’s Winters op ski’s de Zuidpool overEXPEDITIES Een eeuw na de heroïschetochten van Amundsen en Scott is degeografische zuidpool nog altijd eenmagneet voor avonturiers.

Sander Voormolen

Zes maanden lang langlau-fen over een afstand vanbijna 4.000 kilometer, gro-tendeels in het pikkedon-

ker en bij temperaturen tot -70 gra-den Celsius, of zelfs lager. Dat is deuitdaging waarvoor de Britse avon-turier Sir Ranulph Fiennes (68) staat.In de expeditie die The Coldest Journeyis gedoopt, onderneemt Fiennes alseerste ter wereld een poging om hetzuidpoolcontinent op eigen kracht,op ski’s, in de winter over te steken.

“De extreme kou zal de grootstevijand zijn”, zegt de Britse arts MikeStroud per satelliettelefoon vanaf deS. A. Algulhas, het schip dat de expedi-tie naar het basiskamp op Antarcticabrengt. Dit weekend komen ze er aanen treffen ze de laatste voorbereidin-gen voor hun vertrek op 21 maart.

De expeditie was Strouds idee,maar uiteindelijk gaat hij zelf nietmee. “Omdat ik niet zo lang weg kanzijn van mijn werk als arts in het zie-kenhuis van Southampton”, ver-klaart hij. Op afstand leidt hij het me-disch-wetenschappelijke deel van deexpeditie. Stroud en Fiennes warenin 1992/’93 de eersten die op eigenkracht de Zuidpool overstaken. Maarvlak voor het eind (ze hoefden alleende bevroren Weddellzee nog maarover te steken) moesten ze uitgeputopgeven. Ze werden opgehaald.

De winterexpeditie moest eensoortgelijke world’s first worden.Maar al gauw bleek dat de mannenvan het Britse ministerie van buiten-landse zaken geen toestemming kre-gen voor zo’n onderneming. Dat luk-te wel nadat de expeditie was opge-tuigd met een gemotoriseerde kara-vaan, waardoor hij geheel zelfvoor-zienend zou zijn. Het plan is dat SirRa n samen met een telkens wisselendtweede expeditielid op langlaufski’stwee rupsvoertuigen leidt. Die sle-pen ieder een mobiele cabine voort:een met slaap- en leefruimte, de an-der met een mobiele wekplaats eneen ruimte voor wetenschappelijkeexperimenten (naar o.a. bacteriën enhoe het lichaam op kou reageert).Daarachter komen dan nog sledesmet voedselvoorraden en specialebrandstof die niet kan bevriezen. Intotaal gaan zes mannen mee, het zo-geheten ice team. Per dag moeten ze

gemiddeld 35 kilometer afleggen.De expeditieleden die de karavaan

leiden, dragen geavanceerde isole-rende kleding inclusief extra lagendie zij kunnen toevoegen naar ge-lang de omstandigheden. Hun hand-schoenen en voetzolen zijn ver-warmd. Maar verwacht daar niet teveel van, waarschuwt Stroud: “Dewarmte die dat geeft is maar heel be-perkt. Ik vrees daarom dat we deson-danks rekening moeten houden metbevriezing van tenen en vingers.”

Expeditiearts Rob Lambert moetter plaatse medische hulp geven. Ex-peditieleden die niet meer verderkunnen, worden in de verwarmde ca-bine verder vervoerd. Een reddings-operatie van buitenaf is uitgesloten.Vliegtuigen kunnen in het donkerniet landen bij deze extreme kou.

NoordpoolcollegaHalverwege, vlakbij de geografi-

sche zuidpool, komt de expeditie welhet permanent bemande Scott-Amundsen onderzoeksstation te-gen. “Ze weten dat we langskomen,maar de beherende organisaties heb-

ben laten weten dat we niet moetenrekenen op hulp. Ze zijn er niet optoegerust om reddingsexpedities opte zetten”, zegt Stroud. Maar als denood aan de man komt, rekenen deBritten er wel op dat ze bijvoorbeeldeen gewonde kunnen achterlatenvoor latere evacuatie.

De Noor Børge Ousland, die in2006 samen met Mike Horn als eersteter wereld op eigen kracht de Noord-pool in de winter wist te bereiken, iseen van de weinigen die uit ervaringweet wat Ran Fiennes en zijn man-nen ongeveer te wachten staat. Ous-land zegt dat hij destijds vooral vanzijn heroïsche wintertocht genoot:“Je voelt je uitermate kwetsbaar,maar tegelijkertijd springlevend.Het is alsof je op een andere planeetbent, prachtig maar heel intens. Al jezintuigen zijn overprikkeld, omdatje voortdurend moet opletten. Deconstante duisternis put je mentaaluit. Fysiek is het ook slopend omdatde slede bij koude heel zwaar gaat,alsof je hem over zand voorttrekt. Al-les raakt vochtig en bevroren – tent,slaapzak en kleding – en er is geenzon om het te drogen. Maar Fienneszal van dat laatste geen last hebben,want ik begreep dat hij slaapt in eenverwarmde cabine.”

Het is niet op voorhand uit te ma-ken welke wintertocht lastiger is, dienaar de Zuidpool of die naar deNoordpool, zegt Ousland: “Beide on-dernemingen zijn extreem moeilijk.Op de Noordpool heb je te makenmet dun en kruiend ijs, en van tijd tottijd met hongerige ijsberen. Op de

Zuidpool zijn de temperaturen veellager en staat er veel meer wind.”

De Zuid-Afrikaanse inspannings-fysioloog Tim Noakes (Universiteitvan Kaapstad) denkt dat de tocht on-danks de ondersteuning van een ge-motoriseerde karavaan het uiterstevan de deelnemers zal vergen. “Hunenergieverbruik zal in de buurt ko-men van dat van de leden van het on-fortuinlijke expeditieteam van Scott.Dat was, gemeten in energiever-bruik, met een miljoen calorieën degrootste prestatie ooit in de menselij-ke geschiedenis.” Ook zullen kou enafwezigheid van zonlicht “verwoes-tend uitwerken op hun geestelijketoestand”, denkt Noakes. “Ze zullengegarandeerd last krijgen van de-pressies, tenzij ze een manier vindenom dagelijks aan lichttherapie tedoen. Sir Ran’s leeftijd en medischetoestand [hij kreeg eerder een hart-aanval, SV] compliceren de expeditie.Dat zou de balans naar de verkeerdekant kunnen doen doorslaan. Dat isgeen kritiek, maar een feit.”

Maar medisch-wetenschappelijkleider Stroud maakt zich de grootstezorgen over het materieel. De rups-voertuigen zijn wel getest in hetnoorden van Zweden bij temperatu-ren van -40, maar op de Zuidpool ishet veel langer veel kouder. Het risicobestaat ook dat de voertuigen vastra-ken in een ijsspleet. “De twee lang-laufers vooraan trekken daarom eenslee achter zich aan met een grondra-dar die de achterop komende voer-tuigen moet waarschuwen voor on-dergesneeuwde diepe spleten.”

Als de voertuigen het laten afwe-ten, zullen de expeditieleden te voet,of bij gunstige wind voortgetrokkendoor een paraglider, verder moetengaan. Maar daarin schuilt wel eengroot risico, zegt Stroud: “In de win-ter is de actieradius zonder externeondersteuning ernstig beperkt. Doorde koude krijgt de sneeuw veel meerwrijving waardoor de slede met voor-raden die een man kan trekken nietmeer dan 100 of 130 kilo kan zijn. Enhet is onmogelijk om bij 70 gradenvorst zuinig met brandstof om tespringen, nodig om je tentje op tewa r m e n . ”

Ousland zegt dat hij, hoewel hij“een fan is van deze koppige Engels-man”, het zelf nooit zo zou aanpak-ken. “Ik zou mijn eigen slede trek-ken, met alle voorraden die nodigzijn. Dat is de enige manier voor mij.En ik hoop toch niet dat ik ooit opmijn 68ste midden in de winter naarde pool zou skiën: er moeten beteremanieren zijn om te sterven.”

Sander Voormolen publiceerde vorigjaar het boek IJzeren wil: De weten-schap achter durfals (Bert Bakker)

De tot ‘z o n n e wa g e n ’ omgebouw-de Hummer.F O T O T E A M A N TA R C T I C A & H O G E S C H O O L

U T R E C H T / W W W. T E A M W I L C O . N L

Nederlandse avonturiers willen volledig op zonne-energie naar de Zuidpool rijden

De Nederlandse ‘b e ro e p s a v o n t u r i e r ’Wilco van Rooijen (45) wil samen metFokke van Velzen (50) met een autoop zonne-energie heen en terug naarde Zuidpool rijden. De expeditie ‘An-tarctica 2048’ was gepland voor af-gelopen december, maar werd eenjaar uitgesteld omdat nog niet alledetails rond waren. Van Rooijen enVan Velzen gaan op pad met eenHummer, die door studenten van deHogeschool Utrecht is omgebouwdtot een zonnewagen. Met de expe-ditie wil het tweetal jongeren inte-resseren voor duurzame energie. Alshet lukt met zonne-energie heen enterug naar de Zuidpool te rijden, danmoet dat zeker elders op aarde mak-kelijk kunnen, is de boodschap dieze willen overbrengen.De zonnewagen weegt slechts 1.000kilo, onder meer doordat accu’s zijnweggelaten. De auto rijdt dus op“actuele zonne-energie”, zegt VanRooijen, maar dat is geen probleem

doordat de zon in de poolzomer 24uur per dag schijnt.De expeditie zal geheel zelfvoorzie-nend zijn: geen depots, geen volg-trucks met extra voorraden. “Wedoen het puur, dat is het echte avon-tuur”, zegt Van Rooijen. Ook gaan ergeen ski’s of paragliders mee, waar-

mee de Nederlanders zichzelf innoodsituaties zouden kunnen red-den. “Het was een afweging: dat zoute veel extra gewicht betekenen.”Het duo mikt niet op snel, want opde betonharde sneeuwlaag is het ri-sico op schade dan te groot, maarop continu. “Daarom doen we ditmet z’n tweeën. Als de omstandig-heden goed zijn kunnen we twee uurop twee uur af doorrijden. Met tienkilometer per uur kunnen we dan wel100 kilometer in een etmaal afleg-gen. “Stiekem denk ik dat de zon-nepanelen op de Zuidpool meerenergie leveren, dankzij de reflectievan de sneeuw”, zegt Van Rooijen,die als eerste Nederlander op eigenkracht eerder zowel de Noord- als deZuidpool wist te bereiken. De tochtheen en terug mag maximaal tweemaanden duren, want dan verlatende Amerikanen en Australiërs hunbasis aan de kust en is er geen mo-gelijkheid meer om weg te komen.

De koudste oversteek

Sir Ranulph Fiennes traint in Noord-Zweden voor zijn Zuidpoolreis. F O T O ' S T H E C O L D E S T J O U R N E Y

Iemand in het testteam van RanFiennes had bij -40 °C even zijnhandschoenen uitgetrokken omapparaten te bedienen. Na op-warming volgde deze ontste-kingsreactie. Het is uiteindelijkwel weer goed gekomen.

90º W 90º O

0º

180º

ANTARCTICA

IndischeOceaan

500 kmNRC 190113 / RB / Bron: BBC

Route van de expeditie

Rothera onder-zoeksstation