AngsAngst bij Hartfalen

Gini van Til,verpleegkundig specialist

Hartfalen polikliniek CWZ

Lezing Verpleegkundig Vizier 18-6-2015

Even voorstellen:

• Gini van Til

• Verpleegkundig Specialist intensieve zorg / Hartfalen

• Hartfalenpoli CWZ sinds 2000

• 5 dagen per week operationeel

Inhoud presentatie

• Korte uitleg hartfalen

• Wat is angst, welke angst is specifiek bij

hartfalen en waardoor ontstaat het?

• Correlatie met depressie

• Behandeling van angst en depressie bij

hartfalen

• Transmurale hartfalenzorg / ketenzorg

Wat is Hartfalen?

Samenvattend…

• Hart is onvoldoende in staat om bloed rond te

pompen:

– onvoldoende bloed en voedingsstoffen

– Onvoldoende afvoer van overtollig vocht en

afvalstoffen

Moe en kortademig bij inspanning

Vochtophoping!! Links decompensatie Rechts decompensatie

Samenvattend…

• Hart is onvoldoende in staat om bloed rond te pompen

– onvoldoende bloed en voedingsstoffen

– Onvoldoende afvoer van overtollig vocht en

afvalstoffen

• Behandeling van hartfalen:

Diuretica

Hartfalenmedicatie volgens richtlijn

Leefstijladviezen

Wat is een ICD?

Implanteerbare Cardioverter Defibrillator

Cardiale Resynchronisatie Therapie

CRT-P of CRT-D

Hartrevalidatieprogramma

Samenvattend…

• Hart is onvoldoende in staat om bloed rond te pompen

– onvoldoende bloed en voedingsstoffen

– Onvoldoende afvoer van overtollig vocht en

afvalstoffen

• Behandeling van hartfalen:

– Diuretica

– Hartfalenmedicatie

– Leefstijladviezen

– ICD of Cardiale ResynchronisatieTherapie

– hartrevalidatie

• Hartfalen is veelal chronisch met een slechte prognose!

Incidentie en prevalentie van hartfalen

• Per jaar 37.000 nieuwe gevallen van hartfalen

• Prevalentie neemt toe met de leeftijd

• Merendeel is ouder dan 75 jaar

• 2010: 100.000 en 150.000 mensen met hartfalen

in NL

• 2025: schatting 195.000

• 30.000 patiënten/jaar opname in ziekenhuis

i.v.m. hartfalen

• Toename jaarlijkse kosten van zorg voor

hartfalen

Je krijgt de diagnose hartfalen………en je googled wat…

• ‘Hartfalen’ ………..488.000 hits!!

“Hartfalen is een ernstige aandoening en de klachten die

het veroorzaakt kunnen u uitputten en prikkelbaar maken.

Bovendien kan kortademigheid letterlijk en figuurlijk

benauwend zijn, waardoor u zich onrustig en angstig kunt

voelen. Klachten kunnen u verhinderen op normale wijze

deel te nemen aan sociale activiteiten,waardoor uw

sociale netwerk kleiner kan worden. Ook kunt u

afhankelijk worden van de hulp van vrienden of familie,

waardoor u zich bezwaard kunt voelen”.

Levensverwachting bij hartfalen?

“Hartfalen is een ernstig chronische ziekte,

gekenmerkt door een toenemende

invaliditeit, die vooralsnog niet te genezen

is. De levensverwachting bij hartfalen is

ongunstig. Uit onderzoek is gebleken dat van

alle patiënten bij wie de diagnose wordt

gesteld, ongeveer de helft na vijf jaar is

overleden. Voor patiënten met ernstig

hartfalen (stadium IV) is na één jaar nog

maar de helft in leven.”

Angst bij hartfalen??

• Angst is een negatieve emotie,een onbehaaglijk

overheersend en bedreigend gevoel welke

optreedt op momenten van ervaren bedreiging

• Patiënten met hartfalen melden zeer frequent

symptomen van angst.

Symptomen van angst

• Slaapstoornis en nachtmerries

• Hyperventilatie; duizelig, tintelingen en pijn op de borst

• Continue en buitensporige gespannenheid; niet kunnen

ontspannen

• Herhalende en malende gedachten

• Bange tot zeer bange voorgevoelens

• Gevoel te sterven

• Sterk verminderde concentratie

• Rusteloosheid

• Depressieve gevoelens

• Hulpeloosheid

• Overmatig zweten

Angst wordt beïnvloedt door……

• Stoffen die angst en paniek opwekken en versterken:

– Alcohol

– Witte suiker

– Cafeïne

– Zout

– Nicotine

• Overmatige prikkeling van zintuigen versterkt angst en paniek

– Teveel TV kijken

– Teveel naar harde muziek luisteren

– Teveel te felle zon

– Te scherpe specerijen gebruiken

– Te veel en te sterke geuren (parfum / wierook)

Onderzoek naar angst en depressie bij Hartfalen

556 HF patiënten:

•56% ervaart bovengemiddeld angst

•10% hiervan angst niveau > psychiatrische patiënt!!

Patiënten met veel angst blijken:

•Vaak jonger

•Lagere BMI te hebben

•Meer comorbiditeit

•Veelal vrouwen

•NYHA III-IV

Angst komt vaker voor bij patiënten met een ICD

Angst bij hartfalen??

• Patiënten met hartfalen melden zeer frequent symptomen van

angst.

• Angst is een negatieve emotie,een onbehaaglijk overheersend

en bedreigend gevoel welke optreedt op momenten van

ervaren bedreiging.

• Aanwezigheid van angstsymptomen is een onafhankelijke

voorspeller van:

– Verslechtering van de functionele status van de patiënt

– Slechtere kwaliteit van leven

– Frequentere ziekenhuisopnamen

Waarvoor angst?

• De toekomst

• Medische behandeling

• Frequente ziekenhuisopnamen

• Het onvoorspelbare karakter van hartfalen

Bron: ‘Coexisting anxiety and depresive symptoms in patiënts with heartfailure’

European Journal of Cardiovascular Nursing 2014

Onvoorspelbare verloop van hartfalen

Waarvoor angst?

• De toekomst

• Medische behandeling

• Frequente ziekenhuisopnamen

• Het onvoorspelbare karakter van hartfalen

• Angst voor pijn en benauwdheid,

• Angst om te stikken

• Een korte levensduur

Bron: ‘Coexisting anxiety and depresive symptoms in patiënts with heartfailure’

European Journal of Cardiovascular Nursing 2014

Korte levensduur?

Gemiddelde 5-jaars overleving is 50%

Waarvoor angst?

• De toekomst

• Medische behandeling

• Frequente ziekenhuisopnamen

• Het onvoorspelbare karakter van hartfalen

• Angst voor pijn en benauwdheid,

• Angst om te stikken

• Een korte levensduur

• Plotse hartdood midden in de nacht

• ICD shocks

Bron: ‘Coexisting anxiety and depresive symptoms in patiënts with heartfailure’

European Journal of Cardiovascular Nursing 2014

Correlatie angst en depressie?

1/3 van de HFpatiënten met angst ondervindt ook depressieve klachten

Taak van de hartfalenpoli bij angst en depressie

• Vertrouwensband opbouwen

• Info ziektebeeld

• Snelle optitratie van hartfalenmedicatie met goede

info

• Stimuleren tot therapietrouw

• Zelfredzaamheid bij klachten; flexibel diuretica

gebruik

• Telefonische bereikbaarheid…

Telefonische bereikbaarheid

Taak van de hartfalenpoli bij angst en depressie

• Vertrouwensband opbouwen

• Info ziektebeeld

• Snelle optitratie van hartfalenmedicatie met goede

info

• Stimuleren tot therapietrouw

• Zelfredzaamheid bij klachten; flexibel diuretica

gebruik

• Telefonische bereikbaarheid

• Hartrevalidatieprogramma opstarten

• HADS scorelijst afnemen

• Doorverwijzen naar psycho-cardio loket

• Nauw contact met psychiatrisch consulent

• Contact met huisarts

Behandeling

• Vermijdt prikkelende stoffen of zoek alternatieven:

– Kruidenthee

– Cafeïnevrije koffie

• Cognitieve gedragstherapie:

– Mindfulness technieken

– Ontspanningsvaardigheden

– Acceptatie en omgaan met belastbaarheidsgrens

– Communicatie bevorderen naar omgeving

– Aandacht voor stemmingsklacht

• Antidepressiva of tijdelijk benzodiazepine

• Grote meerderheid van patiënten staat open voor behandeling

Multidisciplinair team

Diëtist

Fysiotherapeut/Sportarts

Psycholoog

Psychiater

Maatschappelijk werk

Geriater

Huisarts

Verpleeghuisarts

Thuiszorg

Wijkverpleegkundige

Specialistisch team

Transmurale Hartfalen Zorg / ketenzorg

Doel:

• Kwetsbare HF patiënt in palliatieve terminale fase goed

begeleiden

• Veel aandacht voor goede palliatieve / terminale hartfalenzorg

– Angst voor de dood / angst om te stikken

– Uitzetten ICD!! CRT aan laten staan!

HF patiënten zoveel mogelijk terugverwijzen naar huisarts

Samenwerking met een aantal thuiszorgorganisaties o.a.

• ZZG

• Buurtzorg

• STMG

• Pantein

WE CARE!!