties waardoor meer ‘veiligheidsgevoel’, meer op gemak.
– Veilige hechting in verleden• Basisvertrouwen kunnen autonoom functioneren• ‘Goed vastgezeten hebben om goed los te komen’
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Sociaal-emotionele ontwikkeling
2. Sociale relaties en vriendschappen– Omgang leeftijdsgenoten
• = ‘Sociale leerschool’• Bvb. omgaan met verschillende karakters, leren
hoe conflicten ontstaan en hoe ermee omgaan, etc.
– Eén-sekse-groepen • Meisjes met meisjes, jongens met jongens• Einde LS: groepjes mengen zich meer
Van plagen en uitdagen naar flirten en hofmakerij
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Sociaal-emotionele ontwikkeling
2. Sociale relaties en vriendschappen– Vriendschap kent evolutie
• Samen dingen doen/delen en dezelfde dingen leuk iemand ‘nodig’ hebben, problemen oplossen en geheimen vertellen
• Einde vriendschap– Bvb. door verhuis, ruzie, …= pijnlijke ervaring ~ liefdesverdriet
– Geen vrienden ≠ normaal & negatief voor ontwikkeling!
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Sociaal-emotionele ontwikkeling
3. Pesten= proces waarbij een groep/pestkop zich tegen
een enkeling keert die zich niet (meer) kan verweren
– Drie partijen:• Pestkoppen of pesters• De gepeste, slachtoffer of zondebok• De middengroep
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Sociaal- emotionele ontwikkeling
3. Pesten
MIDDENGROEP
Bewondering Pester
Eigen voordeel
Angst zelf gepest
Bescherming gepeste
Merken pesten niet op
Onverschilligheid
PESTEN MEE!
PESTEN NIET MEE!
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Sociaal-emotionele ontwikkeling
3. Pesten– Pesten ≠ Plagen
• Ongelijke machtsverdeling• Desastreuze gevolgen voor gepeste
– Pesten = Groepsnorm?– Zondebokverschijnsel– Wie?
• Iedereen kan ‘gepest’ worden, ‘anders’ zijn• Ook pestkoppen geen speciale kenmerken• Beiden zwijgen over pesten
– Levenslange gevolgen voor pesters en gepesten
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Sociaal-emotionele ontwikkeling
3. Pesten aanpakken: Hoe?
Preventief (om pesten te vermijden)- Erover ‘praten’, liefst
algemeen- Pesten ‘op zich’ = ! en dat
willen we niet op school (= anti-pest beleid)
- Alle partijen betrekken bij preventie van pesten
- Duidelijke afspraken en gedeelde verantwoordelijkheid
- Sociometrische schaal risico-kinderen detecteren
Curatief (om pesten op te lossen)- Erover praten, algemeen (!)
om vermijdingsreacties of minima-liseren te ontwijken
- Alle partijen betrekken in oplossing
- Eventueel individuele gesprekken met pesters, gepeste(n) (en ouders?): waarom? + afspraken
- Andere school Niet altijd een oplossing! Integendeel: ‘nieuwe’ leerlingen = ‘anders’.
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Cognitieve ontwikkeling
• Concreet operationeel stadium (Piaget)– Realistische, concreet voorstelbare situaties– ‘Gedachtenhandelingen’ Probleemoplossing
• Reversibel denken: oké• Conservatienotie: oké, zolang ‘concreet’!• Organisatie van gedachten: oké• Positie van andere innemen: oké• Toestand + proces (= identiteitsprincipe): oké• Seriatie: oké• Transitief denken: oké• Klassen/deelklassen: oké
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Cognitieve ontwikkeling
• Magisch denken– Onderscheid ‘echt/niet echt’ = duidelijk– Pure fantasie: afgedaan– Voorkeur:
• dingen die ‘echt’ zijn of ‘echt kunnen zijn’• Bvb. verhalen met realistische kenmerken (over
ridders en koningen, in een veraf gelegen gebied, etc.)
– Toch: ‘magisch’ denken aanwezig!
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Taalontwikkeling
• Volwassenentaal– Soms fouten:
• Moeilijke woorden: bvb. fjord, skeeler, ‘heps’ ipv ‘hesp’, etc.
• Verkeerde vervoegingen: bvb. ik valde ipv viel, ik loopte ipv liep, etc.
• Vreemde uitdrukkingen
– Metalinguïstisch bewustzijn• Taal = regels + afspraken, experimenteren mogelijk!• Bvb. taalspelletjes
– Interesse in ‘vreemde’ talen
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Schoolse ontwikkeling
• Overgang kleuterklas - 1ste leerjaar• Schoolrijpheidsvoorwaarden
• Aanleg• Omgeving• Zelfbepaling
– Kritische noot: Kind niet aangepast aan school of school niet aangepast aan kind?
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Schoolse ontwikkeling
• Drie schoolse vaardigheden:– Lezen– Schrijven– Rekenen
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Schoolse ontwikkeling
• 1. Lezen– Voorgeschiedenis– Algemene vaardigheden:
• Bvb. woordenschat, concentratie, regels naleven, geheugen, visuele discriminatie
– Specifieke vaardigheden:• Bvb. verbanden tussen beeld en klank, etc.
– Spellend Herkennend Begrijpend
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Schoolse ontwikkeling
• 2. Schrijven= 2de communicatiemiddel, na spreektaal– ‘Schrijfrijp’: – Algemene voorwaarden
• Bvb. taalbeheersing, zintuigen, concentratie, emotioneel evenwicht, motivatie om te leren
– Specifieke voorwaarden• Bvb. grove en fijne motoriek, lichaamsbesef,
ruimtelijke oriëntatie, vormonderscheidings-vermogen, oog/hand-coördinatie, laterisatie, gevoel voor ritme, automatiseren
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Schoolse ontwikkeling
• 2. Schrijven– Doel: begrijpelijk schrijven– Oefening baart kunst!
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Schoolse ontwikkeling
• 3. Rekenen– Getalbegrip = voorwaarde
• Tellen• Correspondentie• Classificatie• Seriatie
Bewerkingen:• Concreet Meer abstract• Automatismen cijferen vraagstukken
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Schoolse ontwikkeling
• Als de ontwikkeling ANDERS loopt…– Leerproblemen
• Moeilijkheden bij het leren van schoolse vaardigheden
• Primair (= leerstoornissen) en secundair
– Leerstoornissen• Oorzaak niet in omgeving, bvb. slecht onderwijs,
afwezigheid• Oorzaak bij individu, maar niet tgv handicap/
ziekte, bvb. mentale achterstand
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Schoolse ontwikkeling
– Leerstoornissen• ‘Verborgen handicap’• Onderkenning via signalen, bvb. welbevinden ,
uitvluchten om bepaalde taken niet te maken, huilen, etc.
• (Nog) geen oplossingen! Ermee leren leven en omgaan!
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Schoolse ontwikkeling
• Als de ontwikkeling ANDERS loopt…• Drie leerstoornissen:
– Dyslexie• Leren lezen = probleem
– Dysorthografie• Foutloos schrijven (spellen) = probleem • Meestal samen met dyslexie
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Schoolse ontwikkeling
– Dyscalculie• Leren rekenen = probleem
– (Dysgrafie)• Schrijven (motorisch) = probleem• Maar geen ‘leerstoornis’
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Schoolse ontwikkeling
• Als de ontwikkeling ANDERS loopt…• ADHD
– ‘Attention Deficit Hyperactivity Disorder’– Geen leerstoornis, wel vele
leerproblemen– Drie kenmerken:
• Aandachtstekort• Overactiviteit• Impulsiviteit
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Schoolse ontwikkeling
– Vele bijkomende problemen:• Bvb. onhandigheid, leerbaarheid laag,
leerproblemen en soms leerstoornissen, emotionele moeilijkheden, slaapproblemen, relationele en gedragsproblemen
– Aanpak:• Medicijnen
– ‘Rilatine’ helpt ‘normale ontwikkeling’ bevorderen– Maar neveneffecten
• Multidisciplinaire aanpak aangewezen
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Morele ontwikkeling
• Empathie/inlevingsvermogen• Conventionele fase (Kohlberg)
– Gezaghebbende ander bepaalt wat mag/niet mag– Bvb. leerkracht, ouder, jeugdleiding, agent, directie,
etc.– Ook bij volwassenen: Millgram-experimenten
• Proefleider gebiedt personen om proefpersonen elektrische schokken toe te dienen
• Sommigen zijn zelfs bereid om ‘dodelijke’ schokken toe te dienen onder gezag van proefleider in witte jas
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Spelontwikkeling
• Bewegingsspelen, ook sport als hobby• Experimenteer- en constructiespelen• Associatief en coöperatief spel
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Persoonlijkheids-ontwikkeling
• Zelfbeschrijvingen– Eigen karakter– Vaardigheden– Categorieën
• Contacten leeftijdsgenoten – Keuze vriend(in)
• Belang van wederzijds vertrouwen, iets voor elkaar over hebben
– Vergelijken– Zichzelf beter leren kennen
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Persoonlijkheids-ontwikkeling
• Vlijt versus minderwaardigheid (Erikson)– Vlijt
• Verwerken van grote hoeveelheid informatie• Verwerven van plek in sociale wereld
– Indien moeilijkheden: gevoelens van onvermogen, minderwaardigheid
– Oplossing• Belangstellende volwassenen• Bereidwillige leeftijdsgenoten
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Samengevat• Eerste strekking – het volmaakte kind• Visueel realisme• Waarneming: gedetailleerder en
systematischer• Latentiefase • Omgang leeftijdsgenoten
! Pesten• Concreet operationeel denken –
complexe(re) bewerkingen
Karel de Grote-Hogeschool info@kdg.bewww.kdg.be
Samengevat
• Volwassenentaal• Leren lezen, schrijven en rekenen
! Leerproblemen en –stoornissen ADHD en werkhoudingsproblemen
• Gezaghebbende ander: bepaalt goed en kwaad
• Associatief en coöperatief spel • Zelfbeschrijvingen