“Een duurzaam voedingspatroon: hoe ziet dat eruit?”

Based on SUSFANS (H2020), SHARP-BASIC (TiFN), GreenDISH (NWO), Global One Health (WUR)

Nutrientenzekerheid in een duurzame(re) vorm: wat zijn de belangrijksteaandachtspunten voor een gezond en duurzaam voedingspatroon?

FCI - Congres Utrecht, 19 juni 2018Prof Pieter van ’t Veer, Hoogleraar Voeding, Volksgezondheid en Duurzaamheid,

Afdeling Humane Voeding, Wageningen University and Research (pieter.vantveer@wur.nl)

Inhoud

Achtergrond

• Gezond en duurzaam, waarom?

• Het voedselsysteem, grenzen

• Het voedselsysteem, verbanden

• Het voedselsysteem: een eerlijke verdeling?

Voedingsonderzoek

• Voedingspatroon: Gezond?

• Voedingspatroon: Duurzaam?

• Veranderen voedingspatroon?

Conclusie

GEZOND ÉN DUURZAAM, WAAROM?

Achtergrond

Wereldbevolking en klimaatverandering

Druk op het voedselsysteemOveral zichtbaar: aandeel ouderen, verstedelijking,

ondervoeding, overgewicht, chron ziekten, ongelijkeverdeling gezondheid, fair trade, dierenwelzijn,

zoönoses, broeikasgassen, landgebruik, misoogsten, eutrophiering, verzuring, stijgen zeespiegel.

Solid

arit

y w

ith

fu

ture

gen

erat

ion

s

“We have not inherited the earth from our

ancestors; we borrow it from our children”

SHARP-diet: Sustainable, Healthy, Affordable, Reliable & Preferable

Healthyprevent NCDs, obesity, nutrient deficiency.Indicators: FBDGs & nutrient (in)adequacy

Affordable, Reliable & Preferableprice, socio-economic gradient, diet habits.Indicators: SES, EDU, age, sex, day-menu’s, meals

Sustainableglobal warming, biodiversity, eutrophication, ...Indicators: Land use & Greenhouse gas-emissions

Core values: Personal, public & planetary health

• Personal health: driven by my personal lifestyle, diet and health.

• Public health: Solidarity with other people, in NL, EU, global. Distribution of health over people.

• Planetary health: Solidarity with future generations, ecosystem. Long term sustainability of the food eco-system.

HET VOEDSELSYSTEEM: GRENZENAchtergrond

Planetary boundaries (biofysische factoren)

8

1. Afname biodiversiteit1. Uitsterven plant en diersoorten

2. Landgebruik, monoculturen

2. Stikstofcyclus (N2 kunstmest)1. Energie-gebruik

2. Eutrofiëring (algengroei)

3. Klimaat verandering1. Broeikasgassen (w.o. CO2, ¼ via land-

gebruik in de agrifood sector).

2. Verzuring oceanen, zeespiegel

Rockström (Nature, 2009), verderontwikkeld door Lancet EAT commission.

Globale uitstoot broeikasgassen

Landbouwsector draagt 24% bij

Landbouwgewassen & veestapel

Ontbossing

9

(Source: IPCC, 2014)

Hiervan ca • 1/3 agro-industriele productie• 1/3 voedselkeuze• 1/3 verliezen over de keten

(voedselverspilling)

Vooral gebaseerd op per capita gegevens (FAO, economische bronnen)

Doughnut of social and planetary boundaries (irt SHARP)

10Kate Raworth (2017)

1. Duurzaam plafond• Biofysische grenzen aarde (S)

2. Sociaal fundament• Gezond (H)

• Betaalbaar (A)

• Betrouwbaar (R)

• Smakelijk & gemakkelijk (P)

HET VOEDSELSYSTEEM: VERBANDEN

Achtergrond

Gezond en duurzaam: ecologisch verband

12

Het voedselsysteem als

mammoet-tanker

Gezond en duurzaam: agro-economisch verband

INPUTS: LANDGEBRUIK, ZOET WATER, FOSSIELE BRANDSTOF, ARBEIDSKRACHT IN BOERENBEDRIJVEN, VOEDINGSMIDDELEN INDUSTRIE

OUTPUTS: BIODIVERSITEIT, EUTROPHIERING, VERZURING, BROEIKASGAS, AFVAL; ONDERVOEDING, OVERGEWICHT, CHRON ZIEKTEN; SOCIAAL-ECON VERSCHILLEN, DIERENWELZIJN, EERLIJKE HANDEL; ETC

Wat ligt er op ons bord, RIVM, 2017

Gezond en duurzaam: persoonlijk verband

14

Physiology& sensory

system

Repro

duction

Ageing

Feedback loops

Family & friends

Social & cultural

Knowledge & skills

Price & power

Retail & outletsH

ealth

HET VOEDSELSYSTEEM: EEN EERLIJKE VERDELING?

Achtergrond

Klimaatverandering en voedselproductie

Produktie verschuift naarhet noorden

Nadelige economischeontwikkeling met migratieals gevolg (EU-grenzen)

Deltagebieden met hogeproductie komen onderdruk (zeespiegel)

Sociaal-econ verschillen in gezondheid (< 5 & > 60 jaar)

1997-2005, Netherlands, Central Bureau of Statistics

http://statline.cbs.nl/Statweb/publication/?DM=SLNL&PA=71885NED&D1=a&D2=a&D3=a&D4=a&D5=0&D6=0,l&HDR=G5,G4,T&STB=G1,G2,G3&VW=T

0

5

10

15

20

25

30

Elem

enta

ry

VM

BO

HA

VO

,VW

O,M

BO

HB

O, A

cad

Elem

enta

ry

VM

BO

HA

VO

,VW

O,M

BO

HB

O, A

cad

Men Women

Life Exp

Healthy LE

(Healthy) Life Expectancy at age 60 (NL, CBS)Under-5 mortality by SES in 4 countries

Het voedselsysteem: samenvattendDe uitdagingen zijn groot

– 9 miljard mensen– Klimaat verandering

Hoe verander je :– Koers mammoettanker– Sociale (on)gelijkheid– Persoonlijke keuzes

Aanpak• Productie• Consumptie• Verspilling

Voedingspatroon• Gezond?• Duurzaam?• Veranderbaar?

VOEDINGSPATROON: GEZOND?Onderzoek

Voedselconsumptie in 4 EU landen (nationale surveys)

20

4 landen: DK, CZ, IT, FRNaar leeftijd, geslacht, BMI, opleiding

Aantal personen: ca 8,000Aantal dagen: 2 per persoon

Gezond: Voedingsgroepen, -stoffenDuurzaam: Broeikasgas, landgebruik

SHARP model, SUSFANS project (werk in uitvoering)

VOEDINGSPATROON: DUURZAAM?

Onderzoek

Belangrijke bijdrage

Vlees (r,b) 32-45%Melk 5-12%Kaas 7-14%Graanpr 6-9%Groenten 3-5%Koffie, thee 2-11%Alcohol 2-12%

Broeikasgassen en landgebruik in 4 EU landen

(SUSFANS D7.2)

22

23

Broeikasgas naar maaltijdmoment (NL)

Bron: Wat ligt er op ons bord, RIVM 2017

Vlees, vis en ei dragenvooral bij vooral bij via de warme maaltijd

Bijdrage van zuivelverdeeld over allemaaltijdmomenten

VERANDEREN VOEDINGPATROON?Onderzoek

Waar zitten de risico’s bij vervanging van dierlijk

door plantaardig eiwit (AO-Cohort, in prep)

25

Kans op “indequacy” neemt toe voor• Eiwit en mbt eiwitkwaliteit specifiek methionine• Calcium en vitB12• Mogelijk voor ijzer, afh van biobeschikbaarheid heam en non-haem

ijzer

Adekwate inname verbetert voor: • Voedingsvezel• Verzadigd vet

Hoe vinden we “best practices” (modelleren)

26

Zoek in bestaande voedingspatronen

• “beste” combinatie voor 2 nutrienten

(bijv laag in verz vet, hoog in

voedingsvezel) (A-E)

• Betere voedingspatroon voor persoon F:

in groene vlak

• Zoek daarbinnen het meest duurzame

alternatief (op grond van persoon BCD)

• Methode is uit te breiden met meer

voedingsstoffen en kenmerken van

consumenten of voor maaltijden

Kanellopoulos et al, SUSFANS (2018)

Doel: minimaal zelfde

hoeveelheid

voedingsvezel,

verzadigd vet, vitA,

B1, B2, C,D,E, folaat,

K, Na; kosten- efficient

qua transport.

Wat zijn gevolgen voor

voedselkeuze bij

reductie broeikasgas,

landgebruik, water,

fossiele brandstoffen?

Implicaties voor de keten? Voorbeeld rundvlees en melk

27Ref: Rohmer et al, J Cleaner Prod, 2018 (GreenDISH project, NWO)

CONCLUSIES

Samenvattend

29

Systeem-verandering: Eiwit 15% reductie, dierlijk/plantaardig van

60/40 naar 40/60 wordt voorgesteld (GPA, transitie agenda biomassa)

● B12 wordt probleem, melkproducten zijn belangrijke bron.

● B-vitamines, (haem)ijzer, aminozuren: (bio)beschikbaarheid?

Genuanceerd beeld nodig:

● Vlees naar vis, rundvlees naar varken, kip, noten/zaden/peul-vruchten?

dan wel visfarming cq intensieve vishouderij?? Ketenmodelleren!

● Wat is realistisch voor de consument/client? Smaak, eetsnelheid, maar

ook prijs e.a. verdienen aandacht naast gezond en duurzaam. Modelleren

best practices!

● Hoe kan de (sociale en gebouwde) voedselomgeving meehelpen?

30

Importance

The dietary behaviours of 9 billion people in 2050 determine not

only their physical health, mental and social well-being, but also the

sustainability of the food system that produces these diets.

The future of our planet

is on your plate