heemkunde en ‘verjonging’

Hilde SchoefsOpenluchtmuseum Bokrijk

wat is heemkunde?__________________________

verschillende definities

• “Heemkunde = een boeiende leerzame hobby”

• “Heemkunde heeft met alle kanten van het leven te maken: Met ons verleden, met ons heden en met de toekomst. Een mens vindt in zijn omgeving, het heem, zijn eigen identiteit terug. Niet alleen stukjes van de wereld van zijn voorouders maar ook dingen die nog betekenis kunnen hebben voor zijn kinderen.

Heemkunde is méér dan de band tussen verleden, heden en toekomst. Heemkunde heeft alles met mensen te maken, heemkunde is sociaal.Het heem verbindt ons met anderen in onze woonplaats. Het is een feest, onze inzichten en kunde te delen met anderen. Het is plezierig om te genieten van de kennis die anderen opgedaan hebben.”

• “Heemkunde is geen wetenschap op zichzelf, maar maakt, als methode, gebruik van verschillende wetenschappen bij onderzoek van de geschiedenis van een streek en haar bewoners. Heemkunde is dan ook toepassen van wetenschap(pen).

Heemkunde is een methode om alle aspecten die dit onderzoeksveld inhoudt te benaderen.

De studie van de eigen omgeving in heden en verleden. Zij omvat allerlei wetenschappen (geschiedenis, aardrijkskunde, geologie, demografie, sociologie, kunstgeschiedenis, dialectologie, volkskunde, naamkunde, antropologie, genealogie, biogeografie, enz.) in hun betrekking tot het lokale of regionale veld van onderzoek en is dus geen wetenschap op zichzelf.” Winkler Prins, 2002

• “Heemkunde is dus alles wat met geschiedenis, in zijn breedste betekenis, te maken heeft. Heemkunde overspant dan ook vele wetenschapsdomeinen om in het plaatselijke onderzoeksterrein de invloed en weerslag van de grote geschiedenis op de kleine geschiedenis te ontleden. Heemkunde is een interdisciplinaire activiteit.

Aan naamkunde, volksdevotie, ambacht en nering, volksverhalen en sagen,spreekwoorden, landschapsinrichting, wooninrichting, ontspanningsvormen, gebruiken, gewoonten, voorstellingen en tradities liggen feiten en maatschappelijke omstandigheden ten gronde. Deze opsporen en bekendmaken is een poging om tradities en identiteit in hun juiste draagwijdte te kennen en ”invented traditions” te ontmaskeren. Heemkunde is een dynamisch gebeuren. Het gaat niet over musealisering, historische reconstructie, herbetekening en hergebruik voor ideologische agenda’s maar wel over het bevragen van het verleden op zoek naar de betekenis voor het heden.

Heemkunde bestudeert de relaties van de plaatsgebonden mens met het universum. Het is de methode die verandering en ontwikkeling vaststelt, de betekenis van de vernieuwing duidt en aldus een vernieuwende factor kan zijn. Heemkunde is dan ook zeer actueel en levend, beweegt zich in de frontlijn en heeft in de 21ste eeuw een actieve en belangrijke toekomst.”

verjonging?_________________________

• what’s in a name?

• vijf voor twaalf?

• verjonging = vernieuwing (lees:beter)?

what’s in a name?

• letterlijk: een jonger publiek aanspreken

• ook: een jonger publiek actief betrekken

• nood aan kennis doelpubliek en zijn interesses

• evenzeer: een breder publiek aanspreken én actief betrekken

• nieuwkomers, kansengroepen, kinderen, jongeren, …

• geen loze woorden, maar bewuste keuze met vertaalslag (missie, acties, …)

3 sleutelbegrippen

• cultureel-erfgoedgemeenschap / community / communities

• diversiteit (achtergrond, herkomst, geslacht, leeftijd, competenties, interesses, …)

• duurzaam effect

vijf voor twaalf?

2009: • gemiddeld 295,89 leden/heemkring (cf. 277 in 2003)• aantal leden stijgt: gemiddeld +2,74 leden• bestuur: gemiddeld 9,69 bestuursleden (cf. 9 in 2003)

– 59,65% 60+– 16,92% vrouwen– 3,41% -30

Bron: Beleidsplan Heemkunde Vlaanderen 2012-2016

verjonging = vernieuwing?

• valkuil: hybris in twee richtingen:– Zelf alle wijsheid in pacht hebben– De glans van het nieuwe

• pleidooi voor bewuste integratie:

9,69 – 2 + 1= ?

leidraden en voorbeelden_____________________________

Council of Europe

Revised European Charter on the participation of young people in local and regional life

A big issue is the participation of young people in decision-making on a local level. The 'Revised European Charter on the participation of young people in local and regional life' of the Congress of Local and Regional Authorities in Europe is a useful tool to work on this.

www.coe.int/congress

‘Making Waves’

Creating more impact with your youth projects

‘Europe: from One Street… to the Other’

Heritage Lottery Fund

Young Roots

English Heritage

English Heritage

Hoe bouw je een community op?

Formule: ‘outreach’

= werk/project dat er actief op gericht is nieuwe doelpublieken te bereiken en te betrekken om te leren van en plezier te scheppen in wat lokaal erfgoed voor hen kan betekenen en het te leren waarderen

Waarom?

- Om de noden en verlangens van externe gemeenschappen bij je werking te betrekken .

- Om zelfzekerheid, vertrouwen en creativiteit te bevorderen bij je deelnemers.

- Om de verwachtingen van een gemeenschap te doen groeien en educatief te onderbouwen om een meerwaarde te realiseren .

- Om nieuwe vaardigheden aan te leren die mensen los van jouw werking/project in hun leven kunnen integreren/doorgeven.

- Om een gemeenschapsgevoel te creëren en sociale uitsluiting maximaal tegen te gaan.

- Om mensen een toegenomen gevoel voor plaats, tijd en identiteit te geven; hierdoor stijgt de waardering voor de eigen omgeving, maar ook een gevoel van trots en ergens toe behoren.

- Om je eigen organisatie en werking te verrijken door je (huidige) werking te bevragen: wat doe je, voor wie, waarom, hoe, …? Hoe kan die werking verbeterd worden of herdacht als je nieuwe kansengroepen erbij betrekt?

- Om mensen in staat te stellen de historisch gelaagde en gegroeide omgeving waarin ze werken, wonen, leven beter te begrijpen en hen alzo te sensibiliseren er zorg voor te dragen met het oog op de toekomst (duurzaamheid).

erfgoededucatie _________________________

wat is erfgoededucatie?

Erfgoededucatie is elke vorm van ‘onderwijs’die uitgaat van ‘sporen in het heden uit het verleden’ en deze inbedt in een context die op kennis berust en/of een ervaring kan bewerkstelligen die naar het verleden verwijst, met andere woorden een ‘erfgoedervaring’.

begripsverruiming

• respect opbrengen voor erfgoed en historisch besef bijbrengen;

• inzicht bijbrengen over de manier waarop mensen betekenis geven;

• inzicht bijbrengen over en leren omgaan met de manier waarop het verleden zich in het heden manifesteert;

• toepassen van activerende didactiek, vakoverschrijdende aanpak en krachtige leeromgeving;

• identiteitsvorming;• …

Ken je doelgroep

Erfgoededucatie werkt: sprookje of mythe?

• meer werk;• kost geld;• kost tijd;• ondankbaar publiek;• schering en inslag;• meerwaarde?;• …

ERFGOEDSECTOR

• meer werk;• kost geld;• kost tijd;• elitair;• uitzondering;• meerwaarde?;• …

SCHOOL

• erfgoedorganisaties hebben ook een educatieve taak;

• kans om kinderen met erfgoed te laten kennismaken;

• oubollig, saai imago van zich afschudden: erfgoed heeft heel wat troeven in handen;

een geleid, goed onderbouwd bezoek aan een erfgoed-organisatie kan voor kinderen een opstapje zijn om dit nadien – bv. voor studiedoeleinden of puur uit interesse –in de vrije tijd een keer zelf te doen;

• een voorbeeldproject kan het vertrekpunt zijn om andere concrete ‘leerproducten’ aan scholen/jeugdverenigingen/individuele kinderen/jongeren aan te bieden;

• het is een kans om erfgoed in te bedden in reguliere onderwijsprogramma’s en bestaande eindtermen;

• het is ook een kans voor erfgoedorganisaties om zich te herbronnen, om aansluiting te vinden bij nieuwe doelgroepen, tendensen, …;

• het bewijs dat erfgoededucatie meer is dan kunst alleen;

• promotie voor het erfgoedveld in z’n geheel;

• …

Erfgoed in de klas / het museum/…

• erfgoed leent zich prima voor omge-vingseducatie;

• in elke gemeente zijn er wel een of meer erfgoed-initiatieven: afstand en vervoerskosten hoeven géén obstakel te vormen;

• erfgoed kan een bijdrage leveren aan de invulling van tal van leergebieden, gaande van wiskunde tot maatschappijleer;

• erfgoed kan een middel zijn bij onderzoekend leren: niet leren ‘over’, maar leren ‘met’;

• erfgoed raakt aan de leefwereld van kinderen, maar is ook een gemeenschappelijk herkenningspunt voor ouders, leerkrachten, heemkundige kringen en kinderen;

• een monument bezoeken, een landschap interpreteren, oude en nieuwe feesten onder de loupe nemen, …: erfgoed is vaak heel inspirerend om mee te werken;

• bewustzijn van erfgoed kan jonge mensen helpen opvoeden tot kritische burgers;

• …

spelregel: bottom-up werkt

• Volwassen begeleiders brengen ter sprake

• Spreken is zilver, zwijgen is goud versus

• Nieuwe termen en begrippen geleidelijk introduceren,

• (Be)geleide democratie

• om kinderen tot spreken te brengen.

• zwijgen is zilver, spreken is goud.

• maar kinderen zich vooral in hun eigen woorden laten uiten.

• schept kansen voor samen-spraak.