[ Europese Integratie]

2

• Instituties en hun werkwijze• Gezichten• Voordenkers• Verdragen: de weg naar de EU

3

Instituties

• Besluitvormingsdriehoek: Commissie, Raad en Europees Parlement. Continue botsing machtsverhoudingen

• ECB, Hof van Justitie, Rekenkamer en adviesorganen

• Machtenscheiding Montesquieu• Belangenvertegenwoordiging: lidstaten, burgers,

de Europese Unie

4

Instituties: Europese Commissie• 28 leden, voorgezeten door Jean-Claude Juncker (primus

inter pares)• Commissarissen conform verkiezingsuitslag (Lissabon,

2007) • Directoraten-Generaal (Mandarijnen)• Taken:

- Recht van initiatief- Uitvoering (monitoring en implementatie)- Bemiddelen- Gezicht naar buiten- Beleidsstukken Europese Integratie

5

Instituties: Raad van Europese Unie

• Ook wel Raad van Ministers of ‘de Raad’• Niet te verwarren met

- Europese Raad: regeringsleiders, voorzitter, voorzitter EC, Hoge Vertegenwoordiger- Raad van Europa: internationale organisatie, 48 lidstaten, democratie en mensenrechten

• Wat is de Raad wél?Raad bestaande uit ministers die nationale regeringen vertegenwoordigen. Wisselende samenstelling (afhankelijk van thema)

6

Instituties: Raad van Europese Unie

• Taken:- Wetgeving (samen met EP)- Toezicht en uitvoering GVDB- Verdragen - Coördinatie economisch beleid lidstaten

• Roulerend voorzitterschap (6 maanden per lidstaat)• Fungeert als één orgaan, maar in feite meerdere

ministeries • Meest complexe orgaan EU

7

Instituties: Raad van Europese Unie

• Werkwijze- Coreper I: voorbereiding en PV’s- Coreper II: echte vergadering (besluitvorming)

• Roulerend voorzitterschapBevordering democratie?Schijn?

8

Wetgeving EU

• Verordening (regulation): bindend en algemeen geldend;

• Richtlijn (directive): bindend aan de hand van resultaat;

• Beschikking/besluit (decision): bindend, maar alleen voor betreffende partijen.

9

Besluitvorming: procedures

1. CodecisieNormale of gewone methode

2. RaadplegingGeldt alleen voor GVDB

3. Goedkeuringa. Indien een land wil toetreden tot EUb. Andere bijzondere gevallen. Parlement heeft vetorecht

4. Open Coördinatiemethode

10

Procedure van Codecisie

11

Gezichten EU

Donald TuskVoorzitter Europese Raad

12

Gezichten EU

Federica MogheriniHoge Vertegenwoordiger van de Unie voor Buitenlandse

Zaken en Veiligheid

13

Gezichten EU

Jean-Claude JunckerVoorzitter Europese Commissie

14

Voordenkers

• EU-gedachte als reactie op NazismeNazi’s hadden zelf ook Europees ideaal

• Coudenhove-Kalergi’s Paneuropa: anti-communistisch vredesideaal, bovenpolitieke utopie, armoede als voedingsbodem voor kwaad

• Nazi’s: multilateral clearing. Economische benadering van Europese Integratie

• Luns en Homan

15

Begin Europese Integratie

• Marshallhulp 1947 – dollarhulp: Europa kon importeren, VS kregen grotere afzetmarkt. OESO.

• Raad van Europa – ‘mislukt’, te ideologisch• EGKS: Schuman en Monet

Schumanverklaring 9 mei 1950: samenwerking kolen en staal. Vrede en Franse belangen.

EGKS 1952. Hoge Autoriteit: controle op kolen- en staalindustrie. Functionele gemeenschap

16

Europeanisering

• FederalismeEuropese Superstaat. Supranationaal.

• FunctionalismeSupranationalisme op afgebakende gebieden. Spillover-effect.

• Intergouvernmentalisme (unionisme, churchillianen) Samenwerking met behoud van nationale soevereinitiet

17

Parijs en Rome

• Parijs 1952: EGKSHoge Autoriteit, Raad van Ministers, Parlement. Hof van Justitie, raadgevend comité.

• Rome 1957: EEG + Euratom Reactie op mislukte Defensie en Politieke Gemeenschap.EEG: minder functionalistisch, kon meer beleidsterreinen toe-eigenen.

18

Europa van de Zes: 1950 – 1973

• Benelux, Italië, Frankrijk, West-Duitsland• EEG: douane-unie: wegnemen handelsbarrières.

Vrij verkeer goederen en personen. Gemeenschappelijk buitentarief. Voltooid in 1968.

• EEG: Commissie, Parlement (nog niet gekozen) en Raad.

• Landbouwpolitiek. Sicco Mansholt. Overproductie (wijnplassen en boterbergen). Opkoping en vernietiging.

19

Europa van de Zes: 1950 – 1973• Charles de Gaulle

‘De man die nee zei’. Nee tegen de nazi’s, nee tegen degenen die Algerije bij Frankrijk wilde houden en nee tegen Britse toetreding. ‘Nee’ tegen kunstmatigheid en dominantie VS.

• Franse grandeur herstellen• Bondgenoten Franse veiligheid• Franse leiding in Europa, Frankrijk als wereldleider• EEG als kunstmatige constructie• Intergouvernmentalist• Fouchet-plan

20

Europa van de Zes: 1950 – 1973

• Lege stoel-crisis 1965Voorzitter zag EEG als natiestaat in wording, wilde Commissie meer macht geven (meer geld). Unanimiteit zou veranderen in majority voting. - De Gaulle boycotte de Raad. Kwamen niet meer opdagen op vergaderingen, een half jaar lang. Resultaat: Compromis van Luxemburg (veto)

21

Europa van de Zes: 1950 – 1973

• Lege stoel-crisis vervolg:- Luuk van Middelaar: compromis betekende dat er geen echte eenheid was, maar het bleek ook dat ze niet zonder elkaar konden.- Hoffmann: Europese Integratie als mix van Jean Monet (communautair) en de Gaulle (intergouvernementeel). Middenweg.

22

Theorieën en vormen Europese Integratie

• Vormen: Intergouvernementalisme, federalisme, functionalisme

• Theorieën: Liberaal-intergouvernementalisme (Moravscik), neofederalisme, neorealisme, multi-level governance

23

Europese Integratie

• Duitse Kwestie en Lege Stoel-crisis cruciale momenten Europese Integratie

• Duitse Kwestie: wat te doen met Duitsland? Frankrijk streefde naar dominantie. In 1963 vriendschapsverdrag de Gaulle & Adenauer. Door verleden Duitsland ‘verlegen’, Frankrijk dominant. Kleinere lidstaten: VK bij EEG voor balans.

• Britten hadden commonwealth. EFTA (EVA) mislukte > toetredingsaanvraag. Veto de Gaulle via nationale tv.

24

Brits lidmaatschap EEG

• 1963, 1967: veto de Gaulle • 1967 aftreding de Gaulle na referendum• Pompidou opvolger de Gaulle: weg vrij voor

VK om zich aan te sluiten bij EEG

25

Europese Integratie: jaren 60

• 1965 Merger Treaty: EEG, Euratom en EGKS samengevoegd

• 1968: voltooiing douane-unie – gevoel van mislukking en crisis. Schaalvergroting ‘not done’

• Geest van den Haag 1969: topconferentie over gemeenschap en lidmaatschap VK

26

Europese integratie: jaren 70

• Renationalisering EuropaMachtscentrum bij DE en FRMargareth Thatcher

• Achtergronden:Algemene somberheid (Club van Rome)Economische crises (oliecrisis)VS trokken zich terug uit EuropaCrisis landbouwbeleid: boterbergen, wijnplassen

27

Anti-Europese sentimenten

• EuroskleroseTrage voortgang proces Europeanisering, ‘democratic deficit’, EU als ziek organisme

• EuropessimismeOngeloof in bereidheid lidstaten

• Euroscepsis - Afkeer Europees beleid- Afkeer aan Europa toegeschreven eigenschappen

28

Kritiek op Europa

• Europakritiek wordt gebruikt als ‘tool’ voor binnenlandse politiek

• EU als zondebok • Of: EU-prestaties afgeschilderd als nationale

prestaties

29

Europese Integratie: jaren 70

• Renationalisering Europa- Commissie werd minder belangrijk: secretariaat- Raad van Europa (1974): belangen lidstaten

• Politieke ambiguïteit en institutionele hybriditeit- Ambiguïteit: moeilijk te labelen, onderhevig aan interpretatie- Hybriditeit: mix van elementen, mix Monnet en de Gaulle

• 1979: parlement op eigen benen; eerste directe verkiezingen

30

Europese Integratie: jaren 80

• British Rebate 1984: Thatcher, korting Fontainebleu

• Hernieuwde energie integratie:- 1984 Altiero Spinelli- 1987 Jacques Delors (voorzitter Comissie) White Paper. Technocratische verpakking interne markt.

• Europese Akte 1987 (Single European Act)- Einde compromis Luxemburg- Samenwerkingsprocedure Commissie en Raad

31

Jaren 90: Verdrag van Maastricht

• Hereniging Duitsland & Monetaire Unie (FR)• Helmut Kohl en Francois Mitterand• Euro gevolg Duitse eenwording• Belangrijkste punten Maastricht:

- EMU en ECB- Nieuwe instituties (Court of Auditors, Committee of Regions): subsidiariteit en proximiteit- Co-decisie- Pijlerstructuur

32

Maastricht: pijlerstructuur

• Eerste pijler EG, Euratom, EGKSCo-decisie

• Tweede pijlerGemeenschappelijk Defensie en Veiligheidsbeleid – intergouvernementeel

• Derde pijlerO.a. justitieel gezag, onafhankelijk en intergouvernementeel

• Zwarte Maandag

33

Jaren 90

• EMUAndré Szász (Directeur DNB)Duitsland en FrankrijkPrijsstabiliteit vs. FlexibiliteitUitkomst: gemeenschappelijke munt, maar kan niet gebruikt worden als binnenlands instrument

• Kopenhagen-criteria 1993Criteria voor nieuwe lidstatenGericht op Oost-Europa

34

Jaren 90: Kopenhagen criteria

• Europees land• Democratisch• Rechtsstaat• Mensenrechten dienen te worden gerespecteerd• Minderheden dienen te worden beschermd• Functionerende, concurrerende markteconomie• Acquis communautaire

35

Verdrag van Maastricht 1992

• Bestaat uit twee verdragen- Verdrag van Oprichting van Europese Gemeenschap: herziening Rome 1957- Verdrag betreffende de Europese UnieOverkoepeling alle oude verdragen – timpaan EU

• Één groot verdrag wekt de indruk van een staat, daarom vindt integratie vaak plaats aan de hand van meerdere kleine verdragen

36

Verdrag van Maastricht 1992: Breuk?• Nieuwe beleidsterreinen• Two-speeds• Opt-out• Mislukt: Politieke Unie, Sociaal Europa,

Economische Unie• ‘Gelukt’: Monetaire Unie• Al met al: mislukt verdrag. Nederland

teleurgesteld, Frankrijk blij• Paradox: verdragen succesvol in geval van

teleurstelling

37

Verdrag van Amsterdam 1997• Waarom?

Mislukking Maastricht, nog veel onopgelost: • Lidmaatschap Oost-Europese landen• Buitenlands beleid• Burgeroorlogen• Wat hield Amsterdam in?

- Parlement max. 700 - Herziening Schengen- Uitbreiding bevoegdheden EP- Derde pijler minder ‘binnenlands’- Hoge Vertegenwoordiger Extern Beleid: Solana- (West-Europese Unie / Petersbergtaken)

38

Verdrag van Nice 2001

• Context:- Kandidaat-lidstaten- Kosovo (defensie)- Lissabon Agenda: cohesie en competitiviteit- Val commissie SanterCorruptie, Edith Cresston

• Door val commissie geen goed voorwerk verricht; Nice gedoemd te mislukken

39

Verdrag van Nice 2001: inhoud• Stemverhoudingen Raad

- Reductie Vetorecht• Drieledige meederheidsstemming

- Meerderheid stemmen- 62% EU-burgers- Meerderheid staten

• Omvang Commissie• Zetels Parlement (732)• Handvest voor grondrechten• Toekomst: Europese Conventie

40

Grondwettelijk Verdrag

• Europese Conventie bereidde dit voor (met toetreders/kandidaten)

• Eigenlijk geen grondwet, maar regulier verdrag• Voor het eerst geen herziening, maar nieuw• Referenda in lidstaten• Leermoment:

- Geen referenda- Einde legitimiteit WOII- Nationale politiek gebruikt Europa

41

Grondwettelijk Verdrag

Struikelblokken:• Constitutionele notie• Aanwezigheid ministers BuZa• Symbolen (vlag, hymne)• Handvest fundamentele rechten• Kopenhagen Criteria als rem op integratieSucces van Lissabon was de onduidelijkheid en onbegrijpelijkheid. Grondwet was duidelijk en symbolisch, wat men bang maakte.

42

Verdrag van Lissabon 2007• Einde Pijlerstructuur• Besluitvorming veranderd

Meer bij Raad: QMV als standaard• Gecertificeerde meerderheid

55% lidstaten, 65% burgers• Defensie• EVRM toetreden• Co-decisie als standaard• Kopenhagenverdragen niet opgenomen• Burgerinitiatief

43

Europees Parlement

• Altiero Spinelli-gebouw in Brussel• Louise Weiss-gebouw in Straatsburg

44

Europees Parlement

• 1952: Eerste Parlement – louter adviserend• 1979: Directe verkiezingen, prominente figuren in

Parlement• 1986: Wetgevende macht voor EP via Europese

Akte. • 1992: Co-decisie• Tot 2007: uitbreiding omvang EP en aantal

dossiers waarin co-decisie wordt gebruikt

45

Macht Europees Parlement

• Europese Democratie• Democratie versus legitimiteit (federalisme)• Federalisme van Altiero Spinelli

Ventotene ManifestoFederalistisch, links-communistisch

• 1980 Crocodile Club: federalistische integratieEuropese Akte niet federalistisch, Maastricht al iets meer

46

Legitimiteit Europese Parlement

• Ratio achter Europees Parlement. Burgers voorop?

• Tindemans Rapport 1976: Citizen’s EuropeKritiek: Europa van staatshoofden en EP’s

• Adonnino Rapport 1985: People’s EuropeGemeenschappelijke natie

• Meer solidariteit, een Europa-gevoel. Vlag en hymne om Europa dichter bij de burger te brengen.

47

Taken Europees Parlement• Wetgeving:

Na Lissabon alles – behalve extern beleidBudgetvraagstukkenControle

• Vak-comitésNiet alle vergaderingen plenairOverleg Brussel, stemming Straatsburg

• Goedkeuren benoeming EC• Maximaal 751 leden• Geen recht van initiatief, wel verzoekrecht

48

Breukmomenten EP

• Hoge mate van continuïteit sinds begin:Data-uitwisseling en uitbreiding klassieke EP-thema’s

• Breukmomenten - Commissie Santer: begroting afgekeurd door EP- Rocco Buttiglione afgewezen als Commissaris

49

Partijen in het Europees Parlement

• Political Groups: minstens 25 leden en minstens ¼ van de lidstaten gerepresenteerd

• Blokken7 blokkenVerschillende politieke stromingen vanuit verschillende lidstaten bundelen krachtenProbleem: interne tegenstellingen

• Niet-ingeschreven partijen (PVV, Vlaams Belang)• Allianties (geen budget vanuit EU)

50

Problemen in EP

• Taal• Commissies

Onderhandelingen Brussel, stemming Straatsburg• Parlement vs. Raad

Europarlementariërs Eurogezind en eensgezind• Samenstelling:

Idealisten, carrièrepolitici en marginalenBonte samenstelling, verschillende tradities

51

Democratisch tekort?• Tegenstanders:

- Tweede Kamer-modelEP is Tweede KamerRaad van Europa is Eerste Kamer

- Dubbele democratische controleEuropese burger kiest EPNationale regeringen in Raad van EU

• Voorstanders:- Pro-Europese stemming EP- Macht bij Raad- Gebrekkige betrokkenheid EP- Taken die ontbreken EP

52

Landbouw- en cohesiebeleid• ¾ gehele EU-begroting• Landbouw als blindedarm EU-integratie

Het is er, maar geeft geen voordelen, zal uiteindelijk ontsteken

• Landbouw als motor EUFrans-Duitse as in begin integratieHoudt de EU staande

• Cohesie als bijproduct uitbreidingNeoliberaal?

• Landbouw en cohesie vaste waarden begroting

53

Geschiedenis landbouwbeleid• Landbouwbeleid hand in hand met uitbreiding• Spil van de integratie• In Verdrag van Rome:

- Productiviteit- Levensvatbaarheid landbouwsector- Stabiliseren markt- Voedselvoorziening garanderen- Redelijke prijzen

• 1962 o.l.v. Sicco Mansholt• Nu vooral voordelig voor Oost-Europese lidstaten

54

Omvang en instrumenten landbouwbeleid

• 3% Europees BNP, 5% totale arbeid• Status aparte tot Lissabon

- Consultation- Geen CoRePer- Frequentere bijeenkomsten

• Instrumenten:- Prijsgaranties- Interventie- Importtarieven en importquota- Exportsubsidies

55

Waarom landbouw?

• Historische kwestie DE en FR• Product

- Kwestbaar- Voedselveiligheid- Onafhankelijkheid- Sociale kwesties en milieu

• Politiek Landbouwsector goed georganiseerdSterke lobby

56

Landbouwbeleid: hervormingen• 1980: quota’s • 1992: productiebeperkingen (MacSharry Reforms) • Agenda 2000

- Rurale ontwikkeling & type producten subsidie• Hervormingen 2003

- Aanbod naar vraag; productie naar boer; product naar duurzaamheid

• Minimumprijs naar minimale prijs• Productiesteun naar inkomenssteun• Duurzaamheid en veiligheid

57

Landbouwbeleid• Liberaal intergouvernementalisme:

Landbouw erg belangrijk voor lidstaten, soevereiniteit bleef behouden

• Multi-level governanceLobby, experts, partijen en belangenbehartiging

• Epimestic communities• Neo-functionalisme (spillover)

Effect van de uitbreiding

58

CohesiebeleidDoelen• Wegnemen verschillen GDP

Spillover en path dependency• Harmonisatie regelgeving

Vergemakkelijken handel en diensten• Materiële voorwaarden

Infrastructuur• Sociaal beleid

59

Cohesiebeleid: oorsprong• Europese Akte – Jacques Delors

Herziening concept regio Economic and Social Cohesion

• Wel bleven structuurfondsen bestaan- Verdrag van Rome- Specifieke regio’s in lidstaten

• Twee fondsen:- European Social Fund 1958- European Regional and Development Fund 1975

60

Cohesiebeleid: oorsprong• Delors hervormde de fondsen: Cohesion Fund. Niet

meer voor specifieke regio’s. Daarvoor zijn er nog wel de structuurfondsen.

• European Solidarity Fund – 2002 Natuurrampen

• Globalization Adjustment Fund – 2007Gevolgen van handelsliberalisering

• European Fisheries Fund – 2007 • Nog aantal andere fondsen voor landbouw • 2007 – 2013: 350 miljard = €700 per inwoner• 2014 – 2020: Terugschroeving cohesie-uitgaven

61

Uitbreiding• Niet echt een beleidsterrein; meestal ad hoc. • Uitbreiding als motor van integratie

- Verdieping- Grotere rol Commissie- Nieuw beleid

• Neo-functionalistische gedachte• Paradox uitbreiding en besturing• Verdieping en uitbreiding hand in hand

62

Uitbreiding: waarom?• Ernst Haas: uitbreiding en geographical spillover

leiden tot verdieping. Grondlegger neo-functionalisme.

• Politieke verhoudingenOnderlinge verhoudingen

• BeleidGrensbeleid; handel; landbouw; mensenrechten

• Institutionele structuur• Wet van Haas kreeg keer op keer gelijk. Blijft dit zo

in de toekomst?

63

Uitbreiding 1973• Groot-Brittanië, Denemarken, Ierland• Drie dwarsliggers (uitsluiting eerste integratie)• Noorwegen nooit toegetreden

- Referendum: Nee- Pro-regering, anti-bevolking

• GB diende al in 1961 aanvraag in: veto de Gaulle• Ook: ander idee van Europese Integratie

64

Groot-Brittanië buiten de EEGWaarom bleef Groot-Brittanië buiten de EEG?• Commonwealth• Landbouwbeleid• Alternatief EFTA• Andere integratieopvatting• Frankrijk

65

Mediterrane toetredingsronde • 1981 en 1986• Griekenland, Spanje, Portugal• Constitutionaliteit ingevoerd

Landen kwamen net uit dictatoriale regimesNAVO-lidmaatschap

• Democratisering• Structuurfondsen

Eerste boost voor deze fondsen. ‘Begin’ cohesiebeleid.

66

Uitbreiding 1995• Toetredingsronde Oostenrijk, Finland en Zweden• Rijke, welvarende landen• Weinig raars aan de hand• Zweden doet niet mee aan Euro• GB en Denemarken opt-out, Zweden ‘illegale’

manier• Uitbreiding EFTA• Einde Koude Oorlog: neutraliteit

67

Uitbreiding 2004-2007: de Big Bang• 2004: Estland, Letland, Litouwen, Polen, Tsjechië,

Slowakije, Hongarije, Slovenië, Malta, Cyprus• 2007: Roemenië en Bulgarije• +/- 100 miljoen inwoners erbij in EU• Niet pragmatisch. Wat wil EU bereiken?

- Jaren 90: Europees cultuurdiscoursRechtzetten historisch onrecht, Europese aansluiting.

68

Uitbreiding 2004-2007: de Big Bang• Culturele en historische impuls• Conditionaliteit• PHARE

Poland and Hungary: Assistance for Reconstructing Economies 1989: carrot-methodeVergelijkbaar met huidige Oekraïense situatiePolitiek gevoelig, vooral wanneer geïnitieerd door Commissie

• Geïnstitutionaliseerd procesVraagt meer dan een serie handtekeningen

69

Impact toetredingsrondes• Bevolking (vooral eerste ronde)• Scheve economische verhoudingen• Cohesie en landbouwbeleid• Waarom 2004-2007?

- Economische belangen- Democratisering- VeiligheidControle; stabieliteit; buffer

70

Posities lidstaten Big Bang• Duitsland: voor

- Economische belangen- Centrale Duitse positie- Voorstander voor buurlanden

• Frankrijk: aftastend- Niet of allemaal- Machtspositie Frankrijk- Gelijkheidsbeginsel

• Groot-Brittanie: voor- Allemaal- EU als vrijhandelszone- Hoe groter EU, hoe minder sterk politiek gezien

71

Posities lidstaten Big Bang – vervolg • Zuid-Europese lidstaten: zeer terughoudend

- Bang voor verlies speciale positie- Niet langer ‘armste’ landen- Hulpgoederen en cohesie

72

Verklaring Big Bang: Entrapment• Frank Schimmelfenning: Entrapment analyse• EU is in een val terecht gekomen:

- Commissie middelpunt- Legitimiteit integratie- Cultuur in uitbreidingsproces

• Retoriek van eenheid en rechtvaardigheid wordt vaste waarheid

• Geloofwaardigheid en legitimiteit

73

Strategieën uitbreiding• Claiming European Identity

Alle landen van Europa in de EU; Europees geheel• Manipulating membership rules

Geen bureaucratisch proces• Exposing inconsistencies

Problemen wordt mee gedeald vóór toetreding(Spanje en Portugal)

• Van politiek naar bureaucratisch proces:Wanneer uitbreiding voltooid is, gaan instituties andere activiteiten verzinnen. Voorbeeld: European Neighbourhood Policy

74

Kopenhagen criteria: neutraal?• Politiek

Wel criteria/democratietoets voor nieuwe toetreders, maar niet voor ‘oude’ lidstaten

• EconomischConcurrerende economieConcurrerend/functionerend?Post-communisme

• Acquis communautaireGeen opt-outs voor nieuwkomers

• Kopenhagencriteria zorgden voor ongelijkheid

75

Toetreding: procedure• Aanvraag bij Raad• Commissie toets vermogen om te voldoen aan de

volwaarden (bureaucratisch proces begint)• Raad verleent kandidaatstatus• Onderhandelingen

Commissie: screening, gemeenschappelijk standpunt, controle voortgang

• Raad beslist met Parlement• Ratificatie lidstaat

76

EINDE• Vragen?• Succes met jullie tentamen!!