Post on 24-Jul-2016
description
rené kok, erik somers
en paul broodw w w . w b o o k s . c o m
R oerige tijden, de protestjaren, het decennium van de flower
power, de hippies, de happenings en de provo’s. Maar ook de
periode van de bevrijding, democratisering, verzet en ontwikkeling.
De eindeloze jaren zestig! Wie de jaren zestig heeft meegemaakt, zal
zich er veel van herinneren. Maar wie jonger is, moet wel denken:
wat is dat een geweldige tijd geweest!
De jaren 60 liggen inmiddels meer dan veertig jaren achter ons. Dat
maakt het mogelijk om met wat meer afstand naar die bewogen
jaren te kijken. Was het werkelijk zo’n revolutionaire tijd? Of zijn de
herinne ringen en de eigentijdse getuigenissen te veel gekleurd?
Het Grote Jaren 60 Boek laat de werkelijkheid zien, genuanceerder en
soms net iets anders dan we dachten. Maar zonder twijfel het begin
van een moderne tijd.
rené kok en erik somers zijn historici,
auteurs en samen stellers van een groot aantal
uitgaven over de geschiedenis van de Tweede
Wereldoorlog en fotohistorische publicaties.
paul brood is verbonden aan het Nationaal
Archief. Hij is redacteur en auteur van een
groot aantal publicaties over de geschiedenis
van Nederland.
i n h o u d
Inleiding 4
1 d e t w e e g e z i c h t e n v a n d e j a r e n z e s t i g 14
De Kever 56
Man en vrouw 58
2 a a n h e t w e r k 62
Gastarbeiders 100
3 h e t g e z a g i n d e j a r e n z e s t i g 106
Waar was jij op 22 november 1963? 152
4 h e t n i e u w e w o n e n e n l e v e n 156
Mode 178
5 p o p m u z i e k , t e l e v i s i e e n a n d e r e k u n s t 188
Televisiesterren 232
6 v r i j e t i j d e n s p o r t 244
De strenge winter van 1963 276
7 k i n d i n d e j a r e n z e s t i g 280
8 d e p r o t e s t g e n e r a t i e 322
Op de brommer 358
Verantwoording 366
Nijmegen 1961 Show van een zomerjurk, naar de mode
van de Parijse haute couture.
nationaal archief, spaarnestad – wilhelm l. stuifbergen
h et grote jare n 60 bo e k de twee gezichten van de jaren zestig 15
Amstelveen 1962
Fotograaf Hans J. Schröter maakt in 1962
voor het damesblad Beatrijs een serie op-
namen van het nieuwe winkelcentrum
Het Binnenhof in Amstelveen.
Nationaal Archief, Spaarnestad –
Hans J. Schröter
1
Wie de foto’s uit het begin van de jaren zestig ziet, waant zich
nog in de jaren vijftig. Langs de randen van de oude steden
vormen moderne flats de langgewenste uitbreiding. De straten
zijn net en strak, hier en daar staat een auto voor de deur.
Overal spelen jonge kinderen. De binnensteden zijn de kaal-
slag van de oorlog nog niet helemaal te boven gekomen. Ook
de winkels lijken in veel opzichten op de vooroorlogse kruide-
niers op de hoek en ouderwetse kledingwinkels.
Maar gaandeweg het decennium verandert het beeld. Moderne
winkelcentra verrijzen in de nieuwe buitenwijken, waarin de
supermarkten, elektronicazaken en witgoedwinkels hun plaats
opeisen. Naast bromfietsen en scooters veroveren de auto’s de
straten van steden en dorpen.
Veel mensen steken zich in moderne, kleurige en modieuze
kleding. Het straatbeeld wordt gevarieerder, maar vooral druk-
ker. De oude binnensteden raken verstopt, doordat steeds
meer mensen over een auto beschikken en daarmee graag
hun boodschappen doen.
Het grauwe en grijze verleden wordt afgeschud, de toekomst is
het beloofde land! Maar het kost wel even tijd voordat iedereen
zich de nieuwe tijd realiseert. De traditionele rollen van man
en vrouw in het gezin veranderen maar heel langzaam. De ge-
trouwde vrouw zorgt nog steeds thuis voor het gezin en werkt
nauwelijks buitenshuis.
d e t w e e g e z i c h t e nv
an
de
ja
re
nz
es
ti
g
de twee gezichten van de jaren zestig h et grote jare n 60 bo e k16
h et grote jare n 60 bo e k de twee gezichten van de jaren zestig 17
Voorjaar 1960 | Winter 1964 Drie jongetjes spelen met veel plezier
Mens erger je niet (op de foto boven). Het populaire bordspel is
in bijna elk gezin te vinden. Familiespellen zijn een belangrijke
vrijetijdsbesteding in menig gezin. Dat is ook op de foto onder te
zien, waar de familie het ook al zo geliefde ganzenbord speelt. De
televisie is nog lang geen gemeengoed. De vrije uurtjes worden
dan ook graag doorgebracht met dammen en schaken of een
potje Halma, Monopoly of Stratego.
Nationaal Archief, Spaarnestad – Wout van de Hoef
5 januari 1960 Goed en goedkoop zijn de rotanmeubelen die tal-
rijke jonge gezinnen in de jaren vijftig en begin jaren zestig aan-
schaffen voor hun woning. Niet meer de standaardinrichting van
hun ouders, met een tafel in het midden, een zithoek rond een
salontafeltje met een Perzisch tapijtje, een rond kanten kleed-
je en een thee- of koffieservies erop, met de radio op een apart
tafeltje. Jonge gezinnen willen fris en modern meubilair. Boven-
dien komt Tomado met allerlei handige plastic accessoires, zoals
rechts op de foto het platenrek.
Instituut voor Sociale Geschiedenis, Algemeen Hollands
Fotopersbureau – Ben van Meerendonk
de twee gezichten van de jaren zestig h et grote jare n 60 bo e k18
h et grote jare n 60 bo e k de twee gezichten van de jaren zestig 19
Groningen voorjaar 1960 Nozems op de Grote Markt in Gro-
ningen. Sinds het midden van de jaren vijftig zijn zelfbewuste
jongeren, vaak gekleed in leren jack en spijkerbroek, in elk geval
met vetkuif en bromfiets, te vinden in en rond de populaire plek-
ken in de stad. Waarschijnlijk is de Nederlandse journalist Jan
Vrijman de eerste die in 1955 de term ‘nozems’ gebruikt in een
serie reportages voor het weekblad Vrij Nederland.
Fotobedrijf Piet Boonstra, www.beeldbankgroningen.nl
Circa 1961 Een feestje thuis heet begin jaren zestig nog een fuif.
Natuurlijk hoort daar muziek bij: de hoes van de langspeelplaat
wordt aandachtig bestudeerd. Maar ook een sigaret en een glaas-
je wijn uit de mandfles zijn onmisbaar. De Italiaanse Chianti-
wijnen en verschillende roséwijnen worden veel verkocht in fles-
sen waaromheen een mand gevlochten is.
Nationaal Archief, Spaarnestad – Peike Reintjens
1962 Modieuze jongeren poseren graag voor de fotograaf van het
weekblad voor vrouwen Rosita. De jonge vrouw in een groene wol-
len jas wordt vol bewondering bekeken door de mannen in hun
winterjassen. De Citroën DS is het symbool van de moderne auto,
met een hydraulisch systeem voor vering, besturing en remmen.
De ‘snoek’ en het ‘strijkijzer’ zijn de bijnamen voor deze mooie
auto.
Nationaal Archief, Spaarnestad – Wout van de Hoef
de twee gezichten van de jaren zestig h et grote jare n 60 bo e k20
Leeuwarden 1960 Het is koud in Leeuwarden! De jongen links
op de foto heeft zijn handen verstopt in dikke handschoenen en
de twee dames wandelen warm gekleed door de stad. Op de ach-
tergrond is de Grote Kerk te zien. Het straatbeeld doet nog heel
vooroorlogs aan, alleen de auto’s laten de moderne tijd al zien.
Beeldbank Leeuwarden/Afd. Voorlichting Gemeente Leeuwarden
Voorjaar 1961 ‘Wat vindt u van mijn nieuwe Sunbeam?’ lijkt deze
boer in het midden van het land te vragen. De kinderen staan er
in elk geval met bewondering naar te kijken. Boeren kiezen van-
ouds voor degelijke, betrouwbare automerken die lang meegaan.
Het Britse bedrijf Sunbeam levert die al tientallen jaren, maar
ook Austin en Vauxhall voldoen aan de eisen.
Nationaal Archief, Spaarnestad – Hille Kleinstra
h et grote jare n 60 bo e k de twee gezichten van de jaren zestig 21
de twee gezichten van de jaren zestig h et grote jare n 60 bo e k22
h et grote jare n 60 bo e k de twee gezichten van de jaren zestig 23
Boskoop voorjaar 1961 Mevrouw de Koning in Boskoop is nog
een ouder wetse kruidenier. Met haar hagelwitte gesteven schort
achter de toonbank bedient ze haar klanten. De weegschaal is
onmisbaar om onverpakte producten af te wegen. Toch is al veel
wel voorverpakt. De boerenbonte soepkom boven haar hoofd
wijst op een spaaractie van het merk California.
Nationaal Archief, Spaarnestad – Wilhelm L. Stuifbergen
Sijbekarspel 26 april 1960 De familie Sneek keert het dorp
Sijbekarspel in West-Friesland de rug toe. Het hele gezin, vader,
moeder en twaalf kinderen, emigreert naar Canada om het tuin-
dersbedrijf voort te zetten. Hoop op een beter leven is in de jaren
vijftig en begin jaren zestig voor vele gezinnen de drijfveer om
te vertrekken naar Australië, Nieuw-Zeeland, Canada of Zuid-
Afrika. De Nederlandse overheid steunt de emigranten bij hun
voorbereidingen. Vader Jan overlijdt al in 1964 op zijn boerderij
bij Toronto. Moeder Sneek, die het Engels nooit goed machtig
wordt, staat er alleen voor, maar dankzij haar grote gezin komt
het goed. Ze zal in 2000 op negentigjarige leeftijd overlijden.
Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis,
Algemeen Hollands Fotopersbureau – Ben van Meerendonk
Gameren 11 april 1961 De ouderwetse smederij is de oorsprong van menige garage
annex rijwielzaak op het platteland. Waar de paarden verdwenen, verschenen de auto-
mobielen, motorfietsen en fietsen. Deze zaak in Gameren rekent ook fietsers en brom-
fietsers tot zijn klanten. De ESSO-tank is er voor de automobilisten, maar gasflessen zijn
er ook te koop. De melkbus wijst erop dat er ook een paar koeien achter het huis grazen.
Een allround fietsenmaker dus.
Gelders Archief, Gelderse Komgrondencommissie
de twee gezichten van de jaren zestig h et grote jare n 60 bo e k24
h et grote jare n 60 bo e k de twee gezichten van de jaren zestig 25
Bronkhorst 1963 Langs de grote rivieren is de veerpont de enige manier om aan de
overkant te komen. Bij het kleinste Gelderse stadje Bronkhorst brengt de veerman iedereen
voor een geringe vergoeding naar de overzijde van de IJssel. Ook deze trotse bezitter van
de Renault Dauphine.
Nationaal Archief, Spaarnestad – Ton Nelissen
368 colofon h et grote jare n 60 bo e k
a u t e u r s e n s a m e n s t e l l e r s
René Kok, Erik Somers en Paul Brood
o n t w e r p o m s l a g e n b i n n e n w e r k
Riesenkind, ’s-Hertogenbosch
Foto auteurs: Joeri Somers
u i t g a v e
WBOOKS, Zwolle
In samenwerking met:
Nationaal Archief, ’s-Gravenhage
ISBN 978 90 663 0774 2
NUR 688
© 2014 WBOOKS / Nationaal Archief / René Kok, Erik Somers
en Paul Brood
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag
worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd
gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of
op welke wijze dan ook, hetzij elektronisch, mechanisch,
door fotokopieën, opnamen of op welke andere manier dan
ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van
de uitgever.
De uitgever heeft ernaar gestreefd de rechten met betrekking
tot de illustraties volgens de wettelijke bepalingen te regelen.
Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen
doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.
www.wbooks.com
www.gahetna.nl
c o l o f o n
omslagfoto
Zaandam 6 oktober 1965 Provo Rob Stolk (19)
en Sarah Jansje Duys (17), leerling-verpleegster,
op weg naar het stadhuis van Zaandam voor de
voltrekking van hun huwelijk.
Nationaal Archief, Spaarnestad - ad pruis