Post on 01-Apr-2019
Dr. Otto Raspe
0
Het geheim van succesregio’s: welk beleid werkt?
debatbijeenkomst ‘Slimme keuzes voor de toekomst van de Utrechtse economie’
Donderdag 17 mei 2018
@ottoraspe@leefomgeving
Steden als motoren van economische groei
Waarom groeien steden?
Welke factoren zijn robuust verbonden aan groei?
Wat zijn de mechanismen achter groei en wat kan beleid doen?
29-01-2018 | Dr. Otto Raspe3
Bedrijven en mensen zijn productiever in steden (agglomeratievoordelen)5
Sharing Matching
Learning
Agglomeratie-effecten:belangrijke mechanismen zijn
“The trick to having good ideas is notto sit around in glorious isolation and try to think big thoughts. The trick is
to get more parts on the table.”
“When one looks at innovation in nature and in culture, environments that build walls around good ideas
tend to be less innovative in the long run than more open-ended
environments”
10
Motor van economische groei (totale groei)
Robuuste factoren
▪ Dichtheid
– agglomeratievoordelen
▪ Human capital
– opleiding, gezondheid
▪ Leefomgeving
– cultuur & restaurants, kwaliteit onderwijs
▪ Bereikbaarheid
– (inter)nationaal + internet
Werk
gele
genheid
sgro
ei
Pro
ductiviteitgro
ei
Motor van economische groei
Robuuste factoren
▪ Sector-specifiek
– Clustering en specialisatie: industriële bedrijven;
– Kwaliteit human capital: kennisintensieve diensten
▪ Context-specifiek
– Effect kennis en cultuur: turbo-effect door hoge dichtheid
– Dichtheid: turbo-effect door goede internationale connectiviteit
11
15
München
Munich Mix
Institutional thickness
Siemens ‘50
Airport
Quality of Living
Innovation
Multilevel governanceFuture Bavaria Initiative
BayerKapital
16
Eindhoven
Fromcompany town to
Brainport
Triple Helix
Philips and DAF
High Tech Campus
TUE
Open innovatie
17
Milton Keynes
New Town ‘67
Location near London,
Oxford en Cambridge
Quality of Living
Human CapitalGovernancePublic-privateless fixed end-state master planning
Growth Area
‘Suburban urbanity’
‘housing of the right type and quality, in the right place, can attract and retain residents, supporting jobs and the city economy’.
Lessen voor beleid
▪ Er is geen uniform pad naar economisch succes. Het is de uitdaging om de
juiste ‘beleidsmix’ in te vullen. Innoveren en diversifiëren vanuit bestaande
structuren.
▪ Het gaat om een beleidsmix gericht op een totaal (innovatie)systeem. Naast fysiek beleid (ruimtelijke planning en infrastructuur),
ook ondernemerschaps-, cluster- en kennis- en innovatiebeleid
▪ Beleidsmakers maken keuzes.
▪ Instituties zijn sterk en bewegen mee. Publiek-private, meerlaagse
(nationaal, regionaal en lokaal) en cross-sectorale samenwerking (multi-level). Adaptief en proactief
▪ Toevallige, ongeplande gebeurtenissen.
19
Geen ‘picking winners’
maar
‘backing challengers’ ‘tranformative activities’
‘diversificatie’
17-05-2018 | Dr. Otto Raspe20
Nederland heeft behoefte aan nieuw regionaal-economisch beleid
▪ Waarin nationale en regionale agenda’s op elkaar zijn afgestemd en elkaar versterken, gebaseerd op een gezamenlijke strategie;
▪ Beleidsmix: beleid gericht op het versterken van de economische structuur bestaat óók uit beleid gericht op menselijk kapitaal, woon- en leefomgevingsbeleid, en fysiek beleid;
▪ Rijk én regio: regio deals, what works centre’s.
17-05-2018 | Dr. Otto Raspe21
Bevolkingsontwikkeling sinds jaren 70
15-05-2018 | Dr. Otto Raspe25
‘Problematie van de grote steden’
‘Vinex groei’
28-03-2017 | Dr. Otto Raspe26
Divergentie
6 april 2017 Planbureau voor de Leefomgeving
Meer bevolking, minder banen
GroeiMinder bevolking, meer banen
Krimp
Dank u voor uw aandacht!
http://www.pbl.nl/publicaties/stedelijke-regios-als-motoren-van-economische-groei
28
@leefomgeving@ottoraspe
otto.raspe@pbl.nl
“In Utrecht komt alles samen” naar slimme keuzes voor de Utrechtse economie
Buck Consultants International
Postbus 1456
6501 BL Nijmegen
Telnr. : 024 379 0222
Mobiel : 06 5364 7131
Fax : 024 379 0120
E-mail : marcel.michon@bciglobal.com
Marcel Michon
Managing Partner
Amersfoort, 17 mei 2018
Buck Consultants International, 2018 30
Inhoud
Blok A: Profiel, Ambitie, Visie
Blok B: Koers en Strategie
Blok C: Uitvoering en samenspel
Buck Consultants International, 2018 32
Urgentie: waarom een ruimtelijk-economische strategie……
…..Daarom een strategie
We doen het toch goed?
Innovatief
Concurrerend
We zien toch groei
We hebben een
tekort aan ruimte?
Missen we geen kansen?
Is ons vestigingsklimaat
toekomstbestendig?
Hebben we voldoende
arbeidskrachten?
A1 Waarom een strategie?
Buck Consultants International, 2018 33
Doel ruimtelijk-economische strategie
⚫ Samen een visie creëren op economie
⚫ Samen een koers bepalen (strategie)
Maar ook……..
⚫ Bouwstenen leveren voor andere trajecten zoals:
• Mobiliteit
• Arbeidsmarkt
• Omgevingsvisie
⚫ Agenderen van wat we belangrijk vinden
⚫ We doen het voor de regio en voor elkaar!
Wie willen
we zijn?
Hoe pakken
we dat aan?
Buck Consultants International, 2018 34
Scope van dit traject
Economisch
profiel
Stap 1
Verklaring
van de “foto”
Stap 4
Uitvoerings-
agenda
Stap 3
Strategie
Stap 2
Visie
Voorwerk
Werkwijze procesmatig
A2 Hoe hebben we het aangepakt?
Buck Consultants International, 2018 35
Context
In Utrecht
komt alles
samen
Trends en ontwikkelingen
Wat komt er op ons af?
Wat kunnen we doen?
PBL-studie regionale
concurrentiekracht
REOS
De ruimere regio
Deelregio’s met specifieke DNA’s● Utrecht: life sciences● Food Valley: food en gerelateerd● Utrecht West: maakindustrie en
logistiek● Amersfoort: zorgdiensten● Heuvelrug care and cure
Buck Consultants International, 2018 36
Samen (voort)bouwen
Visies en studies deelregio’sUtrecht+ Economisch Beeld
Buck Consultants International, 2018 39
⚫ Snelle economische groei
⚫ Sterk in diensten, maar ook in
productie/logistiek
⚫ Onderscheidend in Life Sciences
& Health en in Food
⚫ Sterk innovatie en
ondernemersklimaat
⚫ Ligging, bereikbaarheid en
‘quality of life’
⚫ Populaire vestigingslocatie voor
nationale distributie
⚫ Groei blijft achter laatste tijd
⚫ Verschuiving werk van
bedrijven/kantorenlocaties naar
elders
⚫ Druk op woningmarkt
⚫ Krapte op arbeidsmarkt
hoogopgeleid, afnemende
participatie laagopgeleid
⚫ Private R&D blijft achter
⚫ Aantal scale-ups blijft achter
⚫ Bereikbaarheid
Sterke punten Utrecht + Aandachtspunten Utrecht +
A3 Positionering Utrecht +
Buck Consultants International, 2018 40
Wat komt er op Utrecht+ af?
A
Structuur
Economie
B
Technologie
C
Demografie
D
Sociaal-cultureel
E
Politiek en maatschappij
F
Omgevings-kwaliteit
Klimaatproblematiek &
Energietransitie
Handelsakkoorden onder druk
(rem op globalisering?)
Digitalisering
Huishouden verdunning
Healthy living & Quality of life
Groei aantal ZZP-ers
3D printing
Vergrijzing
Hybride consument
Milieuproblematiek
Nieuwe verdienmodellen en
crossovers
Politieke onzekerheid
Biodiversiteit
Smart Logistics
Bewustwording
burgers/bedrijven
Bevolkingsgroei steden
Robotisering
Azië als zwaartepunt wereldeconomie
Brexit
Servitisation
E-commerce
Glocalisering Ontplooiing en ontspanning
Policies moving up
Flexiblisering arbeidsmarkt
Non-asset based economy
Regeerakkoord
Economie
Utrecht +
Regio’s als motor economie
Bevolkingsomvang groeit
Individualisering
Big Data
Duurzaamheidstechnieken
Schaalvergroting en verkleining logistiek
Buck Consultants International, 2018 41
Regio’s als motoren van economische groei
Enkele trends uitgelicht…
Concurrentie tussen landenConcurrentie tussen
landen
NL B
D VK
A
Concurrentie tussen
clusters
B
…. met goede
vestigingsfaciliteiten
D
Concurrentie tussen steden in
clusters
Concurrentie tussen
steden in clusters
C
clusters
steden
bedrijvenlocatie
Bron: BCI, 2017
Buck Consultants International, 2018 42
⚫ Digitalisering grijpt in op elk aspect van de inrichting van bedrijfsprocessen en
samenleving; opkomst ‘smart cities’
Bronnen: Sectorinstituut Openbare Bibliotheken, Platform 31, Ecorys, SCP
Digitalisering
Bron afbeelding: gemeente Utrecht 2018
Buck Consultants International, 2018 43
W1
⚫ Producten primair bedoeld
voor gebruik. Waarde (W)
wordt bepaald door waarde
product als
gebruiksvoorwerp
W2
⚫ Waarde producten bepaald
door kracht om informatie te
delen en genereren Product eigenschappen
We leren over de gebruiker
We passen het interactief toe
Verandering in de maakindustrie: smart industry 4.0
Hoe faciliteren?
⚫ Rol ‘denkers’ – ‘doeners’
⚫ (Interactie met) fysieke
omgeving
Stelling denkers en doeners hebben
elkaar nodig
Waarde toevoegen door sensoriek,
software en slimme technologie
Buck Consultants International, 2018 44
EU Rank 1
Port of
Rotterdam
9,891 TUE(10,8% EU)
EU Rank 2
Port of
Antwerp
8,929 TEU(9,7% EU)
EU Rank 3
Port of
Hamburg
11,675 TEU(12,7% EU)
EU Rank 4
Bremer
haven
5,510 TEU(6,0% EU)
Sources: Eurostat Maritime Port Statistics, 2017; Eurostat, 2017; BCI, 2017
Container volume
(in 1,000 TEU)
> 600
300-600
< 300
Inhabitants/sq.km
Retailer
Producer
Multi tenant
LSP
In operation
Announced
XXL warehouse
>40.000 sq.m
Doorvoerland in internationale context
⚫ Locaties XXL warehouses
Buck Consultants International, 2018 45
⚫ Nieuwe bedrijven en verdienmodellen ontstaan in verschillende sectoren en/of
op het grensvlak van bestaande sectoren, zoals E-health
⚫ Transformatie in traditionele sectoren, zoals de landbouw bijv. met toepassing
van hightech (precisielandbouw), schaalvergroting en/of aanbieden van
andere activiteiten (toerisme, zorg)
Bronnen: ABN Amro - 27 juni 2015 - Nederlandse consument kiest nieuwe plekken om eten en drinken te kopen
NRC- 4 november 2014 - Amsterdamse start-up Owlin is sneller dan Bloomberg, zegt Owlin
Nieuwe verdienmodellen en cross overs
Bron: Utrecht + Economisch Beeld, 2017
Buck Consultants International, 2018 46
⚫ De aandacht voor een gezonde leefstijl (voeding en bewegen), schonere lucht
en minder geluid nemen toe
Bronnen: Platform 31,Gezondheidsraad,
Vereniging Deltametropool, 2017
Ideeën voor Healthy Urban Living in Utrecht (EBU)
Toename aandacht gezonde leefomgeving
Buck Consultants International, 2018 47
Ruimtelijke effecten en positie Utrecht
Trends in economie
Trends in
technologie
Trends in
demografie
Sociaal-culturele
trends
Ruimtelijke effecten
Clustering + interactiemilieus
Druk op mobiliteit
Grootschalig en kleinschalig
Ruimtelijke effecten
Veranderingen op formele
werklocaties
Smart logistics toepassingen
Ruimtelijke effecten
Druk op woningmarkt
Meer verplaatsingen over
grotere afstand
Ruimtelijke effecten
Gezonde leefomgeving
Meer bezoek natuur,
binnensteden en cultuur
Positie Utrecht
Buck Consultants International, 2018 48
Trends in
omgevingskwaliteit
Trends in politiek en
maatschappij
Ruimtelijke effecten
Klimaatadaptatie en
energietransitie
Circulaire economie
Ruimtelijke effecten
Kansen op extra bedrijvigheid
door bijv. Brexit
Regiodeals
Positie Utrecht
Buck Consultants International, 2018 49
Wat halen we op en nemen we mee?
Deelnemers verdiepingssessies brachten in…
Accommodeer extra
ruimtevraag op of nabij
bestaande locaties
Proeftuinen,
bijvoorbeeld op
transformatieplekken
stad
Goede ontsluiting,
niet alleen over de
weg
Upgraden digitale
bereikbaarheid
Maak Utrecht+ koploper
in logistiek- en
mobiliteitsoplossingen
Wees voorzichtig met
verkleuring
traditionele
werklocaties
Waarborg quality of life
groene omgeving en
landschappenIn Utrecht kan het
allemaal
Verbind goede
voorbeelden,
initiatieven en
netwerken
Buck Consultants International, 2018 50
A4 Wat wil Utrecht+ zijn in 2050?
In Utrecht+
komt alles
samen
Meegaan in mega trends• Circulaire economie
• Digitalisering
• Verduurzaming
• Verbinden van
ecosystemen
In een ruimer kader • (Inter)nationaal
onderscheidend in
• Life sciences
• Health
• Agrofood
cross over tussen alle drie
Vanuit Radars
economische groei⚫ Clusters
⚫ Ondernemerschap
⚫ Human capital
⚫ Kennisinfrastructuur
⚫ Fysieke infrastructuur
⚫ Financiering
⚫ Governance
⚫ Leef- woonklimaat
Samen met deelgebieden
met specifieke DNA’s⚫ Utrecht: life sciences⚫ Food Valley: agrofood⚫ Utrecht West:
maakindustrie en logistiek⚫ Amersfoort: zorgdiensten⚫ Heuvelrug: care en cure
Buck Consultants International, 2018 51
A5 Uitgangspunten en kernwaarden
A. Versterken van bestaande kwaliteiten
B. Vernieuwen vanuit bestaande krachten en
kwaliteiten van de regio
C. Snel en adaptief inspelen op nieuwe
ontwikkelingen
Uitgangspunten
Arbeidsmarkt
Vestigingsklimaat Investeringsklimaat
Buck Consultants International, 2018 53
Ambities, in 2050…
1. Behoort Utrecht+ tot de (inter)nationale top op het gebied van
life sciences, health, agofood en duurzaamheid (Healthy Urban
Living)
2. Is Utrecht+ dé proeftuin van Nederland waarin denkers en
doeners samenwerken aan flitsende innovaties
3. Blinkt Utrecht+ (inter)nationaal uit in slimme oplossingen op het
gebied van mobiliteit en ruimtegebruik
4. Werken de overheden samen met private partners aan een
goede regionale economie: flexibel en ondernemend
A6 Ambities en doelen
Buck Consultants International, 2018 54
Doelen, in 2050…
⚫ Is Utrecht+ nog steeds de meest competitieve regio van Europa
⚫ De meest innovatieve regio in Nederland, top 3 in Europa
⚫ De meest aantrekkelijke woon- en werkregio in Nederland
(Healthy Urban Living)
⚫ De slimste regio van Nederland, wat zich onder andere uit in
een hoog percentage hoogopgeleiden en een grote hoeveelheid
patentaanvragen
Buck Consultants International, 2018 55
⚫ Utrecht + beschikt over relatief veel werkgelegenheid in ICT en zakelijke
dienstenBron: CBS
* Utrecht +, excl. regio FoodValley
1
5
0
5
18
34
7
4
17
6
7
15
5
3
10
1
5
18
5 54
3
15
57
16
5
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
Utrecht+
Nederland
Sectorstructuur banen in Utrecht + en Nederland in 2016 (%)*
Relatief aandeel sectoren werkgelegenheid in Utrecht + t.o.v. Nederland
Specialisatie
Met welke branches onderscheiden we ons?
Buck Consultants International, 2018 56
Economie Utrecht+ meer dan de grote steden
Bron: Provinciaal Arbeidsregister, 2017, bewerking BCI
0
50.000
100.000
150.000
200.000
250.000
300.000
350.000
400.000
450.000
500.000
'overig' Utrecht-Amersfoort
Banen (totaal) Utrecht en Amersfoort vs. ‘overig'
0
10.000
20.000
30.000
40.000
50.000
60.000
'overig' Utrecht-Amersfoort
Banen Maakindustrie Utrecht en Amersfoort vs. ‘overig'
0
20.000
40.000
60.000
80.000
100.000
120.000
'overig' Utrecht-Amersfoort
Banen diensten Utrecht-Amersfoort vs. ‘overig'
Buck Consultants International, 2018 57
Bron: Provinciaal Arbeidsregister, 2017, bewerking BCI
0
50.000
100.000
150.000
200.000
250.000
300.000
350.000
400.000
450.000
500.000
'overig' Utrecht-Amersfoort
Banen (totaal) Utrecht en Amersfoort vs. ‘overig'
0
10.000
20.000
30.000
40.000
50.000
60.000
70.000
80.000
90.000
100.000
'overig' Utrecht-Amersfoort
Banen Logistiek Utrecht-Amersfoort vs. 'overig'
0
10.000
20.000
30.000
40.000
50.000
60.000
'overig' Utrecht-Amersfoort
Banen gezondheids/welzijns-zorg Utrecht-Amersfoort vs. 'overig'
Buck Consultants International, 2018 58
Bron: PBL (2012) De ratio van ruimtelijk-economisch topsectorenbeleid
Concentratiepatroon vestigingen topsector life sciences & health
⚫ Life sciences & health cluster
(coropregio) Utrecht+ is in
werkgelegenheid 4e cluster
van Nederland
Zijn we echt uniek in life sciences, food
& health?
Buck Consultants International, 2018 59
⚫ Private R&D in ICT, medisch en food (levensmiddelen) sterk
oververtegenwoordigd
Innovatie
Uitgaven in het kader van twee fiscale regelingen WBSO/RDA, in %
Bron: Utrecht + Economisch Beeld, 2017
Buck Consultants International, 2018 60
Is er echt een tekort aan ruimte?
⚫ Op basis van rapporten en databanken kunnen diverse constateringen
worden gedaan:
• Leegstand neemt af (zie figuur) en dat gaat in een rap tempo
• Er zijn weinig grote kavels beschikbaar
• Veel gemeenten hebben weinig tot geen ruimte terstond beschikbaar
• Er is concrete vraag die onvoldoende kan worden gehuisvest
• Vraag overstijgt aanbod (raming 2016)
Buck Consultants International, 2018 61
⚫ Verschuiving van werken op formele werklocaties naar andere type
werklocaties (bijv. woonwijken en centrumgebieden)
Bedrijventerreinen
(2011 vs. 2016)
Kantorenlocaties
(2011 vs. 2016)
Anders dan
bedrijventerrein
/kantorenlocatie
(2011 vs. 2016)
Dynamiek werkgelegenheid en vestigingen op formele en informele werklocaties Utrecht +.
Bron: Utrecht + Economisch Beeld, 2017
Behoefte aan interactiemilieus?
Buck Consultants International, 2018 62
Beroepsbevolking Utrecht + naar opleiding (2016), in %
Bron: Utrecht + Economisch Beeld, 2017
Zijn we slim?
Opleidingsniveaus beroepsbevolking
Buck Consultants International, 2018 63
R&D-intensiteit: uitgaven R&D als % van BRP
Zijn we slim en innovatief?
Bron: Utrecht + Economisch Beeld, 2017
⚫ Provincie Utrecht nr. 2 in Nederland in R&D uitgaven (als % BRP)
⚫ Maar betreft voornamelijk publieke R&D, private investeringen blijven achter
Buck Consultants International, 2018 64
Zijn we echt duurzaam?
⚫ Gemeente Utrecht koploper in duurzaamheid*, Ede nummer 5,
Amersfoort nummer 10 van grote gemeentes (G4 en G32)
Bron: Natuur&Milieu, 2018
Positie Gemeente Score (%)
1 Utrecht 75
2 Amsterdam 71
3 Almere 67
4 Groningen 67
5 Ede 64
9 Rotterdam 55
10 Amersfoort 54
21 Den Haag 42
* Onderzoek Natuur & Milieu (2018) waarin is gekeken hoe naar prestaties op het
gebied van energie, mobiliteit en afval
Voorbeeld: prestaties energie, mobiliteit en afval als indicator
Buck Consultants International, 2018 65
Zijn we zo groen?
⚫ Gemeente Amersfoort bovenaan (nr. 4), Utrecht (nr. 29) onderaan 31
grootste gemeentes, vergelijkbaar met Amsterdam en Den Haag*
⚫ Utrecht bouwt compacter? Kwantiteit vs. kwaliteit groen?
Bron: WUR, 2014
Positie Gemeente M2 groen per
woning 2014
M2 groen per
woning 2009
Verschil
in %
1 Heerlen 165 151 +9
2 Emmen 133 145 -9
3 Lelystad 123 104 +18
4 Amersfoort 109 88 +24
14 Rotterdam 77 68 +13
23 Amsterdam 64 63 0
27 Den Haag 54 47 +15
29 Utrecht 54 43 +24
* Onderzoek Wageningen UR (2014) waarin is gekeken naar aantal vierkante meters
openbaar groen binnen de bebouwde kom, gedeeld door het aantal woningen.
Voorbeeld: m2 groen binnen bebouwde kom per woning als indicator
Buck Consultants International, 2018 66
⚫ Utrecht omgeving beduidend groener dan regio’s andere grote steden
* Onderzoek Wageningen UR (2014) waarin is gekeken naar aantal vierkante meters
openbaar groen binnen de bebouwde kom, gedeeld door het aantal woningen. Bron: WUR, 2014
Buck Consultants International, 2018 67
⚫ Utrecht+ bijna nergens bovenaan in de lijstjes, maar wel
vaak in de top 5
⚫ Al deze goede punten samen zorgen voor goede score op
Gezond, Groen, Slim
⚫ Dit dient de regio, maar ook de mens….
Is het de combinatie van scores?
Buck Consultants International, 2018 68
A7 Discussie / Stellingen
Lukt het Utrecht+ om in 2050 de beste,
groenste, gezondste en slimste regio van
Nederland te zijn?
Buck Consultants International, 2018 70
To be healthy & green
Samenwerken aan een
duurzame, circulaire
economie
To be connected
Positie in netwerken
versterken
To be smart
Slimme keuzes in
mobiliteit en ruimte
To be the best
Sterk maken wat sterk
is
Vier ontwikkellijnen
Buck Consultants International, 2018 71
O1 To be connected
Positie Utrecht+ nationaal en internationaal versterken
Buck Consultants International, 2018 72
⚫ Utrecht profileert zich binnen REOS als Healthy Urban
Living
• Utrecht Science Park hotspot gezondheidseconomie
• Samenwerken met andere economische kerngebieden; hightech
Brainport?
⚫ Bereikbaarheid vanuit andere economische centra
verbeteren (ook in relatie met toename pendel)
⚫ Gezonde leefomgeving
Buck Consultants International, 2018 74
⚫ Interactiemilieus
• Goed bereikbaar, nabij knooppunten en voorzieningen
• Waar ruimte voor bedrijven die doorgroeien vanuit
interactiemilieus?
⚫ Versterken bestaande clusters
• Denkers en doeners
• Uitbreidingsbehoefte waar mogelijk lokaal
• Visie op werklocaties: behoud functie of functieverandering?
Buck Consultants International, 2018 75
⚫ Bereikbaarheid op orde, ook digitaal
• Slim omgaan met uitbreidingsvraag: logistiek langs transportassen
maakindustrie op specifieke werklocaties,
goed ontsloten; diensten binnenstedelijk/
interactiemilieus
• Vestigingsmilieus digitaal ‘connecten’
⚫ Aantrekkelijk wonen voor denkers en doeners
• Doeners: betaalbare woning, dichtbij het werk
• Denkers: nabij hoogwaardige voorzieningen, goed bereikbaar per
auto en OV
Buck Consultants International, 2018 77
⚫ Kiezen voor ‘L’, geen XXL
⚫ Proeftuin voor smart mobility
⚫ Slimme inrichting en situering woon-werkmilieus
Buck Consultants International, 2018 78
Lineaire economie Hergebruik economie Circulaire economie
Bron: MVO Nederland
Grondstoffen
Productie
Gebruik
Restafval Gebruikduurzaam
gebruik
Grondstoffen
Van Afval naar Grondstof
O4 To be healthy & green
Samenwerken aan duurzame, circulaire economie
Buck Consultants International, 2018 79
⚫ Ruimte voor HUL en circulair (werken en wonen)
⚫ Circulair/energietransitie infrastructuur
Buck Consultants International, 2018 80
Discussie / Stellingen
Moeten we inderdaad kiezen voor
bepaalde clusters om succesvol te zijn als
regio?
Buck Consultants International, 2018 82
C1 Samenwerking nodig!
⚫ Huidige vraagstukken kunnen niet door één partij worden
opgelost, samenwerking nodig. RES geeft richting
⚫ Rol van de overheid: van reguleren naar faciliteren naar
partner in samenwerken
⚫ Vraagt echter ook wat van bedrijven, onderwijs en
kennisinstellingen
Buck Consultants International, 2018 83
Mogelijke opstap richting uitvoering
Vehicle Koppelkansen
⚫ To be connected REOS Aantakken op MIRT
trajecten
⚫ To be the best Interactiemilieus
Specifieke werklocaties
Denkers en doeners
Aantakken op
innovaties elders
⚫ To be smart Slimme activiteiten
Smart mobility
Gezondere
leefomgeving
Cross overs met
maakindustrie
⚫ To be healthy USP / Universiteit
Cluster / waardesysteem
Cross-overs met
Foodsector
⚫ To be green Verduurzamen
werklocaties
Woon- en werklocaties
als energiehub