Post on 08-Jun-2020
FERTILITEITSCENTRUM Een kinderwens wordt niet steeds vanzelf vervuld en dan is hulp van gespecialiseerde personen soms nodig. Het fertiliteitscentrum van het Jessa Ziekenhuis te Hasselt kan u hierbij verder helpen.
FERTILITEIT
3
INHOUD INHOUD
2 3
4 ALGEMENE INFORMATIE4 Ons centrum4 Wat wordt waar uitgevoerd?4 Wat wordt er in ons fertiliteitscentrum
(= A centrum) uitgevoerd?
4 Wat wordt er in samenwerking met
ZOL Genk of UZ Leuven (= B centrum) uitgevoerd?
5 Stafleden5 Leden fertiliteitscentrum
5 Verbonden artsen
6 Wetgeving6 Terugbetalingsregeling
6 Terugplaatsing van maximum aantal embryo’s
6 De behandeling op eigen kosten
7 ONDERZOEKEN7 Bloedonderzoek7 Vrouw
8 Man
8 Infectieziekten
8 Genetisch onderzoek
8 Gynaecologisch onderzoek 8 Echografie
8 Bijkomende onderzoeken
9 Spermaonderzoek10 Proefcapacitatie
11 DIAGNOSESTELLING
11 OVULATIE - INDUCTIE
12 IUI12 Counseling12 Voorbereiding12 Inseminatie13 De luteale fase of het wachten …13 Slaagkansen13 Onkosten
14 IVF-BEHANDELING15 Counseling
15 Start behandeling
15 Stimulatie van de eierstokken
16 Uitrijpen van de eicellen -
induceren van de eisprong
16 Waar kan u de medicatie halen?
16 De inspuitingen
17 Pick-up
17 Afname van eicellen
17 Voorbereiding
18 Eigenlijke afname
18 Nazorg
18 Ontslag
18 Mogelijke complicaties
19 Sperma-afname
19 Vers sperma
19 Ingevroren sperma
19 TESA
19 TESE
20 IVF-procedure
20 ICSI-procedure
22 Embryonale ontwikkeling
24 Embryo-transfer in het B-centrum
24 Voorbereiding
24 Terugplaatsing
24 Innesteling van de bevruchte eicel
25 De luteale fase of het wachten ….
26 Cryopreservatie
26 Embryo’s
26 Overtollige zaadcellen of eicellen
en embryo’s
27 FRET
27 Sperma
28 Slaagkansen
28 Aangeboren afwijkingen
28 Terugbetaling
29 Goede tips
31 PRAKTISCHE INFORMATIE31 Administratie
31 Locaties
32 Telefoonnummers
32 LITERATUUR32 Boeken
32 Websites
33 VERKLARENDE WOORDENLIJST
5
HET FERTILITEITSCENTRUMHET FERTILITEITSCENTRUM
4
ALGEMENE INFORMATIEONS CENTRUMWij zijn actief sinds 1995. Sinds 2004 is ons centrum als tweede in België geac-
crediteerd volgens ISO-norm 15189. Dit staat garant voor kwaliteit en veiligheid.
Sinds juli 2013 zijn we als A-centrum geassocieerd met het fertiliteitscentrum van het
Ziekenhuis Oost Limburg in Genk (B-centrum). Sinds november 2015 werken we als
A-centrum ook samen met het fertiliteitscentrum van UZ Leuven (B-centrum).
Alle handelingen met eicellen en zaadcellen zijn in detail beschreven in procedures
en worden door alle medewerkers op dezelfde manier uitgevoerd. Voor alle gebruikte
technieken is nagegaan of de verwachte kansen op succes worden gehaald. De kwa-
liteit wordt continu gecontroleerd en er is een unieke identificatie van de eicellen en
zaadcellen. Er is veel aandacht voor de persoonlijke begeleiding van de patiënten.
WAT WORDT WAAR UITGEVOERD?WAT WORDT ER IN ONS FERTILITEITSCENTRUM
(= A CENTRUM) UITGEVOERD?
- fertiliteitsonderzoek- en behandeling
- specifieke therapeutische procedures
- ovulatie-inductie
- spermaonderzoek
- spermacapacitatie
- intra-uteriene inseminatie (IUI)
- pick-up van eicellen voor in vitro fertilisatie (IVF)
en intracytoplasmatisch sperma-injectie (ICSI)
WAT WORDT ER IN SAMENWERKING MET ZOL GENK OF
UZ LEUVEN (= B CENTRUM) UITGEVOERD?
- bevruchting van eicellen met sperma
- embryotransfer
- invriezen, bewaren en ontdooien van overtollige embryo’s
STAFLEDEN FERTILITEITSCENTRUMLEDEN FERTILITEITSCENTRUM
Fertiliteitsartsen DR. SOFIE HULSBOSCH
DR. MARC MUYLDERMANS
DR. SARA NEYENS
Counselors – vroedvrouwen SARAH DRIESKENS
JOKE GABRIËLS
Laboratoriumdirecteur DR. JEAN-LUC RUMMENS
Laboratorium embryologie klinisch bioloog-embryoloog DR. KOEN MAGERMAN
Embryoloog KATHLEEN ENGELEN
Medisch laboratorium technologen MARLEEN CLAES
ANNICK FRANSEN
HANNE JONGEN
Kwaliteitsverantwoordelijke DR. PETER DECLERQ
VERBONDEN ARTSEN
Gynaecologen DR. ANN BUYENS
DR. ANNEMIE DE BOODT
DR. CHRISTEL DENS
DR. PATRICIA DUVIVIER
DR. ERIK JANKELEVITCH
DR. SOPHIE MARQUETTE
DR. GUY ORYE
DR. ANNICK SCHREURS
DR. HILDE VANDECRUYS
DR. NATHALIE VAN DEN RUL
DR. LIEVE VANSTEELANT
DR. JOAN VELDMAN
DR. JASPER VERGUTS
Urologen DR. KURT DILEN
DR. DIRK HERREMANS
DR. PETER MARTENS
DR. JO STRAGIER
DR. TOM TUYTTEN
DR. KOEN VAN RENTERGHEM
DR. KRIS VEKEMANS
DR. PATRICK WILLEMEN
76
ONDERZOEKENTERUGBETALINGEN
WETGEVINGTERUGBETALINGSREGELING
Sinds juli 2003 geldt in België een terugbetalingsregeling betreffende IVF- en
ICSI-procedures. Deze is enkel van kracht wanneer aan onderstaande voorwaarden
is voldaan :
- vrouwen tussen 18 en 42 jaar
(leeftijd van 43 jaar niet bereikt op de dag van de pick-up)
- maximum 6 cycli voor het leven
Intra-uteriene inseminatie wordt sinds oktober 2008 terugbetaald.
TERUGPLAATSING VAN MAXIMUM AANTAL EMBRYO’S
ONDERZOEKENBLOEDONDERZOEKVROUW
Door middel van een bloedonderzoek kan nagegaan worden of er al dan niet sprake
is van een hormonale stoornis. De normale hormonale cyclus wordt weergegeven
in onderstaande figuur.
leeftijd poging aantal embryo’s terugplaatsen
tot en met 35 jaar 1e 1
2e 1 of 2 in overleg met de gynaecoloog
3e en volgende maximum 2
van 36 tot en met 39 jaar 1e en 2e maximum 2
3e en volgende maximum 3
van 40 tot en met 42 jaar vanaf 1e onbeperkt
DE BEHANDELING OP EIGEN KOSTEN
- IVF- behandeling vanaf 7° cyclus
- vrouwen tussen 43 en 44 jaar
(leeftijd van 45 jaar niet bereikt op dag van pick-up)
- embryotransfer van frozen embryo mag tot en met 46 jaar
(leeftijd van 47 jaar niet bereikt op dag van transfer)
Ovarian histology
horm
ons
endo
met
rial
hist
olog
y
1 3 5 7 92 4 6 8
1110 12 14 16 18 20 24 26 2822
13 15 17 19 21 23 25 27
37°C
36°C
recruited follicle
maturing follicle
body temperature
Estradiol progesterone
follicle stimulating hormone
luteinizing hormone
ovulation corpus luteum
degeneratec. luteum
luteal phasefollicular phase
menstruation
ovul
atio
n
Dagen van de menstruele cyclus
98
ONDERZOEKEN ONDERZOEKEN
MAN
Bij sterk afwijkende resultaten van het sperma-onderzoek wordt bij de man via
bloedonderzoek hormonaal onderzoek verricht.
INFECTIEZIEKTEN
Alvorens een fertiliteitsbehandeling wordt gestart, worden zowel man als vrouw
gescreend op infectieziekten namelijk: hepatitis B, hepatitis C, HIV en syfilis.
Meestal wordt de vrouw nog op bijkomende infectieziekten gescreend zoals CMV,
toxoplasmose en rubella.
GENETISCH ONDERZOEK
Bij bepaalde indicaties (bv sterk afwijkend spermiogram, herhaald miskraam) wordt
er een genetisch onderzoek gedaan voor oorzaken van subfertiliteit uit te sluiten.
GYNAECOLOGISCH ONDERZOEKECHOGRAFIE
De gynaecoloog kan m.b.v. een vaginale echografie de baarmoeder, baarmoeder-
hals, eierstokken onderzoeken en aandoeningen zoals bv. endometriose opsporen.
Via echografie kunnen ook de groei van een rijpende eicel en het baarmoederslijm-
vlies opgevolgd worden.
BIJKOMENDE ONDERZOEKEN
Afhankelijk van bovenstaande onderzoeken kunnen er nog bijkomende onderzoe-
ken plaatsvinden zoals o.a.:
- doorgankelijkheidstest van de eileiders
- diagnostische laparoscopie: via kijkbuis de buikholte nakijken
- hysteroscopie: via kijkbuis de baarmoederholte nakijken
SPERMAONDERZOEKVanaf de geboorte zijn reeds geslachtscellen aanwezig, in de puberteit neemt dit
aantal door celdeling nog toe. Deze geslachtscellen noemt men spermatiden die
zich ontwikkelen tot spermatozoa (of zaadcellen). Het spermaonderzoek is het
belangrijkste en meest veelzeggende onderzoek bij de man, en geeft het resultaat
weer van de kwaliteit van het sperma. Het sperma wordt liefst vers geproduceerd
in de daartoe voorziene ruimte van het fertiliteitscentrum.
Bij dit onderzoek wordt gekeken naar:
- hoeveelheid sperma
- aspect van het sperma
- zuurtegraad van het sperma
- totaal aantal zaadcellen
- aantal levende zaadcellen
- beweeglijkheid van de zaadcellen
- vorm van de zaadcellen (spermamorfologie)
- aanwezigheid van antistoffen tegen de zaadcellen
- viscositeit
Spermatozoa
1110
ONDERZOEKEN DIAGNOSE
PROEFCAPACITATIE
Het seminale plasma (vochtgedeelte van sperma) bevat stoffen die de sperma-
tozoa inactiveren waardoor de spermatozoa een verminderd vermogen kunnen
hebben om in het baarmoederhalsslijm door te dringen. Daarom wordt er in het
laboratorium een scheiding uitgevoerd. Hierbij worden ook de best beweeglijke
spermatozoa geselecteerd. Dit gebeurt in ons centrum door gradiëntscheiding.
Er wordt zowel voor als na scheiding gekeken naar:
- het aantal zaadcellen
- de beweeglijkheid van de zaadcellen
- de vorm van de zaadcellen
DIAGNOSESTELLINGAan de hand van de resultaten van de hierboven vermelde onderzoeken zal er een
eventuele behandeling voorgesteld worden.
Dit kan zijn :
- ovulatie-inductie
- IUI met of zonder hormonale stimulatie
- IVF of ICSI
- TESA / MESA / TESE
OVULATIE-INDUCTIEHierbij worden de eierstokken gestimuleerd door medicatie voor uitrijpen van 1 of
2 follikels vb clomifeencitraat of gonadotrofines (waarvoor terugbetaling).
Voor het opwekken of het ondersteunen van de eisprong kan een 'HCG'-inspuiting
(vb. Pregnyl®) worden toegediend.
GECAPACITEERD SPERMA:- Op de bodem vormen de beweeglijke,
normale spermatozoa een pellet.- Tussen de 2 oplossingen bevinden zich
de onbeweeglijke en abnormale spermatozoa.- Het seminale plasma ligt bovenaan.
!
1312
IUI IUI
IUIIUI betekent Intra Uteriene Inseminatie. Bij deze procedure wordt gecapaciteerd
sperma met behulp van een katheter langs de baarmoederhals in de baarmoeder-
holte gebracht.
COUNSELINGDit is een gesprek waarbij zowel de praktische, fysische, psycho-sociale als
juridische aspecten aan bod komen. Tijdens dit gesprek worden ook het formulier
‘Toestemming voor kunstmatige inseminatie’ in tweevoud getekend.
VOORBEREIDINGAfhankelijk van het fertiliteitsprobleem kan IUI uitgevoerd worden in een spontane
cyclus of in een gestimuleerde cyclus (zie pag. 11: ovulatie-inductie).
IUI vindt plaats bij de eisprong. Dit kan op verschillende wijzen worden vastgesteld :
- bloedafname (LH piek)
- echografie (follikelmeting)
Wanneer het tijdstip voor IUI daar is, wordt door de behandelende arts een afspraak
gemaakt met het laboratorium voor sperma-afname en de inseminatie.
INSEMINATIE Het gecapaciteerd sperma (zie pag. 10: proefcapacitatie) wordt m.b.v. een katheter
in de baarmoederhals gebracht waarna het spuitje langzaam wordt leeg geduwd.
Na ± 15 minuten rust mag de vrouw weer naar huis. Soms is het mogelijk dat de
vrouw enige uren na de IUI wat krampen in de onderbuik voelt.
Bij een gestimuleerde cyclus met gonadotrofines dient u deze dag te starten met
progesterone om het baarmoederslijmvlies voor te bereiden op de innesteling van
de bevruchte eicel.
DE LUTEALE FASE OF HET WACHTEN…De gynaecoloog geeft u na IUI een formulier voor bloedafname. 14 dagen na IUI
of bij start van de menstruatie dient u deze te laten uitvoeren om het HCG
(zwangerschapshormoon) te laten bepalen. Na de bloedafname (voor 10 uur)
zal u in de namiddag gecontacteerd worden door de counselor. Afhankelijk van dit
resultaat kunnen er dan verdere afspraken worden gemaakt.
SLAAGKANSEN- 15 tot 20 % van de patiënten wordt zwanger m.b.v. IUI
- risico’s: meerlingen indien een stimulatiebehandeling wordt toegepast en er
zich meerdere follikels ontwikkelen.
ONKOSTENWanneer de terugbetaling niet van toepassing is, moeten de onkosten persoon-
lijk worden gedragen. Voor meer informatie over de prijzen kan u terecht bij de
counselor.
Gecapaciteerd sperma
Intra-uteriene inseminatie
1514
IVF-BEHANDELINGIVF-BEHANDELING
IVF-BEHANDELINGIVF betekent In Vitro Fertilisatie en is letterlijk vertaald: bevruchting in glas, van-
daar ook de uitdrukking proefbuisbaby.
IVF is een procedure die de natuur kan helpen wanneer het spontaan niet lukt
om zwanger te worden. Tijdens deze procedure worden eicellen en zaadcellen
samengebracht in het labo om zo een bevruchting tot stand te brengen. Wanneer
deze bevruchting lukt, kunnen nadien de hieruit ontstane embryo’s teruggeplaatst
worden in de baarmoeder met het oog op zwangerschap.
Er zijn 6 verschillende stappen in de IVF-procedure :
COUNSELINGDit is een gesprek waarbij zowel de praktische, fysische, psycho-sociale als juridi-
sche aspecten aan bod komen.
Tijdens dit gesprek worden ook de toestemmingsformulieren voor:
- IVF-behandeling
- invriezen van overtallige embryo’s
- ontdooien van ingevroren embryo’s
START BEHANDELINGHet medicatieschema wordt door de gynaecoloog bepaald en is patiënt-afhanke-
lijk. De counselor geeft u een gedetailleerd behandelingschema mee.
STIMULATIE VAN DE EIERSTOKKEN
Tijdens een normale menstruatiecyclus rijpen er 1 tot 2 eicellen onder invloed van
het follikel stimulerend hormoon (FSH). Om bij de IVF behandeling meerdere eicel-
len te laten rijpen wordt extra FSH hormoon toegediend. De medicijnen gonado-
trofines bevatten dit hormoon. Tijdens deze stimulatie mag u geen vroegtijdige
eisprong krijgen, vandaar de toediening van GNRH agonist of antagonist.
De startdag van de stimulatie is de dag dat u ’s morgens duidelijk helder rood
bloedverlies heeft. Het slenteren van bloed telt niet mee. U dient diezelfde dag
een bloedafname te laten uitvoeren voor 10 uur ’s morgens. Hiervoor moet u niet
nuchter te zijn. U wordt namiddag gecontacteerd door de dokter of de counselor
die u verdere inlichtingen zal geven i.v.m. het starten van de medicatie.
Counselors Jessa Ziekenhuis tel. 011 33 73 00
Indien het bloedverlies begint in de loop van de dag, dient u om praktische rede-
nen de volgende dag voor 10 uur ’s morgens bloed te laten nemen.
Stap 1
Stap 2
Stap 3
Stap 4
Stap 5
Stap 6
de counseling
start van de behandeling (o.a. medicatie - echo)
het wegnemen van de eicellen en sperma-afname
de bevruchting
de terugplaatsing van embryo’s invriezen van overtallige embryo’s
de nabehandeling
16 17
UITRIJPEN EICELLEN - INDUCEREN VAN DE EISPRONG
Wanneer het ovarium voldoende gestimuleerd is, d.w.z. als de follikels (eiblaasjes)
een diameter van >15 mm (best 18-22 mmm) hebben en de hormonen in het bloed
voldoende verhoogd zijn, zal een tweede hormoon ‘HCG’ (vb. Pregnyl®) ingespoten
worden om de eicellen te laten uitrijpen en ze los te laten komen van de follikelwand,
zodat ze in het follikelvocht vrijkomen voor pick-up.
WAAR KAN U DE MEDICATIE HALEN?
Op voorschrift uitsluitend verkrijgbaar in de apotheek van het Jessa Ziekenhuis- GNRH Agonist en antagonist: vb. Suprefact® (neusspray) - Orgalutran® (spuit) -
Cetrotide® (spuit) - Gonapeptyl® (spuit)
- Gonadotrofines: vb. Puregon® (spuit) – Menopur® (spuit) – Gonal F® (spuit)
- HCG: vb. Pregnyl® (spuit)
Op voorschrift verkrijgbaar in iedere apotheek
- Progesteron: vb. Utrogestan® (tabletten)
- Clomifeencitraat: vb. Clomid® (tabletten)
- HCG: vb. Pregnyl® (spuit)
DE INSPUITINGEN
De inspuitingen kunnen door een verpleegkundige, door uw huisarts of door uzelf
gezet worden. U krijgt hierover uitleg en documentatiemateriaal bij onze counselor.
Groei van follikel tot embryo
baarmoederslijvlies
baarmoederwand
Innesteling van het embryo
rijpe follikelmet daarin eicel
ovulatieeicel
eileider
achterzijde van de
baarmoeder
groeiende follikels
bevruchting
morula
blastocyst
8-celligembryo
4-celligembryo
2-celligembryo
bevruchte eicel
IVF-BEHANDELINGIVF-BEHANDELING
Groei van follikel tot embryo
PICK-UPWanneer de datum van de pick-up gekend is, moet u zelf een bed reserveren met
het opnameformulier dat u ontvangen heeft bij de counselor. Dit dient minstens
48 uur op voorhand te gebeuren bij de dienst opnameplanning.
AFNAME VAN EICELLEN
Het afnemen van de eicellen gebeurt ± 36 uur (dus de 2°dag) na inspuiting van
HCG (Pregnyl®).
- Voorbereiding
- Op die dag moet u zich ‘s morgens op het afgesproken uur NUCHTER in het
dagziekenhuis laten opnemen.
- Er wordt een patiëntendossier ingevuld.
- U trekt een operatiehemd aan.
- Er wordt een infuus geprikt.
- Pijnstillende en sederende premedicatie wordt gegeven.
- U moet geplast hebben alvorens u naar de pick-up ruimte wordt gebracht.
- Uw partner mag bij de pick-up aanwezig zijn.
Follikel
Eicel
18 19
- Eigenlijke afname
- Dit wordt in vaktermen de pick-up genoemd. In de pick-up ruimte treft de
vroedvrouw de voorbereidingen en assisteert ze de gynaecoloog tijdens de
pick-up.
- De gynaecoloog zal langs vaginale weg onder echo-geleide de follikels
aanprikken en de eventuele eicellen opzuigen.
- In het laboratorium wordt het follikelvocht dadelijk gecontroleerd op eicel-
len. Zo weet de patiënt meteen hoeveel eicellen tijdens de pick-up gevon-
den zijn.
- Nazorg
- Bloeddruk en pols worden gecontroleerd.
- Controle op vaginaal bloedverlies.
- Controle op pijn in de onderbuik (lichte pijn is normaal en die kan enkele
dagen aanhouden).
- U moet enkele uren rusten en u mag eventueel iets eten of drinken.
- Pijnstilling is toegelaten
- Ontslag
- Na ongeveer 2-4 uur mag u het ziekenhuis verlaten.
- De behandelende arts maakt afspraken voor de verdere behandeling en de
terugplaatsing van embryo(s) in het B-centrum.
- U wordt liefst begeleid naar huis door een tweede persoon.
- Mogelijke complicaties
- Overstimulatie: hierbij ontstaan er, onverwacht, een groot aantal follikels.
U kan dan hevige buikpijn of een opgeblazen gevoel krijgen, misselijk zijn
en/of overgeven. Met de noodzakelijke rust is dit dan van voorbijgaande
aard, maar soms is een ziekenhuisopname toch noodzakelijk of wordt de IVF
cyclus geannuleerd.
- Bloeding: bij het aanprikken van de follikels bestaat er een kleine kans op
een bloeding. Wanneer u veel bloedverlies krijgt, neemt u best contact op
met de gynaecoloog.
- Infectie: kleine kans. Bij koorts contact opnemen met de dokter.
IVF-BEHANDELINGIVF-BEHANDELING
SPERMA-AFNAME
Om de eicellen te kunnen bevruchten, is een spermastaal noodzakelijk. Dit staal wordt
afhankelijk van de kwaliteit ofwel gecapaciteerd (zie pag. 10: proefcapacitatie) ofwel
gewassen wanneer het minder spermatozoa bevat. Wanneer u problemen verwacht
om ter plaatse een staaltje te produceren, bespreek dit dan tijdig met de gynaecoloog.
- Vers sperma
- Op de dag van pick-up dient een spermastaaltje afgeleverd te worden.
- U kan dit na pick-up produceren in de daartoe voorziene ruimte.
- Ingevroren sperma
- Bij moeilijkheden om sperma te produceren, bestaat de mogelijkheid om op
afgesproken tijdstippen sperma in te vriezen. Dit kan dan na pick-up ontdooid
worden en gebruikt worden om te bevruchten.
- Wanneer een staalafname o.w.v. diverse redenen de dag van pick-up niet kan ge-
beuren, bestaat eveneens de mogelijkheid om op afgesproken tijdstippen sper-
ma in te vriezen. Dit kan dan na pick-up ontdooid worden en gebruikt worden om
te bevruchten.
- TESA
- Wanneer er in het spermastaal geen zaadcellen aanwezig zijn, kan er een TESA
(= testiculaire sperma-aspiratie) gebeuren. Dit betekent dat de gynaecoloog een
aspiratie doet van zaadcellen in de teelbal met behulp van een spuit en naaldje.
De gevonden spermatozoa worden gebruikt voor de ICSI-procedure.
- Deze ingreep gebeurt, na opname, met premedicatie en plaatselijke verdoving,
op de dag van pick-up. Als nazorg dient de man enkele uren te rusten.
- TESE
- Bij afwezigheid van zaadcellen in het sperma kan er ook een TESE (testiculaire
sperma-extractie) gebeuren.
- Door een uroloog worden kleine stukjes teelbalweefsel weggenomen. Indien
er zaadcellen inzitten wordt het materiaal ingevroren en kan dit later gebruikt
worden voor een vruchtbaarheidsbehandeling. Deze ingreep gebeurt voor de
opstart van de IVF procedure in de operatiezaal onder volledige narcose.
Na de pick-up worden de eicellen en het bewerkt sperma naar het B-centrum gebracht. Dit gebeurt onder gecontroleerde omstandig- heden om de kwaliteit van de eicellen en het sperma te behouden.
!
20 21
IVF-PROCEDURE
De eicellen worden met hun cumulus in aparte druppels in een kweekmedium
gebracht. Daarna worden de zaadcellen bij de eicellen gebracht. In omstandighe-
den gelijkend op die in de eileider, de natuurlijke plaats van bevruchting,worden
de eicellen en spermatozoa gedurende 16-20 uur geïncubeerd.
Na deze 16-20 uur incubatie worden
de eicellen vrijgemaakt uit hun
cumulus en wordt er gekeken wat het
bevruchtingsresultaat is. Een normale
bevruchte eicel zal 2 poollichaampjes
en 2 pronucleï bevatten.
ICSI-PROCEDURE (INTRA-CYTOPLASMATISCHE-SPERMA-INJECTIE)
Wanneer er geen spontane bevruchting is bij eerdere IVF-procedures, het sperma-
staal van mindere kwaliteit is of als het sperma afkomstig is van een TESA of
TESE-procedure, wordt een ICSI-procedure uitgevoerd.
Eicel + zaadcellen
ICSI
IVF-BEHANDELINGIVF-BEHANDELING
Bij een ICSI-procedure worden de cumulus-
cellen van de eicellen verwijderd waarna
rechtstreeks één zaadcel in elke eicel
geïnjecteerd wordt.
Ook hier wordt na 16-20 uur gekeken wat
het bevruchtingsresultaat is. Een normale
bevruchte eicel zal net als bij de IVF-pro-
cedure 2 poollichaampjes en 2 pronucleï
bevatten.
22 23
IVF-BEHANDELINGIVF-BEHANDELING
EMBRYONALE ONTWIKKELING
Iedere dag wordt bij de eicellen nagekeken hoe ze evolueren. De embryokwaliteit
wordt beoordeeld a.d.h.v. het microscopisch uitzicht: het aantal cellen, gelijke
grootte van de cellen, geen korreling, geen fragmentatie, geen blaasjesvorming.
Ideaal ontwikkelen ze volgens bijgevoegd schema :
Dag 1
Dag 2
Dag 3
Dag 5
Dag 4
Bbevruchte eicel met
2 poollichaampjes en
2 pronucleï
De bevruchte eicellen zijn
nu embryo’s en beginnen
aan hun deling, normaal
bevatten ze 4 cellen.
Idealiter bevatten
de embryo’s op dag 3
8 cellen.
Vanaf dag 5 vormen de
embryo’s zich om tot
blastocysten die
voorzien zijn van een
trophoectoderm (de latere
vliezen en placenta) en
een inner cell mass waaruit
zich later de uiteindelijke
baby ontwikkelt.
Wanneer de embryo’s
langer dan 3 dagen in
kweek gehouden
(geïncubeerd) worden,
dienen ze overgezet te
worden in een nieuw
kweekmedium dat ges-
chikt is voor de verdere
ontwikkeling van het
embryo. Op dag 4 worden
de embryo’s compact.
Blastocyst in een verder stadiumBlastocyst in een verder stadium
Inner cell massInner cell mass
Trophoectoderm
Trophoectoderm
Trophoectoderm
Trophoectoderm
24 25
DE LUTEALE FASE OF HET WACHTEN…U heeft bij de terugplaatsing van het embryo ook de datum meegekregen waarop
u zich terug moet aanmelden voor een bloedafname ter controle van het zwanger-
schapshormoon. Nu begint meestal een moeilijke periode van afwachten.
Na de bloedafname (voor 10 uur), wordt u namiddag gecontacteerd door de coun-
selor of gynaecoloog voor het resultaat. Afhankelijk van dit resultaat kunnen er
dan verdere afspraken worden gemaakt.
EMBRYO-TRANSFER IN HET B-CENTRUMAls er na bevruchting van eicellen embryo’s zijn ontstaan, dan kunnen deze terug-
geplaatst worden door een gynaecoloog in het B-centrum.
VOORBEREIDING
- De terugplaatsing gebeurt meestal op dag 3 of dag 5 na pick-up, uitzonderlijk
ook dag 2 of dag 4.
- Voor de terugplaatsing bespreekt de gynaecoloog met u de ontwikkeling van
de embryo’s.
TERUGPLAATSING
- U wordt naar de ruimte gebracht waar de transfer zal plaatsvinden.
- Uw partner mag aanwezig zijn.
- Het te transfereren embryo (of de embryo’s indien meerdere worden terug-
geplaatst) wordt opgezogen in een katheter m.b.v een spuit en overhandigd
aan de gynaecoloog die de katheter voorzichtig via de baarmoederhals in de
baarmoeder brengt en het embryo uit de katheter spuit.
Nadien wordt de katheter terug overhandigd aan de laborant die deze nakijkt
om te zien of het embryo er werkelijk uit is.
- Wanneer dit in orde is, wordt u terug in bed geholpen.
- Na 15 minuten mag u naar huis.
INNESTELING VAN DE BEVRUCHTE EICEL
Op de dag van pick-up, dient u te starten met het gebruik van progesterone
(vb. Utrogestan®) om het baarmoederslijmvlies voor te bereiden op de innesteling
van de bevruchte eicel.
IVF-BEHANDELINGIVF-BEHANDELING
bevruchting1 dag hart
blastocyst hoofd en rug
ogen
orenarmen
benen
navelstrengvingers
ogen ogen ogen
5 dagen
40-42 dagen
47 dagen 16 weken 40 weken
28 dagen 34 dagen
Evolutie van het embryo
26 27
FRET (FROZEN-EMBRYO-TRANSFER)CYCLUS
Vooraleer de ontdooiing moet het formulier ‘Toestemmings voor ontdooien van
embryo’s’ ondertekend te worden en wordt het aantal terug te plaatsen embryo’s
besproken.
De terugplaatsing van ingevroren embryo’s kan in een spontane menstruatiecyclus
of na medicatie. Via echo en bloedname (LH piek) wordt het tijdstip van ovulatie
bepaald. Afhankelijk van het ontwikkelingsstadium van het embryo bij het invriezen
('de invriesdag') wordt de dag van transfer afgesproken. Deze transfer verloopt
gelijkaardig als die na een pick-up (zie pag. 17).
Het/de embryo(’s) worden uit de vloeibare stikstof gehaald, ontdooid en gekweekt
in een groeimedium. Wanneer ze de invriesprocedure overleefd hebben, kan er een
transfer plaatsvinden.
U dient er wel rekening mee te houden dat sommige ingevroren embryo’s het proces
van invriezen en ontdooien niet overleven. Het is dus best mogelijk dat op de voor-
ziene dag van terugplaatsing geen enkel embryo geschikt is voor terugplaatsing.
SPERMA
Sperma kan ingevroren worden o.w.v. diverse redenen :
- vooraleer een heelkundige ingreep, chemotherapie of radiotherapie wordt uitge-
voerd, die het reproductief vermogen van de patiënt nadelig kan beïnvloeden,
- vooraleer een vasectomie wordt uitgevoerd,
- na een TESE
- bij patiënten die moeilijkheden hebben om sperma te produceren op de dag van
een medisch geassisteerde bevruchting.
Voor deze invriesprocedure dient het formulier ‘Toestemming voor invriezen van
sperma’ in 2-voud ondertekend te worden waarna 1 exemplaar terug bezorgd wordt
aan de gynaecoloog.
Het sperma wordt na vervloeiing in een beschermende vloeistof, specifiek voor
sperma, opgezogen in een rietje en ingevroren in vloeibarestikstof waar ze bewaard
worden tot het ogenblik van later gebruik. Gelieve ons op de hoogte te stellen van
eventuele adreswijzingen indien er nog ingevroren sperma is.
CRYOPRESERVATIEBij cryopreservatie worden embryo’s en sperma ingevroren in cryobewaarvaten,
gevuld met vloeibare stikstof bij een temperatuur van –196°C.
Volgens de Europese richtlijnen dient bij cryopreservatie van sperma de man
en bij een IVF-behandeling zowel de man als de vrouw gescreend te worden op
hepatitis B en C, syfilis en HIV alvorens een invriesprocedure kan plaatsvinden. Bij
een gunstig resultaat kunnen sperma en resterende embryo’s worden ingevroren
in vloeibare stikstof.
Voor deze procedure dient het formulier ‘Toestemming voor invriezen van over-
tollige embryo’s’ ondertekend te worden.
EMBRYO’S
Overtallige embryo’s van goede kwaliteit kunnen ingevroren worden om op een
later tijdstip te ontdooien en terug te plaatsen. Het embryo wordt in een bescher-
mende vloeistof specifiek voor embryo’s opgezogen in een rietje en ingevroren
in vloeibare stikof tot het ogenblik van een latere terugplaatsing. De embryo’s
worden gedurende maximum 5 jaar bewaard.
Gelieve ons op de hoogte te stellen van eventuele adreswijzingen indien er nog
ingevroren embryo’s zijn.
OVERTOLLIGE ZAADCELLEN OF EICELLEN EN EMBRYO’S
Overtollige zaadcellen of eicellen en embryo’s die niet geschikt zijn, kunnen
gebruikt worden voor wetenschappelijk onderzoek. Dit gebeurt enkel indien je
hiervoor ingestemd hebt in het toestemmingsformulier.
IVF-BEHANDELINGIVF-BEHANDELING
Er kan slechts een nieuwe IVF-cyclus gestart worden nadat alle ingevroren embryo’s opgebruikt zijn.
!
28 29
SLAAGKANSENDe zwangerschapskans per embryotransfer bedraagt ongeveer 30-35% per cyclus,
maar vanaf 38 jaar daalt dit percentage.
- 15 % van de zwangerschappen eindigt in een miskraam doch dit gebeurt ook
bij spontane zwangerschappen.
- 3 – 5% van de zwangerschappen resulteert in een buitenbaarmoederlijke
zwangerschap.
Terugplaatsing van meerdere embryo’s verhoogt de kans op zwangerschap maar
verhoogt ook het risico op meerlingen.
AANGEBOREN AFWIJKINGENHet is belangrijk te weten dat IVF-kinderen niet vaker dan spontaan verwekte
kinderen aangeboren afwijkingen hebben. De hormonenpreparaten die gebruikt
worden tijdens de behandeling hebben tot nu toe nooit geleid tot ziekten of afwij-
kingen bij de moeder of het kind.
Bij ICSI is er wel een gering verhoogde kans op chromosomale afwijkingen bij het
kind. Daarnaast is er kans op de overdracht van afwijkingen gebonden aan het
mannelijk geslachtschromosoom, die meestal de oorzaak van het vruchtbaarheids-
probleem zijn.
TERUGBETALINGIndien u in aanmerking komt voor terugbetaling (zie pag. 6), dient u, voor het
opstarten van de behandeling en medicatie, het terugbetalingsformulier in orde te
brengen via uw mutualiteit.
Indien de terugbetalingsregeling niet van toepassing is, moeten de onkosten
persoonlijk worden gedragen. Dit geldt voor :
- buitenlandse patiënten
- patiënten ouder dan 43 jaar
- patiënten die al 6 pogingen gehad hebben
Er zullen voorafbetalingen gevraagd worden.
Voor meer informatie over de prijzen van de verschillende behandelingen, kan u
terecht bij de counselor.
GOEDE TIPS Een vaak gestelde vraag door de patiënten is: “Kunnen we zelf iets doen om het
succes van een IVF-behandeling te vergroten?”.
Een IVF-behandeling is een medische bevruchtingsprocedure buiten het lichaam
waar men weinig invloed op kan uitoefenen. Toch zijn er een aantal aspecten die
een positieve bijdrage leveren:
- Niet roken of stoppen met roken want het is algemeen geweten dat roken
tijdens de zwangerschap vele risico’s met zich meebrengt. Maar het heeft ook
invloed op de eicellen. Het is namelijk aangetoond dat roken leidt tot o.a. een
snellere afname van aantal eicellen, genetische fouten in de eicel, verhoogde
kans op miskraam en buitenbaarmoederlijke zwangerschap.
- Gewicht: tracht overgewicht tegen te gaan want het is gekend dat overgewicht
kan leiden tot hormonale stoornissen die mogelijks resulteren in verminderde
vruchtbaarheid en verhoogde kans op miskraam.
- Beperk het alcoholgebruik.
- Foliumzuur: iedere vrouw die zwanger wil worden, doet er goed aan om dage-
lijks foliumzuur in te nemen, dit verlaagd het aantal afwijkingen.
- Niet enkel de embryokwaliteit is belangrijk maar ook een positieve ingesteld-
heid helpt. Beperk de stress waar u zelf impact op heeft. Zo nodig kunnen jullie
steeds bij ons terecht voor psychologische ondersteuning.
Kortom: hanteer gewoon een gezonde levensstijl, probeer positief en rustig om te gaan met het hele gebeuren.
!
IVF-BEHANDELINGIVF-BEHANDELING
3130 31
Activiteit Locatie Uren
Consultatie fertiliteit 6e verdieping, gele pijl wachtzaal 651
Counselingruimte 6e verdieping, gele pijl wachtzaal 651
IVF-laboratorium voor pick-up
6e verdieping, gele pijl
IVF-laboratorium voor sperma-afname
6e verdieping, gele pijl wachtzaal 652
Daghospitalisatie voor opname bij pick-up
1e verdieping, gele pijl, balie
Bloedafname Klinisch laboratorium, 2e verdieping, oranje pijl wachtzaal 204
Werkdagen 8u - 20u
Zaterdag 8u – 12u
Vóór 8 uur Spoedopname gelijkvloers
Praktijk gynaecologie Toekomststraat 10, Hasselt
LOCATIES
PRAKTISCHE RICHTLIJNENADMINISTRATIE- Inschrijvingen: deze gebeuren m.b.v. ID-kaart in de centrale hal. Wanneer u een
'open dossier' heeft laten aanmaken, is een éénmalige inschrijving voldoende.
- Bij elke adreswijziging je ID-kaart opnieuw laten inlezen
- Voorschriften: de gynaecoloog geeft u na de consultatie voorschriften mee
voor de behandeling. Let er op dat u ook tijdens het weekend en/of feestdag
voldoende medicatie heeft.
- Eventuele documenten arbeidsongeschiktheid: deze brengt u ook mee naar de
pick-up ruimte.
3332 33
VERKLARENDE WOORDENLIJST
Cryopreservatie bewaring in ingevroren toestand
Echografie onderzoek met geluidsgolven
Eicel geslachtscel van de vrouw, oocyt
Eierstok ovarium, orgaantje waarin de voorraad eicellen ligt opgeslagen
Embryo een bevruchte eicel
Fertilisatie bevruchting
FRET frozen embryo transfer
FSH follikel stimulerend hormoon
hCG humaan choriogonadotrofine, zwangerschapshormoon
Hysterosalpingografie radiologisch onderzoek naar de doorgankelijkheid van de eileiders
ICSI intracytoplasmatische sperma injectie
Inner cell mass kiemknop van de blastocyst
Intra-uteriene het rechtstreeks in de baarmoeder inbrengen
IUI intra-uteriene inseminatie
IVF in vitro fertilisatie
Laparoscopie kijkoperatie
LH luteïniserend hormoon
Ovulatie eisprong, het openspringen van de follikel waarbij de eicel vrijkomt in de buikholte
Pick-up eicelaspiratie
Punctie het aanprikken van de follikels
Spermatozoa geslachtscel van de man, zaadcel
TESA testiculaire sperma aspiratie
TESE testiculaire sperma extractie
Transfer terugplaatsing
Trophoectoderm deel van de blastocyst, latere vliezen en placenta
TELEFOONNUMMERS
LITERATUURBOEKEN- Een onvervulde kinderwens, Odile van Eck, Uitgever Archipel - 2004
- Een onzichtbaar verlies, Odile van Ec, Uitgever Archipel - 2010
- De verdwaalde ooievaar , Isabelle Rossaert, Uitgever Van Halewyck – 2010
- Anders en toch gewoon , Astrid Indekeu, Uitgever LannooCampus – 2016
WEBSITES- www.gezondzwangerworden.be
- www.deverdwaaldeooievaar.be
- www.freya.nl
- www.donorfamilies.be
Dienst Contact
Counselors fertiliteitscentrum tel. 011 33 73 00
IVF-laboratorium tel. 011 33 82 61 fax: 011 30 97 50
Klinisch laboratorium tel. 011 33 82 00
Jessa Ziekenhuis tel. 011 33 55 11
Praktijk gynaecologie tel. 011 - 22 89 03
PRAKTISCH PRAKTISCH
3534 35
VRAGEN EN NOTA’S
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................................................
NOTA’SNOTA’S
vzw Jessa ZiekenhuisSalvatorstraat 20, 3500 Hasselt, www.jessazh.be
Moest u nog vragen hebben, kan u steeds terecht bij de counselors, tel. 011 33 73 00.