Executieve functies bij kinderen met dyscalculie

Lic. Frauke De Weerdt

Promotor: Prof. Dr. Annemie Desoete

Copromotor: Prof. Dr. Herbert Roeyers

Presentatie Rekengroep - Frauke De Weerdt – 21 april 2009

Overzicht presentatie

1. PROBLEEMSTELLING Dyscalculie Executieve functies Executieve functies en dyscalculie

2. ONDERZOEKSDESIGN Onderzoekshypotheses Instrumenten

3. VOORLOPIGE RESULTATEN

1. PROBLEEMSTELLING:Dyscalculie

Definitie dyscalculie (DC): Beperking in rekenvaardigheden Prevalentie: 2 - 8% (Geary, 2004; Petermann & Lemke, 2005)

Belang van ernst-, exclusie- en hardnekkigheidcriterium

Verklaringsmodellen dyscalculie:

Subitizeren (o.a. Landerl, Bevan & Butterworth, 2004)

Rekenprocedures (o.a. Rouselle & Noël, 2007)

Visuospatiale vaardigheden (o.a. Geary,

Semantisch geheugen (o.a. Landerl et al.,

Mentale getalrepresentatie (o.a. Jordan,

Hanich & Kaplan, 2003)

Executieve functies (o.a. Passolunghi & Siegel, 2004)

Subtypes dyscalculie (Stock, Desoete, & Roeyers, 2007)

• Getallenkennis dc• Procedurele dc• Visuospatiale leerstoornis • Semantisch geheugen dc

Comorbiditeit = Samen voorkomen van twee of meer

stoornissen bij eenzelfde persoon (Neale & Kendler, 1995).

Comorbiditeit DC & DL:•DC en DL: Tussen 30-40% (Light & De Fries, 1995; Lyytinen et al.,

•DC en DO: 50 % (Shalev, 2000;2004)

Weinig ‘zuivere’ vormen van dyscalculie

1. PROBLEEMSTELLING:Executieve functies

Definitie executieve functies

Geen consensus (Brocki & Bohlin, 2004)

Geheel van cognitieve processen nodig om doelgericht gedrag uit te voeren (Anderson, 2002; Brocki & Bohlin, 2004; Friedman et al., 2006).

Overzicht voornaamste EF-modellen Baddeley & Hitch (1974); Baddeley (2000)

WERKGEHEUGEN: fonologische lus

visuospatiaal schetsblok

centraal executief

episodische buffer

Barkley (1999)INHIBITIE

Pennington & Ozonoff (1996)Inhibitie, werkgeheugen, verbal fluency, shifting, planning

Sig. ≠ tussen personen met/zonder DC voor werkgeheugen (bv. Geary, Hoard, Byrd-Craven, & DeSoto, 2004; Swanson, 2006)

Sig. ≠ tussen personen met/zonder DC voor inhibitie, meer bepaald interferentie (bv. Bull & Scerif, 2001)

MAAR: Overige executieve functies: nauwelijks onderzoekWeinig onderzoek naar inhibitie en werkgeheugen samen

1. PROBLEEMSTELLING:Executieve functies bij dyscalculie

Modaliteiten EF bij dyscalculie

Evidentie modaliteitspecificiteit

• DC: sig. zwakker op rekengerelateerd domein

(bv. Bull & Scerif, 2001; Passolungi & Siegel, 2004)

Onderzoekshypotheses

1. Deficit in EF

Kinderen met DC vallen uit op werkgeheugen en inhibitie (Landerl

et al., 2004; Passolunghi , & Siegel, 2001).

2.Modaliteitspecificiteit

Kinderen met DC vallen vaker uit op rekengerelateerde EF-maten (Bull & Scerif, 2001).

2. ONDERZOEKSDESIGN STUDIE 1

Steekproef Rekrutering via scholen en RC’s

TIQ ≥ 85

Klinische groep: voldaan aan

exclusie-, ernst-, discrepantie-

criteria

Steekproef

Naam presentatie – Naam maker en/of presentator - 12/09/2005Faculteit Naam Faculteit – Dienst of Vakgroep (optioneel)

Dyscalculie (N=26) Controle (N=25)

Leeftijd in maanden 118.69 (10.82) 112.76 (10.35)

TIQ 99.46 (8.18) 111.04 (11.44)

M:V 13:13 12:13

Instrumenten

Leerkrachten VvGK (Oosterlaan et al., 2000)

BRIEF (Gioia et al.,2000)

SVS (Cornoldi et al., 2003)

Ouders VvGK (Oosterlaan et al., 2000)

BRIEF (Gioia et al., 2000)

Kinderen: Testmoment 1 (80’)Pen en papier test spellen (20’) PI-dictee (Geelhoed & Reitsma, 2000)

Pen en papier rekentests (60’) TTR (de Vos, 1992):

‧ Rekenfeiten LVS – meetkunde (Dudal, 1998)

KRT-R (Baudonck et al., 2006)

‧ Getallenkennis en hoofdrekenen

Testmoment 2 (75’):Pen en papier test lezen (20’)

Een Minuut Test (Brus & Voeten, 1999):

‧Bestaande woorden

Klepel (van den Bos, Spelberg, Scheepstra & de Vries, 1994)

‧Nonsenswoorden AVI (Verhoeven,1995)

‧Bestaande zinnen

Intelligentietest (45’) ‧Verkorte versie WISC-IIINL (Wechsler et al., 2002; Grégoire, 2000)

Testmoment 3 (120’):

Inhibitie:

Stop Signal (Lohan, 1994)

Hoeveelheid Stroop (Bull & Scerif,2001)

Letter Stroop (Rubinsten & Henik, 2006)

Kleur-woord Stroop (Stroop, 1935)

Inhibitie: Stop Signal

Experimentele conditie: 25 % van de trials met auditief signaal.

Baseline conditie:

500 ms 500 ms max. 2000 ms

Inhibitie: Hoeveelheid Stroop

Baseline conditie 2: Snelheid van benoemen: hoeveelheden

Baseline conditie 1: Snelheid van benoemen: cijfers

500 ms 500 ms max. 5000 ms

Inhibitie: Hoeveelheid Stroop

Incongruente conditie

Congruente conditie

500 ms 500 ms max.5000 ms

500 ms 500 ms max. 5000 ms

Inhibitie: Letter Stroop

Congruente conditie

Baseline conditie: snelheid van benoemen letters

500 ms 500 ms max.5000 ms

500 ms 500 ms max. 5000 ms

Inhibitie: Letter Stroop

500 ms 500 ms max.5000 ms

Inhibitie: Stroop Kleur-Woord

Baseline conditie 2: snelheid van benoemen: kleuren

Baseline conditie 1: leessnelheid kleuren

500 ms 500 ms max.5000 ms

500 ms 500 ms max. 5000 ms

Inhibitie: Stroop Kleur-Woord

Congruente conditie

500 ms 500 ms max.5000 ms

500 ms 500 ms max. 5000 ms

Werkgeheugen:

Spantaken 6 trials/span 3 fouten of meer/span: taak afgebroken

Fonologische lus (FL): Digit Recall (WMTB-C, Pickering & Gathercole, 2001)

Word Recall (WMTB-C, Pickering & Gathercole, 2001)

Visuospatiaal schetsblok (VSSP): Block recall (WMTB-C, Pickering & Gathercole, 2001)

Centraal executief (CE): Listening Recall (WMTB-C, Pickering & Gathercole, 2001)

Spatial Span (AWMA, Alloway, 2007)

Backward Digit Recall (WMTB-C, Pickering & Gathercole, 2001)

Backward Word Recall

FL: Digit Recall (DR)

500 ms 500 ms 1000 ms/digit;1000 ms between digits of same trial

FL: Word Recall (WR)

500 ms 500 ms 1000 ms/word;1000 ms between words of same trial

VSSP: Block Recall (BR)

500 ms 500 ms 1000 ms/block;1000 ms between blocks of same trial

CE: Listening span (LS)

500 ms 500 ms 2000 ms 500 ms

CE: Spatial Span (Spsp)

500 ms 500 ms unlimited 500 ms2000 ms 500 ms

CE: Backward Digit Recall (BDR)

500 ms 500 ms 1000 ms/digit;1000 ms between digits of same trial

CE: Backward Word Recall (BWR)

500 ms 500 ms 1000 ms/word;1000 ms between words of same trial

Inhibitie Manova:• Factoren: Geslacht Dyscalculie of controle• Afhankelijke variabelen: RT interferentie Stroop Hoeveelheden RT interferentie Stroop Kleur-Woord• Multivariaat niveau:

F(2,29)=63.40, p ≤.001. Power=.89• Univariaat niveau:

Enkel leerstoornis en interferentie Stroop K-W sig:

F(1,30)=4.69, p ≤ .05. Power=.55.

Inhibitie

Multivariaat niveau:

F(2,29)=63.40, p ≤.001. Power=.89

Stroop kleur-woord Stroop hoeveelheden

Werkgeheugen: FL en VSSP Manova:• Factoren: Dc of controle Geslacht• Afhankelijke variabelen: Percentage juiste antwoorden op DRPercentage juiste antwoorden op BR•Multivariaat niveau:

F(2,37)=5242.13, p≤.001. Power=1.00• Univariaat niveau:

Enkel leerstoornis en BR sig:

F(1,38)=6.912, p ≤ .01. Power=.73

Werkgeheugen: FL en VSSP Multivariaat niveau:

F(2,37)=5242.13, p≤.001. Power=1.00

Percentage juist DR Percentage juist BR

Werkgeheugen: Centraal executief Manova:

•Factor: Dc of controle

•Afhankelijke variabelen: Percentage juiste antwoorden op BDR Percentage juiste antwoorden op BWR Percentage juiste antwoorden op LS

Multivariaat niveau:F(3,37)=1640.98, p≤.001. Power=1.00

Univariaat niveau: BWR:

F(1,39)=4.63,p ≤.05, power=.55LS:

F(1,39)=3.047,p=.055, power=.49BDR:

F(1,39)=3.05, p= .09. Power=.40

Multivariaat niveau:F(3,37)=1640.98, p≤.001. Power=1.00

Percentage juiste antwoorden

Mann-Whitney U testsDC of controle en hoogst bereikte span op DR

U=187; p=nsDC of controle en hoogst bereikte span op WR

U=167; p ≤.01DC of controle en hoogst bereikte span op BR

U=154;p ≤.01DC of controle en hoogst bereikte span op LS

U=198.5; p=.07DC of controle en hoogst bereikte span op BDR

U=209; p=nsDC of controle en hoogst bereikte span op BWR

U=217; p=.ns

Mean rankings werkgeheugentaken

Correlaties met score op TTR, KRT-R en PI-dictee 3. VOORLOPIGE RESULTATEN

zscoreKRT zscorePIzscoreTT

Rpctotjws

b pctotjdsb pctotjlspctotjcor

si pctotjwsf totjdsfzscoreKRT 1 ,735(**) - - - - - - -

zscorePI ,735(**) 1 - - - - - - -

zscoreTTR

,710(**) ,825(**)1

- - - - - -

pctotjwsb

,535(**) ,451(**) ,410(*)1

- - - - -

pctotjdsb

,313 ,396(*) ,431(**) ,582(**)1

- - - -

pctotjls

,253 ,520(**) ,478(**) ,279 ,354(*)1

pctotjcorsi

,374(*) ,281 ,297 ,245 ,449(**) ,2621

pctotjwsf

,129 ,058 -,011 ,314(*) ,235 -,006 ,055 1 -

totjdsf

,376(*) ,265 ,319 ,492(**) ,566(**) ,385(*) ,228 ,443(**) 1

Executieve functies bij kinderen met dyscalculie

Documents

Transcript of Executieve functies bij kinderen met dyscalculie

EFFECTIVITEITSONDERZOEK NAAR EEN EF-TRAINING IN HET ... · Executieve functies (EF) zijn hogere cognitieve processen die nodig zijn om activiteiten te plannen en ... zeker bij de

Protocol dyscalculie en rekenproblemen

25.11.2008 Onderzoek rekenproblemen/ dyscalculie

Rekenproblemen en Dyscalculie

Priscilla Noordermeer - Scriptie - Executieve Functies - Juli 2014

Meest gebruikte testen in Vlaanderen per domein · 2020. 12. 21. · Bender VMGT (Bender Visual Motor Gestalt Test) 2 X Motoriektests Geheugentests Aandachtstests Executieve functies

Executieve Functies - Groene Hart scholen...3 Vaardigheid: Taakinitiatie Casus als een taak af is, moeite aan de volgende taak te beginnen vinden het moeilijk om te stoppen met het

ADHD volgens Kutscher verklaard vanuit de Chakrapsychologie · 2017. 2. 17. · In hoofdstuk 2 wordt ADHD uitgelegd, met inbegrip van de executieve functies zoals Kutscher dit definieert

(Deficiënte) cognitieve functies in relatie tot de executieve …...Aleksandr Romanovich Luria • De Rus Aleksandr Romanovich Luria en de Amerikaan Joaquin Fuster hebben de basis

Dyscalculieprotocol - Groene Hart scholen...het Protocol Dyscalculie: Diagnostiek voor Gedragskundigen (Protocol DDG) wordt dyscalculie vastgesteld aan de hand van de volgende criteria:

Executieve functies€¦ · reguleren dat het efficiënt en doelgericht kan zijn (Geurts & Huizinga, 2013). Uit een studie van Riggs et al. (2006) bleek dat het stimuleren van een

PERSONEN MET AFASIE ÉN EXECUTIEVE · PDF file23 PERSONEN MET AFASIE ÉN EXECUTIEVE FUNCTIESTOORNISSEN: IMPLICATIES VOOR DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING Frank Paemeleire (*,°) *Arteveldehogeschool

Executieve functie: Planning en priorisering...Executieve functie: Planning en priorisering De onderstaande werkbladen kunnen gebruikt worden om aan de slag te gaan met bovenstaande

Diagnostische protocollen bij dyscalculie: Zin of onzin?

Executieve functies bij kinderen en adolescenten

Zorgplan Dyscalculie - kompaswestbroek.nl · 4 Zorgplan dyscalculie 2. Achtergrond, afbakening en plaatsbepaling Dyscalculie betekent letterlijk 'niet kunnen berekenen'. Het is net

De Relatie tussen Theory of Mind en Executieve Functies

Stimuleren van executieve functies in het basisonderwijs ... · verbindingen aan, wat betekent dat het kind in ontwikkeling is en vaardigheden leert. Executieve functies worden gevormd

SYMPOSIUM EXECUTIEVE FUNCTIES - darshana-ganatra.com · als zelfstandige trainer, coach en adviseur. Hiernaast is ze voorzitter op congressen. Dit doet ze in het Engels, Nederlands

EEN PROGRAMMA VOOR GROEP 1/2 M · Volgehouden aandacht, flexibiliteit, doelge-richt doorzetten, emotieregulatie, plannen en metacognitie zijn een aantal executieve functies ofwel

PERSONEN MET AFASIE ÉN EXECUTIEVE · PDF file23 PERSONEN MET AFASIE ÉN EXECUTIEVE FUNCTIESTOORNISSEN: IMPLICATIES VOOR DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING Frank Paemeleire (,°) Arteveldehogeschool